Stosowanie Umowy z Kanadą o zabezpieczeniu społecznym w zakresie emerytur i rent ustalanych przez ZUS

Transkrypt

1 Kopia tekstu ze strony internetowej ZUS Data aktualizacji: r. Stosowanie Umowy z Kanadą o zabezpieczeniu społecznym w zakresie emerytur i rent ustalanych przez ZUS Postanowienia Umowy między Polską a Kanadą o zabezpieczeniu społecznym z 2008r. dotyczące świadczeń emerytalno-rentowych realizowanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Od 1 października 2009 r. obowiązuje Umowa o zabezpieczeniu społecznym między Rzecząpospolitą Polską a Kanadą, podpisana w Warszawie w dniu 2 kwietnia 2008 r. (Dz.U. z 2009 r. nr 133, poz. 1095), zwana dalej Umową oraz Porozumienie Administracyjne w sprawie stosowania tej umowy podpisane w tym samym dniu (Dz.U. z 2009 r., nr 133 poz. 1097). Teksty Umowy oraz Porozumienia Administracyjnego dostępne są w bazie umów międzynarodowych w serwisie internetowym Ministerstwa Spraw Zagranicznych ( Polsko-kanadyjska Umowa z 2008 r. ma zastosowanie przy ustalaniu uprawnień, obliczaniu wysokości oraz wypłacie świadczeń emerytalno-rentowych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w odniesieniu do: osób posiadających okresy ubezpieczenia przebyte na podstawie polskich przepisów prawnych oraz okresy ubezpieczenia lub zamieszkania przebyte zgodnie z ustawodawstwem Kanady, niezależnie od miejsca zamieszkania tych osób, oraz osób zamieszkałych na terytorium Kanady, posiadających okresy ubezpieczenia (okresy składkowe, nieskładkowe) przebyte wyłącznie w Polsce, a także osób pozostałych przy życiu po śmierci ww. ubezpieczonych (renty rodzinne, zasiłki pogrzebowe). OSOBY OBJĘTE POSTANOWIENIAMI UMOWY Umowa dotyczy uprawnień każdej osoby, która podlega lub podlegała ustawodawstwu jednego lub każdego z państw (Polski i Kanady), jak również innych osób, których prawa pochodzą od takiej osoby (np. członków rodziny). Umowa obejmuje swym zakresem stosowania, w szczególności: osoby, które są lub były ubezpieczone w obu państwach (Polsce i Kanadzie), bez względu na miejsce zamieszkania takich osób (osoby zamieszkałe w Polsce, w Kanadzie albo poza terytorium tych państw, np. w Argentynie), osoby, które są lub były ubezpieczone w jednym z tych państw, a zamieszkują w drugim państwie (np. osoba, która pracowała w Polsce, a obecnie mieszka w Kanadzie), osoby wywodzące swoje prawa pochodne od ww. osób (np. członkowie rodziny ubiegający się o rentę rodzinną po pracowniku, który podlegał ubezpieczeniom społecznym w Polsce i w Kanadzie). Umowa dotyczy osób zamieszkałych w Polsce, Kanadzie oraz w innych krajach. Miejsce zamieszkania poza Polską i Kanadą nie stanowi przeszkody w stosowaniu Umowy np. w zakresie sumowania okresów dla celów ustalenia emerytury w którymś z tych państw. Umowa nie daje natomiast podstaw do transferu przyznanych świadczeń emerytalno-rentowych do miejsca zamieszkania w państwie trzecim, czyli poza terytorium Polski i Kanady. Wniosek o emeryturę do ZUS zgłosił pan Nowak zamieszkały w Polsce, który posiada okresy ubezpieczenia w Polsce oraz w Kanadzie. W jego przypadku przy ustalaniu emerytury na podstawie okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w Kanadzie ma zastosowanie polsko-kanadyjska Umowa o zabezpieczeniu społecznym. Wniosek o emeryturę do ZUS zgłosił pan Kowalski

2 zamieszkały w Argentynie, który posiada okresy ubezpieczenia w Polsce oraz w Kanadzie. W jego przypadku przy ustalaniu emerytury na podstawie okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w Kanadzie ma zastosowanie polsko-kanadyjska Umowa o zabezpieczeniu społecznym, bowiem fakt zamieszkiwania przez zainteresowanego w Argentynie nie stanowi przeszkody do zastosowania postanowień Umowy. Jeżeli emerytura z ZUS zostanie zainteresowanemu przyznana, będzie ona wypłacana na rachunek bankowy zainteresowanego w Polsce albo do rąk osoby upoważnionej do odbioru świadczeń zamieszkałej w Polsce. Umowa ma zastosowanie bez względu na obywatelstwo osób zainteresowanych. Mogą z niej korzystać obywatele polscy, kanadyjscy oraz osoby nieposiadające obywatelstwa żadnego z tych państw. Wniosek o emeryturę do ZUS zgłosiła pani Kwiatkowska, będąca obywatelką polską, posiadająca okresy ubezpieczenia w Polsce oraz w Kanadzie. W jej przypadku przy ustalaniu emerytury na podstawie okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w Kanadzie ma zastosowanie polsko-kanadyjska Umowa o zabezpieczeniu społecznym. Wniosek o emeryturę do ZUS zgłosiła pani Lopez, będąca obywatelką hiszpańską, posiadająca okresy ubezpieczenia w Polsce oraz w Kanadzie. W jej przypadku, przy ustalaniu emerytury z ZUS na podstawie okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w Kanadzie, również znajdzie zastosowanie polsko-kanadyjska Umowa o zabezpieczeniu społecznym, ponieważ nieposiadanie przez zainteresowaną obywatelstwa polskiego, ani kanadyjskiego nie stanowi przeszkody w zastosowaniu postanowień tej Umowy. JAKICH ŚWIADCZEŃ DOTYCZY UMOWA Z KANADĄ Umowa dotyczy, po Stronie Polskiej, świadczeń z systemu ubezpieczeń społecznych, udzielanych w ramach: powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych, administrowanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS); systemu ubezpieczenia społecznego rolników, administrowanego przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). Zakresem przedmiotowym Umowy objęte są następujące świadczenia pieniężne z ubezpieczeń społecznych realizowane przez ZUS: emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinne, jednorazowe odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, renty z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zasiłki pogrzebowe. Poza zakresem przedmiotowym Umowy pozostają świadczenia takie jak: 1. krótkoterminowe świadczenia udzielane w ramach systemu ubezpieczeń społecznych: świadczenia pieniężne z tytułu choroby i macierzyństwa (w tym zasiłki chorobowe, macierzyńskie, opiekuńcze) oraz krótkoterminowe świadczenia pieniężne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (w tym zasiłki chorobowe z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych), 2. świadczenia opieki zdrowotnej, 3. świadczenia z tytułu bezrobocia, 4. świadczenia rodzinne, 5. świadczenia przysługujące z zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy tzw. służb mundurowych, w tym funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej oraz żołnierzy zawodowych, 6. uposażenia sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku, 7. świadczenia na rzecz ofiar wojny lub jej skutków (np. renty inwalidów wojennych i wojskowych, świadczenia kombatanckie), 8. świadczenia z pomocy społecznej, 9. emerytury pomostowe, 10. świadczenia przedemerytalne, 11. renty socjalne, 12. nauczycielskie świadczenia kompensacyjne. Po Stronie kanadyjskiej Umowa ma zastosowanie do świadczeń przysługujących na podstawie: 1. Ustawy Zabezpieczenia Emerytalnego oraz ustanowionych zgodnie z nią przepisów prawnych (system oparty na zamieszkaniu),

