Studium ekofizjograficzne dla obszaru połoŝonego w rejonie Zakola Wawerskiego

Transkrypt

1 Najcenniejsze herpetologicznie tereny opracowania to: ols w rejonie Zakola, Jezioro śabie wraz z otaczającymi je trzcinowiskami Kanał śabi równieŝ z otaczającymi go trzcinowiskami, obszar trzcinowisk na zachodzie olsu w rejonie Zakola (jednostka nr 4), dwa stawy w których rozmnaŝa się masowo grzebiuszka ziemna (ul. Wodniaków 1 i Poprawna 1), Łacha Zbytki przechodząca na południu w trzcinowisko niewielki ols oraz rów 6 (waŝne miejsce godowania dla ropuchy szarej i jedyne stwierdzone godowisko traszki zwyczajnej). Inne kręgowce Podczas obserwacji awifauny oraz płazów zanotowano występowanie innych kręgowców, przy czym nie notowano obserwacji w rejonie zawala. Zanotowano wystepowanie: Gady: Zaskroniec Natrix natrix obserwacje w wydzieleniu Obszary zabudowane, w pobliŝu zbiorników Łachy Kuligowskiej. Ssaki: Wiewiórka Sciurus vulgaris obserwacje w wydzieleniach: ols Krajobrazowego rejonie Zakola oraz jednostka 32 tzw. Park. Bóbr europejski Castor fiber obserwacje Ŝerowania tzw. zgryzy w olsie w rejonie Zakola. Zając Lepus europaeus obserwacje w terenach otwartych w terenach otwartych (jednostki 3, 6, 14, 17, 18, 19 ). Lis Vulpes vulpes nora w wydzieleniu Łąką Północ (jednostki 17, 18, 19). Sarna Capreolus capreolus obserwacje w jednostkach 3, 5, 6, 14, 31, 32, UŜytkowanie terenu UŜytkowanie terenu wykonano na podstawie wizji terenowej, topograficznej bazy danych oraz zdjęć satelitarnych. Strukturę funkcjonalno przestrzenną oraz główne elementy zagospodarowania przedstawiono na Mapie uŝytkowania i zagospodarowania. Na obszarze opracowania dominują pod względem powierzchniowym tereny otwarte pokryte trwałą roślinnością oraz tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, mniejszy jest udział terenów zieleni (w tym głównie rodzinnych ogrodów działkowych) i zalesień. Stosunkowo niewielką powierzchnię zajmują tereny produkcyjno-magazynowe, tereny 76

2 zabudowy usługowej oraz tereny uŝytkowane rolniczo. Strukturę uŝytkowania terenu przedstawiono na mapie uŝytkowania i zagospodarowania. Przykłady typów uŝytkowania terenu zawiera ryc Zabudowa mieszkaniowa W obrębie obszaru opracowania w kategorii zabudowy mieszkaniowej dominuje zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna wolnostojąca, skoncentrowana przede wszystkim wzdłuŝ dróg głównych, lokalnych i zbiorczych, jak równieŝ zabudowa w formie rozproszonej tworząca mozaikę z terenami otwartymi. Zwarta zabudowa mieszkaniowa zlokalizowana jest w północno-wschodniej części obszaru opracowania. Zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna szeregowa i bliźniacza występuje głównie w południowej części obszaru, w formie nowopowstających osiedli, wnikających w strukturę terenów otwartych. Zabudowa bliźniacza występuje równieŝ sporadycznie w północnej części terenu, wśród zwartej zabudowy mieszkaniowej. Niewielki jest udział zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej w obrębie powierzchni wykorzystywanej na cele mieszkaniowe. Ma ona formę pojedynczych obiektów rozrzuconych po całym obszarze opracowania, nie tworząc zwartych osiedli. Widoczny jest proces ekspansji zabudowy mieszkaniowej w kierunku terenów otwartych. Zabudowa usługowa Zabudowa usługowa skupia się w północnej części obszaru opracowania wzdłuŝ głównych ulic Wału Miedzeszyńskiego i ul. Płowieckiej. Występuje równieŝ w nieco mniej skoncentrowanej formie wzdłuŝ Traktu Lubelskiego w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej. Dominuje zabudowa usług komercyjnych, wśród której występują głównie obiekty o niewielkiej powierzchni sklepy, warsztaty samochodowe, usługi gastronomiczne oraz obiekty o powierzchni nieco większej, przeznaczone głównie na cele biurowe. Do usług publicznych naleŝy zaliczyć przede wszystkim szkoły, kościoły i obiekty pomocy społecznej zlokalizowane głównie w centralnej i południowej części obszaru opracowania. Odrębną kategorię stanowią obiekty usługowe przeznaczone na cele turystyki i wypoczynku. Występują one niemal wyłącznie południowej części terenu. Są to: hotele, camping oraz obiekty sportowe (korty tenisowe, boiska i pole golfowe). Zabudowa produkcyjno-składowa Wśród zabudowy produkcyjno składowej w obrębie Zakola Wawerskiego dominuje forma małych składów i magazynów oraz obiektów obsługujących produkcję rolną i ogrodniczą (zabudowa zagrodowa i szklarnie). Zabudowa obsługujące produkcję rolną skoncentrowana jest w centralnej części Zakola, szczególnie wzdłuŝ ulic Borków i 77

