Koordynacja systemów zabezpieczenia i społecznego ł

Transkrypt

1 Koordynacja systemów zabezpieczenia i społecznego ł państw członkowskich UE Emerytury i renty 1

2 Art. 42 [51] TWE Rada, stanowiąc zgodnie z procedurą określoną w artykule 251, przyjmuje w dziedzinie zabezpieczenia społecznego środki niezbędne do ustanowienia swobodnego przepływu pracowników, w tym celu Rada ustanawia system umożliwiający pracownikommigrantom oraz uprawnionym osobom od nich zależnym: ż a) zaliczanie okresów uwzględnianych w prawie poszczególnych państw, w celu nabycia i zachowania prawa do świadczenia oraz naliczania wysokości świadczeń, b) wypłatę ę świadczeń osobom zamieszkałym na terytoriach państw członkowskich. Rada stanowi jednomyślnie w toku całej procedury określonej w art

3 Rozporządzenie nr 1408/71 rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 z 14 czerwca 1971r. dotyczące stosowania systemów stemó zabezpieczenia enia społecznego do pracowników, osób pracujących na własny rachunek oraz członków ich rodzin przemieszczających się w granicach Wspólnoty rozporządzenie Rady (EWG) nr 574/72 z 21 marca 1972r. ustalające procedurę ę wykonania rozporządzenia ą Rady y( (EWG) nr 1408/71, dotyczącego stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników, osób pracujących na własny rachunek oraz członków ich rodzin przemieszczających sięę w granicach Wspólnoty rozporządzenie Rady (WE) nr 859/2003 z 14 maja 2003r. rozszerzające postanowienia i rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 i rozporządzenia (EWG) nr 574/72 na obywateli państw trzecich, którzy nie sąą jeszcze objęci tymi postanowieniami wyłącznie ze względu na ich obywatelstwo 3

4 Rozporządzenie nr 883/2004 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. L 166 z , 04 sprostowanie: L 200 z , str. 1) Specjalne wydanie polskie: Rozdział 05 Tom 5 str. 72 Prawdopodobnie od 2008 r. 4

5 Zasady koordynacji Zasada równego traktowania Zasada przynależności do jednego systemu Zasada zachowania praw w trakcie nabywania Zasada zachowania praw nabytych Zasada współpracy instytucji zabezpieczenia społecznego (pomocy urzędowej, lojalnej współpracy) 5

6 Zasada zachowania praw w trakcie nabywania Zaliczanie okresów (koordynacja okresów) Zniesienie innych klauzul terytorialnych Obliczanie wysokości świadczeń Zasada łączenia Zasada proporcjonalności 6

7 Obliczanie wysokości świadczeń Zasada łączenia stosowanie jednego ustawodawstwa wskazanego jako ustawodawstwo, według którego udzielane są świadczenia. Brak jest szczegółowych postanowień rozporządzeń dotyczących obliczania wysokości świadczeń, gdyż jest ona regulowana właściwym prawem krajowym. głównie dla świadczeń krótkookresowych. zaliczanie okresów służy tylko do ustalania prawa do świadczeń, nie znajduje zwykle odzwierciedlenia w ich wysokości. 7

8 Zasada łączenia - świadczenia rodzinne Artykuł 75 (8) Udzielanie świadczeń 1. Świadczenia rodzinne udzielane są przez instytucję właściwą państwa, którego ustawodawstwu podlega pracownik najemny lub osoba prowadząca działalność na własny rachunek... Świadczenia udzielane są zgodnie z przepisami stosowanymi przez te instytucje, t niezależnie ż i od tego, czy osoba fizyczna lub prawna, której mają być wypłacane ł świadczenia id i zamieszkuje kj lub lbprzebywa na terytorium państwa właściwego lub innego Państwa Członkowskiego. ł ki 8

9 Świadczenia inwalidzkie Renty inwalidzkie typu A ich wysokość nie zależy od długości osiągniętych okresów Renty inwalidzkie typu B ich wysokość zależy oddługości długości osiągniętych okresów 9