3 2. Planu Emerytalno-Rentowego Kanady oraz ustanowionych zgodnie z nim przepisów prawnych (system oparty na ubezpieczeniu). Dotyczy to świadczeń kanadyjskich takich jak: emerytura z tytułu okresów zamieszkania (Old Age Security), emerytura z tytułu zakończenia zatrudnienia (Retirement pension), świadczenia dla osób pozostałych przy życiu (Survivors benefit), świadczenie z tytułu śmierci (Death benefit), renta z tytułu niezdolności do pracy (Disability benefit), świadczenia dla dzieci zmarłego bądź dla dzieci inwalidy (Surviving Child or Disabled Contributor s Child benefit). Umowa nie ma zastosowania do Planu Emerytalno- Rentowego Prowincji Quebec (który obowiązuje w prowincji Quebec w miejsce Planu Emerytalno- Rentowego Kanady). Osoby objęte w Kanadzie wyłącznie tym Planem będą mogły skorzystać z postanowień Umowy po wejściu w życie stosownego porozumienia między władzami Polski oraz Prowincji Quebec. ZASADY KOORDYNACJI ŚWIADCZEŃ EMERYTALNO- RENTOWYCH Z umowy wynikają następujące zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w zakresie świadczeń emerytalno-rentowych: ZASADA RÓWNEGO TRAKTOWANIA Zgodnie z tą zasadą, osoby objęte zakresem podmiotowym Umowy, podlegają zobowiązaniom ustawodawstwa drugiej Strony i są uprawnione do świadczeń przewidywanych przez to ustawodawstwo na takich samych warunkach, jak obywatele drugiej Strony. Osoba która pracowała w Polsce i w Kanadzie bez względu na jej obywatelstwo - ubiegająca się o emeryturę lub rentę w Kanadzie powinna być traktowana przez instytucję kanadyjską rozpatrującą wniosek o świadczenia, tak samo jak obywatele Kanady. ZASADA UWZGLĘDNIANIA (SUMOWANIA) OKRESÓW Zgodnie z Umową, w przypadku, gdy osoba nie posiada prawa do świadczenia, ponieważ nie zgromadziła wystarczającej liczby okresów uznawanych zgodnie z ustawodawstwem Strony, uprawnienie tej osoby do takiego świadczenia jest ustalane przez sumowanie tych okresów z okresami przebytymi zgodnie z ustawodawstwem drugiego państwa, pod warunkiem, że okresy te się nie pokrywają. Pod pojęciem okresów uznawanych zgodnie z Umową należy rozumieć okresy ubezpieczenia (okresy składkowe i nieskładkowe) w Polsce oraz okresy ubezpieczenia lub zamieszkania w Kanadzie. Jeżeli zatem danej osobie brakuje okresów ubezpieczenia w Polsce (okresów składkowych i nieskładkowych) do uzyskania prawa do emerytury lub renty, uwzględnieniu przez ZUS podlegają także okresy uznawane (okresy ubezpieczenia i zamieszkania) przebyte zgodnie z ustawodawstwem kanadyjskim, o ile nie pokrywają się z okresami polskimi. Jeżeli osoba ubiegająca się o emeryturę lub rentę z ZUS nie posiada okresów ubezpieczenia w Polsce wystarczających do uzyskania emerytury lub renty, ZUS uwzględni przy ustalaniu tej emerytury lub renty również okresy uznawane przebyte w Kanadzie, jeżeli uwzględnienie tych okresów umożliwi przyznanie prawa do świadczenia w Polsce. ZASADA ZACHOWANIA PRAW NABYTYCH I TRANSFERU ŚWIADCZEŃ Zgodnie z zasadą zachowania praw nabytych, świadczenia przysługujące zgodnie z ustawodawstwem jednego państwa Strony umowy nie podlegają zmniejszeniu, zmianie, zawieszeniu lub wstrzymaniu wyłącznie z uwagi na fakt, że dana osoba ma miejsce zamieszkania na terytorium drugiego państwa - Strony umowy. Emerytury i renty z ZUS nie mogą być zatem zmniejszane, czy też zawieszane z tego względu, że osoba zainteresowana ma miejsce zamieszkania na terytorium Kanady, a ponadto podlegają, na wniosek tej osoby, transferowi do jej miejsca zamieszkania. Transfer świadczeń emerytalno-rentowych z ZUS odbywa się na wniosek osoby zainteresowanej na konto bankowe w Kanadzie. Omawiana zasada nie ma zastosowania do polskich świadczeń przyznawanych w szczególnym trybie lub w drodze wyjątku, których udzielanie lub wypłata mogą

4 podlegać ograniczeniu do terytorium Polski. Świadczenia te wypłacane są tylko na terytorium Polski. USTALANIE EMERYTUR I RENT Z ZUS Z ZASTOSOWANIEM UMOWY Umowa zawiera postanowienia modyfikujące sposób ustalania świadczeń emerytalno-rentowych, wynikający z ustawodawstwa polskiego oraz kanadyjskiego. Dotyczy to również emerytur i rent ustalanych przez ZUS. W odniesieniu do osób posiadających okresy ubezpieczenia w Polsce i Kanadzie, emerytury i renty ustalane są w każdym z tych państw na podstawie przepisów krajowych obowiązujących w danym państwie, z uwzględnieniem postanowień Umowy. W świetle postanowień Umowy, zainteresowany posiadający okresy ubezpieczenia w Polsce i w Kanadzie może uzyskać prawo do emerytury lub renty z obydwu tych państw, o ile spełni warunki wymagane do nabycia uprawnień do świadczeń przewidziane w ustawodawstwie krajowym każdego z ww. państw. Instytucja ubezpieczeniowa każdego z państw ustala emerytury i renty przysługujące na podstawie stosowanych przepisów prawnych oraz wypłaca je osobom uprawnionym. Informacje na temat warunków nabycia prawa do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy i renty rodzinnej można uzyskać w serwisie ZUS na stronie Informacje na temat warunków nabycia prawa do świadczeń na podstawie kanadyjskich przepisów prawnych można uzyskać na stronie Informacje na temat zastosowania umowy polskokanadyjskiej o zabezpieczeniu społecznym przy ustalaniu świadczeń przysługujących z systemu kanadyjskiego można znaleźć na stronie instytucji kanadyjskiej Service Canada: lub (plik pdf). Uwzględnianie okresów uznawanych dla celów przyznania świadczeń z ZUS Ustalanie emerytur i rent przez ZUS z zastosowaniem Umowy odbywa się z zastosowaniem zasady uwzględniania okresów uznawanych przebytych w obu państwach, zgodnie z którą, jeżeli ustawodawstwo polskie lub kanadyjskie uzależnia nabycie prawa do emerytury lub renty od posiadania okresów ubezpieczenia lub zamieszkania, uwzględnieniu podlegają, o ile to konieczne, wszystkie okresy uznawane przebyte w obu państwach, jeśli okresy te nie pokrywają się w czasie. Umowa definiuje okresy uznawane w następujący sposób: w odniesieniu do Polski - okresami uznawanymi są okresy uwzględniane przy ustalaniu prawa do świadczenia zgodnie z ustawodawstwem polskim, które obejmują okresy składkowe, okresy równorzędne oraz okresy nieskładkowe; w odniesieniu do Kanady - okresami uznawanymi są: o okres składkowy dla celów uzyskania prawa do świadczenia zgodnie z Planem Emerytalno-Rentowym Kanady (Canada Pension Plan) oraz okres, podczas którego wypłacana jest renta z tytułu niezdolności do pracy zgodnie z tym Planem, o okres zamieszkiwania zastosowany celem uzyskania prawa do świadczenia zgodnie z Ustawą Zabezpieczenia Emerytalnego (Old Age Security Act). Jeżeli zatem posiadany przez osobę ubiegającą się o emeryturę lub rentę z ZUS okres ubezpieczenia w Polsce (składkowy, nieskładkowy) jest niewystarczający do nabycia prawa do polskiego świadczenia, wówczas uwzględnieniu podlegają również okresy uznawane przebyte zgodnie z ustawodawstwem kanadyjskim. Żeby stwierdzić, czy polski okres ubezpieczenia (uznawany) jest wystarczający do nabycia prawa do polskiej emerytury lub renty, czy też nie jest wystarczający - należy wziąć pod uwagę polskie okresy składkowe i nieskładkowe (cały polski staż emerytalnorentowy), przy czym należy pamiętać, że przy ustalaniu prawa do emerytury i renty z ZUS oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych polskich okresów składkowych. Dopiero, gdy okaże się, że łączny staż w Polsce (łączny wymiar okresów składkowych i nieskładkowych) jest