3 Wodniaków. Składy i magazyny zlokalizowane są wzdłuŝ głównych dróg. Większa koncentracja tego typu obiektów występuje wzdłuŝ ulicy Lucerny. Na obszarze opracowania zlokalizowany jest tylko jeden obiekt produkcyjny. Tereny uŝytkowane rolniczo Struktura funkcjonalno-przestrzenna terenów rolniczych odznacza się duŝą dynamiką zmian. Większość terenów otwartych na obszarze uŝytkowania była jeszcze na początku dekady uŝytkowana rolniczo. Obecnie tereny rolnicze mają niewielki udział w zagospodarowaniu terenu. Są to przede wszystkim trwałe uŝytki zielone i pola ugorowane zlokalizowane głównie w obrębie tarasu zalewowego (wzdłuŝ ul.sitowie i Chodzieskiej) lub przy krawędzi tarasów. Tereny zadrzewień i lasów Struktura zadrzewień i zalesień ma charakter plamowy. Lasy zlokalizowane są głównie w północnej części obszaru opracowania (w obrębie zespołu przyrodniczo - krajobrazowego), wschodniej (przy ul. Lucerny) i południowej (przy Trakcie Lubelskim). W obrębie międzywala zadrzewienia układają się w strukturę pasmową wzdłuŝ brzegu Wisły i starorzeczy. Zadrzewienia zlokalizowane są najczęściej w obrębie mozaiki terenów otwartych pokrytych trwałą roślinnością i terenów zabudowy mieszkaniowej. Wody powierzchniowe Głównym elementem struktury wód powierzchniowych Zakola Wawerskiego jest Wisła i jej starorzecza w obrębie międzywala. Teren poprzecinany jest systemem kanałów wodnych i rowów melioracyjnych. W obrębie tarasu zalewowego zlokalizowane są liczne zbiorniki wodne w starorzeczach wiślanych. Tereny zieleni Na obszarze opracowania występują tylko dwa typy terenów zieleni ogrody działkowe i cmentarz. W obrębie Zakola Wawerskiego znajdują się dwie duŝe kolonie ogrodów działkowych w południowej części obszaru, otoczone terenami otwartymi. Pozostałe ogrody działkowe skupiają się w mniejszych koloniach w obrębie tarasu zalewowego. Drugi typ terenów otwartych czynny cmentarz katolicki zlokalizowany przy ul. Cylichowskiej zajmuje niewielką powierzchnię. Inne tereny otwarte Wśród innych terenów otwartych w obrębie obszaru opracowania występują tereny pokryte trwałą roślinnością, tereny pozbawione trwałej okrywy roślinnej oraz tereny eksploatacji powierzchniowej. Tereny dwóch ostatnich kategorii zajmują niewielkie powierzchnie w południowo-zachodniej część obszaru w bezpośrednim sąsiedztwie Wisły. Tereny pokryte trwałą roślinnością są dominującą formą zagospodarowania. 78

4 Studium ekofizjograficzne dla obszaru połoŝonego w rejonie Zakola Wawerskiego Zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna szeregowa przy ul. Jeziorowej jesień 2008 Zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna przy ul. Wał Miedzeszyński - jesień 2008 Zabudowa usługowa przy ul. Wał Miedzeszyński jesień 2008 Tereny uŝytkowane rolniczo przy ul. Peonii Las - wiosna 2008 (fot. M. Luniak) jesień 2008 Tereny pokryte trwałą roślinnością wzdłuŝ Wału Miedzeszyńskiego jesień 2008 Ryc Przykłady uŝytkowania na terenie opracowania 79

5 W części zachodniej opracowania, w obrębie międzywala tworzą one mozaikę wraz z zadrzewieniami i sporadycznie występującymi uŝytkami zielonymi. W pasie centralnym obszaru (między Wałem Miedzeszyńskim i Traktem Lubelskim) oraz wschodniej (od Traktu Lubelskiego do wschodniej granicy opracowania) tworzą mozaikę z terenami uŝytkowanymi rolniczo oraz z zabudową jednorodzinną. W części północnej i południowowschodniej tworzą one kompleksy bez udziału innych form zagospodarowania. Tereny komunikacji Wśród terenów komunikacji w obrębie obszaru opracowania występują drogi główne (ul Płowiecka, Wał Miedzeszyński), lokalne, zbiorcze i dojazdowe Zasoby przyrodnicze Na terenie Zakola Wawerskiego występują zarówno obszarowe formy prawnej ochrony jak i indywidualne (ryc.2.16). Wszystkie formy ochrony przyrody zaznaczono na mapie zasobów przyrodniczych (plansza nr 5). Są to: Obszar Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły (kod obszaru PLB140004) Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Zakole Wawerskie pomniki przyrody oraz gatunki zwierząt i roślin będące pod ochroną. Obszar Natura 2000 Natura 2000 jest to sieć obszarów chronionych mająca na celu zachowanie zagroŝonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy oraz siedlisk charakterystycznych dla danego regionu. Południowo-zachodnia część Zakola Wawerskiego została włączona do systemu Natura 2000 ze względu na unikalną faunę i florę międzywala Wisły. Jest to środkowy fragment obszaru specjalnej ochrony ptaków (OSO), który w całości obejmuje blisko ,3 ha na odcinku pomiędzy Dęblinem a Płockiem. Obszar ten został zakwalifikowany do ostoi ptasiej o randze europejskiej E 46. Zgodnie ze Standardowym Formularzem Danych ( na terenie tym występuje około 22 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz 9 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi, a takŝe wiele innych gatunków ptaków wodno-błotnych (gniazduje na terenie obszaru gatunków). Jest to takŝe fragment waŝnego szlaku wędrówkowego ptaków 11, a takŝe kluczowy obszar dla ptaków zimujących

