POJĘCIE I SYMPTOMY NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO
|
|
- Michalina Kowalska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 dr Dorota Pstrąg Uniwersytet Rzeszowski POJĘCIE I SYMPTOMY NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO Problem jednostek niepodporządkowujących się normom społecznym, wyłamujących się spod wpływu opiekunów i niespełniających oczekiwań społecznych, występował we wszystkich okresach historycznych. Niedostosowanie społeczne typowe jest więc nie tylko dla czasów współczesnych. Jak twierdzi K. Pospiszyl Zawsze [ ], odkąd istniało zorganizowane społeczeństwo, młodzież uważano za krnąbrną i złą. Jako anegdotę przytacza się często tekst z papirusu z V w. p.n.e., w którym egipski kapłan uskarżał się na młodzież, opisując jej zachowanie w sposób do złudzenia przypominający współczesne utyskiwania na krnąbrność i nieposłuszeństwo dzisiejszego młodego pokolenia. 1 GENEZA POJĘCIA Pojęcie przystosowania ( dostosowania ) wywodzi się z nauk przyrodniczych. Termin ten szczególnie popularny stał się w biologii, zwłaszcza po upowszechnieniu się teorii ewolucji i dotyczył zmian fizjologicznych i anatomicznych, umożliwiających organizmom żywym funkcjonowanie w określonych warunkach przyrodniczych, geograficznych, klimatycznych. Do opisu zachowania człowieka został on wykorzystany przez przedstawicieli behawioryzmu (ang. behaviour zachowanie się), kierunku w psychologii XX w., który odrzucał w badaniu czynności wyższych człowieka wszelkie metody subiektywne, ograniczając się jedynie do analizy ludzkiego zachowania. Behawioryści dążyli do przekształcenia psychologii w naukę opartą na obiektywnych (obserwowalnych, mierzalnych, dostępnych bezpośredniemu poznaniu) faktach a więc starali się upodobnić ją raczej do nauk przyrodniczych niż do apriorycznych koncepcji filozoficznych. Stąd też chętnie posługiwali się oni terminologią używaną w biologii, między innymi pojęciem przystosowania, nieprzystosowania (lub dostosowania, niedostosowania). Ponieważ jednak funkcjonowanie człowieka jest znacznie bardziej złożone i badania na ten temat uwzględniać muszą nie tylko aspekt czysto biologiczny, lecz również i społeczno kulturowy, pojęcie przystosowania (dostosowania) zaczęto stosować również do opisu procesów adaptacji człowieka do 1 K. Pospiszyl, Resocjalizacja. Teoretyczne podstawy oraz przykłady programów oddziaływań. Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 1998, s. 5
2 społecznych warunków życia. W przypadku każdej jednostki ludzkiej można mówić więc o przystosowaniu biologicznym (warunkującym zdrowie somatyczne i właściwe funkcjonowanie fizyczne) oraz przystosowaniu społecznym, decydującym o zdrowiu psychicznym i prawidłowym rozwoju społecznym. Pojęcie przystosowania (dostosowania) pojawiło się najpierw w psychologii amerykańskiej, gdzie oznaczało sprawne i możliwie bezkonfliktowe ułożenie stosunków człowieka z innymi ludźmi a następnie przyjęte zostało także przez inne szkoły i orientacje teoretyczne współczesnej psychologii 2. Obecnie stosowane jest ono w wielu naukach zajmujących się człowiekiem i kulturą zwłaszcza w socjologii i pedagogice. W miarę jak termin ten stawał się coraz bardziej popularny, tracił swą jednoznaczność i ostrość, co spowodowało powstanie wielu różniących się znacznie od siebie definicji oraz używanie licznych synonimów omawianego pojęcia. POJĘCIA POKREWNE Obok najczęściej używanych pojęć: dostosowanie i niedostosowanie w literaturze przedmiotu używa się również określeń przystosowanie i nieprzystosowanie. Większość autorów używa tych terminów zamiennie, tzn. traktuje je jako dwa różne określenia, oznaczające to samo zjawisko. Jednakże zdaniem M. Susłowskiej i M. Przetacznikowej 3, należy zróżnicować te dwa pojęcia i uznać, że: niedostosowanie dotyczy zaburzeń w rozwoju i funkcjonowaniu społecznym, które są silne, głębokie, trwałe, utrudniają znacząco jednostce normalne współżycie z innymi ludźmi i wymagają poddania jej specjalistycznym oddziaływaniom resocjalizującym; nieprzystosowanie, natomiast ma charakter lżejszy, przejściowy, dotyczyć może ono każdego, kto znalazł się w nowej, trudnej dla siebie sytuacji (np. zmiana środowiska, miejsca zamieszkania, przejście do innej szkoły, nowe, nieznane doświadczenia, odmienne od dotychczasowych role społeczne, zmiana warunków życia itp.), może zostać dość szybko przezwyciężone, nawet własnymi siłami człowieka, bez konieczności korzystania z pomocy specjalistów, lecz niekiedy stanowić może również wstępną fazę rozwijającego się niedostosowania społecznego. Pojęciom tym zarzuca się jednak niekiedy pewną nieścisłość, gdyż w rzeczywistości każdy człowiek, który żyje wśród ludzi, wchodzi w określone interakcje z nimi, zaspokajając 2 K. Pospiszyl, E. Żabczyńska, Psychologia dziecka niedostosowanego społecznie. Warszawa 1985, s. 9 3 M. Przetacznikowa, M. Susłowska, Wybrane zagadnienia psychologii kliniczno wychowawczej dzieci i młodzieży. W: Psychologia kliniczna. pod red A. Lewickiego, Warszawa 1959, s. 252.
3 w pewien sposób swoje potrzeby społeczne, a więc musi być w jakiś sposób społecznie przystosowany (bądź dostosowany). Procesy przystosowawcze są więc typowe dla rozwoju społecznego każdej jednostki, mogą one jednak przebiegać w sposób prawidłowy lub zaburzony. Stąd też bardziej uzasadnione z logicznego punktu widzenia byłoby używanie terminów: złe i dobre przystosowanie (dostosowanie) społeczne. Terminy te nie uzyskały jednak zbytniej popularności, bywają stosowane w literaturze przedmiotu, lecz dość rzadko. Inne określenia, opisujące stan zaburzonej adaptacji społecznej, to: trudności wychowawcze, demoralizacja (termin używany np. w ustawie O postępowaniu w sprawach nieletnich), wykolejenie społeczne, patologia społeczna, zachowanie dewiacyjne itp. DEFINICJE NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO L. Pytka 4 analizując spotykane w literaturze przedmiotu określenia niedostosowania społecznego stwierdza, że można je ująć w cztery zasadnicze grupy definicji. Są to: Definicje objawowe, w których nieprzystosowanie społeczne określa się poprzez odwołanie się do jego podstawowych i specyficznych objawów albo elementarnych wskaźników o charakterze behawioralnym; Definicje teoretyczne, w których - oprócz charakterystyki symptomatologicznej - angażuje się pewne pojęcia teoretyczne, wynikające z ogólnej teorii przystosowania lub normalnego funkcjonowania społecznego jednostki (np. motywacja, postawy, role społeczne, przepisy ról społecznych, normy, standardy idealne, internalizacja wartości norm, poziom lęku, sumienie); Definicje operacyjne, w których wskazuje się nie tylko na symptomy danego zjawiska (nieprzystosowania), ale przede wszystkim na sposoby jego pomiaru, odsyłając jednocześnie do konkretnego narzędzia pomiarowego (testu, skali, kwestionariusza itp.); Definicje utylitarne (zdroworozsądkowe, administracyjne), ujmujące nieprzystosowanie społeczne od strony pewnej bezradności środowiska wychowawczego wobec jednostki sprawiającej mu trudności wychowawcze oraz niedostosowania tego środowiska do potrzeb i aspiracji oraz poziomu rozwoju dziecka oznaczonego jako zaburzone, wobec którego należy zastosować specjalne metody i środki. Niedostosowanie społeczne jest zjawiskiem niezwykle złożonym, badanym przez różne dyscypliny naukowe i tym samym niejednolicie definiowanym. 4 L.Pytka, Pedagogika resocjalizacyjna, Warszawa 1995, s. 45.
