Kolegium Rektorów Szkół Wyższych Krakowa zaprosiło parlamentarzystów

Transkrypt

1 O PRZYSZŁOŚCI KRAKOWSKIEGO OŚRODKA AKADEMICKIEGO Kolegium Rektorów Szkół Wyższych Krakowa zaprosiło parlamentarzystów z Małopolski na spotkanie poświęcone kierunkom rozwoju Krakowskiego Ośrodka Akademickiego. Spotkanie miało formułę otwartą, a w zaproszeniu przewodniczący Kolegium prof. Karol Musioł, rektor UJ, gorąco zachęcał wszystkich członków społeczności akademickiej do udziału w nim, a zwłaszcza tych, którzy mają jakiekolwiek pytania dotyczące proponowanych do realizacji inwestycji w infrastrukturę naukową. 14 stycznia 2008 roku w auli Collegium Maius zgromadzili się rektorzy publicznych uczelni krakowskich, Papieskiej Akademii Teologicznej, państwowych wyższych szkół zawodowych z Małopolski, prezesi Polskiej Akademii Umiejętności i krakowskiego oddziału Polskiej Akademii Nauk, przedstawiciele instytutów PAN oraz członkowie społeczności akademickiej, w tym profesorowie, doktoranci i studenci. Na spotkanie przybyła także połowa parlamentarzystów z naszego regionu. Rektor Karol Musioł podkreślił, że obecnie decyduje się los Krakowskiego Ośrodka Akademickiego, który ma ogromne szanse stać się jednym z ważnych centrów naukowych Europy. Przedstawił atuty Krakowa i Małopolski uzasadniające inwestowanie w tym mieście i regionie w rozwój infrastruktury naukowej, a zarazem w rozwój gospodarki opartej na wiedzy, czyli firm wytwarzających produkty tak zwanych wysokich technologii (tekst wystąpienia rektora UJ: zob. s. 8). Szerzej przedstawione zostały najważniejsze wspólne projekty inwestycyjne. Przewodniczący KRSWK prof. Karol Musioł podczas swojego wystąpienia MAŁOPOLSKIE CENTRUM BIOTECHNOLOGII Profesor Kazimierz Strzałka, dziekan Wydziału Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii UJ, przypomniał, że projekt ten został opracowany w ramach konsorcjum AKCENT, a zaangażowane w jego realizację są dwie uczelnie: Uniwersytet Jagielloński i Akademia Rolnicza. Będzie on realizowany w ramach osi priorytetowej 2: Infrastruktura sfery B+R (PO IG), której głównym celem jest zapewnienie środowisku naukowemu o wysokim potencjale badawczym nowoczesnej infrastruktury naukowo-badawczej. Obejmuje budowę dwóch budynków (głównego na Kampusie 600-lecia Odnowienia Uniwersytetu Jagiellońskiego i mniejszego przy ul. Kopernika) oraz zakup aparatury badawczej na łączną kwotę 25 milionów euro. Wiek obecny jest wiekiem biotechnologii, dlatego budowa MCB jest niezwykle istotna. W ramach centrum powstaną w pierwszym etapie: Ośrodek Badań Genetycznych i Nutrigenomiki, Ośrodek Biologii Strukturalnej, Ośrodek Bioremediacji, Ośrodek Biotechnologii i Bezpieczeństwa Żywności; w drugim etapie: Ośrodek Neurobiologii, Ośrodek Bioinformatyki. Uzupełnią one istniejącą infrastrukturę badawczą i pomogą w rozwoju tych dziedzin biotechnologii, które w Krakowie są słabo reprezentowane lub nie istnieją. W jednostkach stanowiących zaplecze dla MCB realizowane są obecnie następujące tematy prac B+R: terapia genowa, irna, antybiotyki nowej generacji, fotouczulacze, patogeneza bakterii, czynniki apoptotyczne, modelowanie molekularne. przeciwciała monoklonalne, hodowla sztucznej skóry, proteomika, genomika, AKADEMICKIE CENTRUM MATERIAŁÓW I NANOTECHNOLOGII Profesor Marek Szczerba z Akademii Górniczo-Hutniczej podkreślił, że w dziedzinie materiałoznawstwa wspomaganego fizyką i chemią materiałową Krakowski Ośrodek Akademicki ma największy potencjał pod względem liczebności kadry i liczby kształconych studentów. W oparciu o ten potencjał AKCENT przygotował projekt Akademickiego Centrum Materiałów i Nanotechnolgii, który został wpisany w Regionalną Strategię Innowacji Województwa Małopolskiego. Realizacja tego projektu rozłożona jest na trzy etapy. W ramach pierwszego, który realizowany był w latach , doposażono laboratoria trzech uczelni (AGH, PK i UJ) aparaturą o wartości 2,5 miliona euro. W drugim etapie, na który uzyskano 25 milionów euro, zostanie zbudowany i wyposażony Instytut Badań Materiałów i Nanotechnologii. Umożliwi to sprowadzenie do Krakowa niedostępnych obecnie urządzeń badawczych i realizację nowych interdyscyplinarnych programów naukowo-technologicznych oraz kształcenie młodej kadry na potrzeby nauki i przemysłu zaawansowanych technologii. Budowa Instytutu rozpocznie się jeszcze w tym roku, a zlokalizowany on będzie na kampusie AGH i ta uczelnia będzie koordynowała zarządzaniem nim, ponieważ reprezentuje ona ponad połowę krakowskiego potencjału w zakresie materiałoznawstwa i nanotechnologii. W trzecim etapie planuje się budowę linii synchrotronowych A. Wojnar ALMA MATER 5