10 Przyznanie rent inwalidzkich typu A 1.Instytucja państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo było właściwe w chwili, gdy wystąpiła niezdolność do pracy, po której nastąpiło inwalidztwo, ustala zgodnie z tymi ustawodawstwem, czy zainteresowany spełnia warunki dla nabycia prawa do świadczeń (ewentualnie po zaliczeniu okresów). 2.Osoba, która spełnia powyższe warunki uzyskuje świadczenia wyłącznie od wymienionej instytucji, zgodnie ze stosowanym przez nią ustawodawstwem. 10

11 Świadczenia inwalidzkie Renty inwalidzkie typu A ich wysokość nie zależy od długości osiągniętych okresów Renty inwalidzkie typu B ich wysokość zależy od długości osiągniętych okresów Decyzja yj w sprawie stopnia inwalidztwa wydana przez instytucję jednego państwa wiąże instytucje pozostałych państw członkowskich pod warunkiem, że zgodność ustawodawstw została potwierdzona w załączniku ą V do rozporządzenia ą (art. 40 ust. 4 rozp.). 11

12 Emerytury, renty rodzinne i inwalidzkie typu B Na podstawie wszystkich ustawodawstw art. 44 ust. 2 rozp., (niejednoczesne spełnienie warunków art. 49 rozp.; odroczenie ustalania prawa art. 44 ust. 2 rozp.) Zaliczanie okresów art. 45 rozp. Ustalanie wysokości (w tym zbieg uprawnień) art. 46 i nast. rozp. Dodatek wyrównujący do minimum przewidzianego w miejscu ij zamieszkania-art. i 50 rozp. Rewaloryzacja i ponowne przeliczanie wysokości świadczeń id art. 51 rozp. 12

13 Austria» Emerytury w powszechnym wieku emerytalnym» Wcześniejsze emerytury» Emerytury częściowe 13

14 Przesłanki ł umożliwiające i nabycie uprawnień do emerytury powszechnej» osiągnięcie wieku 60 lat (kobiety) i 65 lat (mężczyźni, kobiety od 2024 r.)» konieczność udowodnienia 180 miesięcy stażu ubezpieczeniowego w okresie ostatnich 30 lat przypadających y przed złożeniem wniosku o emeryturę» osoba uprawniona do emerytury możeż zarobkować, ć o ile nie przekroczy dopuszczalnego limitu zarobku. 14

15 Szwecja Dwa rodzaje emerytur:» wypłacane w stałej wysokości osobom zamieszkałym na terytorium Szwecji (finansowane częściowoę z podatków, częściowo ze składek ubezpieczeniowych)» świadczenia uzupełniające (finansowane ze składek pracodawców, których wysokość uzależniona jest od wysokości zarobków) 15

16 » Warunkiem nabycia emerytury w pełnym wymiarze z systemu powszechnego jest zamieszkiwanie w Szwecji przez okres 40 lat / zatrudnienie albo prowadzenie działalności na własny rachunek przez 30 lat.» Wcześniejszą emeryturę można nabyć od 61 lat (przy spełnieniu powyższych warunków),» powszechny wiek emerytalny wynosi 65 lat, 16

17 Wysokość świadczenia zależy od:» podstawy wymiaru ustalanej corocznie przez władze Szwecji» czasu zamieszkania na obszarze Szwecji 17

18 Wielka Brytania Brytyjski system ubezpieczeń przewiduje różne rodzaje świadczeń emerytalnych:» Podstawowy» stopniowy (składki ubezpieczeniowe od 1961r. do 1971r.)» państwowy (uzależniony od wynagrodzenia za pracę (prawo do świadczenia uzależnione od faktu opłacania składek po r. ) 18

19 » Wiek emerytalny wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyznę» zapoczątkowane zostanie stopniowe zrównywanie wieku emerytalnego mężczyzn i kobiet, które będzie trwało do 2020r. 19

20 Ustalanie uprawnień do polskiej emerytury objęcie polskim systemem (ubezpieczeniem emerytalnym) osiągnięcie wieku emerytalnego długość osiągniętych i okresów, w tym okresów szczególnych rodzajów inne okoliczności ś i rozwiązanie stosunku pracy niezdolność do pracy pobieranie świadczeń 20