4 W definicjach psychologicznych, traktuje się niedostosowanie społeczne, jako przejaw zaburzeń osobowościowych, dotyczących przede wszystkim sfery emocjonalnej, wolicjonalnej i charakterologicznej jednostki. Problemy w kontaktach społecznych są więc w tym ujęciu jedynie objawem zaburzeń wewnętrznych, wyrażających się w sferze behawioralnej w naruszaniu norm moralnych i prawnych. Jako przykład posłużyć mogą definicje H. Spionek i 0. Lipkowskiego. Zdaniem H. Spionek : niedostosowane społecznie są takie dzieci, u których zaburzeniu uległa sfera emocjonalno - wolicjonalna oraz rozwój charakteru i osobowości, co powoduje często zakłócenie stosunków społecznych między tymi dziećmi a ich otoczeniem 5. Jak twierdzi 0. Lipkowski niedostosowanie społeczne, to: zaburzenie charakterologiczne o niejednolitych objawach, spowodowane niekorzystnymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi warunkami rozwoju, wyrażające się długotrwałymi trudnościami w dostosowaniu się do normalnych warunków społecznych i w realizacji zadań życiowych danej jednostki 6. W definicjach socjologicznych akcentuje się raczej rozbieżność pomiędzy zachowaniem jednostki a wymaganiami i oczekiwaniami grupy społecznej, w której ona funkcjonuje. Osoba niedostosowana nie odpowiada więc pewnym standardom uznawanym przez daną zbiorowość, przy czym socjologowie niekiedy nie określają nawet charakteru tego środowiska. Człowiek może być więc dobrze przystosowany do jednej grupy a równocześnie źle przystosowany do innej, np. osoba dobrze przystosowana do zbiorowości respektującej powszechnie uznawane wartości kulturowe może być źle przystosowana do środowiska przestępczego. Tego typu charakter ma np. definicja J. Chałasińskiego, który określa niedostosowanie społeczne jako: odchylenie zachowania się od wymogów grupy społecznej, oraz definicja UNESCO ustalona na konferencji poświęconej wychowaniu i zdrowiu dzieci w Europie, zgodnie z którą: za dziecko społecznie nieprzystosowane uważa się takie dziecko, które jest niezdolne do swobodnego uczestnictwa w życiu swej grupy i do reagowania na jej wymagania w sposób możliwy do przyjęcia. 7 Pojęcie niedostosowania społecznego używane jest również w pedagogice i dlatego też pojawiła się konieczność takiego zdefiniowania omawianego terminu, które pozwoliłoby na określenie kim jest osoba niedostosowana, jak ją zdiagnozować i jakie oddziaływania wobec 5 H. Spionek, Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka. Warszawa 1965, PWN, s O. Lipkowski, Dziecko społecznie niedostosowane i jego resocjalizacja. PZWS, Warszawa 1971, s W. D. Wall, Wychowanie i zdrowie psychiczne. PWN, Warszawa 1960, s. 268
5 niej zastosować. Jedną z pierwszych pedagogicznych definicji niedostosowania upowszechniła w naszym kraju, w latach 60-tych XX wieku M. Grzegorzewska. Jest to definicja Światowego Związku Instytucji Opieki nad Dziećmi i Młodzieżą, zgodnie z którą, młodzież niedostosowana społecznie, to: zespół wszystkich nieletnich wymagających specjalnych metod wychowawczych, medyczno-psychologicznych i medycznych, tych wszystkich, wobec których pracodawca i urzędy publiczne muszą zastosować metody specjalne, a także wychowawcy muszą się uciekać do sposobów specjalnych, tych wszystkich, dla których trzeba czegoś innego niż dla większości ludzi 8. Tak sformułowana definicja uznana została za zbyt szeroką, gdyż stosowania specjalnych metod wymagają bardzo zróżnicowane kategorie dzieci i młodzieży, np. osoby niepełnosprawne, przewlekle chore a także wybitnie uzdolnione, których nie należy automatycznie zaliczać do kategorii społeczne niedostosowanych. Dlatego też, autorka uzupełniła ją o wykaz pewnych cech najbardziej typowych dla niedostosowanej społecznie młodzieży. Są to, jej zdaniem: Tendencje społecznie negatywne, Odwrócenie zainteresowań od wartości pozytywnych i chęć wyżycia się w akcji społecznie destruktywnej. Podziw i zainteresowanie dla tzw. złych czynów. Cynizm i brawura w tym względzie. Nieżyczliwy stosunek do człowieka, do cudzego, mienia, regulaminów, norm i zarządzeń, Nieodpowiedni stosunek do czynów własnych, nieumiejętność zżycia się z grupą. Wyłamywanie się, zrzucanie winy. Brak poczucia odpowiedzialności za swoje czyny Niechęć do pracy i nauki. Życie chwilą, przygodą awanturą. Duża wyobraźnia, brak hamulców krytycyzmu, sugestywność. Brak wizji życia w płaszczyźnie etycznej-społecznie pozytywnej. Nieumiejętność wyjścia z trudnej sytuacji, brak wiary w możliwość tego 9. H. Kołakowska - Przełomiec 10 zwraca uwagę na dynamikę procesu niedostosowania społecznego i wskazuje na konieczność przyjęcia kryteriów, pozwalających na odróżnienie 8 M. Grzegorzewska, Wybór pism, PWN, Warszawa 1964, s M. Grzegorzewska, op.cit. s
6 doraźnych nieprawidłowości w zachowaniu społecznym (które zdarzyć mogą się u każdego dziecka) od symptomów poważnego zaburzenia w rozwoju społecznym. Zdaniem autorki należy więc brać pod uwagę: 1.narastanie liczby i częstości objawów 2. zespoły objawów, tworzące pewne syndromy a nie pojedyncze symptomy 3.wielokrotne występowanie tych zespołów objawów, przybierające postać systematycznego postępowania. Inną pedagogiczną definicję niedostosowania społecznego przedstawił D.H. Stott, powołując się na materiały opracowane przez komisję Ministerstwa Oświaty w Anglii. Zgodnie z przyjętym przez komisję stanowiskiem, za niedostosowane należy uznać to dziecko, które rozwija się w taki sposób, że odbija się to źle na nim samym albo na jego kolegach, a które bez specjalnej pomocy z zewnątrz nie może poprawić swych stosunków z rodzicami, nauczycielami i innymi dorosłymi. Autor uzupełnił to niepełne określenie, podając psychologiczne kryteria, które pozwalają na dokładniejsze rozpoznanie niedostosowania. Jego zdaniem: A) Dziecko niedostosowane nie działa w swoim najlepszym interesie. Motywacja jego działania jest w związku z tym nierealistyczna, jest natomiast dowodem daleko posuniętej frustracji. B) Dowodem frustracji jest także fakt, że dziecko swoim działaniem stwarza sobie wiele kłopotów, których samo nie jest w stanie rozwikłać, a których mogło uniknąć. C) Reakcje takiego dziecka są skomplikowane, tzn. nie można ich przewidzieć i na ogół są one nieproporcjonalne do bodźców, które je wywołały. To powoduje, że zachowanie takiego dziecka rzadko kiedy jest właściwie oceniane przez mało wytrawnych i wnikliwych pedagogów. D) Dalszą konsekwencją takiego zachowania się dziecka jest brak sukcesu, tego głównego motoru wszelkiego działania ludzkiego. E) Niemożności osiągnięcia sukcesu towarzyszy złe samopoczucie dziecka, co ostatecznie wyraża się tym, że czuje się ono nieszczęśliwe. Ten ostatni objaw jest głównym elementem społecznego niedostosowania i właściwie wszelkie próby ustalenia diagnozy od stwierdzenia tego stanu należy zaczynać. Nie jest niedostosowanym ten, kto działa na swoją własną szkodę, kto nie odnosi sukcesu, ale kto z tego powodu nie cierpi H. Kołakowska Przełomiec, Środowisko rodzinne w świetle badań kryminologicznych. W: Zagadnienia przestępczości w Polsce, pod. red. J. Jasińskiego, Wyd. Prawnicze., Warszawa J. Konopnicki, Niedostosowanie społeczne. PWN, Warszawa 1971, s