5 krótszy niż wymagany, stosowana jest zasada sumowania okresów polskich i kanadyjskich. Wniosek o emeryturę zgłosiła do ZUS Pani Szymańska urodzona przed 1949 r. Posiada ona następujący staż w Polsce: - okresy składkowe wynoszące 9 lat, - okresy nieskładkowe wynoszące 5 lat (studia wyższe). Ponadto, posiada okresy uznawane (ubezpieczenia) w Kanadzie wynoszące 10 lat. Polskie okresy nieskładkowe podlegają, zgodnie z krajowymi przepisami obowiązującymi w Polsce, ograniczeniu do 1/3 udowodnionych polskich okresów składkowych. W tym przypadku dopuszczalne jest więc przyjęcie maksymalnie 3 lat okresów nieskładkowych (1/3 x 9 = 3). Zainteresowana posiada zatem w Polsce łączny staż wynoszący 12 lat (w tym okresy nieskładkowe po ograniczeniu do 1/3 okresów składkowych) oraz okresy ubezpieczenia w Kanadzie wynoszące 10 lat. W przypadku zainteresowanej urodzonej przed r. nabywa ona prawo do emerytury z tzw. dotychczasowego systemu, uzależniającego prawo do świadczenia od udowodnienia minimalnej długości okresów składkowych i nieskładkowych. W przypadku kobiety urodzonej przed r. minimalny staż uprawniający do emerytury z ZUS nieobjętej gwarancją wypłaty minimalnego świadczenia wynosi 15 lat, a jeśli chodzi o emeryturę objętą gwarancją wypłaty minimalnego świadczenia - 20 lat (emerytura powszechna). Dla uzyskania emerytury powszechnej z ZUS konieczne jest także osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego, wynoszącego w przypadku kobiet 60 lat. Polskie okresy ubezpieczenia przebyte przez zainteresowaną wynoszą 12 lat i nie są wystarczające do nabycia przez nią prawa do polskiej emerytury, bowiem - jako osoba urodzona przed 1949 r. - powinna ona udowodnić okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące co najmniej 15 lat. Uwzględnienie kanadyjskich okresów ubezpieczenia pozwoli zainteresowanej spełnić warunek posiadania wymaganej długości okresów, przewidziany w polskiej ustawie emerytalnej, bowiem łączna długość jej okresów ubezpieczenia w Polsce i Kanadzie wynosi 22 lata. Wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy zgłosił do ZUS 45-letni mężczyzna, który legitymuje się okresami ubezpieczenia w Polsce wynoszącymi 10 lat oraz okresami ubezpieczenia przebytymi ostatnio w Kanadzie wynoszącymi 15 lat. Dla nabycia przez niego prawa do renty konieczne jest posiadanie co najmniej 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego 10-lecia przed zgłoszeniem wniosku lub datą powstania niezdolności do pracy. Zainteresowany ma co prawda 5-letni okres ubezpieczenia w Polsce, ale nie przypada on w ostatnim dziesięcioleciu. Na podstawie Umowy uwzględnione zostaną jednak kanadyjskie okresy ubezpieczenia (15 lat) - przebyte ostatnio przed datą zgłoszenia wniosku, co pozwoli zainteresowamu spełnić omawiany warunek. Wniosek o emeryturę zgłosiła do ZUS Pani Kwiatkowska urodzona przed 1949 r. Posiada ona następujący staż w Polsce: - okresy składkowe wynoszące 22 lata, - okresy nieskładkowe wynoszące 5 lat (studia wyższe), - okresy uznawane w Kanadzie wynoszące 7 lat. W tym przypadku, zainteresowana posiada w Polsce okresy składkowe i nieskładkowe wystarczające do nabycia prawa do emerytury, a w konsekwencji nie ma potrzeby sumowania polskich i kanadyjskich okresów dla celów przyznania prawa do tego świadczenia w Polsce. Należy zauważyć, że po stronie polskiej zasada uwzględniania okresów uznawanych ma zastosowanie tylko do świadczeń, do których prawo uzależnione jest od przebycia określonej długości okresów ubezpieczenia (składkowych i nieskładkowych). Dotyczy to emerytur nabywanych w tzw. dotychczasowym systemie, przewidzianym dla ubezpieczonych urodzonych przed r. (i niektórych osób ur. po r. a przed r., którym przysługują emerytury w wieku niższym niż powszechny wiek emerytalny wynoszący w przypadku kobiet co najmniej 60 lat a w przypadku mężczyzn co najmniej 65 lat) oraz w odniesieniu do rent z tytułu niezdolności do pracy, jak również rent rodzinnych ustalanych na podstawie ww. świadczeń. W odniesieniu do ubezpieczonych nabywających prawo do emerytury w tzw. nowym systemie, przewidzianym dla osób ur. po r. polskie przepisy nie przewidują jako warunku nabycia prawa do emerytury przebycia określonej długości okresów ubezpieczenia (składkowych i nieskładkowych). W związku z tym, przy ustalaniu prawa do tego typu emerytury nie znajduje zastosowania zasada uwzględniania okresów uznawanych przebytych w Polsce i w Kanadzie. Uwzględnianie okresów uznawanych przebytych w państwie "trzecim"

