dla geologicznej sekwestracji CO 2
|
|
- Dawid Mucha
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 56 PRZEGLĄD GÓRNICZY 2010 UKD: (438): 552.1: : : : Charakterystyka mineralogiczno-petrograficzna jurajskich skał struktury Budziszewice (rejon Bełchatowa) dla geologicznej sekwestracji CO 2 Dr inż. Magdalena Wdowin* ) Doc dr hab. inż. Radosław Tarkowski* ) Treść: W pracy przedstawiono wyniki badań mineralogiczno-petrograficznych jurajskich skał z serii zbiornikowej i nadkładu z rejonu Bełchatowa, dla celów podziemnego składowania dwutlenku węgla. Badane próbki reprezentują skały serii zbiornikowej oraz zalegające bezpośrednio nad nimi skały nieprzepuszczalnego nadkładu, struktury geologicznej Budziszewice (otwory Zaosie i Buków) wytypowanej jako potencjalne miejsce do podziemnego składowania dwutlenku węgla dla PGE Elektrownia Bełchatów. Wyniki badań mineralogiczno-petrograficznych wskazują, że skały potencjalnej serii zbiornikowej zbudowane są w przewadze z minerałów mało reaktywnych z CO 2 co sugeruje, że oddziaływanie tych skał z gazem nie powinno zasadniczo wpłynąć na pogorszenie parametrów zbiornikowych. W przypadku skał nadkładu, gdzie w składzie mineralnym poza kwarcem są minerały ilaste, łyszczyki i skalenie, należałoby przeprowadzić bardziej szczegółowe badania (w szczególności modelowanie oddziaływania CO 2 na skały) aby ocenić ich przydatność jako formacji uszczelniającej. Słowa kluczowe: podziemne składowanie dwutlenku węgla, badania mineralogiczno-petrograficzne, jura, skały zbiornikowe nakład 1. Wprowadzenie Artykuł przedstawia wyniki prac wykonanych w ramach programu narodowego pt.: Rozpoznanie formacji i struk-tur do bezpiecznego geologicznego składowania CO2 wraz z ich programem monitorowania. Jest on realizowany przez konsorcjum polskich instytucji naukowych i badawczo-- wdrożeniowych, koordynowanych przez Państwowy Instytut Geologiczny. Program ten ma charakter badawczo-rozwojowy, a jednym z jego celów jest wskazanie potencjalnych miejsc składowania dwutlenku węgla dla PGE Elektrownia Bełchatów S.A. Zakład ten przygotowuje się do budowy demonstracyjnej instalacji CCS, która ma być zintegrowana z nowym blokiem o mocy 858 MW. Projekt CCS realizowany przez Elektrownię Bełchatów został zakwalifikowany, wraz z sześcioma innymi europejskimi projektami, do programu realizowanego w ramach European Economic Plan for Recovery. *) Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków. Artykuł opiniował dr inż. Albin Zdanowski. Wstępne badania i analizy struktur geologicznych w re-jonie Bełchatowa pozwoliły zidentyfikować trzy potencjalne obszary do składowania dwutlenku węgla (struktura Wojszyc, Lutomierska i Budziszewic). Prowadzone prace badawcze pozwolą do końca 2010 r. na ostateczny wybór jednej z nich. Celem przeprowadzonych badań była szczegółowa charakterystyka mineralogiczno-petrograficzna próbek skał z rdzeni wiertniczych pochodzących z formacji zbiornikowej i nadkładu z rejonu struktury Budziszewice (wiercenie Zaosie i Buków). Badania te są istotne w rozważaniach dotyczących wykorzystania skał zbiornikowych tej struktury dla potrzeb geologicznej sekwestracji dwutlenku węgla i nie były do-tychczas prowadzone. Ich wyniki stanowią podstawowe i konieczne dane do modelowań geochemicznych [1, 4, 11, [13] oraz mogą być wykorzystane jako dane wyjściowe w przeprowadzaniu eksperymentów laboratoryjnych badają-cych wpływ CO2 na skały i współwystępującą z nimi solankę [9, 10, 11, 14]. 2. Metodyka badań Badania mineralogiczne stanowiły podstawowe analizy
2 Nr 5 PRZEGLĄD GÓRNICZY 57 konieczne do oznaczenia charakteru skał, tj. określenia ich struktury i tekstury (petrografia skał), wyznaczenia składu mineralnego oraz stopnia przeobrażenia poszczególnych składników mineralnych. W skład badań mineralogicznych wchodziły: obserwacje mikroskopowe w świetle przechodzącym, analizy przy użyciu skaningowego mikroskopu elektronowego (SEM-EDS), analizy rentgenowskie próbek surowych oraz wydzielonych ze skał nadkładu frakcji ilastych. Obserwacje mikroskopowe w świetle przechodzącym przeprowadzono przy użyciu mikroskopu polaryzacyjnego JENALAB firmy Karl Zeiss Jena, używając w tym celu obiektywów z powiększeniami: 2,5 0,05; 10 0,25; 50 0,08. Do obserwacji SEM-EDS stosowano skaningowy mikro-skop elektronowy z emisją polową Hitachi S-4700 wyposażo-ny w system do analizy w mikroobszarze EDS typu Vantage Noran oraz detektor elektronów wstecznie rozproszonych (YAG BSE). Do obserwacji w SEM-EDS wykorzystano uni-wersalne polerowane płytki cienkie (o standardowej grubości 0,02 mm) oraz fragmenty skał. Analizę rentgenowską przeprowadzono za pomocą dyfraktometru DRON 3,0. Stosowano promieniowanie Cu Kα (λ=1,54062 Å) oraz filtr niklowy. Analizy wykonano w zakresie kątowym Θ. Napięcie pracy aparatu wynosiło 34 kv, natężenie 30 ma, szybkość przesuwu taśmy licznika 2 /mm, a liczba zliczanych impulsów Analizę frakcji ilastych zarejestrowano w warunkach powietrznie suchych (Na), po nasyceniu parami glikolu etylenowego (glikol) (12 h w temperaturze 60 C) jak również po wygrzaniu (min. 1 h) w temperaturze 550 C. Analizy wykonano w zakresie kątowym Θ. Napięcie pracy aparatu wynosiło 34 kv, natężenie 30 ma, szybkość przesuwu taśmy licznika 2 /mm. Frakcję ilastą wydzielono metodą sedymentacyjną. 4. Wyniki badań Wyniki badań mineralogicznych wykazały, że analizowane próbki skalne z serii zbiornikowej (4 próbki) reprezentowane są przez piaskowce kwarcowe o zbliżonych parametrach strukturalnych i teksturalnych oraz podobnym składzie mineralnym. Większe różnice obserwowane są w skałach serii uszczelniającej (4 próbki), gdzie w niektórych z nich obser-wuje się laminacje (przy czym laminy w każdej z próbek mają odmienny skład mineralny). Znaczne różnice obserwuje się również w wielkości uziarnienia matrycy skalnej Skały piaskowcowe Próbka nr 1 (gł. 836,50 m) Próbka to piaskowiec kwarcowy nierównoziarnisty (rys. 1). Charakteryzuje się strukturą psamitową i zbitą, bezładną teksturą. Szkielet ziarnowy jest zwarty, ustalony. Wielkość ziaren sięga od 0,05 mm do 0,3 mm. W składzie mineralnym piaskowca poza kwarcem zaobserwowano nieliczne skalenie (mikroklin), muskowit (często zmieniony, skaolinityzowany) oraz minerały ciężkie (rutyl analiza SEM-EDS, rys. 2). Ziarna mineralne są subowalne. Wokół niektórych ziaren widoczne są otoczki, prawdopodobnie minerałów ilastych. Spoiwo ma charakter regeneracyjny, miejscami kontaktowy, a miejscami wypełnia przestrzeń między ziarnami. Lokalnie obserwuje się nieliczne pory. Na dyfraktogramie rentgenowskim (rys. 3) obserwuje się jedynie refleksy pochodzące od kwarcu. 3. Materiał badawczy Badane próbki reprezentują skały wieku dolno- i środkowo jurajskiego z potencjalnych serii zbiornikowych (piaskowce) oraz uszczelniających (iłowce i mułowce) do składowania dwutlenku węgla. Pochodzą one z głębokości m, z wierceń Zaosie i Buków odwierconych w obrębie struk-tury Budziszewice (tabl. 1). Próbki są własnością PIG-u, a otrzymano je z Instytutu Nafty i Gazu w Krakowie, gdzie były one przedmiotem wcześniejszych badań własności pe-trofizycznych. Rys. 1. Obraz mikroskopowy próbki nr 1 (piaskowiec), XP Tablica 1. Wykaz próbek skalnych wytypowanych do badań Nr Nr próbki Głębokość Odwiert Rodzaj próbki próbki z INiG m 1 Zaosie ,50 piaskowiec 2 Zaosie ,10 piaskowiec 3 Zaosie ,90 piaskowiec 4 Zaosie ,40 iłowiec 5 Zaosie ,60 iłowiec 6 Zaosie ,20 mułowiec 7 Buków ,60 piaskowiec 8 Buków ,00 mułowiec Z uwagi na jednorodność pod względem mineralnym objętych badaniem formacji skalnych, jak również ograniczoną dostępność do analizowanego materiału badawczego do analiz wytypowano 8 najbardziej reprezentatywnych prób. Rys. 2. Mikrofotografia SEM próbki nr 1 1 K-skaleń, 2 kwarc, 3 rutyl, 4 zmieniony łyszczyk