7 Autor sformułował również społeczne kryteria niedostosowania, które potraktować można jako konsekwencję tych form zachowania, które uznane zostały za kryteria psychologiczne. Osoba niedostosowana społecznie, charakteryzuje się więc zaburzonym funkcjonowaniem w relacjach międzyludzkich, co wyraża się w tym, że: Nie jest lubiana przez innych ludzi, Nie ma zaufania do ludzi i wzajemnie, inni także jej nie ufają, Jest wyobcowana w grupie, Nie potrafi zaspokajać, potrzeb w sposób akceptowany. J. Konopnicki analizując definicję społecznego niedostosowania D.H. Stotta stwierdza że: Główne kryteria rozpoznawania niedostosowania są wyłącznie psychologiczne, a konsekwencje tego stanu rzeczy są natury społecznej [...]. Takie dwustronne psychologiczne i społeczne określenie niedostosowania może być jeszcze niepełne. Dla celów praktycznych jest ono jednak wystarczające. Zarówno z kryteriów psychologicznych jak i z konsekwencji społecznych tak ujętego niedostosowania społecznego wynika pewna wspólna cecha nigdy nie jest ono nieodwracalne. 12 Kryteria wyróżnione przez D.H. Stotta posłużyły do opracowania powszechnie używanego arkuszu diagnostycznego, który został dostosowany do polskich warunków właśnie przez J. Konopnickiego. RODZAJE NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO Niedostosowanie społeczne jest zaburzeniem o wyraźnie zróżnicowanych objawach, stąd też wyróżnić można różne jego formy, rodzaje, typy czy kategorie. Wspomniani twórcy popularnego arkusza diagnostycznego D.H. Stott oraz J. Konopnicki 13 wyodrębnili cztery rodzaje niedostosowania. W każdym z nich wyróżnione zostały wiodące formy zachowania się dziecka. Są to: I. Zachowania zahamowane Cechy wiodące : A. brak zaufania do ludzi, nowych rzeczy i sytuacji B. depresja C. wycofywanie się Dziecko jest uległe wobec innych osób, nie lubi ryzykować, boi się nowych osób i zdarzeń. W sytuacjach problemowych zachowuje się poniżej swoich możliwości 12 J. Konopnicki, op. cit. s J. Konopnicki, op. cit. s
8 intelektualnych, przegrywa w konkurencji. Na ogół dzieci takie nie sprawiają większych problemów wychowawczych, dlatego też nie są spostrzegane przez nauczycieli jako społecznie niedostosowane. Ze względu na poczucie nadmiernej kontroli i braku poczucia mocy, uczą się one poczucia bezradności i zależności. II. Zachowania demonstracyjno - bojowe ( wrogie ) Cechy wiodące : A. wrogość w stosunku do dorosłych B. wrogość w stosunku do innych dzieci C. łagodniejsze formy społecznego zachowania Wrogość należy rozumieć jako względnie stałe nastawienie i gotowość do negatywnego ustosunkowanie się do osób i rzeczy, z jakimi dziecko spotyka się w różnych sytuacjach. Nastawienie wrogie aktywizuje się pod wpływem okoliczności i przejawia się w szkodliwych dla otoczenia aktach zachowania ( bójki, niesubordynacja ). Agresywność wyrażająca się w wielu zachowaniach przejawianych w środowisku domowym, szkolnym i rówieśniczym, wiąże się z niekorzystnymi oddziaływaniami środowiska, głównie w okresie wczesnego dzieciństwa. Zasadnicze znaczenie mają punitywne oddziaływania rodziców, obserwowanie agresywnych wzorów zachowań, frustracja potrzeb bezpieczeństwa, miłości i afiliacji. Wrogie zachowanie kierowane jest na osoby z najbliższego otoczenia, podlega generalizacji i przenoszeniu się na szersze środowisko społeczne, staje się zaczątkiem zachowań przestępczych i stanowi najczęstszy typ niedostosowania. Daje największe szanse w zakresie resocjalizacji, poprzez zmianę środowiska wychowawczego. III. Zachowania aspołeczne Cechy wiodące : A. brak zainteresowania oceną swojego zachowania przez dorosłych B. brak poczucia winy C. nieuczciwe korzystanie z sytuacji, niekoleżeńskość Charakterystyczną cechą tego typu zachowań jest wyjątkowe dążenie do szkodzenia innym, mściwość, a często i okrucieństwo. Jednostki aspołeczne odznaczają się brakiem przestrzegania elementarnych norm, przypominają osobowość socjopatyczną. Aspołeczność stanowi końcowy etap rozwoju wrogości w szczególnie niekorzystnych warunkach środowiskowych. Jednostki aspołeczne odznaczają się dużym okrucieństwem i brakiem
9 przestrzegania elementarnych norm, są uczestnikami podkultur dewiacyjnych. Efekty resocjalizacyjne są w tym wypadku znikome. IV. Zachowania niekonsekwentne Reakcje takiego dziecka są natychmiastowe, spontaniczne i pozbawione wcześniejszej refleksji. W związku z tym nie są one na ogół najlepszym z możliwych sposobem zachowania się. Wiąże się to z naruszaniem przez dziecko norm społecznych. Zachowania niekonsekwentne można przyrównać do nadpobudliwości. Dziecko "niekonsekwentne" nie może wstrzymać się z reakcją w chwili zadziałania bodźca, nie wykorzystuje wcześniejszego doświadczenia, tym samym nie wybiera najbardziej adekwatnej realizacji zadania w określonych warunkach. Reakcje te nie są przemyślane, są przypadkowe i przez to niekonsekwentne. W praktyce resocjalizacyjnej często stosowana jest kategoryzacja K. Pospiszyla, który wyodrębnia takie formy niedostosowania jak: zachowanie przestępcze (niezgodne z normami prawnymi, kodeksem karnym); neurotyczne (wysoki poziom lęku, mała podatność na bodźce docierające z zewnątrz, wysoki poziom syntonii: jednostka nadmiernie wczuwa się w stany emocjonalne innych osób); psychopatyczne (niski poziom lęku, brak empatii co powoduje, że psychopaci nie cierpią z powodu poczucia winy, mściwość, pamiętliwość, nadmierna skłonność do agresji). Według autora Zachowanie przestępcze jest (...) określone na podstawie stwierdzonego odstępstwa od umownych norm prawnych podczas, gdy zachowanie neurotyczne i psychopatyczne jest oceniane w kategoriach odstępstwa od tzw. normy psychicznej 14. Z kolei N. Han Ilgiewicz 15 rozpatruje zagadnienie niedostosowania społecznego w kontekście dostosowania się jednostki do konkretnych komponentów składających się na jej otoczenie społeczne i wpływających na jej funkcjonowanie, uwzględniając przy tym: a) dostosowanie (względnie niedostosowanie) do warunków (tj. nieumiejętność akomodacji); b) dostosowanie (lub niedostosowanie) do ludzi (niezdolność asymilacji); 14 K. Pospiszyl, E. Żabczyńska, Psychologia dziecka niedostosowanego społecznie, Warszawa 1985, s N. Han Ilgiewicz, Dziecko społecznie niedostosowane i jego resocjalizacja. PZWS, Warszawa 1971, s. 37
10 c) dostosowanie (lub niedostosowanie) do norm (braki w zakresie ich akceptacji); d) dostosowanie (względnie niedostosowanie) do wybranych przez jednostkę celów i wartości (tj. nieumiejętność identyfikacji z nimi). Autorka ta uważa, że umiejętność dostosowania się w tych zakresach stanowi o prawidłowym rozwoju osobowości, natomiast niespełnienie ich powoduje zaburzony jej rozwój, nazywany społecznym niedostosowaniem. STOPNIE ZABURZEŃ W ROZWOJU SPOŁECZNYM Niedostosowanie społeczne jest procesem, czyli zjawiskiem dynamicznym, podlegającym pewnym prawidłowościom rozwojowym. Rozpoczyna się ono od pojawienia się pierwszych, często niezbyt poważnych i bagatelizowanych trudności wychowawczych, a kończy takim stanem dezadaptacji społecznej człowieka, który uniemożliwia mu zupełnie normalne funkcjonowanie społeczne, czyli wypełnianie ról społecznych i zaspokajanie własnych psychospołecznych potrzeb w sposób zgodny z powszechnie akceptowanymi standardami. W literaturze przedmiotu wyróżnia się więc pewne stadia, stopnie, etapy procesu zaburzonego rozwoju społecznego kończącego się niedostosowaniem społecznym. Z punktu widzenia praktyki wychowawczej można wyróżnić trzy, następujące stopnie niedostosowania: I stopień, zaburzenie początkowe zachowania, zrozumiałe dla wychowawców, znają oni ich źródło, wiedzą z czego wynika, najczęściej radzą sobie z tym. II stopień, zaburzenia dziecka przestają być zrozumiałe dla wychowawcy, poszukuje się kontaktu ze specjalistami. III stopień, jednostka staje się groźna dla otoczenia, prezentuje postawy antyspołeczne, które stanowią zagrożenie dla innych ludzi. Wymaga resocjalizacji niekiedy nawet w placówkach zamkniętych Zdaniem Cz. Czapówa 16, prekursora i wybitnego przedstawiciela polskiej pedagogiki resocjalizacyjnej, w przebiegu niedostosowania społecznego należy zwrócić uwagę na następujące etapy (stadia): Stadium pierwsze charakteryzuje się poczuciem odtrącenia, czyli niezaspokojeniem potrzeb zależności emocjonalnej. Reakcją może być agresja antyspołeczna, reakcje negatywne, buntownicze, narastająca wrogość wobec rodziców 16 Cz.Czapów, Wychowanie resocjalizujące, PWN, Warszawa 1980.