21 Instytucja rozpatrująca a) dla osób, które w ostatnim czasie były zatrudnione lub prowadziłydziałalność działalność na własny rachunek, z wyłączeniem rolników prowadzących działalność na własny rachunek oraz dla żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy ( ): 3. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) Oddział w Opolu dla osób, które spełniły: a) wyłącznie polskie okresy ubezpieczenia, zamieszkałych na terytorium Niemiec; b) polskie i zagraniczne okresy ubezpieczenia wraz z okresami spełnionymi w ostatnim czasie w Niemczech; 21

22 Zaliczanie okresów W celu: ustalenia prawa do świadczeń obliczenia wysokości świadczeń 22

23 Zaliczanie okresów właściwa instytucja państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo uzależnia nabycie, utrzymanie lub odzyskanie prawa do świadczeń od osiągnięcia okresów, zalicza, w miarę potrzeby, okresy ubezpieczenia, zatrudnienia lub zamieszkania osiągnięte w innym państwie członkowskim, tak jakby okresy te były osiągnięte w ramach obowiązującego ją ustawodawstwa, a 23

24 Okresy podlegające zaliczaniu Zasięg terytorialny okresów podlegających zaliczeniu Okresy ubezpieczenia, zatrudnienia i zamieszkania. Okresy zrównane Okresy ubezpieczenia obowiązkowego, dodatkowego i kontynuowanego Okresy ubezpieczenia w ramach systemu specjalnego lub zatrudnienia w określonym zawodzie 24

25 Okresy ubezpieczenia w ramach systemu specjalnego lub zatrudnienia w określonym zawodzie Załącznik VI Szczególne warunki stosowania ustawodawstw niektórych Państw Członkowskich S. POLSKA Do celów stosowania art. 88ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela dotyczącego prawa nauczycieli do wcześniejszej emerytury, okresy zatrudnienia w charakterze nauczyciela przebyte zgodnie z ustawodawstwem innego Państwa Członkowskiego, traktowane są jak okresy zatrudnienia w charakterze nauczyciela przebyte zgodnie z ustawodawstwem polskim, a rozwiązanie stosunku pracy w charakterze nauczyciela, dokonane zgodnie z ustawodawstwem innego Państwa Członkowskiego traktuje się jak rozwiązanie stosunku pracy w charakterze nauczyciela zgodnie z ustawodawstwem 25 polskim.

26 Zbieg okresów (art. 15 rozp. wyk.): niekumulowanie jednoczesnych okresów pierwszeństwo okresów obowiązkowych pierwszeństwo okresów innych niż zrównane jd jednoczesne okresy zrównane uwzględnia ld jedynie instytucja poprzedniego ubezpieczenia (lub instytucja, t w której zainteresowany był ł ubezpieczony po tym okresie - jeżeli ubezpieczony nie był ł obowiązkowo ubezpieczony przed okresem zrównanym) domniemanie braku zbiegu okresów ubezpieczenia 26

27 Ustalanie wysokości Bez zaliczania okresów osiągniętych w innym państwie (art. 46 ust. 1) 1. obliczenie wymiaru emerytury jedynie na podstawie własnego ustawodawstwa (art. 46 ust. 1 pkt i rozp.) 2. obliczenie w oparciu o kwotę teoretyczną (art. 46 ust 2 rozp.) 3. porównanie wyników, przyznanie świadczenia id i w wysokości najwyższej (art. 46 ust. 3zd. trzecie rozp.) Część CZałącznika IV do rozp. Z zaliczaniem okresów osiągniętych w innym państwie ń (art. 46 ust. 2) w oparciu o kwotę teoretyczną (art. 46 ust 2 rozp.) proporcjonalnie do długości okresów osiągniętych w danym państwie 27

28 Załącznik IV do rozp., część C: Polska: Wszystkie wnioski o emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinne. 28