6 Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Zakole Wawerskie wiosna 2008 (fot. J.Mazgajska) Pomnik przyrody przy ul. Romantycznej Pomnik przyrody przy ul. Rychnowskiej Ryc Formy ochrony przyrody na terenie opracowania 81

7 Wśród zagroŝeń wskazywanych dla tego Obszaru PLB kluczowe na analizowanym odcinku są takie zagadnienia jak : zanieczyszczenie wód, niszczenie lasów nadrzecznych; płoszenie ptaków w okresie lęgowym;. palenie ognisk i poŝary łąk. Jednocześnie wskazano, Ŝe prace związane z ochroną przeciwpowodziową, utrzymanie istniejące obiektów i urządzeń w naleŝytym stanie technicznym nie ma istotnego wpływu na całość tego obszaru Natura Obszar Natura 2000 na analizowanym terenie w znacznej części obejmuje WOChK prawie całą jego południowo-wschodnia, przylegającą do Wisły część (taras zalewowy). Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu Ustawa o ochronie przyrody (2004) definiuje obszar chronionego krajobrazu jako teren chroniony ze względu na wyróŝniający się krajobraz o zróŝnicowanych ekosystemach, wartościowych ze względu na moŝliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. WOChK został utworzony Rozporządzeniem Wojewody Warszawskiego z dnia 29 sierpnia 1997 r. w sprawie utworzenia obszaru chronionego krajobrazu na terenie województwa warszawskiego, a aktualnie obowiązującym dokumentem jest Rozporządzenie Nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 13 lutego 2007 r. w sprawie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Rozporządzenie zawiera ściśle określone ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów leśnych, lądowych i wodnych na terenie WOChK, a takŝe zakazy obowiązujące na terenie. Obszar jest systemem powiązanych przestrzennie terenów, związanych z przebiegiem przecinających aglomerację dolin rzecznych Wisły i Narwi wraz z dopływami oraz towarzyszącymi im kompleksami lasów o bardzo róŝnorodnej strukturze przyrodniczej i zmiennym zagospodarowaniu. W jego obrębie wyznaczono strefę szczególnej ochrony ekologicznej obejmującą tereny o najwyŝszych walorach przyrodniczych (m.in. znaczna cześć międzywala Wisły), strefę ochrony urbanistycznej na terenach zabudowanych (m.in. w Wawrze) oraz strefę zwykłą obejmującą pozostałe tereny. Na analizowanym obszarze WOChK obejmuje przede wszystkim rzekę Wisłę i jej taras zalewowy do Wału Miedzeszyńskiego (przy południowo-zachodniej granicy terenu), z wyłączeniem fragmentów zawala za strefą zalądowanych koryt współczesnych łach, a takŝe w centralnej części terenu na tarasie nadzalewowym pas pokryty roślinnością łąkową z pojedynczymi zadrzewieniami, zbiorowiska leśne (głównie łęgi i olsy) przede wszystkim 82