2 przeznaczonych do prowadzenia badań z zakresu materiałoznawstwa i nanotechnologii. NARODOWE CENTRUM RADIOTERAPII HADRONOWEJ (CYKLOTRON) Koordynatorem tego projektu jest Instytut Fizyki Jądrowej PAN, największy instytut badawczy w Polsce. Profesor Marek Jeżabek, dyrektor IFJ PAN, wyjaśnił, że ulokowanie NCRH w Krakowie jest związane z posiadaniem przez IFJ cyklotronu AIC-144 w IFJ PAN wytwarzającego protony rozpędzone do energii około 60 MeV oraz wiodącego w Polsce ośrodka onkologii okulistycznej Katedry Okulistyki CM UJ. Radioterapia jonowa oka jest już realizowana w IFJ PAN w oparciu o posiadany cyklotron. W lutym 2008 roku zakończy się budowa stanowiska terapii protonowej. Opracowanie prof. Kazimierza Strzałki Pierwszy pacjent zostanie przyjęty za rok, gdy zakończą się szkolenia kadry do obsługi tego stanowiska. Obecnie terapia ta jest niedostępna w tej części Europy, a zapewnia ona procentową skuteczność w leczeniu czerniaka gałki ocznej, i to przy zachowaniu przez pacjenta użytecznego widzenia. W oparciu o ten program powstało konsorcjum NCRH, do którego przystąpiły uczelnie i instytuty z Krakowa, Warszawy, Kielc i Katowic. Celem konsorcjum jest: prowadzenie prac badawczo-rozwojowych w zakresie fizyki i biofizyki, chemii i biochemii, farmakologii i biotechnologii, fizjologii i medycyny oraz nauk pokrewnych, stworzenie infrastruktury dla klinicznego ośrodka radioterapii hadronowej, umożliwiającego leczenie nowotworów o wysokiej radiooporności u wymagających takiej terapii pacjentów z obszaru Polski i państw sąsiednich. Posiadany przez IFJ cyklotron wystarcza do terapii nowotworów gałki oka, do podjęcia terapii protonowej w innych częściach ciała potrzebny jest cyklotron o energii 250 MeV. Odpowiedni wniosek został złożony we wrześniu 2006 roku Z prezentacji prof. Marka Jeżabka do MNiSW i zaakceptowany przez Ministerstwo. Na liście MRR przyznano już na ten cel 25 milionów euro. Środki te wystarczą na: zakup cyklotronu ( MeV), zakup selektora energii oraz wybudowanie odpowiedniego zaplecza dla tego urządzenia: transport wiązki do hali eksperymentalnej i pomieszczenia terapii, bunkier z halą eksperymentalną 15 na 15 metrów kwadratowych, wyposażenie terapii oka (przeniesione), budynek laboratoryjny (500 m 2 ). Narodowe Centrum Radioterapii Hadronowej zostanie zbudowane na terenie IFJ PAN w Krakowie przy ul. Radzikowskiego. IFJ PAN w Krakowie przygotował także projekt badawczy Nanotechnologia jonowa i plazmowa materiałów formowanych na bazie węgla i krzemu, którego celem jest opracowanie unikatowych metod modyfikowania i formowania powłok ochronnych oraz cienkich warstw. Realizacja tego projektu przyniesie wypracowanie technologii wytwarzania produktów high-tech dla przemysłu, medycyny i ochrony środowiska, w tym: dedykowanych powłok ochronnych dla cennych elementów urządzeń precyzyjnych i narzędzi pracujących w ekstremalnych warunkach (chemicznych, termicznych, mechanicznych) w celu zwiększenia ich skuteczności i znacznego ograniczenia szybkości zużycia, elementów ogniw dla alternatywnych źródeł energii, powłok ochronnych przeciwzużyciowych, biozgodnych i wyżej wyspecjalizowanych powłok bioaktywnych dla implantów medycznych, w tym: protez narządów ruchu (jak panewki stawów biodrowych i kolanowych), elementów polskiego sztucznego serca. Z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Oś Priorytetowa 1. Badania i Rozwój Nowoczesnych Technologii przyznano na jego realizację 5,2 miliona euro. MAŁOPOLSKIE CENTRUM BIOMASY Prace nad projektem MCB trwają od 2003 roku, koordynuje je przy wsparciu AKCENT-u Akademia Rolnicza w Krakowie. Celem inwestycji jest stworzenie silnego międzyuczelnianego (regionalnego) centrum badawczo-wdrożeniowego, ujmującego kompleksowo problematykę produkcji biomasy i jej przetwarzania w końcowe formy energii. Celem Centrum będzie Czysta Małopolska, czyli stworzenie techno- 6 ALMA MATER