11 i społeczeństwa jako całości. Występują niekontrolowane reakcje emocjonalne, brak koncentracji uwagi, szybkie nudzenie się rozpoczętymi czynnościami. Stadium drugie wyraża się utrwaleniem wrogich reakcji wobec osób socjalizująco znaczących i autorytetów. Jednostka zaczyna zaspokajać podstawowe potrzeby społeczne i emocjonalne poza domem rodzinnym. Pojawiają się wówczas pierwsze symptomy wykolejenia społecznego, takie jak: alkoholizowanie się, ucieczki z domu, wagarowanie, wybryki seksualne, itp. Stadium trzecie wiąże się z autonomizowaniem się działalności antyspołecznej. Osoby wchodzące w to stadium dążą do nawiązania kontaktów z gangami i grupami o charakterze chuligańskim lub przestępczym. Przejawia się to w grupowej działalności antyspołecznej prowadzącej do jawnego, otwartego konfliktu z moralnością lub prawem. Z uwagi na aspekt psychologiczny i socjologiczny oraz pedagogiczny w podsumowaniu stwierdzić można, że niedostosowanie społeczne jest to dewiacja osobowościowa, spowodowana czynnikami biopsychicznymi lub środowiskowymi o negatywnym wpływie na kontakty społeczne, aktywność i harmonię życia społecznego jednostki. Zjawisko to uniemożliwia jej konstruktywną socjalizację, aktywną edukację i pomyślną realizację zadań życiowych. 17 Jak wynika z powyższych rozważań, zjawisko niedostosowania społecznego może być skrajnie różnie interpretowane, ale pewne konkluzje uznać należy za dość powszechne. Można zatem stwierdzić, że: społeczne niedostosowanie wyraża się w negatywnym stosunku do norm społecznych, do uznanych społecznie wartości, jest wyrazem trudnej wewnętrznej sytuacji jednostki społecznie niedostosowanej, trudności wychowawcze wynikające ze społecznego niedostosowania cechuje znaczna trwałość postaw aspołecznych, jest główną postacią (syndromem) zachowania negatywnego wobec norm społecznych Makowski A., Niedostosowanie społeczne młodzieży i jej resocjalizacja, Warszawa 1990., s O. Lipkowski, op.cit., s. 106
Przegląd definicji niedostosowania społecznego
Przegląd definicji niedostosowania społecznego Dziecko społecznie niedostosowane jest przedmiotem zainteresowań pedagogów, prawników i psychiatrów. W literaturze naukowej oraz w języku potocznym często
Bardziej szczegółowoWokół pojęcia profilaktyki niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży
Zeszyty Naukowe Rozprawy Humanistyczne 1(1)/2016 ISSN: 1731-2221 DOI: http://dx.doi.org/10.21784/rh.2016.001 Elżbieta Cygnar, Bogusława Gaweł Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Wokół pojęcia
Bardziej szczegółowodr hab. Mieczysław Ciosek, prof. UG, kierownik Zakładu Psychologii Penitencjarnej i Resocjalizacji Instytutu Psychologii UG:
Niedostosowanie społeczne nieletnich. Działania, zmiana, efektywność. Justyna Siemionow Publikacja powstała na podstawie praktycznych doświadczeń autorki, która pracuje z młodzieżą niedostosowaną społecznie
Bardziej szczegółowoObszary tematyczne do pytań na egzamin dyplomowy
Obszary tematyczne do pytań na egzamin dyplomowy I. Wspólne hasła tematyczne, dla studentów specjalność: pedagogika opiekuńcza i praca z rodziną, resocjalizacja 1. Adaptacja społeczna 2. Agresja 3. Ankieta
Bardziej szczegółowoTemat: Wybrane zagadnienia z niedostosowania społecznego
Katarzyna Szklarz SP 3 im. H. Sienkiewicza w Żarach Temat: Wybrane zagadnienia z niedostosowania społecznego Wstęp Niedostosowanie społeczne sięga zarania dziejów ludzkich. Należy do tych negatywnych zjawisk,
Bardziej szczegółowoTRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna
TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA analiza psychologiczna Beata Dobińska psycholog Zachodniopomorska Szkoła Biznesu CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA 1569,7 tys. dzieci i
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU. Pedagogiki i Psychologii. ogólnoakademicki. Dr Agnieszka Latoś
Załącznik Nr 1.11 pieczątka jednostki organizacyjnej OPIS PRZEDMIOTU, PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA CZEŚĆ A * (opis przedmiotu i programu nauczania) OPIS PRZEDMIOTU Nazwa
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1
Załącznik nr 1 do Uchwały nr 164 A/09 Senatu WUM z dnia 30 listopada 2009 r. PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 I. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE ZAKRES WIEDZY TEORETYCZNEJ 1.