29 Metoda obliczania bezpośredniego Świadczenie autonomiczne, niezależne 1. Zainteresowana urodzona przed 1 stycznia 1949 r. była przez 6 lat ubezpieczona we Włoszech, a następnie przez 30 lat podlegała polskiemu systemowi zabezpieczenia społecznego jako pracownik zatrudniony w Polsce. Po osiągnięciu wieku emerytalnego ma prawo do polskiej emerytury na podstawie art. 27 uerfus. 2. Urodzony po 31 grudnia 1948 r. Irlandczyk przez 2,5 roku wykonywał w Polsce wolny zawód i podlegał przez ten czas polskiemu ubezpieczeniu emerytalnemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej li dił działalności. ś i Po osiągnięciu i i wieku ik emerytalnego wynoszącego co najmniej 65 lat nabędzie prawo do polskiej emerytury y na podstawie art. 24 ust. 1 uerfus. 29

30 Ustalanie wysokości z zaliczaniem okresów osiągniętych w innym państwie (art. 46 ust. 2 rozp., art. 52 rozp. 883/2004) ZASADA PROPORCJONALNOŚCI w oparciu o kwotę teoretyczną (art. 46 ust 2 rozp.) proporcjonalnie do długości okresów osiągniętych w danym państwie 30

31 Zasada proporcjonalności (pro rata temporis), system repartycji Zaliczanie okresów Obliczenie kwoty teoretycznej Obliczenie kwoty rzeczywistej Podwyższenie o kwotę odpowiadającą nieuwzględnionym i wcześniej ś ijokresom Zmniejszenie, zawieszenie lub utrata prawa do świadczenia 31

32 Obliczenie kwoty teoretycznej Kwota teoretyczna - kwota, do której zainteresowany nabyłby prawo, gdyby wszystkie okresy ubezpieczenia lub zamieszkania osiągnięte na podstawie ustawodawstw państw członkowskich, którym pracownik lub osoba pracująca na własny rachunek podlegała, zostałyosiągnięte: osiągnięte: - w danym państwie i - napodstawieustawodawstwa stosowanego przez instytucję właściwą w dacie przyznania świadczenia. 32

33 Obliczenie kwoty rzeczywistej Kwota rzeczywista ustalona poprzez odniesienie długości okresów ubezpieczenia lub zamieszkania osiągniętych przed zrealizowaniem się ryzyka na podstawie danego ustawodawstwa do łącznej długości okresów ubezpieczenia lub zamieszkania osiągniętych przed realizacją ryzyka na podstawie ustawodawstw wszystkich państw członkowskich 33

34 Kwota teoretyczna: 1 255,78 zł. Łączna długość okresów ubezpieczenia 36 lat Długość okresów osiągniętych w Polsce 12 lat 34

35 Podwyższenie o kwotę odpowiadającą nieuwzględnionym wcześniej okresom Kwota rzeczywista jest powiększana o kwotę odpowiadającą okresom ubezpieczenia dobrowolnego lub dobrowolnie kontynuowanego, które zgodnie z art. 15 ust. 1 lit. b rozp. wyk. nie zostały uwzględnione ze względu na zbieg z okresami ubezpieczenia enia obowiązkowego. Zgodnie z ustawodawstwem państwa, na którego podstawie zostały osiągnięte okresy ubezpieczenia dobrowolnego lub dobrowolnie kontynuowanego (art. 46 zd. 2 i 3 rozp. wyk.) 35

36 Zmniejszenie, zawieszenie lub utrata prawa do świadczenia (zbieg uprawnień do świadczeń i innych dochodów) Kwota rzeczywista podlega wszelkim przepisom dotyczącym zmniejszenia, zawieszenia lub utraty prawa do świadczeń (tzw. klauzulom redukcyjnym) ) przewidzianym i przez ustawodawstwo, na którego podstawie emerytura została ł przyznana. Dochody w kraju Dochody z zagranicy 36

37 Zbieg prawa do świadczeń i innych dochodów Świadczenia i dochody z zagranicy uwzględnia się (art. 46a): 1. tylko jeżeli ustawodawstwo danego państwa przewiduje uwzględnianie świadczeń lub dochodu osiągniętych za granicą. 2. przed potrąceniem podatków, składek na ubezpieczenie społeczne ł i wszelkich innych indywidualnych id obciążeń ż ń i potrąceń. 3. w granicach kwoty świadczeń należnych na podstawie ustawodawstw lub dochodów osiągniętych na terytoriach innych państw członkowskich. 4. Nie uwzględnia się kwot świadczeń nabytych na podstawie ustawodawstwa innego państwa członkowskiego, g, które zostały przyznane w wyniku ubezpieczenia dobrowolnego 37 lub dobrowolnie kontynuowanego.