3 logii zapewniających nieuciążliwe dla środowiska naturalnego wytwarzanie oraz energetyczne wykorzystanie biomasy jako alternatywy dla paliw tradycyjnych. Współpracę z Centrum zadeklarowały samorządy, plantatorzy, producenci kotłów, przedsiębiorstwa energetyki cieplnej, rafinerie i producenci samochodów. Niestety, projekt ten nie uzyskał na razie środków na realizację. NARODOWE CENTRUM PROMIENIOWANIA SYNCHROTRONOWEGO Jest to projekt dużego urządzenia badawczego o znaczeniu co najmniej ogólnopolskim, które umożliwiłoby prowadzenie badań dla wszystkich dziedzin nauk przyrodniczych i medycznych, a także i dla innych dyscyplin naukowych na przykład dla archeologii. Nie ma urządzeń pozwalających zastąpić Z prezentacji prof. Marka Szczerby pomiary dokonywane przy pomocy synchrotronu. Budowa synchrotronu umożliwi utworzenie w Krakowie interdyscyplinarnego ośrodka badawczego o znaczeniu przekraczającym granice kraju. Zarezerwowano już odpowiedni teren na ten cel w południowej części Kampusu 600-lecia Odnowienia Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zakłada się budowę urządzenia o obwodzie 250 metrów, które zgodnie z najnowszymi trendami ma charakteryzować się długimi liniami pomiarowymi. Koszt budowy szacuje się na 130 milionów euro. Na pierwszy etap jest już zarezerwowane 40 milionów euro w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka , Priorytet 2. Infrastruktura Sfery B+R. Miesiąc temu został podpisany List intencyjny z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie starań o dalsze 90 miliomów euro na II i III etap inwestycji. Profesor Krzysztof Królas podkreślił, że dzięki dzisięcioletnim zabiegom krakowskich uczonych budowa synchrotronu w Krakowie została zaakceptowana przez polskie środowisko naukowe. W Polsce są firmy produkujące aparaturę dla takich urządzeń, które mogą współuczestniczyć w budowie krakowskiego synchrotronu. Artykuł szczegółowo omawiający ten projekt był opublikowany na łamach Alma Mater w numerze 89/2007. Rektor Politechniki Krakowskiej prof. Józef Gawlik podczas dyskusji SZPITAL UNIWERSYTECKI Największy w Polsce szpital kliniczny działa w zabytkowych budynkach, które wymagają nieustannych i bardzo kosztownych prac remontowych i adaptacyjnych. O skali świadczonych przez ten szpital usług świadczą dane statystyczne: wykonuje on rocznie około: hospitalizacji, zabiegów i porad na rzecz 10 milionów mieszkańców makroregionu Polski południowej. Prace adaptacyjne i remontowe zapewniają zabezpieczenie warunków działania szpitala tylko na jakiś czas. Budowa nowego szpitala klinicznego jest sprawą bardzo pilną. Rektor UJ Karol Musioł podkreślił, że jeżeli nie zbudujemy nowoczesnego szpitala w Małopolsce, to przy coraz wyższych wymaganiach sanepidu na niektóre operacje i zabiegi będziemy jeździli do Wiednia albo do Warszawy. Jeżeli mamy mieć system ochrony zdrowia, który wykorzysta wszystkie możliwości, jakie daje współczesna nauka, to jedyną drogą jest budowa nowoczesnego szpitala klinicznego. O środki na realizację tej inwestycji czynione są starania w Ministerstwie Zdrowia. Nowy szpital będzie ulokowany w Prokocimiu, gdzie już znajdują się: Uniwersytecki Szpital Dziecięcy, Biblioteka Medyczna, Wydział Farmaceutyczny UJ CM, domy studenckie wraz z zapleczem sportowym. Koszt realizacji prac budowlanych i wyposażenia obiektu jest obecnie szacowany na miliony złotych. Będzie to pełnoprofilowy szpital uniwersytecki, obejmujący wszystkie dziedziny medycyny u osób dorosłych, posiadający 32 oddziały kliniczne, 925 łóżek i 24 sale operacyjne. Przedstawione powyżej projekty są świadectwem konsolidacji Krakowskiego Ośrodka Akademickiego. Ich realizacja przyniesie istotny rozwój infrastruktury badawczej i umożliwi samodzielne prowadzenie badań, tworzenie i wdrażanie innowacji. Staną się one zapleczem dla rozwoju sektora firm wysokich technologii, przyniosą znaczącą poprawę warunków życia i zdrowia mieszkańców regionu i kraju. Efekt synergii niewątpliwie spowoduje zwiększenie liczby patentów i wdrożeń poprawiających konkurencyjność naszej gospodarki. A. Wojnar ALMA MATER 7

4 W trakcie dyskusji prof. Józef Spałek zwrócił uwagę na konieczność większej aktywności władz miasta i regionu we wspieraniu projektów inwestycji w infrastrukturę naukowo-badawczą, jako wzór wskazując działania władz Wrocławia. Zaproponował powołanie forum wymiany informacji między środowiskiem akademickim a władzami samorządowymi i parlamentarzystami z Małopolski. Wskazał także na rozwój współpracy ponadregionalnej i poinformował o utworzeniu Mazowiecko-Małopolskiego Klastra Materiałowego. Potencjał naukowy Krakowskiego Ośrodka Akademickiego umożliwił utworzenie także Małopolsko-Podkarpackiego Klastra Czystych Energii, a w najbliższym czasie powstanie Międzyregionalny Klaster Innowacyjnych Technologii i Precyzyjnych Technologii, obejmujący partnerów z województw: małopolskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego. O współpracę