6 Zgodnie z Umową, w sytuacji, gdy na podstawie zsumowanych okresów uznawanych zgodnie z ustawodawstwem obu Stron, osoba nie jest uprawniona do świadczenia, prawo takiej osoby do świadczenia jest ustalane poprzez sumowanie tych okresów oraz okresów uznawanych, przebytych zgodnie z ustawodawstwem państwa "trzeciego", z którym każda ze Stron związana jest instrumentami zabezpieczenia społecznego przewidującymi sumowanie okresów. Oznacza to, że w przypadku, gdy uwzględnienie dla celów przyznania prawa do świadczenia z ZUS okresów uznawanych przebytych zgodnie z przepisami polskimi i okresów przebytych zgodnie z ustawodawstwem kanadyjskim nie pozwala na przyznanie prawa do świadczenia, należy uwzględnić także okresy ubezpieczenia tej osoby przebyte w państwie, z którym zarówno Polska, jak i Kanada związane są przepisami umowy międzynarodowej o zabezpieczeniu społecznym przewidującymi uwzględnianie (sumowanie) okresów dla celów ustalania świadczeń emerytalno-rentowych. Chodzi tu zarówno o przepisy unijne dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, jak i o bilateralne umowy międzynarodowe zawierane z poszczególnymi państwami. Według stanu na dzień r. aktualna lista państw trzecich powinna przedstawiać się następująco: Australia, Austria, Belgia, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Korea Południowa, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy, USA. Osoby, które posiadają okresy ubezpieczenia lub zamieszkania w ww. państwach mogą mieć uwzględnione te okresy dla celów przyznania emerytury lub renty przez ZUS, jeżeli okresy uznawane przebyte w Polsce i Kandzie łącznie są niewystarczające do nabycia prawa do emerytury lub renty z ZUS. Aktualne informacje na temat umów o zabezpieczeniu społecznym zawieranych przez Rzeczpospolitą Polską z innymi państwami a realizowanych przez ZUS można znaleźć w serwisie natomiast wykaz państw, z którymi Kanada zawarła umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym można znaleźć na stronie instytucji kanadyjskiej Service Canada Wniosek o emeryturę zgłosiła do ZUS Pani Kowalska urodzona przed 1949 r., posiadająca okresy ubezpieczenia w Polsce wynoszące 10 lat, okresy ubezpieczenia w Kanadzie wynoszące 4 lata i okresy ubezpieczenia we Francji wynoszące 10 lat. Polskie okresy ubezpieczenia nie są wystarczające do nabycia przez nią prawa do emerytury z ZUS, bowiem - jako osoba urodzona przed 1949 r. - powinna ona udowodnić okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące co najmniej 15 lat. W takim przypadku ZUS uwzględnia dla celów przyznania prawa do emerytury także kanadyjskie okresy uznawane. Uwzględnienie kanadyjskich okresów nie pozwala jednak spełnić powyższego warunku, ponieważ łączny staż emerytalny przebyty w Polsce i w Kanadzie wynosi 14 lat. Na mocy Umowy polsko-kanadyjskiej ZUS uwzględni również okresy ubezpieczenia zainteresowanej we Francji, bowiem: - Kanadę łączy z Francją umowa międzynarodowa o zabezpieczeniu społecznym oraz - Polskę łączą z Francją, jako z państwem członkowskim UE, rozporządzenia unijne z zakresu koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Po uwzględnieniu okresów polskich, kanadyjskich i francuskich zainteresowana spełnia warunek posiadania wymaganej długości okresów, przewidziany w polskiej ustawie emerytalnej do uzyskania emerytury, bowiem łączna długość jej okresów ubezpieczenia wynosi 24 lata. Informacje na temat państw, z którymi Polskę łączą umowy o zabezpieczeniu społecznym można uzyskać w serwisie a teksty poszczególnych umów znaleźć w serwisie polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych: Z kolei informacje na temat państw, z którymi Kanadę łączą umowy o zabezpieczeniu społecznym można uzyskać w serwisie Obliczanie emerytur i rent z ZUS z zastosowaniem umowy Emerytura lub renta z ZUS ustalona z uwzględnieniem łączonych okresów uznawanych przebytych w Polsce i Kanadzie albo łączonych okresów uznawanych przebytych w Polsce, w Kanadzie i w państwie trzecim, z którym Polskę i Kanadę łączą instrumenty zabezpieczenia społecznego przewidujące sumowanie okresów (jeżeli łączny wymiar okresów polskich i kanadyjskich jest nie wystarczający do nabycia prawa do świadczenia) obliczana jest na podstawie Umowy dwuetapowo:

7 1. najpierw ZUS oblicza teoretyczną (pełną) kwotę polskiego świadczenia, jaka przysługiwałaby zainteresowanemu, gdyby wszystkie polskie i kanadyjskie albo wszystkie polskie, kanadyjskie i przebyte w państwie trzecim okresy uznawane zostały przebyte w Polsce, 2. następnie oblicza się rzeczywistą (częściową) kwotę polskiego świadczenia w oparciu o proporcję okresów przebytych na podstawie polskich przepisów prawnych do sumy wszystkich okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w Kanadzie albo przebytych w Polsce, w Kanadzie i w państwie trzecim (tzw. świadczenie proporcjonalne). Rzeczywista (częściowa, proporcjonalna) kwota świadczenia stanowi kwotę emerytury lub renty należnej osobie zainteresowanej. Do nabycia prawa do emerytury z ZUS przez Panią Nowak urodzoną przed 1949 r. konieczne było uwzględnienie okresów ubezpieczenia w Kanadzie. Zainteresowana legitymuje się okresami ubezpieczenia w Polsce wynoszącymi 10 lat oraz w Kanadzie wynoszącymi 14 lat. Wysokość emerytury obliczana jest w takim przypadku dwuetapowo: najpierw oblicza się teoretyczną (pełną) kwotę emerytury, czyli kwotę emerytury jaka przysługiwałaby zainteresowanej z tytułu okresu wynoszącego 24 lata, następnie oblicza się rzeczywistą (częściową) kwotę świadczenia, w oparciu o proporcję okresów ubezpieczenia przebytych przez zainteresowaną w Polsce (10 lat) do sumy wszystkich okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w Kanadzie (24 lata); Zakładając, że teoretyczna kwota emerytury ustalonej zainteresowanej wyniosłaby 2400 zł, kwota rzeczywista (częściowa) emerytury wyniosłaby: 2400 zł x 10 lat/24 lata = 1000 zł Zainteresowanej zostanie ustalona polska emerytura częściowa w wysokości 1000 zł. W omawianym przypadku również instytucja kanadyjska obowiązana jest do ustalenia emerytury zgodnie z przepisami obowiązującymi w Kanadzie, z uwzględnieniem regulacji zawartych w Umowie. Zainteresowanej, posiadającej 15-letni okres ubezpieczenia w Polsce i 10-letni okres ubezpieczenia w Kanadzie, przysługuje, po uwzględnieniu okresów kanadyjskich, prawo do emerytury w obniżonym wieku na podstawie art. 184 polskiej ustawy emerytalnej. W związku z tym, że wiek emerytalny uprawniający do tej emerytury (55 lat) zainteresowana osiągnęła w 2009 r., wysokość tej emerytury obliczana jest jako suma: - 80% emerytury obliczonej na tzw. starych zasadach - ta część uzależniona jest od długości okresów składkowych i nieskładkowych, kwoty bazowej i podstawy wymiaru emerytury, - 20% emerytury obliczonej na tzw. nowych zasadach - ta część nie zależy od długości okresów składkowych i nieskładkowych, lecz od kwoty środków zgromadzonych na koncie emerytalnym w ZUS i kapitału początkowego oraz wskaźnika średniego dalszego trwania życia. W omawianym przypadku, w związku z koniecznością uwzględnienia okresów kanadyjskich do przyznania prawa do emerytury, wysokość emerytury obliczana jest następująco: najpierw należy obliczyć teoretyczną (pełną) kwotę emerytury stanowiącej sumę kwot 80% emerytury obliczonej na tzw. starych zasadach oraz 20% emerytury obliczonej na tzw. nowych zasadach, przy czym przy obliczaniu części emerytury na starych zasadach (uzależnionej od długości okresów) należy uwzględnić również kanadyjskie okresy ubezpieczenia, następnie oblicza się rzeczywistą (częściową) kwotę świadczenia, przy czym: - część emerytury uzależnioną od długości okresów, stanowiącą 80% emerytury obliczonej na starych zasadach (w której uwzględniono również kanadyjskie okresy ubezpieczenia), należy ustalić w oparciu o proporcję okresów ubezpieczenia przebytych przez zainteresowaną w Polsce (15 lat) do sumy wszystkich okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w Kanadzie (25 lat); Zakładając, że teoretyczna kwota 80% części emerytury uzależnionej od okresów zainteresowanej wyniosłaby 2000 zł, kwota rzeczywista tej części wyniosłaby: 2000 zł x 15 lat/25 lat = 1200 zł - część emerytury niezależną od długości okresów, stanowiącą 20% emerytury obliczonej na nowych zasadach, należy ustalić bez uwzględniania okresów zagranicznych, w oparciu o kwotę środków zgromadzonych na koncie emerytalnym; Zakładamy, że ta kwota 20% emerytury wynosi 200zł; - należy zsumować kwoty części emerytury niezależnej od długości okresów i części zależnej od długości okresów;