Bardziej szczegółowoKatedra Kryminologii i Nauk o Bezpieczeństwie Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii. Szczególne rodzaje przestępczości
Szczególne rodzaje przestępczości Przestępczość z użyciem przemocyz użyciem przemocy Przestępczość z użyciem przemocy. W definicjach przemocy, które znaleźć możemy w literaturze przedmiotu zwracano uwagę
Bardziej szczegółowoZAGADNIENIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY DLA KIERUNKU PEDAGOGIKA STUDIA I STOPNIA Rok akademicki 2018/2019
ZAGADNIENIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY DLA KIERUNKU PEDAGOGIKA STUDIA I STOPNIA Rok akademicki 2018/2019 OGÓLNE 1. Problem tożsamości pedagogiki i jej miejsce w systemie nauk. 2. Myśl pedagogiczna epoki oświecenia
Bardziej szczegółowoRAMOWY PLAN STUDIÓW PODYPLOMOWYCH:
RAMOWY PLAN STUDIÓW PODYPLOMOWYCH: MODUŁ 1: PRZYGOTOWANIE PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNE SPECJALNE NAZWA PRZEDMIOTU Forma zal. Wymiar godzin w k ćw. Łączny wymiar godzin I II III Punkty ECTS Wybrane zagadnienia
Bardziej szczegółowoZAGADNIENIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY DLA KIERUNKU PEDAGOGIKA STUDIA II STOPNIA. Rok akademicki 2018/2019
ZAGADNIENIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY DLA KIERUNKU PEDAGOGIKA STUDIA II STOPNIA Rok akademicki 2018/2019 OGÓLNE 1. Dziedziny wychowania (moralne, estetyczne, techniczne). 2. Koncepcje pedagogiki porównawczej
Bardziej szczegółowoTeoretyczne podstawy wychowania
Teoretyczne podstawy wychowania 1. Wychowanie człowieka na tle różnych epok 2. Przedmiotowy wymiar wychowania 3. Podstawowe kategorie procesu wychowania 4. Proces wychowania i jego istota 5. Determinanty
Bardziej szczegółowoLEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU
LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU Pojęcie stresu wprowadzone zostało przez Hansa Hugona Selve`a, który u podłoża wielu chorób somatycznych upatrywał niezdolność człowieka do radzenia sobie ze stresem.
Bardziej szczegółowoZrozumieć ucznia niedostosowanego społecznie. Metody i techniki pracy wychowawczokorekcyjnej
Zrozumieć ucznia niedostosowanego społecznie Metody i techniki pracy wychowawczokorekcyjnej Zagrożenie niedostosowaniem społecznym Zagrożone niedostosowaniem społecznym są dzieci i młodzież wychowująca
Bardziej szczegółowoTreści programowe przedmiotu Forma zajęć wykłady
Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Pedagogika resocjalizacyjna z socjoterapią Studia I stopnia Przedmiot: Psychologia niedostosowania społecznego Kod przedmiotu: Przedmiot w języku angielskim: Grupy szczegółowych
Bardziej szczegółowoRenata Wiśmierska ZABURZENIA ZACHOWANIA U DZIECI I MŁODZIEŻY.
Renata Wiśmierska ZABURZENIA ZACHOWANIA U DZIECI I MŁODZIEŻY. Do polskiej literatury pedagogicznej termin zaburzenia zachowania i niedostosowanie społeczne wprowadzili M. Grzegorzewska i J. Konopnicki.
Bardziej szczegółowoRaport z testu osobowościowego SOFTSkill
Raport z testu osobowościowego SOFTSkill Sporządzony dla: HR 24 SP. Z O.O. / ŚCIŚLE POUFNE / Osoba badana: Jan Kowalski Data wykonania testu: 2012-07-20 Data sporządzenia raportu: 2012-07-25 i Informacje
Bardziej szczegółowoZagadnienia do egzaminu dyplomowego dla studentów kierunku Pedagogika PWSZ w Chełmie. Zakres pedagogiki ogólnej:
Zagadnienia do egzaminu dyplomowego dla studentów kierunku Pedagogika PWSZ w Chełmie. Zakres pedagogiki ogólnej: 1. Opisz rys historyczny pedagogiki. 2. Porównaj pojęcie wychowania w różnych teoriach pedagogicznych.
Bardziej szczegółowoZAŁOŻENIA TEORETYCZNE Na skrzydłach przyjaźni czyli o relacjach.
ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE Na skrzydłach przyjaźni czyli o relacjach. Powiedz mi, a zapomnę. Pokaż mi, a zapamiętam. Pozwól mi zrobić, a zrozumiem. Konfucjusz DIAGNOZA PROBLEMU Co powoduje, że grupa rówieśnicza
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny
Załącznik do Uchwały Senatu nr 34/2019 EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia: Kierunek studiów pedagogika
Bardziej szczegółowoOpis zakładanych efektów kształcenia
Załącznik do uchwały nr 218 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 18 grudnia 2013 r Nazwa kierunku studiów: Psychologia Obszar kształcenia: Obszar nauk społecznych Poziom kształceni: jednolite studia
Bardziej szczegółowoSzanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm
Rodzeństwo dzieci niepełnosprawnych Szanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm Tłumaczenie: Psycholog - Dorota Fedorowska (Fundacja EDUCO) Czynniki obciążające rodziny posiadające niepełnosprawne dziecko Obciążenie
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU PSYCHOLOGIA JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU PSYCHOLOGIA JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Symbol efektu kierunkowego K_W01 K_W02 K_W03 K_W04 K_W05 K_W06 K_W07 K_W08 Po ukończeniu studiów jednolitych
Bardziej szczegółowoPODSTAWA PRAWNA : Działalność wychowawcza, edukacyjna, informacyjna i profilaktyczna szkoły w celu przeciwdziałania narkomanii.
Strategia działań wychowawczych, zapobiegawczych i interwencyjnych w Katolickim Zespole Edukacyjnym - Publicznej Katolickiej Szkole Podstawowej im. św. Zygmunta Szczęsnego Felińskiego w Ostrowcu Świętokrzyskim
Bardziej szczegółowoSiostra Danuta Karolina Flis. Nieprzystosowanie społeczne dzieci i młodzieży. 1. Objawy nieprzystosowania społecznego
Siostra Danuta Karolina Flis Nieprzystosowanie społeczne dzieci i młodzieży Celem niniejszej pracy jest ukazanie powszechnego problemu w naszym społeczeństwie, jakim jest nieprzystosowanie społeczne dzieci
Bardziej szczegółowoSzkoła Podstawowa nr7 im. Jana Pawła II w Oleśnicy Program adaptacyjny dla grup przedszkolnych i klas pierwszych Jestem wesołym uczniem
Szkoła Podstawowa nr7 im. Jana Pawła II w Oleśnicy Program adaptacyjny dla grup przedszkolnych i klas pierwszych Jestem wesołym uczniem Opracował zespół wychowawców klas 0-III 1. Idea i założenia teoretyczne
Bardziej szczegółowoARKUSZ OCENY DOJRZAŁOŚCI PROCESÓW SPOŁECZNO-EMOCJONALNYCH
ARKUSZ OCENY DOJRZAŁOŚCI PROCESÓW SPOŁECZNO-EMOCJONALNYCH Arkusz wypełnia nauczyciel nauczania przedszkolnego placówki, do której uczęszcza Pani/Pana dziecko... (imię i nazwisko dziecka) D dobrze S średnio
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) 1. Nazwa przedmiotu/modułu w języku polskim Praktyka opiekuńczo-wychowawcza w szkole podstawowej 2. Nazwa przedmiotu/modułu w języku angielskim Education and
Bardziej szczegółowoAby zapobiec niepowodzeniom szkolnym już na starcie, musimy zadbać o to, aby dziecko przekraczając próg szkoły osiągnęło dojrzałość szkolną.
Gdy dziecko idzie po raz pierwszy do szkoły, zarówno ono, jak i rodzice bardzo przeżywają ten moment. Wszyscy są pełni nadziei, ale także obaw. Aby nieco ostudzić emocje, dowiedz się czy Twoje dziecko
Bardziej szczegółowoSpis treści. Od autora... 9
Spis treści Od autora...................................................... 9 Rozdział I Powstanie i rozwój socjologii............. 13 1. Źródła wiedzy o społeczeństwie..................................