3 58 PRZEGLĄD GÓRNICZY 2010 Rys. 3. Dyfraktogram rentgenowski próbki nr Próbka nr 2 (gł. 838,10 m) Próbkę z piaskowca kwarcowego, nierównoziarnistego o psamitowej strukturze i zbitej, bezładnej teksturze pokaza-no na rysunku rysunku 4. Szkielet ziarnowy analizowanego materiału skalnego jest zwarty, ustalony. Wielkość ziaren w próbce wynosi 0,1 0,3 mm, ziarna są subowalne. W składzie mineralnym wyszczególniono kwarc, skalenie (rys. 5, 6). Na ziarnach skaleni często obserwuje się kaolinityzację. Spoiwo ma charakter ilasto-krzemianowy, regeneracyjny i jest ono w różnym stopniu rozwinięte. Miejscami zregenerowane ziarna Rys. 4. Obraz mikroskopowy próbki nr 2 (piaskowiec), XP Rys. 5. Mikrofotografia SEM próbki nr 2 1 K-skaleń, 2 pory, 3,4,5 kwarc, 6 mieszanina ilasto-krzemionkowa Rys. 6. Dyfraktogram rentgenowski próbki nr 2
4 Nr 5 PRZEGLĄD GÓRNICZY 59 kwarcu wypełniają całą przestrzeń, miejscami skała jest silnie porowata. Na dyfraktogramie rentgenowskim zaobserwowano refleksy pochodzące od kwarcu i skaleni Próbka nr 3 (gł. 840,90 m) Próbka reprezentuje piaskowiec kwarcowy, nierównoziar-nisty (rys. 7). Charakteryzuje się on strukturą psamitową oraz zbitą, bezładną teksturą. Szkielet ziarnowy zwarty, ustalony. Wielkość ziaren występujących w skale wynosi 0,05 0,5 mm. W szkielecie ziarnowym przeważają ziarna subowalne. Oprócz dominującego w próbce kwarcu widoczne są skale-nie oraz blaszki muskowitu. Sporadycznie w blaszkach miki obserwuje się wrostki rutylu. Na powierzchniach skaleni obserwuje się kaolinityzację, serycytyzację i chlorytyzację. Spoiwo międzyziarnowe ma charakter regeneracyjny, kontak-towy. Miejscami obserwuje się nieliczne pory (rys. 8). Analiza rentgenowska wykazała obecność w skale głównie kwarcu (rys. 9). Zaobserwowano też niewielkie refleksy pochodzące od skalenia. Rys. 7. Obraz mikroskopowy próbki nr 3 (piaskowiec), XP Próbka nr 7 (gł. 1435,60 m) Próbka to piaskowiec kwarcowy, nierównoziarnisty. Charakteryzuje się strukturą psamitową i zbitą, bezładną teksturą (rys. 10). Szkielet ziarnowy jest zwarty, nieustalony. Wielkość ziaren sięga od 0,1 mm do 0,3 mm. W składzie mineralnym piaskowca oprócz dominującego kwarcu występują nieliczne skalenie (mikroklin), nieliczne ziarna muskowitu oraz minerały rudne (rutyl analiza SEM-EDS, rys. 11). Ziarna kwarcu są dość dobrze obtoczone. Na powierzchni ziaren kwarcu widoczne są sporadycznie brunatne skupienia związków żelaza. Analizy SEM-EDS dodatkowo wykazały obecność cyrkonu. Spoiwo regeneracyjne krzemionkowe, w różnym stopniu rozwinięte, ma charakter mieszany kontaktowo-porowy, regeneracyjny oraz ilasto-krzemionkowy. W analizie rentgenowskiej (rys. 12) zaobserwowano refleksy pochodzące od kwarcu, skaleni i getytu Iłowce i mułowce (próbki 4, 5, 6, 8) Próbka nr 4 (gł. 912,40 m) Próbka reprezentuje iłowiec o zbitej, uporządkowanej teksturze i pelitowej strukturze (rys. 13). Widoczna jest laminacja bardzo drobnoziarnistej, równoziarnistej masy składającej się Rys. 8. Mikrofotografia SEM próbki nr 3 1 kwarc, 2 K-skaleń, 3 pory, 4 skaleń Rys. 9. Dyfraktogram rentgenowski próbki nr 3
5 60 PRZEGLĄD GÓRNICZY 2010 z minerałów ilastych, kwarcu i skaleni. Analizy SEM-EDS (rys. 14) wykazały ponadto obecność w skale rutylu, cyrkonu oraz pirytu framboidalnego. Krzywa dyfrakcyjna dała refleksy pochodzące od kwarcu kaolinitu oraz illitu. Analiza frakcji ilastej (rys. 15) wykazała obecność illitu oraz kaolinitu Próbka nr 5 (gł. 914,60 m) Próbka 5 to iłowiec o uporządkowanej, zbitej teksturze i strukturze aleurytowo-pelitowej (rys. 16). W obserwacjach mikroskopowych obserwuje się laminacje podkreśloną minerałami łyszczykowmi i ilastymi. W analizach SEM-EDS (rys. 17) zaobserwowano obecność cyrkonu, rutylu, pirytu oraz tlenków żelaza. Krzywa dyfrakcyjna rtg dała refleksy pochodzące od kwarcu, illitu i kaolinitu. Analizy rtg wydzielonej z próbki frakcji ilastej (rys. 18) wykazały obecność takich minerałów jak: kwarc, kaolinit, muskowit, illit, smektyt. Rys. 10. Obraz mikroskopowy próbki nr 7 (piaskowiec), XP Próbka nr 6 (gł. 1235,20 m) Próbka reprezentuje mułowiec o zbitej strukturze, bezładnej teksturze (miejscami zaznacza się kierunkowość) oraz aleurytowo -pelitowej (rys. 19). Szkielet skały jest luźny. W składzie mineralnym szkieletu wyodrębnić można kwarc, minerały ciężkie, łyszczyki (biotyt, muskowit), kaolinit (rys. 20). Spoiwo ma charakter cementu o składzie ilasto-krzemia- Rys. 11. Mikrofotografia SEM próbki nr 7 1 skaleń, 2, 3, 4 kwarc, 5 spoiwo skaleniowe Rys. 13. Obraz mikroskopowy próbki nr 4 (iłowiec), 1P Rys. 12. Dyfraktogram rentgenowski próbki nr 7
6 Nr 5 PRZEGLĄD GÓRNICZY 61 nowym. Krzywa dyfrakcyjna rtg analizowanego materiału skalnego dała refleksy pochodzące od kwarcu, muskowitu, oraz kaolinitu, illitu i smektytu. We frakcji ilastej (rys. 21) zaobserwowano refleksy pochodzące od kwarcu, kaolinitu, smektytu i illitu Próbka nr 8 (gł. 1436,0 m) Jest to mułowiec, równoziarnista o zbitej uporządkowanej teksturze aleurytowej strukturze skała (rys. 22) o szkielecie ziarnowym luźnym. W obserwacjach mikroskopowych, zarówno w świetle przechodzącym, jak i SEM obserwowana jest laminacja. W przewarstwieniach dominują na przemian ziarna kwarcu oraz minerały łyszczykowe (biotyt, muskowit). Analizy SEM-EDS (rys. 23) wykazały obecność pojedynczych ziarn rutylu, cyrkonu oraz tlenków żelaza. Spoiwo ma cha-rakter ilasty. W laminach z dominującym kwarcem obserwuje się minerały łyszczykowe, skalenie oraz minerały ciężkie. W laminach z dominującymi łyszczykami obserwuje się Rys. 16. Obraz mikroskopowy próbki nr 5 (iłowiec), XP Rys. 14. Mikrofotografia SEM próbki nr 4 1 K-skaleń, 2 piryt, 3, 4 K-skaleń Rys. 17. Mikrofotografia SEM próbki nr 5 1 piryt, 2 kwarc, 3 łyszczyk, 4 K-skaleń, 5 spoiwo Rys. 15. Dyfraktogram rentgenowski z wydzielonej z próbki nr 4 frakcji ilastej
7 62 PRZEGLĄD GÓRNICZY 2010 Rys. 18. Dyfraktogram rentgenowski z wydzielonej z próbki nr 5 frakcji ilastej Rys. 19. Obraz mikroskopowy próbki nr 6 (mułowiec), XP Rys. 20. Mikrofotografia SEM próbki nr 6 1 rutyl, 2 kaolinit, 3 kwarc, 4 kaolinit Rys. 21. Dyfrkatogram rentgenowski z wydzielonej z próbki nr 6 frakcji ilastej