8 Ostateczna kwota emerytury z Polski wynosi: 1200 zł zł = 1400 zł. Jeżeli osoba zainteresowana posiada okresy ubezpieczenia w Polsce (składkowe i nieskładkowe po ograniczeniu do 1/3 okresów składkowych) wystarczające do nabycia prawa do polskiej emerytury lub renty bez uwzględnienia okresów uznawanych zgodnie z przepisami Kanady, wówczas ZUS ustala prawo do świadczenia i oblicza jego wysokość na podstawie okresów ubezpieczenia przebytych wyłącznie w Polsce, chyba że kwota emerytury lub renty ustalonej z tytułu łączonych okresów uznawanych przebytych w Polsce i w Kanadzie, a obliczonej z zastosowaniem proporcji okresów ubezpieczenia w Polsce do sumy okresów polskich i kanadyjskich, byłaby korzystniejsza dla danej osoby. Oznacza to, że w odniesieniu do osoby posiadającej okresy uznawane w Polsce i w Kanadzie, w przypadku której do nabycia prawa do świadczenia nie było konieczne uwzględnienie okresów kanadyjskich, ZUS oblicza wysokość świadczenia w dwóch wariantach: w jednym - w oparciu o wyłącznie polskie okresy ubezpieczenia (wariant krajowy świadczenia), w drugim - w oparciu o polskie i kanadyjskie okresy uznawane, z zastosowaniem wyliczenia proporcjonalnego, opisanego wcześniej (wariant proporcjonalny świadczenia), a następnie dokonuje porównania kwot uzyskanych w obu wariantach, w celu przyznania świadczenia w wysokości korzystniejszej dla osoby zainteresowanej. Pan Kwiatkowski urodzony przed 1949 r. nabył prawo do emerytury z ZUS w oparciu o polskie okresy ubezpieczenia wynoszące 35 lat. Dodatkowo legitymuje się on okresami ubezpieczenia przebytymi w Kanadzie wynoszącymi 5 lat. W związku z tym, że okresy ubezpieczenia przebyte przez zainteresowanego w Polsce są wystarczające do nabycia prawa do polskiej emerytury, obliczenie emerytury odbywa się w następujący sposób: - oblicza się tzw. krajowy wariant emerytury - z tytułu 35 lat ubezpieczenia tylko w Polsce w wysokości pełnej wynikającej z polskich przepisów emerytalnorentowych. - oblicza się tzw. proporcjonalny wariant emerytury - z tytułu łączonych okresów uznawanych przebytych w Polsce i w Kanadzie wynoszących 40 lat w wysokości częściowej wynikającej z zastosowania postanowień Umowy (35/40 emerytury przysługującej w Polsce za 40 lat ubezpieczenia). Następnie ZUS sprawdzi, w którym wariancie kwota obliczonej emerytury jest korzystniejsza dla Pana Kwiatkowskiego i przyzna zainteresowanemu świadczenie korzystniejsze. Powyższe dwuwariantowe ustalanie świadczenia dotyczy również - w określonych stanach faktycznych - osób ubiegających się o emerytury z tzw. nowego systemu (emerytura, do której prawo nie zależy od udowodnienia określonej długości okresów ubezpieczenia), które osiągnęły wiek emerytalny w latach: Osobom takim nie będącym członkami jednego z działających w Polsce otwartych funduszy emerytalnych, zgodnie z polską ustawą emerytalną, emeryturę oblicza się jako procent emerytury obliczonej na starych zasadach i procent emerytury obliczonej na nowych zasadach. Emerytura ta nazywana jest emeryturę mieszaną. Np. osobom urodzonym po r., które wiek emerytalny osiągnęły w 2009 r. emerytura wyliczana jest jako: 80% emerytury obliczonej na starych zasadach i 20% emerytury obliczonej na nowych zasadach. Kwota części emerytury przysługującej na nowych zasadach jest oparta na wysokości środków zgromadzonych na koncie emerytalnym w ZUS. Ponieważ jednak w części emerytury obliczonej na starych zasadach długość okresów ubezpieczenia wpływa na wysokość świadczenia, ZUS w takich przypadkach oblicza osobom posiadającym, oprócz polskich okresów ubezpieczenia, również kanadyjskie okresy uznawane, emeryturę w dwóch wariantach: oraz krajowym - na podstawie wyłącznie polskich okresów ubezpieczenia, proporcjonalnym - na podstawie zsumowanych okresów uznawanych przebytych w Polsce i w Kanadzie, przy czym proporcjonalne obliczenie kwoty świadczenia dotyczy części emerytury liczonej na dotychczasowych zasadach (uzależnionej od długości okresów ubezpieczenia), a następnie przyznaje świadczenie w wysokości korzystniejszej. ZUS ustala emeryturę kobiecie ur. w 1949 r. posiadającej okresy ubezpieczenia w Polsce wynoszące 10 lat i okresy ubezpieczenia w Kanadzie wynoszące 20 lat. Zainteresowanej, jako ubezpieczonej urodzonej po r.,