Bardziej szczegółowoADRESACI SZKOLEŃ : ORGANIZACJA SZKOLEŃ: 24 h ( 4 zjazdy x 6 h) 2 ZJAZDY (2-dniowe: piątek/ sobota) I PROPOZYCJA. 1 ZJAZD (piątek/ sobota)
Ośrodek Rozwoju Edukacji Niepubliczny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Koninie wpisany w rejestr ewidencji Marszałka Województwa Wielkopolskiego Nr DE.III.1.5471.54/3/2014 działający przy Stowarzyszeniu
Bardziej szczegółowoDr hab. Kalka Krzysztof Prof. EUH-E. Mieczysław Ciosek
Promotor Dr hab. Kalka Krzysztof Prof. EUH-E Dr hab. Mieczysław Ciosek Obszar zainteresowań badawczych filozofia moralności i pedagogiki w tym problematyka młodzieży dotycząca wartości, godności, wolności,
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI Wykaz skrótów Wstęp Rozdział 1 Kryminologia jako nauka Rozdział 2 Jednostka i społeczeństwo Rozdział 3 Teorie kryminologiczne
SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 11 Wstęp... 13 Rozdział 1 Kryminologia jako nauka... 15 1.1. Pojęcie i zakres nauki kryminologii... 15 1.2. Kryminologia a inne nauki... 15 1.3. Podstawowe nurty w kryminologii...
Bardziej szczegółowoZagadnienia (pytania)
Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości im. Bogdana Jańskiego w Łomży Zagadnienia (pytania) na obronę dyplomową licencjacką na kierunku: pedagogika Zagadnienia ogólne 1. Nurty kontestacyjne w pedagogice
Bardziej szczegółowoOPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA. dla Programu Kształcenia. Studiów Podyplomowych. Edukacja Przedszkolna i Wczesnoszkolna.
Załącznik do uchwały nr538 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych prowadzonych na Wydziale Pedagogiki, Socjologii i Nauk o Zdrowiu OPIS
Bardziej szczegółowoPROGRAM SZKOLENIA: PSYCHOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEZY PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI
PROGRAM SZKOLENIA: PSYCHOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEZY Tematy szkolenia PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI Wykład 2 godz. - Podejście do rozwoju psychicznego w kontekście
Bardziej szczegółowoPedagogizacja rodziców jako niezbędny element w budowaniu dobrej współpracy.
Pedagogizacja rodziców jako niezbędny element w budowaniu dobrej współpracy. Pedagogizacja rodziców jest to działalność zmierzająca do stałego wzbogacania posiadanej przez rodziców potocznej wiedzy pedagogicznej
Bardziej szczegółowoRodzina jako system więzi społecznych i emocjonalnych.
Rodzina jako system więzi społecznych i emocjonalnych. Rodzina jest interpersonalnym systemem stosunków wewnątrz grupowych lub systemem społecznym. Te stosunki tworzone są przez więzi społeczne i emocjonalne.
Bardziej szczegółowoZagadnienia na egzamin magisterski Rekrutacja 2015/2016 Rok akademicki 2019/2020
Spis treści Zagadnienia ogólne na egzamin magisterski... 2 Zagadnienia specjalistyczne na egzamin magisterski... 4 specjalność: PSYCHOLOGIA PRACY, ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA... 4 specjalność: PSYCHOLOGIA
Bardziej szczegółowoTreści programowe przedmiotu Forma zajęć wykłady
Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Pedagogika resocjalizacyjna z socjoterapią Studia I stopnia Przedmiot: Psychologia niedostosowania społecznego Kod przedmiotu: Przedmiot w języku angielskim: Grupy szczegółowych
Bardziej szczegółowoSTANDARDY OPINIOWANIA RODZINNYCH OŚRODKACH DIAGNOSTYCZNO-KONSULTACYJNYCH. Ministerstwo Sprawiedliwości marzec 2011
STANDARDY OPINIOWANIA W RODZINNYCH OŚRODKACH DIAGNOSTYCZNO-KONSULTACYJNYCH Ministerstwo Sprawiedliwości marzec 2011 Standardy opiniowania w rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych wyznaczają
Bardziej szczegółowoPROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE
PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE 1. Założenia programu: Program zajęć socjoterapeutycznych rozwijających kompetencje emocjonalno - społeczne jest jedną
Bardziej szczegółowoPROGRAM MODUŁU SPECJANOŚCI. Geografia z wiedzą o społeczeństwie
Geografia, II stopień... pieczęć wydziału PROGRAM MODUŁU SPECJANOŚCI zatwierdzony przez Radę Wydziału dnia 21.09.2016. kod modułu Nazwa modułu specjalność Geografia z wiedzą o społeczeństwie Liczba punktów
Bardziej szczegółowoZałącznik B2 Efekty kształcenia na kierunku profilaktyka społeczna i resocjalizacja studiów pierwszego stopnia kolumna Tabeli 1a
Teoria społeczeństwa i Metody badań społecznych Pedagogika resocjalizacyjna Wstęp do nauki o państwie i prawie Socjologia dewiacji i kontroli społecznej Pedagogika społeczna Teoria pomocy społecznej Psychologia
Bardziej szczegółowoSzkolny Program Profilaktyki
Szkolny Program Profilaktyki Zespołu Szkół im. Janusza Korczaka w Łubiance na lata 2012 2015 Przyjęty do realizacji od 14.09.2012 Łubianka 2012 1 Wstęp Program profilaktyki szkolnej powstał jako modyfikacja
Bardziej szczegółowoBariery aktywności psychospołecznej osób z niepełnosprawnością mity i rzeczywistość
Bariery aktywności psychospołecznej osób z niepełnosprawnością mity i rzeczywistość Kraków, 8.05.2014 Prof. Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie dr hab. Joanna Konarska 1 Elementy pojęcia niepełnosprawność
Bardziej szczegółowoKoncepcja Artystycznego Niepublicznego Przedszkola z Oddziałem Integracyjnym Tygrysek Plus
Koncepcja Artystycznego Niepublicznego Przedszkola z Oddziałem Integracyjnym Tygrysek Plus MISJA o W przedszkolu każde dziecko czuje się bezpieczne, szczęśliwe, wyjątkowe i akceptowane. o Każde dziecko
Bardziej szczegółowoKompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju
Kompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju Może to autyzm? Kiedy rozwój dziecka budzi niepokój rodziców zwłaszcza w zakresie mowy i komunikacji, rozwoju ruchowego oraz/lub w sferze emocjonalno
Bardziej szczegółowo? będąca synonimem oceny codziennego funkcjonowania dziecka
Diagnoza funkcjonalna, czyli...? będąca synonimem oceny codziennego funkcjonowania dziecka? - diagnoza wielospecjalistyczna odnosząca się do możliwie szerokiej gamy aspektów rozwojowych, czyli pogłębiona
Bardziej szczegółowoAneks do Programu Wychowawczo-Profilaktycznego Szkoły Podstawowej nr 1 w Lublińcu
Aneks do Programu Wychowawczo-Profilaktycznego Szkoły Podstawowej nr 1 w Lublińcu (zgodnie z rozporządzeniem MEN z 22.01.2018r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkole
Bardziej szczegółowoZespół Szkół Zawodowych i Ogólnokształcących im. Prof. Jerzego Buzka w Węgierskiej Górce
PROGRAM ROZWIJANIA KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH I PROFILAKTYKA ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH. I. Wstęp Rozwój kompetencji społecznych jest niezbędnym czynnikiem warunkującym prawidłowe i dobre funkcjonowanie jednostki.
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: OPIEKUN OSOBY STARSZEJ przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III.
Bardziej szczegółowoAnna Dudak SAMOTNE OJCOSTWO
SAMOTNE OJCOSTWO Anna Dudak SAMOTNE OJCOSTWO Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 2006 Copyright by Anna Dudak Copyright by Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2006 Recenzent: prof. zw. dr hab. Józef Styk Redakcja
Bardziej szczegółowoPsychologia - opis przedmiotu
Psychologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia Kod przedmiotu 14.4-WP-PielP-CHOL-Sk-S14_pNadGenUY423 Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Pielęgniarstwo Profil
Bardziej szczegółowoDziecko ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w systemie edukacji w świetle nowych przepisów prawa oświatowego - przewodnik dla rodziców -
Dziecko ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w systemie edukacji w świetle nowych przepisów prawa oświatowego - przewodnik dla rodziców - 1. Kto organizuje pomoc psychologiczno-pedagogiczną? Przedszkola,
Bardziej szczegółowoJak pomóc uczniowi z trudnościami w nauce? (przyczyny trudności, skutki, formy pomocy uczniowi)
Jak pomóc uczniowi z trudnościami w nauce? (przyczyny trudności, skutki, formy pomocy uczniowi) W każdej klasie są uczniowie, dla których nauka to problem, którym uczenie się sprawia poważne trudności.