8 na terenach podmokłych wzdłuŝ Rowu Zerzeńskiego i innych mniejszych rowów, kanałów i cieków, a takŝe sady i ogródki działkowe. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Zakole Wawerskie Zespół przyrodniczo krajobrazowy obejmuje fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne. Zespół Zakole Wawerskie został utworzony rozporządzeniem Rozporządzeniem nr 76 Wojewody Mazowieckiego z dnia 5 września 2002 r., a aktualnie obowiązujące to Rozporządzenie Nr 118 wojewody mazowieckiego z dnia 13 października 2005 r. w sprawie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Zakole Wawerskie (rozporządzenie zawiera ustalenia i zakazy obowiązujące na terenie). Zespół ma powierzchnię 54,06 ha jest to zatem największy zespół przyrodniczokrajobrazowy w Warszawie i jak wskazuje rozporządzenie, celem jego ochrony jest zachowanie fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego, a w szczególności części doliny zalewowej Wisły z mozaiką łąk, trzcinowisk oraz lasów łęgowych, stanowiących jednocześnie miejsce regularnego przebywania i rozrodu wielu gatunków zwierząt, roślin i grzybów. Jest miejscem bytowania 126 gatunków ptaków oraz m.in. 6 przedstawicieli herpetofauny. Teren Zespołu powstał w wyniku wymycia przez wody powodziowe Wisły potęŝnego zakola, którego łuk dochodzi do 1 km od istniejącego koryta rzeki. Przecinają go liczne rowy melioracyjne oraz dwa duŝe kanały: Nowe Ujście i Nowa Ulga. Występują tu typowe naturalne zbiorowiska leśne - olsy oraz ich leśne i zaroślowe zbiorowiska zastępcze - Ŝyzne olsy, przystrumykowe łęgi olszowe, zbiorowiska roślinności wód płynących i wolnopłynących, roślinność bagienna, wilgotne i świeŝe łąki i pastwiska 12. Gdy w 2002 roku powoływano Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Zakole Wawerskie została wyznaczona takŝe otulina o powierzchni 35,72 zajmująca fragment terenu na południe od Zespołu, natomiast obecnie otulina nie stanowi formy ochrony przyrody i nie obowiązują na jej obszarze Ŝadne osobne ustanowienia ani zakazy. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Zakole Wawerskie Znajduje się na obszarze WOChK w północnej, skrajnej części analizowanego terenu, w zakolu wymytym przez Wisłę, około 1 km od rzeki, w bezpośrednim sąsiedztwie ulicy Płowieckiej (co powoduje uciąŝliwości związane ze wzmoŝonym ruchem samochodowym zanieczyszczenie powietrza i gleby oraz ponadnormatywny poziom hałasu). Ze względu na projektowane inwestycje w sąsiedztwie teren jest zagroŝony zmianą stosunków wodnych i ogólnym pogorszeniem warunków środowiska

9 Pomniki przyrody Na terenie Zakola Wawerskiego występuje 9 pomników przyrody, wszystkie są to pomniki przyrody oŝywionej, w skupieniach i pojedyncze. Ogółem są to 33 drzewa 2 z nich to pojedyncze drzewa pomnikowe pozostałe stanowią grupy 2 i więcej drzew (największa grupa stanowi 10 drzew). W większości są to dęby szypułkowe jedynie dwa drzewa to lipy drobnolistne (tab.2.8.). Wszystkie pomniki zlokalizowane są w południowej części obszaru w rejonie ulic Romantycznej i Rychnowskiej. Tabela 2.8. Pomniki przyrody na terenie opracowania. Nr nazwa rodzaj lokalizacja rejestru 19 7 drzew 7 dębów szypułkowych (Quercus robur) ul. Romatyczna 2a 20 3 drzewa Dąb szypułkowy (Quercus robur), 2 lipy drobnolistne (Tilia cordata) 21 1 drzewo Dab szypułkowy (Quercus robur) pn. Wielki Wojtek ul. Rychnowska 11 (dąb i mniejsza lipa), ul. Rychnowska 9 A (duŝa lipa p. Marta Liwska) ul. Rychnowska drzewo Dalb szypułkowy (Quercus robur) pn. Dwojak 23 2 drzewa 2 dęby szypułkowe (Quercus robur) jeden wycięty ok. czerwca 2004 ul. Rychnowska 9 ul. Rychnowska drzewa 3 dęby szypułkowe (Quercus robur) ul. Romantyczna drzewa 4 dęby szypułkowe (Quercus robur) ul. Romantyczna 29 3 drzewa 3 dęby szypułkowe (Quercus robur) ul. Romantyczna drzew 10 dębów szypułkowych (Quercus robur) ul. Romantyczna Źródło: opracowanie ekofizjograficzne do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m.st. Warszawy, Warszawa 2006; Aktualne Dziedzictwo Przyrodnicze Warszawy interaktywna mapa wydana na zlecenie Biura Ochrony Środowiska Urzędu m.st. Warszawy, Dziedzictwo kulturowe Na opracowywanym terenie, nieliczne elementy dziedzictwa kultury moŝna podzielić na dwie zasadnicze grupy: obiekty indywidualne oraz obszary (ryc. 2.17a i 2.17b). Elementy dziedzictwa kulturowego przedstawiono na mapie zasobów kulturowych i fizjonomicznych (plansza 6). Pośród obszarów naleŝy wymienić tereny zabytków archeologicznych oraz cmentarz. Zabytki archeologiczne występują licznie w pradolinie Wisły co naleŝy wiązać z 84