8 Nr 5 PRZEGLĄD GÓRNICZY 63 biotyt, muskowit oraz minerały rudne. Analizy rentgenowskie próbki wykazały obecność takich minerałów jak kwarc oraz skalenie. W analizie rtg z wydzielonej frakcji ilastej (rys. 24) otrzymano następujące minerały: kwarc, muskowit, illit, smektyt, kaolinit. 5. Dyskusja i wnioski Wśród licznych problemów dotyczących geologicznej sekwestracji CO 2 istotne znaczenie ma charakterystyka mineralogiczna skał, z jakimi będzie oddziaływał dwutlenek węgla oraz płyny złożowe. Związane jest to z tym, że wiele minerałów budujących skały może reagować w różny sposób z dwutlenkiem węgla w zależności od warunków termodyna-micznych panujących w złożu [11]. W wyniku zatłoczenia CO 2 do zbiornika będzie następowało bądź wytrącanie bądź rozpuszczanie minerałów węglanowych. Trendy te są możliwe do przewidzenia o ile znane są następujące dane: ciśnienie, temperatura, zasolenie, skład mineralny, tekstura skał oraz prędkości przepływu CO 2 i czas reakcji [3, 5]. W przypadku skał piaskowcowych, gdzie dominują minerały krzemianowe i glinokrzemianowe może mieć miejsce rozpuszczanie się (korozja) K-skaleni oraz wytrącanie się minerałów ilastych (kaolinit), zeolitów lub węglanów (karbonatyzacja) [7, 6, 11]. Nieznaczne zmiany obserwowane są również w minerałach ilastych [2, 12]. W skałach piaskowcowych (stanowiących formację zbiornikową), gdzie w składzie mineralnym dominuje kwarc, skalenie i niewielka ilość minerałów ilastych, w wyniku oddziaływania CO 2 następuje zwiększenie się porowatości i przepuszczalności. Przeciwne natomiast zjawisko obserwuje się w przypadku skał nadkładu, które w swym składzie mi-neralnym zawierają znaczne ilości minerałów węglanowych i ilastych. Wymienione zmiany w matrycy skalnej pociągają za sobą zmiany w parametrach petrofizycznych oraz właściwościach skał zbiornikowych (w przypadku skał zbiornikowych) oraz właściwościach uszczelniających (w przypadku skał nadkła-du) [8]. Rys. 22. Obraz mikroskopowy próbki nr 8 (mułowiec), 1X Rys. 23. Mikrofotografia SEM próbki nr 8 1 rutyl, 2 zdiagenezowany łyszczyk, 3 K- skaleń, 4,5,6 kwarc Rys. 24. Dyfraktogram rentgenowski z wydzielonej z próbki nr 8 frakcji ilastej
9 64 PRZEGLĄD GÓRNICZY 2010 Szczegółowa charakterystyka mineralogiczna w połą-czeniu z danymi dotyczącymi parametrów petrofizycznych (porowatość, przepuszczalność) skał oraz parametrów fizykochemicznych występującej na badanych głębokościach solanki, stanowi kompletną bazę informacji do modelowań geochemicznych reakcji zachodzących w złożu w wyniku zatłaczania dwutlenku węgla. Również dane tego typu stanowią bazę porównawczą dla wyników uzyskanych z eksperymen-tów laboratoryjnych oddziaływania pomiędzy CO2 skałą płynami złożowymi. Rezultaty analiz mineralogiczno-petrograficznych pozwalają wstępnie ocenić, jakie mogą zachodzić reakcje w badanych skałach w efekcie oddziaływania CO2 oraz określić czy dane formacje nadają się jako zbiornikowe/uszczelniające. Wyniki badań mineralogicznych analizowanego materiału skalnego z otworu Zaosie i Buków wskazują, że w skałach zbiornikowych dominuje kwarc, który jest mało reaktywny, w związku z czym nie będzie ulegał zmianie w wyniku zatłaczania dwutlenku węgla. Spoiwo piaskowców ma cha-rakter głównie ilasto-krzemionkowy, co również nie wpłynie znacząco na procesy związanie z oddziaływaniem dwutlenku węgla na skały zbiornikowe. W przypadku skał nadkładu, w składzie mineralnym również dominuje kwarc. Niemniej jednak obserwuje się też znaczny udział skaleni oraz minerałów ilastych i łyszczykowych, które są reaktywne i podatne na działanie dwutlenku węgla. W tym przypadku należałoby przeprowadzić bardziej szczegółowe badania (modelowanie geochemiczne, eksperymenty laboratoryjne) w celu określenia zmian właściwości uszczelniających analizowanych próbek skalnych. Uzyskane wyniki analizy mineralogiczno-petrograficznej, uzupełnione danymi dotyczącymi parametrów petrofizycznych skał oraz fizykochemicznych wód złożowych współwystępujących z analizowaną formacją skalną, mogą stanowić podstawę do dalszych, szczegółowych rozważań wykorzystania analizowanej struktury (Budziszewice) dla potrzeb geologicznej sekwestracji dwutlenku węgla. Wykonano na zamówienie Ministra Środowiska za środki finansowe wypłacone przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Literatura 1. Bertier P., Ferket H., Swennen R., Laenen B., Dreesen R., Van Tongeren P.: CO 2-water-rock interactions induced by CO 2-flooding of fluvial sandstones: an integrated study based on detailed reservoir characte-rization, experimental work and numerical modeling, Les Recontres Scientifiques de I IFP, International Conference on Deep Saline Aquifers for Geological Storage of CO 2 and Energy, May 2009, IFP, Rueil-Malmaison, France, abstract, 2009, Credoz A., Bildstein O., Jullien M., Raynal J., Trotignon L., Castillo A., Pokrovsky O.: Reactivity of smectite and mixed-layer illite/smectite in CO 2 geological storage, International Clay Conference: Castellaneta Marina, Włochy, czerwiec 2009, Micro et Nano Scientiae Mare Magnum, XIV International Clay Conference, Book of Abstracts, vol. II., 2009, Czernichowski-Lauriol I., Snajuan B., Rochelle C., Bateman K., Pearce J., Blackwell P.: Analysis of the Geochemical Aspects of the Underground Disposal of CO 2. In: Tsang C., Apps J.A. (ed.) Deep Injection Disposal of Hazardous and Industrial Waste. Academic Press 1996, Iglesias R. S., Ketzer J. M., Dino R.: Geochemical modeling of CO 2-water-rock interactions in sandstones from the Recôncavo basin, Notheast Brasil, Les Recontres Scientifiques de I IFP, Internetional Conference on Deep Saline Aquifers for Geological Storage of CO 2 and Energy, May 2009, IFP, Rueil-Malmaison, France, abstract, 2009, Johansen H.: A basin scale perspective on CO 2 storage - short and long term risks. Energy Procedia, 1 (1), 2009, Labus K.: Modelowanie efektów zatłaczania CO 2 do poziomów wodo-nośnych karbonu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, Biuletyn PIG 431, 2008, Olsen D., Stentoft N.: Chemical and Physical Interaction of CO 2 and Carbonate Rock. Geological Survey of Denmark and Greenland Ministry of Environment, Raport 41, 2003, Archiwum BRGM. 8. Putting carbon back into the ground Raport specjalny programu GHG IEA J. Davison, P. Freund and A. Smith (red.), ieagreen.org.uk/. 9. Soong Y., Goodman A. L., McCarthy-Jones J. R., Baltrus J. P.: Experimental and simulation studies on mineral trapping of CO 2 with brine. Energy Conversion and Management, 45, 2004, Tarkowski R., Wdowin M.: Researches on an influence of CO 2 on reser-voir and cap rocks in reservoir conditions, International Conference: Rueil-Malmaison, France, Maj 2009, Deep Saline Aquifers for Geological Storage of CO 2 and Energy Abstract Volume, ifp, 2009, Tarkowski R., Manecki M. [red.]: Badania oddziaływania CO 2 na mezozoiczne skały zbiornikowe w celu określenia ich przydatności do geologicznej sekwestracji dwutlenku węgla. IGSMiE PAN, 2009, Kraków. 12. Wigand M., Carey J. W., Schuett H., Spangenberg E., Erzinger J.: Geochemical effects of CO 2 sequestration in sandstones under simulated in situ conditions of deep saline aquifers. Applied Geochemistry, 23 (9), 2008, Xiao Y., Xub T., Pruess K.: The effects of gas-fluid-rock interactions on CO 2 injection and storage: insights from reactive transport modeling. Energy Procedia, 1 (1), 2009, Zemke K., Kummerow J., Wandrey M., CO 2 SINK Group: Petrophysical laboratory investigations of carbon dioxide storage in a subsurface saline aquifer in Ketzin/Germany within the scope of CO 2SINK, Geophysical Research Abstracts, Vol. 11, EGU , 2009 EGU General Assembly 2009.