9 przysługuje emerytura bez względu na długość okresów ubezpieczenia. Dla nabycia prawa do tej emerytury nie ma więc potrzeby uwzględniać okresów zagranicznych. W związku z tym, że zainteresowana osiągnęła wiek emerytalny uprawniający do emerytury w 2009 r. i nie jest członkiem OFE, wysokość tej emerytury obliczana jest jako suma: - 80% emerytury obliczonej na tzw. starych zasadach - ta część uzależniona jest od długości okresów składkowych i nieskładkowych, kwoty bazowej i podstawy wymiaru emerytury, - 20% emerytury obliczonej na tzw. nowych zasadach - ta część nie zależy od długości okresów składkowych i nieskładkowych, lecz od kwoty środków zgromadzonych na koncie emerytalnym w ZUS oraz wskaźnika średniego dalszego trwania życia. W omawianym przypadku nie było konieczne uwzględnienie okresów kanadyjskich do przyznania prawa do emerytury z ZUS, a więc wysokość emerytury obliczana jest w dwóch wariantach: Wariant 1 - krajowy (emerytura pełna) - emerytura obliczana jest w oparciu o wyłącznie polskie okresy ubezpieczenia, bez uwzględniania okresów kanadyjskich; Wariant 2 - proporcjonalny - emerytura obliczana jest następująco: najpierw oblicza się teoretyczną (pełną) kwotę emerytury stanowiącą sumę kwot: 80% emerytury obliczonej na tzw. starych zasadach oraz 20% emerytury obliczonej na tzw. nowych zasadach, przy czym przy obliczaniu części emerytury uzależnionej od długości okresów należy uwzględnić również kanadyjskie okresy uznawane (okresy ubezpieczenia), następnie oblicza się rzeczywistą (częściową) kwotę świadczenia, przy czym: - część emerytury uzależnioną od długości okresów, stanowiącą 80% emerytury obliczonej na starych zasadach (w której uwzględniono również kanadyjskie okresy ubezpieczenia), należy ustalić w oparciu o proporcję okresów ubezpieczenia przebytych przez zainteresowaną w Polsce (10 lat) do sumy wszystkich okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w Kanadzie (30 lat); Zakładając, że teoretyczna kwota 80% części emerytury uzależnionej od okresów zainteresowanej wyniosłaby 1800 zł, kwota rzeczywista tej części wyniosłaby: 1800 zł x 10 lat/30 lat = 600 zł - część emerytury niezależną od długości okresów, stanowiącą 20% emerytury obliczonej na nowych zasadach, należy ustalić bez uwzględniania okresów zagranicznych, w oparciu o kwotę środków zgromadzonych na koncie emerytalnym; zakładamy, że ta kwota wynosi 300 zł; - należy zsumować kwoty części emerytury niezależnej od długości okresów i części zależnej od długości okresów; Emerytura w wariancie proporcjonalnym wynosi = 600 zł zł = 900 zł. Następnie należy porównać kwotę emerytury obliczonej w wariancie krajowym z emeryturą obliczoną w wariancie proporcjonalnym, w celu przyznania osobie zainteresowanej emerytury w wysokości korzystniejszej. Renta rodzinna z ZUS przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ustalaniu renty rodzinnej, zasada uwzględniania okresów ubezpieczenia i obliczania wysokości świadczenia w oparciu o proporcję polskich okresów ubezpieczenia do sumy okresów polskich i kanadyjskich, ma zatem zastosowanie w odniesieniu do okresów uznawanych zgodnie z postanowieniami Umowy przebytych przez zmarłego, po którym ustalane jest prawo do renty rodzinnej. Wniosek o rentę rodzinną zgłosiła do ZUS wdowa po śmierci ubezpieczonego, który posiadał okresy ubezpieczenia w Polsce wynoszące 4 lata i okresy ubezpieczenia w Kanadzie wynoszące 26 lat. W toku postępowania ZUS ustalił, że polskie okresy ubezpieczenia zmarłego nie są wystarczające do ustalenia mu renty z tytułu niezdolności do pracy. W związku z tym konieczne jest uwzględnienie przez ZUS również kanadyjskich okresów ubezpieczenia zmarłego, co pozwala mu ustalić na dzień zgonu rentę z tytułu niezdolności do pracy. Wysokość renty rodzinnej przysługującej wdowie jest w takim przypadku obliczana dwuetapowo: najpierw oblicza się teoretyczną (pełną) kwotę renty, czyli kwotę jaka przysługiwałaby wdowie z tytułu okresu ubezpieczenia zmarłego, wynoszącego 30 lat, przy założeniu, że renta stanowi 85% świadczenia należnego zmarłemu, ponieważ do renty uprawniona jest jedna osoba, następnie oblicza się rzeczywistą (częściową) kwotę renty, w oparciu o proporcję okresów ubezpieczenia przebytych przez zmarłego w Polsce (4 lata) do sumy wszystkich okresów ubezpieczenia przebytych przez niego w Polsce i w Kanadzie (30 lat); Zakładając, że teoretyczna

10 kwota renty rodzinnej wyniosłaby 2100 zł, kwota rzeczywista (częściowa) renty wyniosłaby: 2100 zł x 4 lat/30 lat = 280 zł Wdowie zostanie ustalona polska renta rodzinna częściowa w wysokości 280 zł. W omawianym przypadku również instytucja kanadyjska obowiązana jest do ustalenia renty zgodnie z przepisami obowiązującymi w Kanadzie, z uwzględnieniem regulacji zawartych w Umowie. Okresy ubezpieczenia w Polsce krótsze niż 12 miesięcy Zgodnie z Umową, ZUS może zastosować wynikającą z Umowy zasadę sumowania okresów w celu przyznania prawa do świadczenia tylko wtedy, jeżeli łączny okres uznawany w Polsce posiadany przez daną osobę wynosi co najmniej 12 miesięcy. Wniosek o emeryturę zgłosiła kobieta urodzona przed 1949 r., posiadająca okresy ubezpieczenia w Polsce wynoszące 9 miesięcy oraz w Kanadzie wynoszące 25 lat. Kobieta ukończyła 60 lat. Zainteresowana przebyła w Polsce okresy ubezpieczenia krótsze niż jeden rok, z tytułu którego polskie przepisy nie przewidują możliwości nabycia prawa do emerytury przez ubezpieczoną ur. przed r. na podstawie tak krótkiego okresu. W związku z tym, ZUS - przy ustalaniu prawa do emerytury - nie miał podstaw do uwzględnienia okresu uznawanego przebytego przez zainteresowaną w Kanadzie. Następnie kobieta "dopracowała" 3 miesiące, a zatem jej łączny staż ubezpieczeniowy w Polsce wyniósł 12 miesięcy, po czym ponownie wystąpiła do ZUS z wnioskiem o emeryturę. W takim przypadku, skoro jej okres ubezpieczenia w Polsce wynosi co najmniej 12 miesięcy, ZUS przy ustalaniu prawa do emerytury zastosuje zasadę sumowania okresów, a w konsekwencji przyzna zainteresowanej prawo do emerytury, ponieważ jej łączne okresy uznawane przebyte w Polsce i w Kanadzie wynoszą 26 lat, podczas gdy minimalny okres składkowy i nieskładkowy uprawniający do emerytury z ZUS kobietę urodzoną przed r. wynosi 15 lat. Emerytura obliczona zostanie w wysokości częściowej w oparciu o proporcję polskich okresów ubezpieczenia wynoszących 1 rok (12 miesięcy) w stosunku do łącznego okresu w Polsce i w Kanadzie wynoszącego 26 lat. Umowa przewiduje również, że instytucja kanadyjska może zastosować zasadę sumowania tylko w przypadku, gdy w Kanadzie przebyty został minimalny okres wynoszący co najmniej jeden rok. Ustalanie niezdolności do pracy dla celów świadczeń z ZUS Zgodnie z postanowieniami Umowy, w celu przyznania świadczenia z tytułu niezdolności do pracy instytucja właściwa każdego państwa - Strony Umowy określa niezdolność do pracy, zgodnie z przepisami prawa stosowanymi przez tę instytucję właściwą. Zgodnie z polskimi przepisami za niezdolną do pracy uznaje się osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu. Wyróżnia się przy tym: całkowitą niezdolność do pracy, dotyczącą osoby, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, albo częściową niezdolność do pracy, dotyczącą osoby, która utraciła w znacznym stopniu zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. U osoby, która wskutek naruszenia sprawności organizmu wymaga stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, stwierdza się niezdolność do samodzielnej egzystencji. W przypadku, gdy uzyskanie świadczenia z ZUS zależy od stwierdzenia całkowitej albo częściowej niezdolności do pracy, oceny niezdolności do pracy, jej stopnia, ustalenia daty powstania niezdolności, trwałości lub jej przewidywanego okresu oraz innych okoliczności związanych z niezdolnością do pracy mających wpływ na prawo do renty dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik ZUS (a w razie zgłoszenia sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS - komisja lekarska ZUS) także wówczas, gdy osoba ubiegająca się o to świadczenie mieszka na stałe na terytorium Kanady. W takich przypadkach lekarz orzecznik ZUS dokonuje oceny niezdolności do pracy na podstawie opinii lekarskiej sporządzonej przez odpowiednią instytucję (lekarza) w Kanadzie lub na podstawie dokumentacji dostarczonej przez osobę ubiegającą się o rentę. W przypadku ubiegania się przez osobę zamieszkałą w Kanadzie o świadczenie z ZUS uzależnione od niezdolności do pracy, dla celów dokonania przez