10 osadnictwem preferującym tereny Ŝyznych i lekkich gleb tarasów nadzalewowych. Zabytki te podlegają ochronie konserwatorskiej niezaleŝnie od stanu zachowania. W grupie obiektów indywidualnych naleŝy wymienić wpisane do rejestru zabytków: kościół, przedwojenny dom, austerię oraz obiekty z poza rejestru o wysokich walorach architektonicznych lub architektoniczno-historycznych tj.: zabudowania domów jednorodzinnych Starego Wawra, dawny budynek szkoły oraz nowoczesny budynek biurowy - jako dobro kultury współczesnej. Najstarsze istniejące zabudowania zlokalizowane są wzdłuŝ dawnych szlaków komunikacyjnych prowadzących w kierunkach: Lublina, Brześcia i Wilna (austeria, kościół i cmentarz). Ciekawe architektonicznie obiekty zabudowy jednorodzinnej znajdują się na terenie Starego Wawra, pozostała zabudowa nie reprezentuje wysokich walorów historycznych czy architektonicznych. NaleŜy podkreślić niekorzystne zjawisko zabudowywania dawnych terenów pól, zgodnie z ich wcześniejszymi podziałami bez opracowania koncepcji urbanistycznej nowopowstających osiedli co skutkuje bałaganem przestrzennym. Na opracowywanym terenie znajdują się równieŝ dwa pomniki oraz nieliczne kapliczki przydroŝne i krzyŝe, które stanowią materialny ślad po dawnym rolniczym zagospodarowaniu tego terenu. Ogółem na terenie objętym opracowaniem znajduje się 6 obszarów wpisanych do Rejestru Zabytków (w tym 5 obszarów archeologicznych i cmentarz), oraz 3 obiekty indywidualne. W opracowaniu uwzględniono ponadto strefy obserwacji archeologicznej (ogółem 31 obszarów). Ich lokalizacja jest waŝna ze względu na ustawowy obowiązek konieczności uzgodnienia wszelkich projektowanych w obrębie stanowisk inwestycji z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w celu określenia szczegółowych warunków dopuszczenia do realizacji zamierzonych przedsięwzięć. Zasoby dóbr kultury znajdujące się w rejestrze zabytków: Obszary: (1) Tereny zabytków archeologicznych (Studium 2006): - Miedzyszyn Wieś, ul. Odrębna - ul. Zwoleńska - ul. Przygodna - Trakt Lubelski, ul. Bronowska - ul. Południowa (2) Cmentarz parafialny przy ul. Celichowskiej, załoŝony w latach 80-tych XIX wieku przez ks. Aleksandra Kubina nr rejestru 1470, z dnia r. 85

11 Obiekty indywidualne: (1) Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP, Trakt Lubelski 157, powstały w latach na miejscu wcześniejszego drewnianego zniszczonego w wyniku poŝaru w 1739 roku (Studium 2006), według projektu Konstantego Wojciechowskiego w stylu neogotyckim nr rejestru 915, z dnia (2) Austeria wawerska (obecnie hotel), ul. Płowiecka 83, wybudowana w latach , odbudowana w 1834, renowacja wraz z rozbudową i remont lata: oraz 2004, styl klasycystyczny, nr rejestru 645, z dnia (3) Dom wraz z piwnicami i skrytką mieszczącą się pod piwnicami, ul. Barburki 16, powstały w 1940 roku, remontowany w 1960 i 2000 roku, styl modernizm, art deco, nr rejestru 1211, z dnia Zasoby dóbr kultury spoza rejestru zabytków: Obiekty indywidualne: 1) przedwojenna zabudowa domów jednorodzinnych na Starym Wawrze w rejonie ulic Barburki i Płowieckiej 2) budynek pierwszej w Wawrze szkoły z 1903 roku, ul. Płowiecka 77 3) dwa pomniki przy ul. Płowieckiej - na wysokości nr 77 poświęcony Józefowi Piłsudskiemu z roku 1930 w dziesiątą rocznicę ocalenia Polski od najazdu bolszewików, po zniszczeniach z czasów komunistycznych ponownie odsłonięty w 1994 roku: JÓZEFOWI PIŁSUDZKIEMU, OBYWATELE WAWRA I GMINY WAWER, PADLI NA POLU CHWAŁY ODPIERAJĄC, OD GRANIC PAŃSTWA POLSKIEGO, POD WODZĄ JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO, NAWAŁĘ NAJEŹDŹCÓW W LATACH, OSMELIŃSKI JÓZEF, UCZEŃ, PEŁKA MICHAŁ, ROBOTNIK, WÓJTOWICZ JÓZEF, ROBOTNIK, 1 LISTOPADA przy austerii poświęcony ofiarom Powstania Listopadowego poświęcono drewniany krzyŝ a na pamiątkowym głazie u jego stóp wyryto napis: POLEGŁYM ZA OJCZYZNĘ, W DNIACH 19-GO LUTEGO, I 31 MARCA 1831 R. W MOGILE TEJ SPOCZYWAJĄ PROCHY śołnierzy, POWSTANIA LISTOPADOWEGO, POLEGŁYCH W ZWYCIĘSKICH BITWACH:, 19 LUTEGO I 31 MARCA 1831 R., W 170 ROCZNICĘ ZWYCIĘSTWA POD WAWREM, 31 MARCA 2001 R., MIESZKAŃCY GMINY WARSZAWA WAWER KrzyŜ i głaz wystawiono niedługo po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. 86

12 Studium ekofizjograficzne dla obszaru połoŝonego w rejonie Zakola Wawerskiego... Najstarsze nagrobki na cmentarzu parafialnym przy ul.celichowskiej jesień 2008 Kościół p.w. Wniebowzięcia NMP jesień Elewacja frontowa budynku dawnej austerii wawerskiej, obecnie hotel jesień 2008 ul. Barburki 9 jesień 2008 Ryc.2.17.a. Obiekty chronione jako dobra kultury na terenie opracowania 87