10
Przykłady wykorzystania mikroskopii elektronowej w poszukiwaniach ropy naftowej i gazu ziemnego. mgr inż. Katarzyna Kasprzyk
Przykłady wykorzystania mikroskopii elektronowej w poszukiwaniach ropy naftowej i gazu ziemnego mgr inż. Katarzyna Kasprzyk Mikroskop skaningowy Pierwszy mikroskop elektronowy transmisyjny powstał w 1931r
Bardziej szczegółowoBadania laboratoryjne oddziaływania gazów kwaśnych na skałę zbiornikową w procesach sekwestracji CO 2
NAFTA-GAZ, ROK LXXII, Nr 7 / 2016 DOI: 10.18668/NG.2016.07.04 Sławomir Szuflita Instytut Nafty i Gazu Państwowy Instytut Badawczy Badania laboratoryjne oddziaływania gazów kwaśnych na skałę zbiornikową
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK 2. CHARAKTERYSTYKI PIASKOWCÓW Z LOKALIZACJI TERENOWYCH STANOWIĄCYCH POTENCJALNE ŹRÓDŁA SUROWCÓW.
ZAŁĄCZNIK 1. 177 ZAŁĄCZNIK 1. 178 ZAŁĄCZNIK 1. 179 ZAŁĄCZNIK 1. 180 ZAŁĄCZNIK 2. CHARAKTERYSTYKI PIASKOWCÓW Z LOKALIZACJI TERENOWYCH STANOWIĄCYCH POTENCJALNE ŹRÓDŁA SUROWCÓW. Białe piaskowce mezozoicznej
Bardziej szczegółowo580,10 581,42 581,42 581,70 Węgiel humusowy. Bardzo liczne siarczki żelaza w różnych formach.
1 2 4 3 Zdj.28. Pokład węgla humusowego nr205/1 (579,10-580,10m) -1, następnie iłowiec (580,10-581,42m) -2; pokład węgla humusowego nr205/2 (581,42-581,70m) -3 oraz mułowiec (581,70-587,15m) -4. Zdj.29.
Bardziej szczegółowoGEOLOGIA: Petrologia i petrografia Mineralogia i geochemia Geologia dynamiczna Gleboznawstwo Tektonika Stratygrafia Paleontologia Kartowanie
GEOLOGIA: Petrologia i petrografia Mineralogia i geochemia Geologia dynamiczna Gleboznawstwo Tektonika Stratygrafia Paleontologia Kartowanie geologiczne Geologia inżynierska, geofizyka, hydrogeologia,
Bardziej szczegółowoBAZA DANYCH ORAZ SZCZEGÓŁOWY 3D MODEL GEOLOGICZNY DLA PODZIEMNEJ SEKWESTRACJI CO 2 REJONU BEŁCHATOWA NA PRZYKŁADZIE STRUKTURY BUDZISZEWIC - ZAOSIA
BAZA DANYCH ORAZ SZCZEGÓŁOWY 3D MODEL GEOLOGICZNY DLA PODZIEMNEJ SEKWESTRACJI CO 2 REJONU BEŁCHATOWA NA PRZYKŁADZIE STRUKTURY BUDZISZEWIC - ZAOSIA Łukasz Nowacki* Maciej Tomaszczyk* Jacek Chełmiński* Bartosz
Bardziej szczegółowoPRZYGOTOWANIE PRÓBEK DO MIKROSKOPI SKANINGOWEJ
Ewa Teper PRZYGOTOWANIE PRÓBEK DO MIKROSKOPI SKANINGOWEJ WIELKOŚĆ I RODZAJE PRÓBEK Maksymalne wymiary próbki, którą można umieścić na stoliku mikroskopu skaningowego są następujące: Próbka powinna się
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA OSADÓW POCHODZĄCYCH Z OCZYSZCZANIA WÓD TRZECIORZĘDOWYCH Z OBSZARU TARNOBRZESKICH ZŁÓŻ SIARKI
Barbara Wrzesińska CHARATERYSTYA OSADÓW POCHODZĄCYCH Z OCZYSZCZANIA WÓD TRZECIORZĘDOWYCH Z OBSZARU TARNOBRZESICH ZŁÓŻ SIARI 1. Wstęp Niniejsza praca obejmuje mineralogiczna charakterystykę osadów pochodzących
Bardziej szczegółowoWIKTOR JASIŃSKI INSTYTUT BADAWCZY DRÓG I MOSTÓW FILIA WROCŁAW
WIKTOR JASIŃSKI INSTYTUT BADAWCZY DRÓG I MOSTÓW FILIA WROCŁAW SUWAŁKI, 15-16 marca 2018 Szacunkowy udział produkowanych kruszyw w drogownictwie Podział kruszyw - naturalne kruszywa z recyklingu 6% kruszywa
Bardziej szczegółowoRentgenowska mikrotomografia komputerowa w badaniu skał węglanowych
NAFTA-GAZ czerwiec 2010 ROK LXVI Jadwiga Zalewska, Grażyna Łykowska, Jan Kaczmarczyk Instytut Nafty i Gazu, Kraków Rentgenowska mikrotomografia komputerowa w badaniu skał węglanowych Wstęp W artykule przedstawiono
Bardziej szczegółowoCharakterystyka parametrów termicznych skał mezopaleozoicznych z rejonu Kraków-Dębica
NAFTA-GAZ sierpień 2010 ROK LXVI Irena Gąsior, Anna Przelaskowska Instytut Nafty i Gazu, Kraków Charakterystyka parametrów termicznych skał mezopaleozoicznych z rejonu Kraków-Dębica Wstęp Współczynnik
Bardziej szczegółowoGeopolimery z tufu wulkanicznego. dr hab. inż. Janusz Mikuła prof. PK mgr inż. Michał Łach
Geopolimery z tufu wulkanicznego dr hab. inż. Janusz Mikuła prof. PK mgr inż. Michał Łach Tuf wulkaniczny skład i właściwości Tuf wulkaniczny jest to porowata skała należąca do skał okruchowych, składająca
Bardziej szczegółowoGeopolimery z tufu wulkanicznego. dr hab. inż. Janusz Mikuła prof. PK mgr inż. Michał Łach
Geopolimery z tufu wulkanicznego dr hab. inż. Janusz Mikuła prof. PK mgr inż. Michał Łach Tuf wulkaniczny skład i właściwości Tuf wulkaniczny jest to porowata skała należąca do skał okruchowych, składająca
Bardziej szczegółowoSUROWCE I RECYKLING. Wykład 8
SUROWCE I RECYKLING Wykład 8 WYBRANE NIEMETALICZNE SUROWCE MINERALNE surowce krzemionkowe, tj. zasobne w SiO 2, surowce ilaste, surowce glinowe, glinokrzemianowe i zawierające alkalia, surowce wapniowe,
Bardziej szczegółowo(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11)
RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 182207 (21) Numer zgłoszenia: 314632 (22) Data zgłoszenia: 05.06.1996 (13) B1 (51) IntCl7 C09K 17/02 (54)
Bardziej szczegółowoPetrograficzny opis skały
Petrograficzny opis skały Skała: S-15 Badana skała to plutoniczna skała magmowa. Minerały występujące w skale to: plagioklazy, biotyt, hornblenda, kwarc, w ilościach podrzędnych stwierdzono cyrkon i apatyt,
Bardziej szczegółowoBadania mineralogiczne wybranych obszarów Krakowa, jako podstawa rekonstrukcji przeszłości
Maciej Pawlikowski* adania mineralogiczne wybranych obszarów Krakowa, jako podstawa rekonstrukcji przeszłości */ Zakład Mineralogii, Petrografii i Geochemii, kademia Górniczo-Hutnicza, l. Mickiewicza 30,
Bardziej szczegółowoSUROWCE MINERALNE. Wykład 10
SUROWCE MINERALNE Wykład 10 WYBRANE NIEMETALICZNE SUROWCE MINERALNE surowce krzemionkowe, tj. zasobne w SiO 2, surowce glinowe, glinokrzemianowe i zawierające alkalia, surowce ilaste, surowce wapniowe,
Bardziej szczegółowoX POLSKO-NIEMIECKA KONFERENCJA ENERGETYKA PRZYGRANICZNA POLSKI I NIEMIEC DOŚWIADCZENIA I PERSPEKTYWY SULECHÓW, 21-22 LISTOPAD 2013
X POLSKO-NIEMIECKA KONFERENCJA ENERGETYKA PRZYGRANICZNA POLSKI I NIEMIEC DOŚWIADCZENIA I PERSPEKTYWY SULECHÓW, 21-22 LISTOPAD 2013 SHALE GAS, TIGHT GAS MINIONY ROK W POSZUKIWANIACH mgr inż. Aldona Nowicka
Bardziej szczegółowoOpis efektów kształcenia dla modułu zajęć
Nazwa modułu: Fizykochemia odpadów stałych Rok akademicki: 2030/2031 Kod: BIS-2-107-GO-s Punkty ECTS: 3 Wydział: Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Kierunek: Inżynieria Środowiska Specjalność: Gospodarka
Bardziej szczegółowoWpływ mikrocementu na parametry zaczynu i kamienia cementowego
NAFTA-GAZ grudzień 2011 ROK LXVII Łukasz Kut Instytut Nafty i Gazu, Oddział Krosno Wpływ mikrocementu na parametry zaczynu i kamienia cementowego Wprowadzenie Mikrocement jest środkiem o bardzo szerokim
Bardziej szczegółowoNAFTA-GAZ, ROK LXX, Nr 11 / 2014
NAFTA-GAZ, ROK LXX, Nr 11 / 2014 Jolanta Klaja, Grażyna Łykowska Instytut Nafty i Gazu Państwowy Instytut Badawczy Wyznaczenie typów petrofizycznych skał czerwonego spągowca z rejonu południowozachodniej
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYTYKA MINERALOGICZNO GEOCHEMICZNA SKAŁ PRZEJŚCIOWYCH ZE STREFY KONTAKTU MEZOZOIK NEOGEN W ZŁOŻU WĘGLA BRUNATNEGO BEŁCHATÓW
GÓRNICTWO I GEOLOGIA 2012 Tom 7 zeszyt 2 Agnieszka PĘKALA Zakład Geotechniki i Hydrotechniki Politechnika Rzeszowska CHARAKTERYTYKA MINERALOGICZNO GEOCHEMICZNA SKAŁ PRZEJŚCIOWYCH ZE STREFY KONTAKTU MEZOZOIK
Bardziej szczegółowoWPROWADZENIE DO PROJEKTU ASR-RID REAKTYWNOŚĆ ALKALICZNA KRAJOWYCH KRUSZYW
WPROWADZENIE DO PROJEKTU ASR-RID REAKTYWNOŚĆ ALKALICZNA KRAJOWYCH KRUSZYW Dr inż. Albin Garbacik, prof. ICiMB Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych Instytut Podstawowych Problemów Techniki Polskiej
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo realizacji badań geologicznych pod kątem projektu CCS. Marek Jarosiński, PIG-PIB kierownik Programu Bezpieczeństwo Energetyczne
Bezpieczeństwo realizacji badań geologicznych pod kątem projektu CCS Marek Jarosiński, PIG-PIB kierownik Programu Bezpieczeństwo Energetyczne Łódź, 30 maja 2012 Sposoby podziemnego składowania CO2 Największe
Bardziej szczegółowoMOśLIWOŚCI REALIZACJI CCS W GRUPIE LOTOS Z WYKORZYSTANIEM ZŁÓś ROPY NAFTOWEJ NA BAŁTYKU C.D.
