Co to jest profilaktyka uzależnień? Poziomy współczesnej systemowej profilaktyki. Materiały ze szkolenia Rady Pedagogicznej w dniu r.

Transkrypt

1 Co to jest profilaktyka uzależnień? Poziomy współczesnej systemowej Materiały ze szkolenia Rady Pedagogicznej w dniu r. Autor: Jacek Kłoda Poradnia MONAR w Łęcznej, Ośrodek Szkolenia Nauczycieli Stowarzyszenia Psycho 1. Co to jest profilaktyka? Przyjmuje się, że są to wszystkie działania, których celem jest promowanie zachowań alternatywnych w stosunku do tych, jakim chce się zapobiegać. Obejmuje ona wszystkie działania, których celem jest przeciwdziałanie pojawiania się i rozwoju określonego zjawiska w danym społeczeństwie. Powszechnie są w użyciu dwie nazwy, którymi zwykle określa się działalność profilaktyczną. Są to profilaktyka uzależnień i profilaktyka patologii społecznych. Szkoła powinna zajmować się jedną i drugą. Drugim celem powinno być, jak wynika z samej nazwy, zapobieganie uzależnieniom i zwiększanie zdolności do kontrolowania własnych kontaktów z alkoholem i innymi uzależniaczami. Trzecim celem jest zmniejszanie szkód powodowanych nietrzeźwością innych ludzi. PROFILAKTYKA = ZAPOBIEGANIE = PRZECIWDZIAŁANIE Autor: Jacek Kłoda Poradnia MONAR w Łęcznej, Ośrodek Szkolenia Nauczycieli Stowarzyszenia Psycho

2 2. Porównanie modelu tradycyjnego z modelem współczesnym, systemowym MODEL TRADYCYJNY MODEL WSPÓŁCZESNY SYTEMOWY CEL Zwalczanie patologii. Promocja zdrowia. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA SPODZIEWANE EFEKTY Uświadamianie skutków używania środków uzależniających Wiedza o skutkach używania środków uzależniających i negatywna postawa wobec ich używania Odwoływanie się do przyczyn używania środków uzależniających * poczucie własnej wartości, * uporządkowanie wartości, * umiejętności społeczne, * wiedza o uzależnieniach, * rozwój zainteresowań i in. FORMA ODDZIAŁYWAŃ Jednostronny przekaz informacji. Dialog z uczestnikami i ich aktywne uczestnictwo ZAKRES ODDZIAŁYWAŃ Sporadyczne akcje wśród nastolatków. Systematyczne działania wśród dzieci i młodzieży, rodziców i nauczycieli REALIZATORZY Prelegenci i specjaliści. Odpowiednio przygotowani nauczyciele, wychowawcy i liderzy młodzieżowi RODZAJ SUBSTANCJI Alkohol, papierosy lub narkotyki. Wszystkie środki uzależniające, zachowania i obiekty EWALUACJA Niewymagana Wymagana 3. Odpowiednio do stopnia zagrożenia profilaktyka uzależnień prowadzona jest na trzech poziomach: profilaktyka, selektywna oraz wskazująca. selektywna wskazująca Działania kierowane do wszystkich, bez względu na stopień ryzyka rozwoju problemów ze zdrowiem psychicznych, na jakie narażone są poszczególne osoby. Działania adresowane do jednostek lub grup osób, które są w stopniu wyższym niż przeciętny narażeni na rozwój problemów związanych z używaniem środków psychoaktywnych. Działania ukierunkowane na jednostki szczególnie zagrożone rozwojem problemów związanych z używaniem substancji psychoaktywnych z powodu uwarunkowań biologicznych, psychologicznych czy społecznych lub u których rozpoznano już pierwsze symptomy zaburzeń.

3 4. Piramida modeli Poziom I - na poziomie podstawowym tzw. - systemy szkolne i klasowe obejmujące wszystkich uczniów, pracowników szkoły i wszystkie okoliczności. Poziom II - tzw. selektywna. Specjalne systemy dla grup ukierunkowane na uczniów zagrożonych zachowaniem problemowym. Poziom III - tzw. wskazująca. Specjalne, indywidualnie dopasowane systemy ukierunkowane na uczniów silnie zagrożonych zachowaniem problemowym.

4 selektywna wskazująca Definicja (cele) przeciwdziałanie inicjacji w zakresie różnych zachowań ryzykownych (zwłaszcza wśród młodzieży szkolnej) poprzez dostarczenie odpowiedniej informacji oraz wzmacnianie czynników chroniących i redukcję czynników ryzyka. Działania te dotyczą zagrożeń rozpowszechnionych, takich jak np. używanie substancji psychoaktywnych (narkotyki, alkohol) czy przemoc. zapobieganie, ograniczenie lub zaprzestanie podejmowania przez jednostkę zachowań ryzykownych. Cele te mogą być osiągane między innymi poprzez ograniczanie czynników ryzyka związanych ze środowiskiem rodzinnym i rówieśniczym, poprawę funkcjonowania emocjonalnego i społecznego, kształtowanie adekwatnych przekonań normatywnych dotyczących narkotyków, promocję postaw prozdrowotnych oraz wspieranie rodzin w rozwiązywaniu problemów związanych z używaniem narkotyków przez dziecko. są to działania kierowane do jednostek, u których rozpoznano pierwsze objawy zaburzeń lub szczególnie zagrożonych rozwojem problemów wynikających z używania substancji psychoaktywnych, w związku z uwarunkowaniami biologicznymi, psychologicznymi czy społecznymi. Cele wskazującej to zapobieganie rozwojowi uzależnienia od substancji psychoaktywnych, ograniczanie częstości używania lub zmiana wzorów używania substancji na mniej niebezpieczne, ryzykowne. Działania ukierunkowane są głównie na indywidualną diagnozę przyczyn problemu i podjęcie stosownej interwencji.