11 lekarza orzecznika ZUS oceny niezdolności do pracy do wniosku należy dołączyć posiadaną dokumentację medyczną oraz wypełniony przez lekarza prowadzącego w Kanadzie formularz ZUS N-11C/KANADA. Na wniosek ZUS, instytucja kanadyjska może zorganizować badania lekarskie osoby ubiegającej się o świadczenia z ZUS lub pobierającej takie świadczenia, zamieszkałej na terytorium Kanady. Wyniki badań przekazywane są do ZUS. Świadczenia emerytalno-rentowe z ZUS uzależnione od niezdolności do pracy ustalane są wyłącznie w oparciu o orzeczenia lekarzy orzeczników ZUS oraz komisji lekarskich ZUS. ZUS nie jest związany ustaleniami dotyczącymi niezdolności do pracy dokonanymi dla potrzeb przyznania świadczeń przez instytucję kanadyjską. Przyznawanie jednorazowego odszkodowania i rent z tytułu wypadków przy pracy lub chorób zawodowych Umowa przewiduje, że prawo do jednorazowego odszkodowania i świadczeń rentowych z tytułu wypadków przy pracy lub chorób zawodowych ustala się zgodnie z polskimi przepisami prawnymi, jeżeli ubezpieczony podlegał przepisom prawa polskiego w chwili wypadku przy pracy lub jeżeli choroba zawodowa ma związek z pracą wykonywaną w czasie zatrudnienia (ubezpieczenia) w Polsce. Polak zatrudniony w firmie polskiej uległ wypadkowi przy pracy w czasie wysłania przez pracodawcę do pracy na terytorium Kanady, na warunkach przewidzianych w Umowie. W okresie wysłania pracownik podlegał ubezpieczeniom społecznym w Polsce i wyłączony był spod obowiązywania przepisów kanadyjskich dotyczących ubezpieczeń społecznych. W związku z tym, uprawnienia zarówno do jednorazowego odszkodowania wypadkowego, jak i renty z tytułu tego wypadku przy pracy ustalone zostaną przez polską instytucję, czyli ZUS, na podstawie polskich przepisów prawnych. Prawo i wysokość tych świadczeń ZUS ustala w oparciu o polskie przepisy prawne, na podstawie wyłącznie polskich okresów ubezpieczenia, bez uwzględniania okresów przebytych w Kanadzie. Przyznawanie zasiłków pogrzebowych Polska i kanadyjska instytucja ubezpieczeniowa dokonują ustalenia uprawnień do zasiłku pogrzebowego oraz jego wypłaty niezależnie od siebie, stosując w tym zakresie wewnętrzne przepisy prawne. Szczegółowe informacje na temat zasiłku pogrzebowego ustalanego przez ZUS, na podstawie polskich przepisów prawnych, można znaleźć w serwisie PODSTAWA WYMIARU EMERYTUR I RENT DLA OSÓB POSIADAJĄCYCH OKRESY UZNAWANE W KANADZIE Podstawę wymiaru emerytury na dotychczasowych, tzw. starych zasadach (dotyczy osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. oraz niektórych osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r.) lub renty z tytułu niezdolności do pracy dla osoby posiadającej, oprócz polskich okresów ubezpieczenia, również kanadyjskie okresy uznawane stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (przed dniem 1 stycznia 1999 r. na ubezpieczenie społeczne), na podstawie polskich przepisów prawnych z okresu 10 kolejnych lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany zgłosił wniosek o emeryturę lub rentę. Przy ustalaniu wymienionych 10 lat kalendarzowych pomija się pełne lata kalendarzowe okresów uznawanych przebytych w Kanadzie. Jeżeli w okresie 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok złożenia wniosku o emeryturę lub rentę zainteresowany nie był ubezpieczony w Polsce, podstawę wymiaru emerytury lub renty stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne, na podstawie polskich przepisów prawnych, z okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany przystąpił po raz pierwszy do kanadyjskiego systemu ubezpieczenia. Na wniosek osoby zainteresowanej podstawę wymiaru emerytury lub renty stanowić może także przeciętna podstawa wymiaru składki na podstawie polskich przepisów prawnych, z okresu 20 lat kalendarzowych, przypadających przed rokiem złożenia wniosku o emeryturę lub rentę, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu w Polsce.

12 Podstawę wymiaru renty rodzinnej po osobach, które w chwili śmierci miały ustalone prawo do emerytury na starych zasadach lub renty z tytułu niezdolności do pracy, bądź spełniały warunki do uzyskania tych świadczeń, stanowi podstawa wymiaru świadczenia, które przysługiwało bądź mogłoby przysługiwać zmarłemu. PODSTAWA OBLICZENIA NOWEJ EMERYTURY Z ZUS Nowa emerytura dotycząca osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim ubezpieczony przechodzi na emeryturę. Tablice trwania życia uwzględniające średnie dalsze trwanie życia, wspólne dla kobiet i mężczyzn, wyrażone w miesiącach dla wieku ubezpieczonego ogłasza corocznie Prezes Głównego Urzędu Statystycznego w Monitorze Polskim, w formie komunikatu. Podstawę obliczenia nowej emerytury stanowi kwota zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego. Podstawę obliczenia renty rodzinnej po osobie, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do nowej emerytury lub spełniała warunki do uzyskania tego świadczenia, stanowi podstawa obliczenia świadczenia, które przysługiwało lub przysługiwałoby zmarłemu. Kanadyjskie okresy uznawane nie są uwzględniane przy ustalaniu podstawy obliczenia nowej emerytury oraz renty rodzinnej po osobach, które w chwili śmierci miały ustalone prawo do nowej emerytury lub spełniały warunki do uzyskania tej emerytury. ZMNIEJSZENIE LUB ZAWIESZENIE ŚWIADCZEŃ Z ZUS Z TYTUŁU PRZYCHODU OSIĄGANEGO W KANADZIE W odniesieniu do osób, które pracują w Kanadzie (osiągają przychód), a których polskie świadczenia emerytalno-rentowe, zgodnie z polskimi przepisami emerytalno-rentowymi, podlegają zmniejszeniu lub zawieszeniu z powodu uzyskiwania przychodów o określonej wysokości, wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie tych świadczeń mają również przychody osiągane z tytułu pracy lub innej działalności wykonywanej w Kanadzie. Świadczeniobiorcy ZUS obowiązani są do informowania ZUS o zarobkach i innych przychodach osiąganych z tytułu działalności wykonywanej za granicą. Wysokość tych przychodów może mieć wpływ na kwotę przysługującego świadczenia z ZUS. Jeżeli wysokość zagranicznych przychodów przekracza: 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia obowiązującego w Polsce a nie więcej niż 130% miesięcznego wynagrodzenia - świadczenie ulega zmniejszeniu, 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia obowiązującego w Polsce - prawo do świadczenia ulega zawieszeniu. Ww. przepisów dotyczących zmniejszania lub zawieszania świadczeń nie stosuje się do emerytów, którzy ukończyli 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni). WPŁYW KANADYJSKICH ŚWIADCZEŃ NA PRAWO I WYSOKOŚĆ EMERYTURY LUB RENTY Z ZUS Jeżeli osoba, której ustalono prawo do emerytury lub renty z ZUS pobiera również emeryturę lub rentę z kanadyjskiego systemu zabezpieczenia społecznego, to fakt pobierania świadczenia zagranicznego nie powoduje zmniejszenia ani zawieszenia prawa do emerytury lub renty z ZUS. PRZELICZANIE NA WNIOSEK OSÓB ZAINTERESOWANYCH EMERYTUR-RENT ZUS PRZYZNANYCH PRZED DNIEM WEJŚCIA W ŻYCIE UMOWY Umowa nie stanowi podstawy do żadnych roszczeń o wypłatę świadczenia za jakikolwiek okres poprzedzający