MOśLIWOŚCI REALIZACJI CCS W GRUPIE LOTOS Z WYKORZYSTANIEM ZŁÓś ROPY NAFTOWEJ NA BAŁTYKU C.D. Jerzy DomŜalski Gdańsk, 7 stycznia 2009 GEOLOGICZNA SEKWESTRACJA CO2 GEOLOGICZNA SEKWESTRACJA CO2 (geosekwestracja)
Bardziej szczegółowoWYSTĘPOWANIE METANU W POKŁADACH WĘGLA BRUNATNEGO. 1. Wstęp. 2. Metodyka wykonania badań laboratoryjnych próbek węgla na zawartość metanu
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 31 Zeszyt 2 2007 Jan Macuda*, Ludwik Zawisza* WYSTĘPOWANIE METANU W POKŁADACH WĘGLA BRUNATNEGO 1. Wstęp Znaczna część naturalnych procesów chemicznych w skorupie ziemskiej
Bardziej szczegółowoDr Michał Wilczyński Niezależny ekspert CZY DEPONOWANIE DWUTLENKU WĘGLA W LITOSFERZE JEST MOŻLIWE I ZGODNE Z FILOZOFIĄ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU?
Dr Michał Wilczyński Niezależny ekspert CZY DEPONOWANIE DWUTLENKU WĘGLA W LITOSFERZE JEST MOŻLIWE I ZGODNE Z FILOZOFIĄ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU? 1 METODY ELIMINACJI GAZÓW CIEPLARNIANYCH METODA SKUTECZNOŚĆ
Bardziej szczegółowoPetrografia i granulometria utworów czerwonego spągowca wstępna charakterystyka do poszukiwania złóż gazu zamkniętego (tight gas)
NAFTA-GAZ, ROK LXXII, Nr 7 / 16 DOI: 1.18668/NG.16.7.2 Konrad Ziemianin Instytut Nafty i Gazu Państwowy Instytut Badawczy Petrografia i granulometria utworów czerwonego spągowca wstępna charakterystyka
Bardziej szczegółowoPodobny do tufa, ale o ujednoliconej barwie. Ma lepsze wysortowanie, mniejszą porowatość,mogą mieć warstwowanie. Reszta tak samo
27.TUFY: BARWA: jasno-szaro-brunatna(plamisty rozkład barw) (częściej porowate i związana z tym lekkość skały),mogą mieć strukturę równoległą( warstwowanie) - rzadko TEKSTURA: frakcja psamitowa(głównie
Bardziej szczegółowoAby pozbyć się nadmiaru CO2 z atmosfery należy go... Czerwiec Skompresować Wychwycić W jaki sposób przebiega technologia CCS? Dwutlenek węgla przeznaczony do geologicznego składowania pochodzi z obiektów
Bardziej szczegółowoCharakterystyka przestrzeni porowej utworów czerwonego spągowca na podstawie rentgenowskiej mikrotomografii komputerowej
NAFTA-GAZ styczeń 2010 ROK LXVI Jadwiga Zalewska, Marek Dohnalik Instytut Nafty i Gazu, Kraków Anna Poszytek Uniwersytet Warszawski Charakterystyka przestrzeni porowej utworów czerwonego spągowca na podstawie
Bardziej szczegółowoOLSZTYŃSKIE PLANETARIUM I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE II SEMINARIUM METEORYTOWE 24-26.04.
OLSZTYŃSKIE PLANETARIUM I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE II SEMINARIUM METEORYTOWE 24-26.4.23 OLSZTYN Marian SZURGOT 1, Krzysztof POLAŃSKI 2 BADANIA MIKROSKOPOWE CHONDRYTÓW
Bardziej szczegółowoDEFORMACYJNE WŁAŚCIWOŚCI LAMINOWANYCH UTWORÓW ILASTYCH. 1. Wstęp. 2. Wyniki badań interpretacja i analiza. Grażyna Gaszyńska-Freiwald*
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 33 Zeszyt 1 2009 Grażyna Gaszyńska-Freiwald* DEFORMACYJNE WŁAŚCIWOŚCI LAMINOWANYCH UTWORÓW ILASTYCH 1. Wstęp Grunty ilaste, w zależności od składu mineralogicznego, wykazują
Bardziej szczegółowoOcena właściwości zbiornikowych i sprężystych w aspekcie szczelinowatości skał
NAFTA-GAZ, ROK LXX, Nr 8 / 214 Grażyna Łykowska Instytut Nafty i Gazu Państwowy Instytut Badawczy Ocena właściwości zbiornikowych i sprężystych w aspekcie szczelinowatości skał Zasadniczymi celami charakterystyki
Bardziej szczegółowoZagospodarowanie odpadów wiertniczych w aspekcie ochrony środowiska naturalnego
Zagospodarowanie odpadów wiertniczych w aspekcie ochrony środowiska naturalnego J.Fijał **, A. Jamrozik *, A. Gonet *, St. Stryczek *, L. Czekaj * AGH Akademia Górniczo-Hutnicza * Wydział Wiertnictwa,
Bardziej szczegółowoXLII OLIMPIADA GEOGRAFICZNA Zawody III stopnia pisemne podejście 1
-1/1- XLII OLIMPIADA GEOGRAFICZNA Zawody III stopnia pisemne podejście 1 Zadanie 1. Blokdiagramy A-D (załącznik 1) ilustrują budowę geologiczną czterech regionów Polski. Uzupełnij tabelę: w kolumnie 1:
Bardziej szczegółowoMETODYKA POSZUKIWAŃ ZLÓŻ ROPY NAFTOWEJ I GAZU ZIEMNEGO
METODYKA POSZUKIWAŃ ZLÓŻ ROPY NAFTOWEJ I GAZU ZIEMNEGO Prowadzący: Mgr inż. Bartosz Papiernik Konspekt opracowali w postaci prezentacji PowerPoint B.Papiernik i M. Hajto na podstawie materiałów opracowanych
Bardziej szczegółowozakres pt dla metamorfizmu: od t ~ 200 C i p ~ 2 kbar do t ~ 700 C
METAMORFIZM Metamorfizm procesy powodujące mineralne, strukturalne i teksturalne przeobrażenie skał w stanie stałym, bez większego ilościowego udziału fazy ciekłej, w głębszych warstwach skorupy ziemskiej,
Bardziej szczegółowoTrójwymiarowa wizualizacja szczelin metodą mikrotomografii rentgenowskiej
NAFTA-GAZ grudzień 2012 ROK LXVIII Grażyna Łykowska Instytut Nafty i Gazu, Kraków Trójwymiarowa wizualizacja szczelin metodą mikrotomografii rentgenowskiej Wstęp Najbardziej interesującym typem porowatości
Bardziej szczegółowoBEZPIECZEŃSTWO GEOLOGICZNEJ SEKWESTRACJI CO 2 ZAGROŻENIA I PREWENCJA GEOLOGICAL SEQUESTRATION OF CO 2 SECURITY - THREATS AND PREVENTION
GÓRNICTWO I GEOLOGIA 2012 Tom 7 zeszyt 2 Katarzyna SUCHODOLSKA Instytut Geologii Stosowanej, Politechnika Śląska BEZPIECZEŃSTWO GEOLOGICZNEJ SEKWESTRACJI CO 2 ZAGROŻENIA I PREWENCJA Streszczenie. W artykule
Bardziej szczegółowoAlina Jarmontowicz, Róża Krzywobłocka-Laurów Badania składu mineralnego i struktury wybranych piaskowców dla potrzeb konserwacji
Alina Jarmontowicz, Róża Krzywobłocka-Laurów Badania składu mineralnego i struktury wybranych piaskowców dla potrzeb konserwacji Ochrona Zabytków 48/1 (188), 81-84 1995 Alina Jarm ontowicz R óża K rzywobłocka-laurów
Bardziej szczegółowoLaboratorium z Krystalografii. 2 godz.
