Literatura w dobie mediatyzacji. mgr Karolina Mytkowska Uniwersytet Jagielloński k_myt@vp.pl

Transkrypt

1 Literatura w dobie mediatyzacji mgr Karolina Mytkowska Uniwersytet Jagielloński k_myt@vp.pl

2 Na podstawie rekonstrukcji obecnej sytuacji literatury i mediów formułuję pytania o zmianę miejsca literatury w kulturze oraz stawiam tezę o rekonfiguracji komunikacji społecznej i całej kultury. [ ] W tezie [tej] zawarta jest sugestia o kształtującej się na naszych oczach nowej, wspólnej platformie digitalnej. M. Hopfinger, Literatura i media. Po 1989 roku, Warszawa 2010, s

3 Trwająca przez cały wiek XX ekspansja nowych mediów, ich niebywały rozwój na początku obecnego stulecia, a także konfrontacja z tradycyjnymi środkami przekazu, skłania do refleksji różnorakiej natury. Niniejsza prezentacja poświęcona będzie bardzo aktualnemu problemowi, jakim jest wszechobecna mediatyzacja.

4 dostęp:

5 Co najmniej od dwóch dekad tekstowy świat przechodzi gwałtowny rozwój spowodowany ogromną, postępującą w zawrotnym tempie ewolucją nowych mediów, wśród których prym wiedzie Internet rozumiany nie tylko jako medium i nośnik przekazywanych treści, ale także jako nowe, w zasadzie niczym niegraniczone środowisko, gdzie tradycyjnie rozumiana literatura nabierać może zupełnie nieoczekiwanych kształtów. M. Bernacki, Maryla Hopfinger, Literatura i media. Po 1989 roku., dostęp:

6 Innowacyjność nowych mediów Digitalizacja wszystkich elementów Konwergencja różnych mediów Odmienność Internetu od komunikowania masowego Dalsza interioryzacja widowni Fragmentacja i zacierania medialnej Osłabienie kontroli społecznej się granic instytucji

7 Wybrane cechy nowych mediów Interaktywność: współczynnik reakcji na ofertę nadawcy ze strony użytkownika Obecność społeczna (socjalność): poczucie osobistego kontaktu z innymi Bogactwo mediów: stopień redukcji niejednoznaczności, liczba wskazówek, angażowanie zmysłów i większa osobistość Autonomia: stopień niezależności od źródła i jego kontroli Ludyczność: źródło rozrywki, a nie użyteczności Prywatność Personalizacja: stopień unikalności i personalizacji przekazu

8 Mediatyzacja stała się nadzwyczaj pojemnym terminem, nie tylko w odniesieniu do nauk o komunikowaniu. W przypadku literatury, z naciskiem na współczesną beletrystykę, zakres i zasięg wpływu mediatyzacji jest trudny w deskrypcji. Bez wątpienia mamy do czynienia z oddziaływaniem zarówno na treść, jak i na formę, lecz byłoby to nieuzasadnione ograniczenie mediatyzacja wpłynęła bowiem na samego autora, na odbiorców, na coraz bardziej zróżnicowane relacje między tymi podmiotami, na sposób i rodzaj twórczości, na sposób prezentacji utworu, czy chociażby jego dystrybucji.

9 Przemysław Kot zaznacza, iż początek istnej rewolucji w prozie należy datować na początek lat 60. ubiegłego stulecia. Nie ulega wątpliwości, iż o korespondencji sztuk, a zarazem mediów (druk obraz) możemy mówić znacznie wcześniej, jednak to Gra w klasy (1961) Julio Cortázara stanowiła kamień węgielny pod dzisiejsze rozumienie związków literatury z przemianami medialnymi, komunikacyjnymi, a także związaną z nimi ewolucją świadomości społeczno-artystycznej. Przywołana powieść kombinatoryczna była jednym z pierwszych doskonałych artystycznie przykładów hipertekstu. P. Kot, Literatura i media, %5D=7655&cHash=01df89f17a, dostęp:

10 Hiperteksty (termin stworzony przez Teda Nelsona w 1965 roku) literackie jawią się jako ciekawy eksperyment, zabawa z nowymi mediami, zacieranie granicy między literaturą a sztuką lub w końcu jako wejrzenie w bliżej nieokreśloną przyszłość. Pojawienie się i upowszechnienie komputerów w latach 80. stało się bezpośrednim powodem narodzin literatury elektronicznej. Nowe medium umożliwiło bunt przeciwko odwiecznym ograniczeniom narzucanym przez druk. P. Orzeł, Hiperteksty literackie. Literatura i nowe media, dostęp:

11 Dalszą konsekwencją rozkwitu hipertekstu była coraz większa aktywizacja użytkownika idąca w parze z coraz mniej skostniałą strukturą powieści/opowiadania. Pojawiły się wobec tego alternatywne wątki i zakończenia współtworzone przez czytelników, najczęściej czytelników online (zasada sprzężenia zwrotnego).

12 Literatura a media ciekawym zjawiskiem jest wpływ zawartości mediów (agenda-settings) na twórczość literacką; rosnąca liczba adaptacji nawet nieszczególnie filmowych tekstów literackich; interesujące metamorfozy języka najnowszych powieści; łamanie konwencji lingwistycznych; tendencja do szybkiej lektury oraz potrzeba budzenia ciągłe nowego zainteresowania w czytelniku na naszych oczach dokonuje się zmiana kryteriów literackości. Karierę robią teksty oparte na niefikcji, tzw. literatura faktu, literatura dokumentalna pisana często przez nieprofesjonalistów

13 Prawdziwym zagrożeniem dla literatury związanym z postępującą mediatyzacją jest spadek czytelnictwa.

14 Bernacki Bibliografia M., Maryla Hopfinger, Literatura i media. Po dostęp: roku., Goban-Klas T., Surfowanie, czyli żeglowanie w cyberprzestrzeni czyli o wychowaniu człowieka medialnego i mobilnego homo internetus, Kraków Godzic W., Telewizja jako kultura, Kraków Gwóźdź A., Pejzaże audiowizualne. Telewizja. Wideo. Komputer, Kraków Hiperteksty literackie. Literatura i nowe media, red. P. Marecki, M. Pisarski, Kraków Hopfinger M., Kultura audiowizualna u progu XXI wieku, Warszawa Kita B., Między przestrzeniami. O kulturze nowych mediów, Kraków Kot P., Literatura i media, dostęp: Lisak-Gębala D., Ultralitratura, Kraków Liternet. Literatura i Internet, red. P. Marecki, Kraków Liternet.pl., red. P. Marecki, Kraków Nowe media. Nowe interpretacje, red. M. Sokołowski, Warszawa Orzeł P., Hiperteksty literackie. Literatura i nowe media, hiperteksty-literackie-literatura-i-nowe-media.html, dostęp: Wilkoszewska K., Piękno w sieci. Estetyka a nowe media, Kraków W świecie mediów, red. E. Nurczyńska- Fidelska, Kraków Zawojski P., Elektroniczne obrazoświaty. Między sztuką a technologią, Kielce 2002.

15 Dziękuję za uwagę