Bardziej szczegółowoEfekty wynikające ze Standardów Kształcenia Nauczycieli
Załącznik 3. Efekty wynikające ze Standardów Kształcenia Nauczycieli Symbol Opis efektu kształcenia Kod składnika opisu s-w-1 s-w-2 s-u-1 s-u-2 s-u-3 s-k-1 s-k-2 Wiedza: absolwent ma uporządkowaną wiedzę
Bardziej szczegółowoSzkoła Podstawowa nr7 im. Jana Pawła II w Oleśnicy Program adaptacyjny dla uczniów klas czwartych Uczę się z radością
Szkoła Podstawowa nr7 im. Jana Pawła II w Oleśnicy Program adaptacyjny dla uczniów klas czwartych Uczę się z radością Opracował zespół wychowawców klas IV-VI 1. Idea i założenia teoretyczne programu Sytuacja
Bardziej szczegółowoKierunek studiów - PEDAGOGIKA. Tezy egzaminacyjne (podstawowe) Egzamin licencjacki
Rada Wydziału 23.04.2014 Kierunek studiów - PEDAGOGIKA Tezy egzaminacyjne (podstawowe) 1. Znaczenie pojęć pedagogicznych: pedagog, edukacja, wychowanie, socjalizacja, pedagogia, pedagogika. 2. Miejsce
Bardziej szczegółowo,,BĄDŹ CZUJNY, NIE ULEGAJ NAŁOGOM
,,BĄDŹ CZUJNY, NIE ULEGAJ NAŁOGOM UZALEŻNIENIE UZALEŻNIENIE TO NABYTA SILNA POTRZEBA WYKONYWANIA JAKIEJŚ CZYNNOŚCI LUB ZAŻYWANIA JAKIEJŚ SUBSTANCJI. WSPÓŁCZESNA PSYCHOLOGIA TRAKTUJE POJĘCIE UZALEŻNIENIA
Bardziej szczegółowoZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE - PEDAGOGIKA:
PYTANIA Z TREŚCI OGÓLNYCH, PODSTAWOWYCH I KIERUNKOWYCH: 1. Pedagogika jako nauka społeczna. 2. Wyjaśnij, na czym polegają związki pedagogiki z psychologią. 3. Uniwersalna rola filozofii. 4. Jaka jest struktura
Bardziej szczegółowoSzkoła Podstawowa nr 1 w Lubiczu Dolnym SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI NA LATA
Szkoła Podstawowa nr 1 w Lubiczu Dolnym SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI NA LATA 2013 2014 2014 2015 2015-2016 PODSTAWY PRAWNE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Art. 72. 2. Konwencja
Bardziej szczegółowoModel autokratyczny Model liberalny Model demokratyczny. Pozytywne i negatywne skutki
Model autokratyczny Model liberalny Model demokratyczny Pozytywne i negatywne skutki Dzieci mają niskie poczucie własnej wartości zachowują się ulegle. Lub przeciwnie buntują się przeciwko wszystkim i
Bardziej szczegółowoEdukacja włączająca w szkole ogólnodostępnej
Edukacja włączająca w szkole ogólnodostępnej ...Dobra edukacja to edukacja włączająca, zapewniająca pełne uczestnictwo wszystkim uczniom, niezależnie od płci, statusu społecznego i ekonomicznego, rasy,
Bardziej szczegółowoZasady przeprowadzania egzaminu magisterskiego Kierunek Pedagogika Studia II stopnia
Zasady przeprowadzania egzaminu magisterskiego Kierunek Pedagogika Studia II stopnia 1. Dwa pytania losowane przez studenta z poniższej listy zagadnień. 2. Jedno pytanie z pracy zadane przez promotora
Bardziej szczegółowoWprowadzenie do psychologii
Wprowadzenie do psychologii wychowania Psychologia wychowawcza - pedagogiczna Literatura podstawowa: Brzezińska A. (2000). Psychologia wychowania. [W:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki,
Bardziej szczegółowoZ doświadczeń zespołu orzekającego Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 17 w Warszawie. Mgr Ewa Hundsdorff-Dymecka Mgr Agata Janicka
Z doświadczeń zespołu orzekającego Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 17 w Warszawie Mgr Ewa Hundsdorff-Dymecka Mgr Agata Janicka Ilość wydanych orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi
Bardziej szczegółowoWczesne Wspomaganie Rozwoju Dziecka
Wczesne Wspomaganie Rozwoju Dziecka mgr Aneta Żurek zurek@womczest.edu.pl Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2015/2016 1. Wzmocnienie bezpieczeństwa dzieci i młodzieży,
Bardziej szczegółowoPLAN PRACY PSYCHOLOGA SZKOLNEGO
Zespół Szkół Sportowych im. Polskich Olimpijczyków w Człuchowie PLAN PRACY PSYCHOLOGA SZKOLNEGO Na rok szkolny 2017/ 2018 w Zespole Szkół Sportowych im. Polskich Olimpijczyków w Człuchowie Plan zawierający
Bardziej szczegółowoAkademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej Kierunek: PEDAGOGIKA SPECJALNA
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej Kierunek: PEDAGOGIKA SPECJALNA Pedagogika resocjalizacyjna, pedagogika opiekuńczo wychowawcza SYLWETKA ABSOLWENTA: Pedagogika resocjalizacyjna przygotowuje
Bardziej szczegółowoPytania na egzamin licencjacki dla studentów Wydziału Studiów Edukacyjnych studia I stopnia, kierunek Pedagogika
Pytania na egzamin licencjacki dla studentów Wydziału Studiów Edukacyjnych studia I stopnia, kierunek Pedagogika Na egzaminie dyplomowym obowiązywać będą 3 pytania 1-e z zakresu pracy dyplomowej, 2-e pytanie
Bardziej szczegółowoSTRESORY, inaczej źródła stresu
1.8.2 Źródła stresu STRESORY, inaczej źródła stresu Każdego dnia w zewnętrznym świecie i w nas samych spotykamy się z czynnikami wywołującymi stres, czyli stresorami. Bardzo ważna jest umiejętność ich
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 2 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI
Załącznik nr 2 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI 1 1. Szkoła prowadzi systematyczną działalność wychowawczą, edukacyjną, informacyjną i profilaktyczną wśród uczniów, ich rodziców oraz nauczycieli, wychowawców
Bardziej szczegółowoStudia Podyplomowe Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka
Studia Podyplomowe Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka I. Informacje ogólne II. Rekrutacja III. Charakterystyka studiów kwalifikacyjnych IV. Treści programowe V. Efekty kształcenia I. Informacje ogólne
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY OŚRODKA REHABILITACYJNO EDUKACYJNO WYCHOWAWCZEGO NA LATA
KONCEPCJA PRACY OŚRODKA REHABILITACYJNO EDUKACYJNO WYCHOWAWCZEGO NA LATA 2015 2019 1 Koncepcja pracy Ośrodka jest wyznaczona przez Zarząd Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną
Bardziej szczegółowokilka definicji i refleksji na temat działań wychowawczych oraz ich efektów Irena Wojciechowska
kilka definicji i refleksji na temat działań wychowawczych oraz ich efektów Irena Wojciechowska Nasza ziemia jest zdegenerowana, dzieci przestały być posłuszne rodzicom Tekst przypisywany egipskiemu kapłanowi
Bardziej szczegółowoStudia Podyplomowe Socjoterapia
Studia Podyplomowe Socjoterapia I. Informacje ogólne II. Rekrutacja III. Charakterystyka studiów kwalifikacyjnych IV. Treści programowe V. Efekty kształcenia I. Informacje ogólne Czas trwania: 2 semestry
Bardziej szczegółowowzrasta drażliwość. Takie objawy nie mieszczą się w ramach klasyfikacji dotyczącej depresji. W związku z tym zdarza się, że u dzieci cierpiących na
Hasło tegorocznych Światowych Dni Zdrowia obchodzonych 7 kwietnia brzmi: Depresja - porozmawiajmy o niej. Specjaliści pracujący w naszej szkole zachęcają wszystkich rodziców do pogłębienia wiedzy na temat
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 14 Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI W OŚWIĘCIMIU
PROGRAM WYCHOWAWCZY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 14 Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI W OŚWIĘCIMIU UZASADNIENIE Ważnym zadaniem przedszkola jest kształtowanie cech i postaw dzieci, pozwalających im w przyszłości
Bardziej szczegółowoYNDROM OTOWOŚCI NOREKTYCZNEJ. zastosowanie konstruktu teoretycznego dla projektowania działań profilaktycznych. Beata Ziółkowska, IP, UAM, Poznań
YNDROM OTOWOŚCI NOREKTYCZNEJ zastosowanie konstruktu teoretycznego dla projektowania działań profilaktycznych Beata Ziółkowska, IP, UAM, Poznań Zaburzenie/choroba jako forma adaptacji do sytuacji trudnej
Bardziej szczegółowoRozdział l Agresja i przemoc w szkołach - teoretyczny zarys problematyki... 13
Spis treści Przedmowa do wydania książkowego... 7 Wstęp... 9 Rozdział l Agresja i przemoc w szkołach - teoretyczny zarys problematyki... 13 1. Zjawisko agresji i przemocy - zakres definicyjny... 13 1.1.