Uniwersytet Śląski Instytut Chemii Zakład Krystalografii Laboratorium z Krystalografii 2 godz. Zbadanie zależności intensywności linii Kα i Kβ promieniowania charakterystycznego X emitowanego przez anodę
Bardziej szczegółowoZastosowanie sztucznych sieci neuronowych i logiki rozmytej w tworzeniu baz danych dla złóż dual porosity dual permeability
NAFTA-GAZ marzec 2010 ROK LXVI Małgorzata Kowalska-Włodarczyk, Barbara Darłak Instytut Nafty i Gazu, Kraków Zastosowanie sztucznych sieci neuronowych i logiki rozmytej w tworzeniu baz danych dla złóż dual
Bardziej szczegółowoWytrzymałość resztkowa różnych typów litologicznych skał
WARSZTATY 27 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie Materiały Warsztatów str. 477 489 Urszula SANETRA Główny Instytut Górnictwa, Katowice Wytrzymałość resztkowa różnych typów litologicznych skał Streszczenie
Bardziej szczegółowoGAZ ZE ŹRÓDEŁ NIEKONWENCJONALNYCH POTENCJAŁ POSZUKIWAWCZY, DOTYCHCZASOWE DOŚWIADCZENIA mgr inż. Aldona Nowicka, mgr inż. Małgorzata Koperska PGNiG SA
GAZ ZE ŹRÓDEŁ NIEKONWENCJONALNYCH POTENCJAŁ POSZUKIWAWCZY, DOTYCHCZASOWE DOŚWIADCZENIA mgr inż. Aldona Nowicka, mgr inż. Małgorzata Koperska PGNiG SA Oddział Geologii i Eksploatacji, Ośrodek Regionalny
Bardziej szczegółowoSKŁAD ZIARNOWY ŁUPKA MIEDZIONOŚNEGO W WYNIKU ROZDRABNIANIA CHEMICZNEGO
Łupek miedzionośny, Drzymała J., Kowalczuk P.B. (red.), WGGG PWr, Wrocław, 214, 33-38 SKŁAD ZIARNOWY ŁUPKA MIEDZIONOŚNEGO W WYNIKU ROZDRABNIANIA CHEMICZNEGO Karolina POLESIAK, Przemysław B. KOWALCZUK Politechnika
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA CHEMICZNA I MINERALOGICZNA WYBRANYCH ŁUPKÓW POCHODZĄCYCH Z LEGNICKO-GŁOGOWSKIEGO OKRĘGU MIEDZIOWEGO
Łupek miedzionośny, Drzymała J., Kowalczuk P.B. (red.), WGGG PWr, Wrocław, 2014, 13-18 CHARAKTERYSTYKA CHEMICZNA I MINERALOGICZNA WYBRANYCH ŁUPKÓW POCHODZĄCYCH Z LEGNICKO-GŁOGOWSKIEGO OKRĘGU MIEDZIOWEGO
Bardziej szczegółowoAnaliza zmiany objętości węglowodorów gromadzonych w danej strukturze w czasie geologicznym z wykorzystaniem modelowania PetroCharge
NAFTA-GAZ sierpień 2011 ROK LXVII Lidia Dudek Instytut Nafty i Gazu, Kraków Analiza zmiany objętości węglowodorów gromadzonych w danej strukturze w czasie geologicznym z wykorzystaniem modelowania PetroCharge
Bardziej szczegółowoRok akademicki: 2015/2016 Kod: GIP s Punkty ECTS: 2. Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: -
Nazwa modułu: Geologia Rok akademicki: 2015/2016 Kod: GIP-1-411-s Punkty ECTS: 2 Wydział: Górnictwa i Geoinżynierii Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Specjalność: - Poziom studiów: Studia I
Bardziej szczegółowoPrawne aspekty przygotowania i realizacji w Polsce projektów demonstracyjnych typu CCS (car bon capture and storage) w kontekście składowania CO2.
prof. nadzw. dr hab. Maciej Rudnicki kierownik katedry Prawa Zarządzania Środowiskiem Wydział Prawa KUL w Lublinie Prawne aspekty przygotowania i realizacji w Polsce projektów demonstracyjnych typu CCS
Bardziej szczegółowoSUROWCE MINERALNE. Wykład 4
SUROWCE MINERALNE Wykład 4 Rozpowszechnienie niektórych pierwiastków w skorupie ziemskiej (Norton 1974) Nb Procesy powstawania minerałów i ich zespołów dzielimy na: 1.procesy magmowe, 2.procesy hipergeniczne,
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNIKI CIEPLNEJ I MECHANIKI PŁYWNÓW ZAKŁAD SPALANIA I DETONACJI Raport wewnętrzny
POLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNIKI CIEPLNEJ I MECHANIKI PŁYWNÓW ZAKŁAD SPALANIA I DETONACJI Raport wewnętrzny Raport z badań toryfikacji biomasy Charakterystyka paliwa Analizy termograwimetryczne
Bardziej szczegółowoWydzielanie i charakterystyka frakcji pylastej (silt) w skałach mułowcowych zapadliska przedkarpackiego
NAFTA-GAZ, ROK LXXIV, Nr 4 / 218 DOI: 1.18668/NG.218.4.1 Grażyna Łykowska, Jolanta Klaja, Anna Przelaskowska, Urszula Zagórska Instytut Nafty i Gazu Państwowy Instytut Badawczy Wydzielanie i charakterystyka
Bardziej szczegółowoBadania mineralogiczne deformowanych skał w sąsiedztwie uskoku
Maciej PAWLIKOWSKI, Zenon PILECKI Polska Akademia Nauk IGSMiE, Kraków Mat. Symp. Warsztaty 2000 str. 181-189 Badania mineralogiczne deformowanych skał w sąsiedztwie uskoku Streszczenie Przedstawiono badania
Bardziej szczegółowoCharakterystyka przypowierzchniowej części warstw orzeskich w rejonie siodła głównego w aspekcie procesów wietrzenia
gospodarka surowcami mineralnymi mineral resources management 2016 Volume 32 Issue 2 Pages 111 124 DOI 10.1515/gospo-2016-0018 Iwona Jonczy*, Borys Borówka** Charakterystyka przypowierzchniowej części
Bardziej szczegółowoSZACOWANIE WARTOŚCI WSPÓŁCZYNNIKA PRZEWODNOŚCI CIEPLNEJ PIASKOWCÓW MEZOPALEOZOICZNYCH PODŁOŻA KARPAT NA PODSTAWIE SKŁADU MINERALNEGO
Technika Poszukiwań Geologicznych Geotermia, Zrównoważony Rozwój nr 2/2018 Anna PRZELASKOWSKA 1, Katarzyna DRABIK 1, Jolanta KLAJA 1 SZACOWANIE WARTOŚCI WSPÓŁCZYNNIKA PRZEWODNOŚCI CIEPLNEJ PIASKOWCÓW MEZOPALEOZOICZNYCH
Bardziej szczegółowoMetodyka analizy przestrzeni porowej skał łupkowych. Metodology of pore space analysis in shale rocks
Metodyka analizy przestrzeni porowej skał łupkowych Metodology of pore space analysis in shale rocks Piotr Such, Grzegorz Leśniak, Maja Mroczkowska-Szerszeń, Lidia Dudek, Renata Cicha-Szot, Karol Spunda
Bardziej szczegółowoAnaliza przepływu płynów złożowych w skałach zbiornikowych
NAFTA-GAZ, ROK LXXII, Nr / DOI:./NG... Marcin Majkrzak Instytut Nafty i Gazu Państwowy Instytut Badawczy Analiza przepływu płynów złożowych w skałach zbiornikowych W artykule przedstawiono wyniki badań
Bardziej szczegółowo2. Akademia Górniczo-Hutnicza
Aspekty prawne i merytoryczne związane z bezpieczeństwem składowania CO 2 w strukturach geologicznych Adam Wójcicki 1, Stanisław Nagy 2 1. Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy 2.