5 selektywna wskazująca Odbiorcy działań profilaktycznych ogół populacji, np. dzieci i młodzież szkolna, społeczność lokalna. Grupy, do których są kierowane działania uniwersalnej nie są uprzednio diagnozowane pod względem poziomu ryzyka zachowań problemowych, choć w obrębie grupy poszczególne jednostki mogą się różnić stopniem zagrożenia i rodzajem czynników ryzyka. podgrupy wybranej populacji (np. ogółu młodzieży) charakteryzujące się obecnością czynników ryzyka (indywidualnych, rodzinnych, środowiskowych), związanych z podejmowaniem danych zachowań ryzykownych, np.: używania czy nadużywania substancji psychoaktywnych. Do odbiorców selektywnej zaliczamy więc m.in.: dzieci ulicy", niepełnoletnie osoby popełniające czyny karalne, osoby zagrożone demoralizacją, dzieci i młodzież zagrożone wykluczeniem społecznym, osoby okazjonalnie używające narkotyków. osoby charakteryzujące się czynnikami ryzyka takimi jak: zaburzenia zachowania, zaburzenia koncentracji z deficytem uwagi (ADHD), niepowodzenia szkolne, podejmowanie zachowań ryzykownych, używanie narkotyków problemowo (bez diagnozy uzależnienia), próby samobójcze, konflikty z prawem, wychowywanie się w rodzinie z problemem narkotykowym. Autor: Jacek Kłoda Poradnia MONAR w Łęcznej, Ośrodek Szkolenia Nauczycieli Stowarzyszenia Psycho

6 selektywna wskazująca Realizatorzy Realizatorzy profesjonalnych programów uniwersalnej to przede wszystkim nauczyciele wspierani przez psychologów. Działania przeprowadzane są najczęściej w szkołach. Rządowym organem odpowiedzialnym za wdrażanie w polskich szkołach działań z zakresu jest Ministerstwo Edukacji Narodowej (art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 o przeciwdziałaniu narkomanii). W szkołach wdrażane są programy uniwersalnej oraz programy dla rodziców. Realizatorzy profesjonalnych programów selektywnej to przede wszystkim psychologowie, socjoterapeuci i doradcy rodzinni. Zajęcia najczęściej odbywają się w poradniach psychologicznopedagogicznych, klubach oraz świetlicach socjoterapeutycznych. Realizatorzy działań wskazującej wymagają specjalistycznego przygotowania w zakresie pomocy psychologicznej lub terapii. Realizatorami programów są psychologowie kliniczni, psychoterapeuci, pracownicy socjalni itp. Programy te wymagają często interdyscyplinarnej współpracy przedstawicieli wielu instytucji pomocowych. Terenem działań są m.in. poradnie specjalistyczne, placówki wychowawcze i resocjalizacyjne.

7 selektywna wskazująca Metody Zajęcia są prowadzone metodami aktywnymi, pozwalającymi na doświadczanie i przeżywanie tematyki zajęć, a dzięki temu na aktywne przyswajanie nowych umiejętności i wiadomości w sposób trwały, skuteczny i przyjemny. 1. Rozmowy w kręgu spontaniczne wypowiedzi, rundy, zdania niedokończone, dyskusje klasowe. 2. Praca w grupach (6 osób max.) - wariant pracy w grupach to: trójki i pary. 3. Burza mózgów (w całej grupie, w podgrupach). 4. Mapa pojęciowa to metoda wizualnego przedstawienia problemu z wykorzystaniem schematów, rysunków, haseł, zwrotów, symboli itp. 5. Dyskusja klasowa to zorganizowana wymiana myśli i poglądów na dany temat. Często stosowanymi tutaj technikami są; drzewko decyzyjne, metoda Akwarium. 6. Za i przeciw ( dyskusja w przestrzeni ) metoda analizowania problemu z różnych punktów widzenia. 7. Symulacje to naśladowanie rzeczywistości, trening umiejętności i sprawności. 8. Drama polega na wczuwaniu się w role, na improwizacji angażującej ruch i gest, mowę, myśli i uczucia. 9. Uzupełnianie niedokończonych zdań 10. Rysunki. Prace plastyczne Metody selektywnej obejmują takie działania jak m.in.: dostarcza nie informacji na temat ryzyka związanego z używaniem substancji, poradnictwo indywidualne, poradnictwo rodzinne, terapia pedagogiczna, treningi umiejętności społecznych, socjoterapia, organizacja czasu wolnego (tzw. zajęcia alternatyw"). W działaniach ważne jest uwzględnienie specyficznych problemów i potrzeb uczestników programu. Metody wskazującej obejmują stosowanie takich metod jak: treningi umiejętności społecznych dla młodzieży, treningi umiejętności wychowawczych dla rodziców i nauczycieli, wyw iad motywujący, terapia poznawczobehawioralna, terapia rodzin. 11. Fantazja. Wyobraźnia sterowana. 12.Video sesje Autor: Jacek Kłoda Poradnia Monar w Łęcznej, Ośrodek Szkolenia Nauczycieli Stowarzyszenia Psycho