z nim zwróciły się dwa inne istniejące w Polsce klastry zajmujące się energią: śląski Klaster Czystej Energii Węglowej i łódzki klaster zajmujący się węglem brunatnym. Rektor AGH prof. Antoni Tajduś zwrócił uwagę, że uczelnie krakowskie są bezwzględnym liderem w pozyskiwaniu grantów europejskich (AGH 128 grantów), co jest najlepszym dowodem na fałszywość stereotypu medialnego określającego uczelnie publiczne jako dinozaury. Tymczasem przy podziale środków w MNiSW na projekty krakowskich uczelnii przeznaczono zaledwie trzy procent środków. Wzrost aktywności uczelni w zakresie transferu technologii dokumentuje chociażby powstanie 44 patentów na AGH w ostatnim roku. Dziekan Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ prof. Jerzy Szwed podkreślił, że wśród ekonomistów Poseł Jarosław Gowin podczas dyskusji doradzającym różnym ekipom rządowym dominuje pogląd, że Polska jest krajem skazanym na import technologii i nie stać jej na inwestowanie w naukę, co jest ewidentnym nonsensem. Obecni na spotkaniu parlamentarzyści byli pod wielkim wrażeniem przedstawionej prezentacji oraz konsolidacji uczelni krakowskich i zadeklarowali współpracę w celu jak najlepszego wykorzystania potencjału naukowego naszego regionu dla dobra polskiej i europejskiej nauki. Poseł Jarosław Gowin (PO) podkreślił, że wraz ze swoimi współpracownikami będzie się starał, żeby z roku na rok rosły nakłady na szkolnictwo wyższe i były sprawiedliwie dzielone. Poseł Wiesław Woda (PSL) sugerował zorganizowanie spotkania z Sejmową Komisją Edukacji Nauki i Młodzieży. Poseł Edward Siarka (PiS) prosił o bieżące informowanie o zamierzeniach środowiska akademickiego. Zwrócił także uwagę, że wskazane jest organizowanie takich spotkań przynajmniej raz w roku, najlepiej w okresie tworzenia budżetu państwa. Głos uczelni ginie bowiem wśród apelów różnych środowisk o wsparcie. Posłowie Jarosław Gowin, Ryszard Terlecki i Wiesław Woda zgodzili się reprezentować interesy Krakowskiego Ośrodka Akademickiego na forum swoich klubów poselskich. Przewodniczący Kolegium prof. Karol Musioł podziękował za udział w spotkaniu oraz za deklarację poparcia dla projektów Krakowskiego Ośrodka Akademickiego. Uznał, że wobec ich powszechnej akceptacji można oczekiwać współpracy wszystkich środowisk dla realizacji omawianych propozycji. Podkreślił, że zapewnienie sprawiedliwego podziału środków europejskich i budżetowych z pewnością pozwoli rozwijać się Krakowskiemu Ośrodkowi Akademickiemu. Leszek Śliwa A. Wojnar W BY KRAKÓW BYŁ NIE TYLKO PIĘKNY, ALE TEŻ NOWOCZESNY I BOGATY nadchodzących latach czeka nas rozwój innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy, formowanie społeczeństwa informacyjnego oraz silna międzynarodowa konkurencja, w tym w badaniach naukowych i w dziedzinie szkolnictwa wyższego. W tym miejscu, za encyklopedią PWN, warto przypomnieć definicje dwóch pojęć: wiedza i innowacje. Wiedza to ogół wiarygodnych informacji o rzeczywistości wraz z umiejętnością ich wykorzystywania. W społeczeństwach współczesnych wiedza w tym znaczeniu to przede wszystkim wiedza naukowa. Innowacje to nowości, rzeczy nowo wprowadzone, a w gospodarce wdrażanie nowych technologii, tworzenie organizacji i instytucji. Wiedza powstaje w wyniku szeroko pojętego procesu badawczego i jest przekazywana w wyniku nauczania. Innowacje powstają najczęściej na styku badań naukowych i praktycznych zastosowań ich wyników. Nie da się przecenić roli szkolnictwa wyższego w tworzeniu i przekazywaniu wiedzy, podobnie jak nie da się przecenić roli szkolnictwa wyższego i laboratoriów naukowych w tworzeniu i przekazywaniu innowacji. Bez uczelni wyższych uczynić się tego nie da. W Małopolsce i Krakowie zależy nam na rozwoju silnego ośrodka akademickiego, zarówno w dziedzinie badań podstawowych, jak i stosowanych, które są nierozerwalnie związane z procesem przekazywania wiedzy i innowacji. Dlatego też w naszych działaniach kładziemy nacisk na współpracę laboratoriów badawczych z gospodarką, w tym szczególnie z firmami z branży nowoczesnych technologii budujemy Krakowski Park Technologiczny, technoinkubatory, klastry. Efektem tego jest transfer wiedzy i innowacji ze sfery nauki do biznesu. Firmom z dziedziny wysokich technologii chcemy stworzyć jak najlepsze warunki rozwoju i inwestowania, ale jest to również zadaniem gminy i województwa, dotyczy gospodarki i, co tu kryć, polityki. 8 ALMA MATER