Bardziej szczegółowoDENSYMETRIA ŁUPKA MIEDZIOWEGO
Łupek miedzionośny, Drzymała J., Kowalczuk P.B. (red.), WGGG PWr, Wrocław, 2014, 23-27 DENSYMETRIA ŁUPKA MIEDZIOWEGO Michał STODULSKI, Jan DRZYMAŁA Politechnika Wrocławska, jan.drzymala@pwr.edu.pl STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoWPŁYW GĘSTOŚCI SUROWCA NA BILANSOWANIE PRODUKTÓW KLASYFIKACJI HYDRAULICZNEJ W HYDROCYKLONACH W OPARCIU O WYNIKI LASEROWYCH ANALIZ UZIARNIENIA**
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 34 Zeszyt 4/1 2010 Damian Krawczykowski*, Aldona Krawczykowska* WPŁYW GĘSTOŚCI SUROWCA NA BILANSOWANIE PRODUKTÓW KLASYFIKACJI HYDRAULICZNEJ W HYDROCYKLONACH W OPARCIU O WYNIKI
Bardziej szczegółowoŁom łupków łyszczykowych w Bobolicach. Długość: Szerokość:
OPIS GEOSTANOWISKA Stanisław Madej Informacje ogólne Nr obiektu 74 Nazwa obiektu (oficjalna, obiegowa lub nadana) Łom łupków łyszczykowych w Bobolicach Współrzędne geograficzne [WGS 84 hddd.dddd] Długość:
Bardziej szczegółowoMIKROSKOPIA ELEKTRONOWA. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
MIKROSKOPIA ELEKTRONOWA Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Tło historyczne Pod koniec XIX wieku stosowanie mikroskopów świetlnych w naukach
Bardziej szczegółowoWłaściwości tworzyw autoklawizowanych otrzymanych z udziałem popiołów dennych
Właściwości tworzyw autoklawizowanych otrzymanych z udziałem popiołów dennych dr inż. Zdzisław Pytel Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Technologii Materiałów Budowlanych V Międzynarodowa
Bardziej szczegółowoWłaściwości fizykochemiczne popiołów fluidalnych
Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Technologii Materiałów Budowlanych Właściwości fizykochemiczne popiołów fluidalnych Prof. dr hab. inż. Jan Małolepszy Zakopane 15 kwiecień 2010 POPIÓŁ
Bardziej szczegółowoŚrodowiskowe aspekty wydobycia gazu łupkowego
Środowiskowe aspekty wydobycia gazu łupkowego Małgorzata Woźnicka - Gaz łupkowy w Polsce i na Lubelszczyźnie Gaz łupkowy (shale gas) Gaz ziemny o genezie termogenicznej Niekonwencjonalne złoża gazu ziemnego
Bardziej szczegółowoKRUSZYWA WAPIENNE ZASTOSOWANIE W PRODUKCJI BETONU TOWAROWEGO I ELEMENTÓW PREFABRYKOWANYCH
KRUSZYWA WAPIENNE ZASTOSOWANIE W PRODUKCJI BETONU TOWAROWEGO I ELEMENTÓW PREFABRYKOWANYCH Marek Krajewski Instytut Badawczy Materiałów Budowlanych Sp. z o.o. 13 KRUSZYWA WAPIENNE I ICH JAKOŚĆ Kruszywo
Bardziej szczegółowoŁom skał kwarcowo-skaleniowych Jaworek. Długość: Szerokość:
OPIS GEOSTANOWISKA Stanisław Madej Informacje ogólne Nr obiektu 73 Nazwa obiektu (oficjalna, obiegowa lub nadana) Łom skał kwarcowo-skaleniowych Jaworek Współrzędne geograficzne [WGS 84 hddd.dddd] Długość:
Bardziej szczegółowoSUROWCE MINERALNE. Wykład 8
SUROWCE MINERALNE Wykład 8 Podziałkruszyw budowlanych kruszywa mineralne: naturalne i łamane, kruszywa sztuczne (np. żużlowe), kruszywa z recyklingu. Kruszywa łamane na rynku krajowym są produkowane ze
Bardziej szczegółowoMinerały ilaste w poszukiwaniach złóż
Minerały ilaste w poszukiwaniach złóż Jan Środoń Institute of Geological Sciences PAN, Senacka 1, 31002 Kraków, Poland, ndsrodon@cyf-kr-edu.pl Co to są minerały ilaste? Drobnoziarniste płytkowe krzemiany
Bardziej szczegółowoKRZYSZTOF OTREMBA, MIROSŁAWA GILEWSKA * SKŁAD MINERALOGICZNY GRUNTÓW POGÓRNICZYCH I GLEB ROZWIJAJĄCYCH SIĘ Z TEGO MATERIAŁU MACIERZYSTEGO
UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI ZESZYTY NAUKOWE NR 150 Nr 30 INŻYNIERIA ŚRODOWISKA 2013 KRZYSZTOF OTREMBA, MIROSŁAWA GILEWSKA * SKŁAD MINERALOGICZNY GRUNTÓW POGÓRNICZYCH I GLEB ROZWIJAJĄCYCH SIĘ Z TEGO MATERIAŁU
Bardziej szczegółowoODDZIAŁYWANIE ZASOLONYCH WÓD KOPALNIANYCH NA MECHANICZNE WŁAŚCIWOŚCI SKAŁ W KOPALNIACH RUD MIEDZI
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 33 Zeszyt 1 2009 Piotr Kijewski*, Jan Lis* ODDZIAŁYWANIE ZASOLONYCH WÓD KOPALNIANYCH NA MECHANICZNE WŁAŚCIWOŚCI SKAŁ W KOPALNIACH RUD MIEDZI 1. Wprowadzenie W obszarze złoża
Bardziej szczegółowoŁom łupków łyszczykowych w Baldwinowicach. Długość: Szerokość:
OPIS GEOSTANOWISKA Stanisław Madej Informacje ogólne Nr obiektu 51 Nazwa obiektu (oficjalna, obiegowa lub nadana) Łom łupków łyszczykowych w Baldwinowicach Współrzędne geograficzne [WGS 84 hddd.dddd] Długość:
Bardziej szczegółowoTemat: kruszyw Oznaczanie kształtu ziarn. pomocą wskaźnika płaskości Norma: PN-EN 933-3:2012 Badania geometrycznych właściwości
Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej Instrukcja do zajęć laboratoryjnych Eksploatacja i obróbka skał Badania geometrycznych właściwości Temat: kruszyw Oznaczanie kształtu
Bardziej szczegółowoPODZIEMNE SKŁADOWANIE - SPOSÓB NA UNIESZKODLIWIENIE DWUTLENKU WĘGLA
Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polska Akademia Nauk w Krakowie PODZIEMNE SKŁADOWANIE - SPOSÓB NA UNIESZKODLIWIENIE DWUTLENKU WĘGLA Zarys treści: W artykule, w formie pytań i odpowiedzi
Bardziej szczegółowoAnaliza porównawcza sposobu pomiaru jakości spalania gazu w palnikach odkrytych
NAFTA-GAZ kwiecień 2011 ROK LXVII Mateusz Rataj Instytut Nafty i Gazu, Kraków Analiza porównawcza sposobu pomiaru jakości spalania gazu w ch odkrytych Wstęp W związku z prowadzonymi badaniami różnego typu
Bardziej szczegółowoPIASKOWIEC KWARCYTOWY ZE ZŁOŻA FOSFORYTÓW W RACHOWIE
ZESZYTY HAU KO V/E POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ Seria: GÓRNICTWA z. 18 1966 WIESŁAW GABZDYŁ, JANUSZ SUŁKOWSKI PIASKOWIEC KWARCYTOWY ZE ZŁOŻA FOSFORYTÓW W RACHOWIE Streszczenie. W spągu wyrobisk eksploatowanego
Bardziej szczegółowoKOPALINY ILASTE Z NADKŁADU KWB BEŁCHATÓW, POLE SZCZERCÓW SKŁAD MINERALNY A PARAMETRY SUROWCOWE
KOPALINY ILASTE Z NADKŁADU KWB BEŁCHATÓW, POLE SZCZERCÓW SKŁAD MINERALNY A PARAMETRY SUROWCOWE CLAYS OVERLYING LIGNITE FROM BEŁCHATÓW DEPOSIT, SZCZERCÓW FIELD MINERAL COMPOSITION AND TECHNOLOGICAL PROPERTIES
Bardziej szczegółowoKamieniołom gnejsów w Chałupkach
OPIS GEOSTANOWISKA Dawid Białek Informacje ogólne Nr obiektu 37 Nazwa obiektu (oficjalna, obiegowa lub nadana) Kamieniołom gnejsów w Chałupkach Współrzędne geograficzne [WGS 84 hddd.dddd] Miejscowość Opis
Bardziej szczegółowona ścieżce nr 3, od lewej strony do prawej, przedstawiono