13 ul. Barburki 12 lato 2008 ul. Barburki 1 lato 2008 ul. Płowiecka 77 jesień 2008 ul. Płowiecka 105/107 jesień 2008 Ryc.2.17.b. Obiekty chronione jako dobra kultury na terenie opracowanie 88

14 (4) budynek biurowy przy Płowieckiej 105/107, proj. APA Kuryłowicz & Associates, kiedyś siedziba firmy FujiFilm Polska, obecnie firmy Logitel Sp. z o.o. Budynek zdobył Nagrodę Roku 1993 SARP za najlepszą realizację (cenny jako dobro kultury współczesnej) (5) kapliczki przydroŝne pozostałość po dawnym rolniczym charakterze tych terenów ul. Bronowska, ul. Masłowiecka Trakt Lubelski, ul. Skalnicowa Walory krajobrazowe w ujęciu fizjonomicznym Walory krajobrazowe na opracowywanym obszarze określano w dwóch kategoriach przestrzennych, osobno dla terenów zabudowanych oraz otwartych (mapa zasobów kulturowych i fizjonomicznych - plansza nr 6). Odnośnie terenów zabudowanych przeprowadzono inwentaryzację urbanistyczną ulic, obejmującą szereg parametrów m.in.: rodzaj zabudowy (np. zabudowa jednorodzinna wolnostojąca), charakter zabudowy (np. rozproszona lub zwarta), linia zabudowy (np. zachowana, czyli spójna dla sąsiadujących zabudowań). Określono takŝe gabaryty budynków (liczba kondygnacji) oraz geometrię dachów, uwzględniając konstrukcję połaci, ich kąty nachylenia, a takŝe orientację kalenic względem ulic. Dodatkowo, opisano przewaŝającą kolorystykę elewacji, rodzaj ogrodzeń i stopień zadrzewienia posesji. Wśród elementów dysharmonijnych zlokalizowano napowietrzne linie energetyczne i telefoniczne oraz wyróŝniające się negatywnie nośniki reklamowe (ryc.2.18a, 2.18b). Na podstawie przeprowadzonych wizji terenowych (biorąc pod uwagę zwłaszcza zachowanie linii zabudowy i spójność geometrii dachów) obszary zabudowane scharakteryzowano z podziałem na ulice lub ich fragmenty o wysokich, znacznych, średnich, a takŝe niskich walorach krajobrazowych. Dodatkowo wyznaczono ulice, których charakter przestrzenny jest chaotyczny i nie odznaczają się one Ŝadnymi walorami krajobrazowymi. Tabela 2.9. Walory krajobrazowe obszarów zabudowanych terenu opracowania. Walory krajobrazowe I. Wysokie walory krajobrazowe Opis Ulica / obszar o spójnym, harmonijnym charakterze przestrzennym, czytelnej kompozycji, jednolitej formie architektonicznej - zachowana linia oraz wysokość zabudowy, podobne kąty nachylenia połaci dachów i zgodna orientacja kalenic, spójna kolorystyka elewacji ogrodzenia w podobnym stylu; nieznaczne elementy dysharmonijne; Ulice lub fragmenty ulic Romantyczna; Przewodowa (odc. południowy Mrągowska Rozmarynu); Trakt Lubelski (fragment ze szkołą); Cylichowska (odc. na wschód od Kwiatów Polskich); Szafranów; bez nazwy prostopadle do Motylkowej; bez nazwy prostopadle do Zwoleńskiej; bez nazwy prostopadle do Lebiodowej; Barburki 89