5 ATUTY MAŁOPOLSKI Jesteśmy silnym ośrodkiem naukowym, drugim pod względem potencjału naukowego i produkcji naukowej w Polsce, z dużą liczbą dobrze wykształconych absolwentów. Działania krakowskich instytucji naukowych są dobrze skonsolidowane. Jako przykład mogą służyć: konsorcjum AKCENT, Krakowski Park Technologiczny i klastry. Kraków jest pięknym miastem z ogromnym potencjałem, jakim są studenci, dobre uczelnie i ponad 600-letni uniwersytet. Argumentem dla inwestorów może być również fakt, że Małopolska należy do regionów usytuowanych wzdłuż autostrady A4. Poziom innowacyjności i edukacji sytuuje się powyżej średniej krajowej. Przygotowana przez naszych geografów informacja o potencjale innowacyjnym w poszczególnych obszarach kraju ujawnia, że wschodnia i częściowo centralna Polska (obszar leżący na prawo od czerwonej linii) jest niedoinwestowana cyfrowo, czyli, inaczej mówiąc, posiada słabszą infrastrukturę internetową. Północno-zachodnią część kraju (na lewo od czarnej linii) cechuje słabszy dostęp do edukacji i gorsze wyniki na poziomie gimnazjum. Obszar wzdłuż autostrady A4 charakteryzuje się wysoką dostępnością edukacji, wysokimi wynikami egzaminów i rozwiniętą zdolnością cyfrową. W Krakowie działa dziesięć uczelni publicznych, w tym trzy techniczne i trzy artystyczne, oraz kilkanaście uczelni niepublicznych. Z uczelniami krakowskimi współpracuje sześć państwowych wyższych szkół zawodowych, nie wszystkie należą do Małopolski, ale dobrowolnie przystąpiły do Kolegium Rektorów Szkół Wyższych Krakowa. W Krakowie ma siedziby kilkanaście instytutów naukowych Polskiej Akademii Nauk oraz Polska Akademia Umiejętności. PLAN ROZWOJU W najbliższych latach stoją przed nami konkretne zadania: zbudowanie w Krakowie centrum badawczego z nowoczesną infrastrukturą. Trzeba zmienić sposób prowadzenia badań naukowych z wyjazdowego na współpracę z zagranicznymi instytucjami naukowymi. Większość przedstawicieli nauk przyrodniczych spędziła po kilka lat za granicą, by być w kontakcie Przewodniczący KRSWK prof. Karol Musioł przedstawia atuty Krakowskiego Ośrodka Akademickiego Opracowanie mapki dr Robert Guzik (Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ) z osiągnięciami nauki światowej, i z powodu braku w Krakowie infrastruktury badawczej na światowym poziomie; stworzenie ośrodków naukowych z infrastrukturą badawczą nie na dobrym polskim poziomie, bo takiego poziomu już nie ma, ale na poziomie europejskim albo światowym. Tylko wysoki poziom zagwarantuje nam możliwość uczestnictwa we współpracy międzynarodowej; dalszy rozwój współpracy krakowskich uczelni i innych ośrodków naukowych; kontynuowanie wspólnych działań na rzecz zrozumienia wagi wyższego wykształcenia i badań naukowych dla przyszłości Polski i Polaków. Słowa: Irlandia czy Finlandia, padają przed każdymi wyborami i będą padały przed A. Wojnar następnymi, ponieważ są to dwa kraje, które w Europie osiągnęły sukces gospodarczy, inwestując w edukację, szkolnictwo wyższe i naukę. Wszyscy są zgodni, że inwestycja w badania naukowe i transfer technologii jest najszybciej spłacającą się inwestycją. A jednak w Polsce w tym roku udział szkolnictwa wyższego i nauki w PKB zmalał. Rozumiem, że jesteśmy w okresie przejściowym, że jest to budżet poprzedniego rządu, ale moim zdaniem, nie mamy czasu najbliższe lata zadecydują o naszej przyszłości. Wszyscy musimy wspierać rozwój krakowskiego ośrodka akademickiego. Jeśli uznają Państwo, że mamy dobry plan wart realizacji, to musimy już wszyscy razem wspierać jego realizację. WSPÓLNE DZIAŁANIA W KRAKOWIE Cztery uczelnie: AGH, AR, PK i UJ, utworzyły konsorcjum AKCENT Akademickie Centrum Naukowo-Technologiczne. W ramach konsorcjum przygotowane zostały wnioski o fundusze europejskie dla Krakowskiego Ośrodka Akademickiego. Dokonana w ten sposób integracja potencjału badawczo-naukowego wyższych uczelni Krakowa i efekt synergii, który z tego wynika, jest naszym głównym celem. Mamy ponad 12 tysięcy pracowników naukowych, w tym około 1800 profesorów i doktorów habilitowanych. Kształcimy ponad 100 tysięcy studentów. Można to porównać do średniej wielkości miasta o olbrzymim potencjale naukowym. To oferujemy w ramach AKCENT-u. Zdecydowaliśmy się na wybór wspólnych tematów badawczych, a podstawowym kryterium kwalifikacji danego tematu była zasada, że ALMA MATER 9