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty
Akademia Młodego Ekonomisty RODZIC I NAUCZYCIEL PARTNERZY PROCESU EDUKACJI Katarzyna Stryjek Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 19 października 2015 r. etapy rozwoju człowieka wg Eriksona Pięć z nich dotyczy
Bardziej szczegółowoPomoc psychologiczno-pedagogiczna dla uczniów
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna dla uczniów Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest udzielana uczniowi ze względu na jego indywidualne potrzeby edukacyjne, wynikające w szczególności: z niepełnosprawności,
Bardziej szczegółowo(imię i nazwisko nauczyciela) (przedmiot) (numer programu)
Iwona Jończyk (imię i nazwisko nauczyciela) Wybrane zagadnienia z psychologii społecznej (przedmiot) 2407MR i GŻ 1997.08.18 (numer programu) Klasa IV TŻa, IV TŻb Lp. Cele kształcenia i wychowania Treści
Bardziej szczegółowoRaport z badań: Prawa, obowiązki i samopoczucie ucznia w szkole
Raport z badań: Prawa, obowiązki i samopoczucie ucznia w szkole Nowy Dwór Wejherowski, 13.03.2018 1 I. Celem diagnozy było uzyskanie od bezpośrednio zainteresowanych, czyli uczniów - odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoS c h r o n i s k o d l a N i e l e t n i c h D o m i n ó w 8 1 C
S c h r o n i s k o d l a N i e l e t n i c h D o m i n ó w 8 1 C 20 388 Lublin 6 tel. 081 7518741, tel / fax. 081 7518621 PROGRAM ODDZIAŁYWAŃ SOCJOTERAPEUTYCZNYCH. BEZ ZŁUDZEŃ ZAŁOŻENIA OGÓLNE opracowanie:
Bardziej szczegółowoStudia podyplomowe OLIGOFRENOPEDAGOGIKA - EDUKACJA I REWALIDACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH INTELEKTUALNIE (III semestr)
Studia podyplomowe OLIGOFRENOPEDAGOGIKA - EDUKACJA I REWALIDACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH INTELEKTUALNIE (III semestr) Termin: 25.03.2017; 22.04.2017 godz. 9:00 Czas trwania 3 semestry (kwalifikacyjne) Łączna
Bardziej szczegółowoObowiązujące od 1 września 2017 r.
ZMIANY W SPRAWIE UDZIELANIA I ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W PUBLICZNYCH PRZEDSZKOLACH, SZKOŁACH I PLACÓWKACH Obowiązujące od 1 września 2017 r. Opracowano na podstawie Rozporządzenia
Bardziej szczegółowoSieradz, r.
Sieradz, 20.03.2019 r. Na czym polega pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana przez przedszkola, szkoły i placówki? Pomoc psychologiczno-pedagogiczna polega na: rozpoznawaniu oraz zaspokajaniu indywidualnych
Bardziej szczegółowoAneks do Programu Wychowawczo Profilaktycznego Szkoły Podstawowej im. Jana Długosza w Piekarach opracowany na podstawie
Aneks do Programu Wychowawczo Profilaktycznego Szkoły Podstawowej im. Jana Długosza w Piekarach opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 stycznia 2018 r. zmieniającego
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY Szkoły Podstawowej nr 2 SZKOŁA PRZYJAZNA DZIECKU
PROGRAM WYCHOWAWCZY Szkoły Podstawowej nr 2 im. Marii Konopnickiej SZKOŁA PRZYJAZNA DZIECKU Nasze cele: osiągnięcie przez wszystkich uczniów pełni ich rozwoju intelektualnego i osobowościowego, przygotowanie
Bardziej szczegółowoStudia Podyplomowe. Edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna
I. Informacje ogólne Studia Podyplomowe Edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna II. III. IV. Rekrutacja Charakterystyka studiów kwalifikacyjnych Program studiów V. Efekty kształcenia I. Informacje ogólne
Bardziej szczegółowoWydział Zamiejscowy SWPS we Wrocławiu Kierunek studiów: Psychologia Rok akademicki 2014/2015 semestr zimowy/letni
Wydział Zamiejscowy SWPS we Wrocławiu Kierunek studiów: Psychologia Rok akademicki 2014/2015 semestr zimowy/letni Rola i zadania psychologa w placówce resocjalizacyjnej / Role and tasks of psychologists
Bardziej szczegółowoProjekt z dnia 25 czerwca 2015 r. z dnia... 2015 r.
Projekt z dnia 25 czerwca 2015 r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia... 2015 r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej,
Bardziej szczegółowoZABURZENIA WIĘZI, DEPRESJA, - PSYCHOLOGICZNE SKUTKI KRZYWDZENIA DZIECKA
ZABURZENIA WIĘZI, DEPRESJA, - PSYCHOLOGICZNE SKUTKI KRZYWDZENIA DZIECKA KARINA OWSIANKO PSYCHOLOG, PEDAGOG RESOCJALIZACYJNY DZIECKO KRZYWDZONE. Zamknij się! Uspokój się albo pożałujesz, że się urodziłeś
Bardziej szczegółowoZagrożenia psychospołeczne
Zagrożenia psychospołeczne 1. Wstęp Zarządzanie stresem nie jest dla pracodawców jedynie obowiązkiem moralnym i dobrą inwestycją, jest to wymóg prawny określony w dyrektywie ramowej 89 /391/EWG 3 2. Przeciwdziałanie
Bardziej szczegółowoNaturalną potrzebą i prawem każdego dziecka jest przynależność do grupy społecznej.
doświadczeń Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej nr 2 w Sosnowcu Szkoły muszą być bardziej inkluzyjne niż wykluczające, ich celem powinna być troska o wszystkich i zapewnienie bezpiecznej atmosfery stąd
Bardziej szczegółowoStudia Podyplomowe. Socjoterapia
Studia Podyplomowe Socjoterapia I. Informacje ogólne II. III. IV. Rekrutacja Charakterystyka studiów kwalifikacyjnych Program studiów V. Efekty kształcenia I. Informacje ogólne Czas trwania: 2 semestry
Bardziej szczegółowo1 Agresja Katarzyna Wilkos
1 2 Spis treści Wstęp 6 Rozdział I: Ujęcie wiktymologiczne przestępstw z użyciem przemocy 9 1. Rodzaje przestępstw z użyciem przemocy 9 Podział według J. Bafii 12 2. Psychospołeczne funkcjonowanie ofiar
Bardziej szczegółowo