15 II. Znaczne walory krajobrazowe III. Średnie walory krajobrazowe IV. Niskie / przeciętne walory krajobrazowe Ulica / obszar w przewaŝającym stopniu o charakterze harmonijnym zachowana linia zabudowy, zgodne gabaryty i geometria dachów; występują pojedyncze elementy dysharmonijne, ale kompozycja przestrzenna jest czytelna Ulica / obszar o charakterze mozaiki zabudowy o róŝnej funkcji i formach architektonicznych, jednak w przewaŝającym stopniu o zachowanej linii zabudowy i spójnych gabarytach przestrzennych; występują pojedyncze elementy dysharmonijne, obniŝające czytelność kompozycji Ulica / obszar o nieczytelnej kompozycji przestrzennej nie zachowana linia zabudowy, niespójna geometria dachów, jednak o zgodnych gabarytach przestrzennych; występują elementy dysharmonijne i negatywne dominanty Rychnowska; Strzygłowska (odc. Przewodowa Rów Miedzeszyński); Przewodowa (odc. północny Mrągowska Rozmarynu); Trakt Lubelski (odc. na pn. od Skalnicowej do Chodzieskiej); Borków (odc. Trakt Lubelski Południowa); Borków; bez nazwy po skosie od Borków; Cylichowska; Zwoleńska (odc. Motylkowa Wiązana; na północ); bez nazwy prostopadle do Zwoleńskiej; bez nazwy prostopadle do Wiązanej; Kombajnistów; Lebiodowa; Leśniczówka (na wsch.); Orlika; Ojrzanowska; Edisona; Minerska; Nowowiśniowa; Sępia; Święcka; Tytoniowa; Odrębna; Śnieguliczki; Peonii; bez nazwy prostopadła do Masłowieckiej; Masłowiecka; Zabielska; Kosmatki; Wąbrzeska Wał Miedzeszyński (odc. Trasa Siekierkowska Bronowska); Wał Miedzeszyński (odc. Bronowska Łacha Kuligowska); Wał Miedzeszyński (odc. Łacha Kuligowska Jeziorowa); Wał Miedzeszyński (odc. Panoramy); Wał Miedzeszyński (odc. Romantyczna Trakt Lubelski); Strzygłowska; Strzygłowska (odc. Rów Miedzeszyński Wał Miedzeszyński); Przewodowa (odc. Wał Miedzeszyński Mrągowska); Trakt Lubelski (odc. Fiołków Odrębna); Trakt Lubelski (odc. Zwoleńska Kombajnistów); Trakt Lubelski (odc. Bronowska Lucerny); Trakt Lubelski (odc. Kombajnistów w kierunku pn.); Borowiecka (odc. Trakt Lubelski w kierunku wsch.); Południowa; Zerzeńska; Zwoleńska (odc. Motylkowa Wiązana, na południe); Zwoleńska (odc. Trakt Lubelski Kwiatów Polskich); Wiązana; Dzielnicowa; Kobryńska; Leśniczówka (na zach.); Floriana (na pd.); 27 Grudnia; Hermanowska; Edisona (fragment pd.); Nowowiśniowa; Korkowa; Nadnieprzańska; Tytoniowa; Morgowa; Heliotropów; Skalnicowa; Kuligowska; Panoramy; Wodniaków; Papierowa; Sęczkowa; Stoczniowców; Poprawna; Kadetów; Wąbrzeska Wał Miedzeszyński (odc. Heliotropów); Wał Miedzeszyński (odc. rondo Trakt Lubelski); Strzygłowska (odc. Rów Miedzeszyński Wał Miedzeszyński); Trakt Lubelski (odc. Fiołków) Trakt Lubelski (odc. Odrębna Borowiecka); Trakt Lubelski (odc. Borowiecka Borków); Trakt Lubelski (odc. Borków Zwoleńska, na zach.); Trakt Lubelski (odc. Lucerny Rabatowa); Borowiecka; Cylichowska (odc. Trakt Lubelski Kwiatów Polskich); Motylkowa; 90

16 V. Brak walorów krajobrazowych Ulica / obszar o niespójnym charakterze, odznaczający się brakiem kompozycji przestrzennej i chaotycznym zagospodarowaniem linia zabudowy nie zachowana, róŝne funkcje i formy architektoniczne oraz gabaryty przestrzenne; licznie występujące obiekty dysharmonijne i negatywne dominanty Wiązana (pn. fragment); Lucerny; Floriana (na pn.); Orlika; Cyklamenów; Jeziorowa; Bronowska Wał Miedzeszyński (odc. Cyklamenów Śnieguliczki); Wał Miedzeszyński (odc. Strzygłowska- Przewodowa); Trakt Lubelski (odc. rondo Wędkarska); Trakt Lubelski (odc. Borków Zwoleńska, na wsch.); Trakt Lubelski (odc. Zwoleńska Kombajnistów); Trakt Lubelski; Spadowa; Białoborska; Płowiecka Na obszarze opracowania tereny zabudowane to przede wszystkim zabudowa jednorodzinna wolnostojąca, bliźniacza i szeregowa, z niewielkim udziałem zabudowy wielorodzinnej, terenów usług komercyjnych (warsztaty, sklepy, centra ogrodnicze, itp.) czy usług publicznych (szkoła, kościół). Tereny zabudowane o zwartym charakterze znajdują się w głównej mierze w rejonie Starego Wawra oraz wzdłuŝ głównych szlaków komunikacyjnych - Wału Miedzeszyńskiego i Traktu Lubelskiego, a takŝe prostopadłych do nich ulic (m.in. Borków, Zwoleńska czy Poprawna). Na pozostałym obszarze dominuje zabudowa o charakterze rozproszonym, z duŝym udziałem terenów otwartych. Jednak charakter ten zmienia się sukcesywnie w miarę wprowadzania intensywnej, zwartej zabudowy szeregowej i bliźniaczej na dawne tereny rolnicze (zwłaszcza w centralnej części terenu opracowania). Spośród terenów zabudowanych obszaru opracowania najwyŝszymi walorami krajobrazowymi odznacza się rejon Starego Wawra, o czytelnej kompozycji urbanistycznej, jednolitej formie architektonicznej, z licznymi ciekawymi obiektami zabudowy jednorodzinnej wolnostojącej (m.in. ulica Barburki). Na pozostałym obszarze, wyróŝniają się jedynie fragmenty mniejszych ulic, takich jak: Romantyczna, Zwoleńska czy Cylichowska, których zabudowa to często mozaika róŝnych form architektonicznych i funkcji, jednak utrzymana w podobnym stylu i tworząca spójny charakter. Przeprowadzona inwentaryzacja urbanistyczna wykazała takŝe, Ŝe w wielu przypadkach tereny nowowprowadzanej zabudowy szeregowej i bliźniaczej odznaczają duŝą spoistością i jednorodnością, co wynika z konsekwentnie przestrzeganych zasad zachowania linii zabudowy, gabarytów oraz geometrii dachów, jak równieŝ niemal identycznej kolorystyki elewacji i formy ogrodzeń. NaleŜy jednak wyraźnie podkreślić, Ŝe nawet spójna wewnętrznie zabudowa musi być powiązana z otoczeniem (powiązania zewnętrze), co w większości przypadków odnośnie nowej zabudowy tzw. deweloperskiej na terenie opracowania nie ma miejsca. Problem ten jest szczególnie widoczny przy ul. Wiązanej, Poprawnej czy Jeziorowej, od których prostopadle odchodzą pasy z nową, intensywną zabudową szeregową, jednorodną wewnętrznie, jednak wprowadzaną bez 91