6 przynajmniej dwie uczelnie chcą wspólnie realizować badania w tym zakresie. W ten sposób powstała lista siedmiu tematów badawczych, na której znalazły się: biotechnologia, informatyka, jakość i konkurencyjność produktów, kształtowanie i ochrona środowiska, nanotechnologie i nowe materiały, odnawialne źródła energii, nowe technologie w medycynie. Na dwa z nich, biotechnologię oraz nanotechnologię i nowe materiały, uzyskaliśmy dotację ze środków europejskich po 25 milionów euro, żeby zrealizować projekty inwestycyjne. W 1998 roku, z inicjatywy trzech krakowskich uczelni, został utworzony Krakowski Park Technologiczny, który mieści się w Specjalnej Strefie Ekonomicznej. Strefa składa się z trzech obszarów w Krakowie i jednego w Tarnowie, a od 2004 roku posiada status spółki użyteczności publicznej. W Krakowie rozwijamy wysokie technologie, na pozostałych obszarach strefę produkcyjną. Oprócz trzech uczelni, UJ, AGH, PK, udziałowcami KPT są: Skarb Państwa, Urząd Wojewódzki, Gmina Kraków i Urząd Marszałkowski. Uczelnie inicjujące powstanie KPT nie mają obecnie ani jednego przedstawiciela w jego radzie nadzorczej tak stanowi prawo. Nie jest to dobrym rozwiązaniem, ponieważ jeśli uczelnie mają zaistnieć w KPT, to muszą mieć wpływ na jego politykę naukową i rozwojową. Takich nonsensów jest więcej. Jesteśmy w trakcie budowy dwóch technoinkubatorów: informatycznego na Czyżynach, w ramach KPT, oraz biotechnologicznego na III kampusie UJ, który jest tworzony przez spółkę będącą własnością Uniwersytetu Jagiellońskiego. Działa obecnie mikrotechnoinkubator, w którym jest już kilka firm. Technoinkubatory są wielką szansą na transfer technologii z laboratoriów do gospodarki. Utworzyliśmy kilka klastrów łączących przedstawicieli firm z ośrodkami akademickimi. Obecnie działają klastry: informatyczny (AGH), czystych energii (AGH), life science (UJ), innowacyjnych technologii (PK). Klastry są platformą pomiędzy biznesem a nauką pozwalają na wspólne tworzenie projektów finansowanych ze środków unijnych. Być może będzie to najskuteczniejsza metoda transferu technologii z laboratoriów do przemysłu. To trudne zadanie, tym bardziej że istnieje ciągle nieufność po obu stronach. Przedstawiciele biznesu nie są pewni, czy naukowcy potrafią coś sensownego zrobić, a spora grupa naukowców uważa, że powinni prowadzić tylko badania podstawowe i nie zajmować się ich wdrażaniem, nawet gdy mają dobre pomysły. Wspólnie z firmami zabiegamy o realizację następujących projektów z funduszy europejskich i budżetu centralnego: Małopolskie Centrum Biotechnologii, na które na liście MRR przeznaczone jest 25 milionów euro; Centrum Nowych Materiałów i Nanotechnologii, na które na liście MRR przeznaczone jest 25 milionów euro; Centrum Energii Odnawialnych, na które nie otrzymaliśmy na razie środków, ale będziemy nadal się o nie starać, z Programu Innowacyjna Gospodarka ; Narodowe Centrum Promieniowania Elektromagnetycznego (synchrotron), którego realizacja ma kosztować około 120 milionów euro (na I etap przyznano nam 40 milionów euro); Narodowe Centrum Radioterapii Hadronowej (cyklotron); budowa szpitala klinicznego Collegium Medicum UJ w Prokocimiu, projekt o wartości milionów złotych; dwa technoinkubatory; KPT, UJ 18 milionów euro. Dlaczego wśród tych projektów jest budowa nowego szpitala klinicznego CM UJ? Mówimy o bardzo dużej inwestycji, która nie jest na liście europejskiej, ale na liście Ministerstwa Zdrowia. Powstanie szpitala klinicznego nie jest przedsięwzięciem Collegium Medicum ani Uniwersytetu Jagiellońskiego, lecz dotyczy całego społeczeństwa. Jeżeli nie zbudujemy w Małopolsce nowoczesnego szpitala, to na niektóre operacje i zabiegi będziemy jeździli do Warszawy albo, na przykład, do Wiednia. Szpital kliniczny przy ul. Kopernika, który jest największą tego typu placówką w Polsce, mieści się w budynkach z XIX wieku, jednakże z racji niemożności dostosowania tych pomieszczeń do nowych zadań, nie może być dalej użytkowany. Jeżeli mamy mieć system ochrony zdrowia, który wykorzysta wszystkie możliwości, jakie daje współczesna nauka, to jedyną drogą jest budowa nowoczesnego szpitala klinicznego. 10 ALMA MATER