Wyniki pomiarów NMR dostarczają wiele ważnych informacji na temat porowatości, rozkładu nasycenia przestrzeni porowej i przepuszczalności, dzięki ścisłemu powiązaniu pomiędzy wielkością porów a rozkładem
Bardziej szczegółowoZESTAWIENIE WYNIKÓW LABORATORYJNYCH BADANIA PRÓBEK ZAPRAW. DR WOJCIECH BARTZ INSTYTUT NAUK GEOLOGICZNYCH UNIWERSYTET WROCŁAWSKI
ZESTAWIENIE WYNIKÓW LABORATORYJNYCH BADANIA PRÓBEK ZAPRAW. DR WOJCIECH BARTZ INSTYTUT NAUK GEOLOGICZNYCH UNIWERSYTET WROCŁAWSKI 1. Numer próbki: ZW0202 (1) 3. Barwa próbki: kremowo-szara 2. Rodzaj skały:
Bardziej szczegółowoŁom łupków kwarcowo-grafitowych na Wzgórzu Buczek. Długość: Szerokość:
OPIS GEOSTANOWISKA Stanisław Madej Informacje ogólne Nr obiektu 64 Nazwa obiektu (oficjalna, obiegowa lub nadana) Łom łupków kwarcowo-grafitowych na Wzgórzu Buczek Współrzędne geograficzne [WGS 84 hddd.dddd]
Bardziej szczegółowoAkademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, Zakład Badań Specjalistycznych i Technik Dokumentacyjnych
SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI pierwszego etapu UMOWY o DZIEŁO p.t.: Wykonanie szlifów i analiza produktów korozji próbek metali konstrukcyjnych parowozów metodami mikro-chemicznymi i laserowej spektrometrii
Bardziej szczegółowoODPADOWE MUŁY WĘGLOWE JAKO ELEMENT IZOLACJI MINERALNEJ SKŁADOWISK ODPADÓW. 1. Wstęp. Tomasz Doniecki*, Ewa Siedlecka*
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 30 Zeszyt 3/1 2006 Tomasz Doniecki*, Ewa Siedlecka* ODPADOWE MUŁY WĘGLOWE JAKO ELEMENT IZOLACJI MINERALNEJ SKŁADOWISK ODPADÓW 1. Wstęp Składowanie odpadów jest metodą utylizacji
Bardziej szczegółowoWizualizacja kanalików robaczkowych, wywołanych zabiegiem kwasowania rdzeni wiertniczych, uzyskana metodą mikrotomografii rentgenowskiej
NAFTA-GAZ wrzesień 2010 ROK LXVI Jadwiga Zalewska, Marek Dohnalik, Jan Kaczmarczyk Instytut Nafty i Gazu, Kraków Mateusz Masłowski, Elżbieta Biały Instytut Nafty i Gazu, Oddział Krosno Wizualizacja kanalików
Bardziej szczegółowoMożliwości wykorzystania frakcjonowanych UPS z kotłów fluidalnych w produkcji zapraw murarskich i tynkarskich
Możliwości wykorzystania frakcjonowanych UPS z kotłów fluidalnych w produkcji zapraw murarskich i tynkarskich Seminarium: Innowacyjne rozwiązania w wykorzystaniu ubocznych produktów spalania (UPS) Realizowane
Bardziej szczegółowoPKZLAB SC. WYNIKI BADAŃ ZAPRAW Z MONOCHROMIĄ Z DAWNEJ OBERŻY W ŁAZIENKACH KRÓLEW- SKICH PRZY ul. SZWOLEŻERÓW 9 W WARSZAWIE
PKZLAB SC WYNIKI BADAŃ ZAPRAW Z MONOCHROMIĄ Z DAWNEJ OBERŻY W ŁAZIENKACH KRÓLEW- SKICH PRZY ul. SZWOLEŻERÓW 9 W WARSZAWIE Badania wykonały: mgr Dorota Sobkowiak mgr Elżbieta Orłowska Toruń 2017 1. Miejsca
Bardziej szczegółowoNieorganiczne polimery glinokrzemianowe (geopolimery) otrzymywanie, właściwości, przykłady zastosowania
Politechnika Krakowska Im. Tadeusza Kościuszki Instytut Inżynierii Materiałowej Wydział Mechaniczny Nieorganiczne polimery glinokrzemianowe (geopolimery) otrzymywanie, właściwości, przykłady zastosowania
Bardziej szczegółowoGOSPODARKA ZŁÓŻ SUROWCÓW MINERALNYCH i ICH OCHRONA
GOSPODARKA ZŁÓŻ SUROWCÓW MINERALNYCH i ICH OCHRONA Prowadzący: Mgr inż. Bartosz Papiernik Konspekt opracowali w postaci prezentacji PowerPoint M.Hajto i B.Papiernik. Na podstawie materiałów opracowanych
Bardziej szczegółowoŁom łupków łyszczykowych na wzgórzu Ciernowa Kopa. Długość: Szerokość:
OPIS GEOSTANOWISKA Stanisław Madej Informacje ogólne Nr obiektu 36 Nazwa obiektu (oficjalna, obiegowa lub nadana) Łom łupków łyszczykowych na wzgórzu Ciernowa Kopa Współrzędne geograficzne [WGS 84 hddd.dddd]
Bardziej szczegółowoMETODY BADAŃ BIOMATERIAŁÓW
METODY BADAŃ BIOMATERIAŁÓW 1 Cel badań: ograniczenie ryzyka związanego ze stosowaniem biomateriałów w medycynie Rodzaje badań: 1. Badania biofunkcyjności implantów, 2. Badania degradacji implantów w środowisku
Bardziej szczegółowoPRZESTRZEÑ POROWA PIASKOWCÓW JURY DOLNEJ W REJONIE BE CHATOWA
BIULETYN PAÑSTWOWEGO INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO 439: 37 46, 00 R. PRZESTRZEÑ POROWA PIASKOWCÓW JURY DOLNEJ W REJONIE BE CHATOWA PORE SPACE IN LOWER JURASSIC SANDSTONES OF THE BE CHATÓW REGION ALEKSANDRA KOZ
Bardziej szczegółowoZastosowanie metod analizy termicznej w badaniach skał silikoklastycznych o zróżnicowanym zaileniu
NAFTA-GAZ, ROK LXXIII, Nr 7 / 7 DOI:.88/NG.7.7. Anna Przelaskowska, Jolanta Klaja Instytut Nafty i Gazu Państwowy Instytut Badawczy Piotr Kulinowski Uniwersytet Pedagogiczny, Instytut Techniki Adam Gaweł
Bardziej szczegółowoŁom kwarcytów na Krowińcu
OPIS GEOSTANOWISKA Jacek Szczepański Informacje ogólne Nr obiektu 22 Nazwa obiektu (oficjalna, obiegowa lub nadana) Łom kwarcytów na Krowińcu Współrzędne geograficzne [WGS 84 hddd.dddd] Długość: 17,12937398
Bardziej szczegółowoGRANICE METAMORFIZMU:
Metamorfizm jest to proces zmian mineralogicznych i strukturalnych skał w stanie stałym, bez większego udziału fazy ciekłej, w odpowiedzi na warunki fizyczne (zawsze podwyższona temperatura i przeważnie
Bardziej szczegółowoANALIZA ROZDRABNIANIA WARSTWOWEGO NA PODSTAWIE EFEKTÓW ROZDRABNIANIA POJEDYNCZYCH ZIAREN
Akademia Górniczo Hutnicza im. Stanisława Staszica Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Katedra Inżynierii Środowiska i Przeróbki Surowców Rozprawa doktorska ANALIZA ROZDRABNIANIA WARSTWOWEGO NA PODSTAWIE
Bardziej szczegółowoul. 28 Czerwca 1956 r., 398, Poznań tel. (61) , fax (061) ,
Poznań, dn. 22 lipca 2013r. Charakterystyka wydajności cieplnej gruntu dla inwestycji w Szarocinie k. Kamiennej Góry na podstawie danych literaturowych oraz wykonanych robót geologicznych. Wykonawca: MDW
Bardziej szczegółowoWpływ petrograficznego zróżnicowania piaskowców krośnieńskich na ich właściwości fizyczno-mechaniczne w złożach Górka-Mucharz i Skawce (Beskid Mały)
Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk rok 2016, nr 96, s. 37 56 Beata FIGARSKA-WARCHOŁ*, Grażyna STAŃCZAK* Wpływ petrograficznego zróżnicowania piaskowców
Bardziej szczegółowoSpis treści... 1 1.1.12 PROBLEMATYKA AKCEPTACJI SPOŁECZNEJ PRZYGOTOWANIE MATERIAŁÓW INFORMACYJNYCH... 2. Broszury informacyjne... 6. Seminaria...
Spis treści Spis treści... 1 1.1.12 PROBLEMATYKA AKCEPTACJI SPOŁECZNEJ PRZYGOTOWANIE MATERIAŁÓW INFORMACYJNYCH... 2 Broszury informacyjne... 6 Seminaria... 16 12-1 1.1.12 PROBLEMATYKA AKCEPTACJI SPOŁECZNEJ
Bardziej szczegółowo