17 Ŝadnego planu urbanistycznego. Zabudowywanie terenów dawnych pól, zgodnie z ich wcześniejszymi podziałami lecz bez opracowania koncepcji urbanistycznej nowych osiedli skutkuje chaosem przestrzennym. W efekcie, walory krajobrazowe całej okolicy ulegają znacznemu pogorszeniu. Dodatkowo, w nowoprojektowanych osiedlach praktycznie nie występują tereny zieleni, a udział powierzchni biologicznie czynnych jest znikomy. Jednocześnie naleŝy podkreślić, Ŝe o negatywnych wraŝeniach estetycznych całego terenu opracowania decyduje równieŝ chaotyczne zagospodarowanie dwóch głównych tras komunikacyjnych, zwłaszcza Traktu Lubelskiego. O niskich walorach przesądza plątanina wszechobecnych napowietrznych linii energetycznych i telefonicznych, licznie występujące billboardy i inne nośniki reklamowe, a takŝe nieformalne parkingi zlokalizowane przed obiektami usługowymi. Ponadto, nie zachowana jest linia i orientacja zabudowy (sąsiednie domy usytuowane w róŝnej odległości i pod róŝnym kątem do ulicy), a konstrukcja dachów jest bardzo róŝnorodna (przede wszystkim nie zachowane kąty nachylenia połaci dachowych). Jedyną pozytywną dominantą architektoniczną zlokalizowaną na terenie opracowania jest Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP (Trakt Lubelski 157). Walory krajobrazowe terenów otwartych określono wyróŝniając obszary, obiekty liniowe i punktowe o charakterze harmonijnym, takie jak: wartościowe pod względem fizjonomicznym i przyrodniczym grupy drzew i krzewów oraz atrakcyjne otwarcia widokowe. Analogicznie, zlokalizowano równieŝ obszary, linie i obiekty punktowe o charakterze dysharmonijnym, negatywnie wpływające na krajobraz terenu opracowania. Są to: strefy porozrzucanych śmieci, nasypy i hałdy gruzu, linie wysokiego napięcia, nośniki reklamowe. Spośród terenów otwartych o najwyŝszych walorach krajobrazowych i przyrodniczych naleŝy wymienić: grupy drzew i krzewów na tarasie zalewowym, na zachód od Wału Miedzeszyńskiego, łąki i trzcinowiska w północnej części terenu (między Kanałem Nowe Ujście, a ulicą Płowiecką), tereny wzdłuŝ Kanału Zagoździańskiego (między ulicami Przewodową, a Borków) oraz lasy przy Trakcie Lubelskim (na pd. od ul. Lucerny) i w rejonie ul. Fiołków. 92

18 Studium ekofizjograficzne dla obszaru połoŝonego w rejonie Zakola Wawerskiego Teren otwarty - dalekie widoki w okolicy ul. Spadowej lato 2008 Atrakcyjny fragment Kanału Nowe Ujście lato 2008 Atrakcyjny fizjonomiczne zbiornik wodny w rejonie Łachy Kuligowskiej lato 2008 Degradacja krajobrazu element dysharmonijny nasyp gruzu lato 2008 Panorama widok na atrakcyjne tereny otwarte (zbiorowiska trawiaste) lato 2008 Ryc.2.18.a. Typowe walory krajobrazowe terenu opracowania 93

19 Ingerencja w krajobraz otwarty - Przykład nowej zabudowy bliźniaczej wprowadzonej zgodnie z układem dawnych niw jesień 2008 Przykład nowej zabudowy bliźniaczej osiedle o jednorodnym charakterze, jednak nie powiązane z otoczeniem jesień 2008 Nowa, intensywna zabudowa szeregowa o znikomym udziale zieleni jesień 2008 Chaotyczne zagospodarowanie północnego fragmentu Traktu Lubelskiego, liczne nośniki reklamowe i napowietrzne linie energetyczne i telefoniczne - jesień 2008 Przykład niejednorodnej zabudowy nie zachowana geometria dachu - jesień 2008 Ryc.2.18.b. Typowe walory krajobrazowe terenu opracowania 94