38 Zbieg świadczeń tego samego rodzaju Świadczenia tego samego rodzaju: z tytułu inwalidztwa, starości i śmierci żywiciela, obliczonych lub udzielonych na podstawie okresów ubezpieczenia lub zamieszkania, osiągniętych przez tę samą osobę, będących tego samego rodzaju, czyli mających identyczny cel i przedmiot, przesłanki przyznania oraz podstawy obliczania Klauzul redukcyjnych nie stosuje się wraziezbiegu uprawnień ń do świadczeńi d tego samego rodzaju na podstawie ustawodawstw przynajmniej dwóch państw członkowskich (art. 46 b ust.1 rozp.) 38

39 Zbieg ze świadczeniami innego rodzaju lub innymi dochodami (art. 46c ust. 1 rozp.) Świadczenia innego rodzaju - świadczenia, które nie mogą być uważane za świadczenia tego samego rodzaju Ustalone bez zaliczania okresów - kwoty, które nie będą ę ą wypłacane w przypadku ścisłego zastosowania klauzul redukcyjnych ustawodawstwa danego państw członkowskiego dzieli się przez liczbę świadczeń podlegających redukcji Świadczenia proporcjonalne (z zaliczaniem) - świadczenia innego rodzaju należne od innych państw członkowskich lub inne dochody i inne składniki przewidziane w ustawodawstwie państwa członkowskiego w celu stosowania klauzul redukcyjnych uwzględniane są proporcjonalnie do okresów przyjętych do ustalenia kwoty rzeczywistej danego świadczenia Świadczenia e ustalone bez zaliczania okresów i świadczenia e proporcjonalne - odpowiednio 39

40 Porównanie wyników uzyskanych na podstawie rozporządzenia ą Zainteresowanemu przysługuje emerytura w najwyższej kwocie uzyskanej w wyniku obliczeń dokonanych na podstawie: - okresów osiągniętych tylko w danym państwie członkowskim (świadczenie autonomiczne) lub -z zaliczaniem i okresów (świadczenie proporcjonalne) 40

41 Zakres czasowy (art. t94i nast. rozp., art. 87 rozp. 883/2004 ) 1. Rozporządzenie nie daje podstawy dla nabycia praw za okres poprzedzający datę jego stosowania na terytorium danego państwa. 2. Każdy okres ubezpieczenia, zatrudnienia lub zamieszkania osiągnięty na podstawie ustawodawstwa państwań członkowskiegoł ki przed datą stosowania rozporządzenia na terytorium tego państwa jest uwzględniany dla celów ustalenia praw na podstawie przepisów rozporządzenia. 3. Prawo nabywa się na podstawie rozporządzenia nawet jeżeli odnosi się ono do zdarzenia, które nastąpiło przed datą objęcia rozporządzeniem terytorium danego państwa członkowskiego. 41

42 Zakres czasowy (art. 94 i nast. rozp., art. 87 rozp. 883/2004 ) 4. Każde świadczenie, które nie zostało ustalone, lub którego udzielanie zostało zawieszone ze względu na obywatelstwo lub miejsce zamieszkania zainteresowanego, zostaje na jego wniosek ustalone lub przywrócone od daty objęcia rozporządzeniem terytorium danego państwa. 5. Prawa osób, które przed datą objęcia rozporządzeniem terytorium danego państwa członkowskiegoł ki uzyskały ł emeryturę lb lub rentę mogą zostać zmienione na ich wniosek (w terminie i dwóch hlt) lat). 42