7 Następne dwie ważne inwestycje dla Krakowa to Krakowski Park Technologiczny, który dostał subwencję, oraz technoinkubator, który otrzymał 18 milionów euro. To pozwoli na budowę do 20 tysięcy metrów kwadratowych przeznaczonych na inkubację spółek wysokich technologii. Pominąłem projekty, które znajdują się na liście regionalnej Urzędu Marszałkowskiego, oraz projekty z listy Ministerstwa Edukacji i Szkolnictwa Wyższego (pięć projektów z Krakowa o wartości około 10 milionów euro), ponieważ są to indywidualne przedsięwzięcia poszczególnych uczelni. Przedstawiłem inwestycje priorytetowe dla całego Krakowskiego Ośrodka Akademickiego. W mediach od czasu do czasu pojawia się pytanie: czy uczelnie publiczne są dinozaurami naszych czasów? Na to pytanie odpowiedź nasuwa się sama, nie ma żadnych możliwości uzyskania środków europejskich na transfer technologii, na kształcenie społeczeństwa wiedzy bez priorytetowego udziału w tym procesie dużych publicznych uczelni. Zdecydowana większość całej produkcji naukowej, patentowej, innowacyjnej robiona jest w niezbyt licznej grupie uczelni publicznych. Jeżeli zaczniemy od eksperymentowania w tej sferze, to warto pamiętać o tym, co napisał kiedyś znakomity ekonomista Julian Dunajewski: Łatwo z bogacza zrobić biedaka, ale z biedaka zrobić bogacza jest bardzo trudno. Nie chodzi tylko o pieniądze. Łatwo zamknąć albo zdeprecjonować ośrodki akademickie czy grupy badawcze, ale stworzyć dobry ośrodek akademicki w ciągu pięciu, dziesięciu lat, jest zadaniem bardzo trudnym, wręcz niemożliwym. Tego typu placówki opierają swoją działalność na ludziach, którzy będą chcieli w nich pracować. Infrastruktura to jedna strona medalu. Druga to ludzie. Dopiero połączenie infrastruktury z zasobami ludzkimi daje pożądane rezultaty. Zapraszam na strony internetowe uczelni, na których znajdują się informacje o różnych projektach oraz wynikach w sferze transferu technologii, innowacyjności, produkcji naukowej, badań podstawowych. Nie trzeba wierzyć na słowo, można sprawdzić. JAK PRZYSPIESZYĆ TWORZENIE WIEDZY I TRANSFER NOWYCH TECHNOLOGII? Podstawą działań jest reforma systemu szkolnictwa wyższego, o tym mówimy w kręgach akademickich od dłuższego czasu. Konieczne jest wprowadzenie różnorodności dróg kształcenia. Wspomniałem wcześniej o okrętach flagowych. Nie ma na świecie państwa, które by nie przystąpiło do realizacji programów, zapewniających specjalne dofinansowanie najlepszym ośrodkom naukowym, o największym potencjale naukowym i dydaktycznym. Pozytywny wynik tego finansowania da się w nich bowiem osiągnąć najszybciej. W krajach zachodnich okręty flagowe już są wybrane i płyną bardzo szybko do przodu. Pytanie, czy przez najbliższe kilka lat będziemy dyskutowali o powrocie do systemu dotacji opartego na liczbie pracowników i studentów, czy też weźmiemy pod uwagę rzeczywisty potencjał naukowy i dydaktyczny uczelni. Brak liderów polskiego szkolnictwa wyższego w Polsce stanie się powodem eksodusu najzdolniejszych maturzystów, którzy będą kontynuowali naukę na studiach za granicą i już nie wrócą. Z Irlandii czy Wielkiej Brytanii ludzie wróciliby, ale jeśli dostaną tam świetne laboratoria, pracę i wykształcenie, których nie będzie w Polsce, to nie wrócą. Należy zatem stworzyć okręty flagowe polskiego szkolnictwa wyższego, zwiększyć i zdywersyfikować finansowanie szkół wyższych i badań naukowych. Na koniec kilka słów o sektorze szkolnictwa wyższego. W roku akademickim 1990/1991 mieliśmy 112 wszystkich szkół wyższych, wśród nich nieliczne szkoły niepubliczne, i prawie pół miliona studentów. W roku 2003/2004 istniało około 400 instytucji szkolnictwa wyższego prawie 300 szkół niepublicznych i około 130 publicznych. Dzisiaj kształcimy dwa miliony studentów, przy czym jedna trzecia uczęszcza do szkół niepublicznych. Zwracam na to uwagę, bo jest to fakt, który trzeba wykorzystać. Tym przemianom towarzyszy skokowy wzrost współczynnika skolaryzacji (obecnie 52 procent maturzystów wybiera studia wyższe), co jest nie do przecenienia, podnosi bowiem średni poziom wykształcenia całego społeczeństwa. Zrobiliśmy niesłychany skok ilościowy, nadszedł czas na jakość. Dalszy ekstensywny rozwój jest niemożliwy bez poprawy jakości. Istnieje opracowanie podające, że około 25 procent studentów w Polsce jest bardziej zainteresowanych otrzymaniem dyplomu niż zdobywaniem wiedzy. I do tej licznej grupy dopasowało się sporo uczelni, działających według niepisanej zasady: my nie ALMA MATER 11

8 wymagamy, a wy się nie skarżycie, że was nie uczymy. Płacą zatem i dostają dyplom. To jest fragment naszej rzeczywistości, którego nie możemy ignorować. Mimo że działa PKA i uruchomione zostały różne procesy oceny jakości nauczania, to warto pamiętać o negatywnych stronach gwałtownego wzrostu liczby studentów. Przypomnę, że na Uniwersytecie Jagiellońskim studiuje cztery razy więcej studentów niż piętnaście lat temu. Obecnie wynajmujemy 18 tysięcy metrów kwadratowych sal dydaktycznych, ponieważ nasze własne pomieszczenia dydaktyczne nie wystarczają dla tak ogromnej liczby studiujących. Dopiero zbudowanie III kampusu umożliwi nam stworzenie godziwych warunków studiowania na Uniwersytecie Jagiellońskim. Stopień skolaryzacji w Polsce jest jednym z najwyższych w Europie, jesteśmy tuż za Finlandią. Ale poziom finansowania w przeliczeniu na jednego studenta w ujęciu europejskim jest u nas najniższy w Europie. Przytoczę fragment raportu OECD: Finansowanie jest tak kiepskie, że jeżeli się to nie zmieni w najbliższej przyszłości, to wypadniemy z europejskiego kręgu edukacyjnego i naukowego. To nie jest opinia rektora lub konsorcjum, które chce dostać więcej pieniędzy. To jest raport organizacji międzynarodowej, która bada wszystkie państwa. W Polsce chcemy budować innowacyjną gospodarkę opartą na wiedzy, ale bez zrozumienia wagi wykształcenia i badań naukowych dla rozwoju Polski i Polaków, bez podjęcia koniecznych decyzji, będziemy krajem europejskim dostarczającym rozwiniętej części Europy najzdolniejszych młodych Polaków i pracowników do prostych prac. Będziemy importowali nowe technologie, a eksportowali towary mało przetworzone. Jeżeli co roku kilka procent najzdolniejszych maturzystów zostanie przejętych przez uczelnie innych państw, to zagrożony jest rozwój cywilizacyjny Polski. Niemożliwe jest stworzenie okrętu flagowego z uczelni, w której 95 procent dotacji przeznaczonych jest na pensje pracowników, a 5 procent na rozwój. Cóż, powiem wprost: pedałujemy w miejscu. Miniony rok był rokiem wyjątkowym, bo nastąpił wzrost finansowania o 550 milionów złotych. Oby następne nie były gorsze. Wypracowany przez środowisko akademickie program rozwoju krakowskiego ośrodka akademickiego, w którym potencjałem jest nie tylko najsilniejsza w Polsce biotechnologia, lecz także grono wybitnych informatyków, fizyków, inżynierów, chemików, specjalistów od nanotechnologii i nowych materiałów, jest dobrze przemyślanym i rokującym poprawę procesem. Niezbędne jest jego wsparcie finansowe z funduszy europejskich i z budżetu centralnego. Mobilizujmy wszystkie siły, żeby to osiągnąć! Nie chcemy rozwijać się kosztem innych. Postawiliśmy sobie konkretne cele, które dzięki dotacji zrealizujemy. Zwracam się do Państwa z prośbą: jeżeli po tej prezentacji uznają Państwo, że nasz program warty jest wsparcia, to uważam, że od tego momentu nikt nie ma prawa przeszkadzać w jego realizacji. To, co teraz robimy, przyniesie efekty za pięć, dziesięć lat. Powiedziałem, że atutem Krakowa jest jego piękno. Dziś mamy szansę, żeby w przyszłości uczynić Kraków nowoczesnym i bogatym. O pomoc w realizacji tego celu zwracam się do Państwa. Karol Musioł Tekst wystąpienia prof. Karola Musioła, rektora UJ i przewodniczącego KRSWK, podczas spotkania z parlamentarzystami, które odbyło się 14 stycznia 2008 roku w Collegium Maius. RAZEM OSIĄGNIEMY WIĘCEJ 15 stycznia 2008 roku podpisana została umowa o współpracy Miasta Krakowa z krakowskimi uczelniami wyższymi skupionymi w Kolegium Rektorów Szkół Wyższych Krakowa w zakresie promocji Krakowskiego Ośrodka Akademickiego. Spośród uczelni publicznych do umowy nie przystąpiła tylko Akademia Muzyczna. Prezydent Miasta Krakowa prof. Jacek Majchrowski podkreślił, że umowa ma przynieść integrację wysiłków uczelni i miasta w zakresie promocji gospodarczej i wysokich technologii. Przewodniczący KRSWK prof. Karol Musioł, rektor UJ, zwrócił uwagę, że Kraków jest miastem wielowymiarowym, ale śmiało możemy nazwać go miastem akademickim. W krakowskich uczelniach studiuje blisko 200 tysięcy studentów. Szacuje się, że każdy student wydaje tu miesięcznie około tysiąca złotych. Jest to zatem istotne źródło dochodów miasta i jego mieszkańców, gdyż generuje rocznie wpływ na rynek krakowski co najmniej 1,8 miliarda złotych. Do tego należy dodać wydatki uczelni i ich inwestycje. Trudno wyobrazić sobie Kraków bez uczelni, ale i rektorom krakowskich uczelni trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie w innym miejscu. Uczelnie zamierzają wykorzystywać walory Krakowa w promowaniu studiów, a miasto zyskuje, chwaląc się swymi uczelniami przed potencjalnymi inwestorami w przemysł wysokich technologii. Przygotowano już aneks do umowy zawierający zasady współpracy przy realizacji konkretnych projektów, w tym uruchomienia portalu internetowego Study in Krakow, wspólnego udziału w targach edukacyjnych w Antwerpii, rozwinięcia współpracy Krakowa z miastami partnerskimi na rzecz promocji oferty edukacyjnej oraz rozwinięcia współpracy z Katarem. Podpisanie umowy; 15 stycznia 2008 r. Leszek Śliwa 12 ALMA MATER