13 datę wejścia w życie tej Umowy, ani do jednorazowego świadczenia z tytułu śmierci, jeżeli dana osoba zmarła przed datą jej wejścia w życie. Jednakże, świadczenia pieniężne przyznane przed dniem wejścia w życie Umowy mogą być na wniosek osoby zainteresowanej, ustalone ponownie, zgodnie z postanowieniami Umowy, jeżeli jest to korzystniejsze dla wnioskodawcy. Przeliczenie świadczenia z ZUS następuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym zostanie zgłoszony wniosek. Jeżeli, w wyniku załatwienia wniosku okaże się, że wysokość świadczenia po przeliczeniu jest wyższa niż wysokość świadczenia poprzednio pobieranego, osobie zainteresowanej będzie wypłacane to korzystniejsze świadczenie. Natomiast, w przypadku, gdyby w wyniku przeliczenia na podstawie Umowy wysokość świadczenia uległa obniżeniu, osobie zainteresowanej wypłaca się świadczenie w poprzednio obliczonej bez zastosowania Umowy, wyższej, wysokości. ZGŁASZANIE WNIOSKU O ŚWIADCZENIA EMERYTALNO- RENTOWE Z ZASTOSOWANIEM UMOWY Podstawowe zasady dotyczące zgłaszania wniosków o świadczenia Zgodnie z Umową, zgłoszenie wniosku o świadczenia do instytucji ubezpieczeniowej jednego państwa uruchamia postępowanie o przyznanie również odpowiednich świadczeń w instytucji ubezpieczeniowej drugiego państwa, jeśli w chwili składania wniosku: wnioskodawca wystąpi o uznanie wniosku za wniosek o świadczenie zgodnie z przepisami prawa drugiego państwa, albo wnioskodawca przedstawi informacje wskazujące na fakt, że okresy uznawane zostały przebyte zgodnie z ustawodawstwem drugiego państwa, chyba, że wnioskodawca wyraźnie występuje o odroczenie ustalenia prawa do świadczenia zgodnie z ustawodawstwem drugiego państwa. W takich przypadkach nie ma więc potrzeby składania dwóch odrębnych wniosków - do instytucji polskiej i kanadyjskiej. Data zgłoszenia wniosku jest w takim przypadku wiążąca także dla instytucji drugiego państwa - Strony Umowy. W odniesieniu do osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., które ukończyły 60 lat, będących członkiem otwartego funduszu emerytalnego, zgłoszenie wniosku o polską emeryturę z ZUS powoduje równoczesne ustalenie przez ZUS prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (I filar) oraz prawa do okresowej emerytury kapitałowej przysługującej w oparciu o środki zgromadzone w otwartym funduszu emerytalnym (II filar). Bardzo ważne jest podanie we wniosku o świadczenia ustalane przez ZUS identyfikatorów numerycznych, a mianowicie: posiadanych numerów PESEL i NIP, a w razie gdyby danej osobie nie nadano tych numerów lub jednego z nich - serii i numeru dowodu osobistego lub paszportu (dotyczy także paszportu zagranicznego). Osoba zainteresowana wniosek o emeryturę-rentę może zgłosić: w Polsce - do polskiej instytucji właściwej, tj. odpowiednio do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli ostatnio w Polsce była ubezpieczona w ZUS, albo do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, jeżeli ostatnio w Polsce była ubezpieczona w KRUS; w Kanadzie - do kanadyjskiej instytucji właściwej, tj. do Service Canada. W Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych funkcję właściwej instytucji do rozpatrywania wniosków o świadczenia emerytalno-rentowe z zastosowaniem Umowy - we współpracy z instytucją kanadyjską - pełni: I Oddział ZUS w Łodzi - Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych ul. Zamenhofa Łódź Tel (42) ; + 48 (42) (od 12 do 15) + 48 (42) fax: + 48 (42) W Kanadzie funkcję właściwej instytucji do rozpatrywania wniosków o świadczenia emerytalno-

14 rentowe z zastosowaniem Umowy - we współpracy z instytucjami polskimi (ZUS i KRUS) - pełni: International Operations Service Canada 355 North River, Ottawa, Ontario, K1A 0L4 Canada, tel. Informacyjne w sprawie Umowy: , (TTY) - dostępne z Kanady lub USA; dostępny z innych krajów. Wnioski o świadczenia osób zamieszkałych w Polsce Osoba zamieszkała w Polsce wniosek o emeryturę lub rentę z ZUS oraz o odpowiednią emeryturę lub rentę kanadyjską podlegającą koordynacji na podstawie Umowy może zgłosić do ww. I Oddziału ZUS w Łodzi - również za pośrednictwem terenowej jednostki ZUS właściwej we względu na miejsce zamieszkania. W takiej sytuacji jednostka ZUS, po skompletowaniu wniosku, przekazuje go do I Oddziału ZUS w Łodzi w celu rozpatrzenia uprawnień do świadczeń. Osoba zamieszkała w Polsce, ubiegająca się w ZUS o świadczenia polskie i świadczenia kanadyjskie, powinna wypełnić dla celów ustalenia świadczeń polskich - wniosek na odpowiednim formularzu przewidzianym przez ZUS: ZUS Rp-1E (Wniosek o emeryturę), ZUS Rp-1R (Wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy), ZUS Rp-2 (Wniosek o rentę rodzinną). Do wniosku należy dołączyć wypełniony formularz ZUS Rp-6 oraz dokumenty uzasadniające prawo do polskich świadczeń i obliczenie ich wysokości (m.in. legitymacje ubezpieczeniowe, świadectwa pracy, zaświadczenia ZUS Rp-7, wyciągi z aktów stanu cywilnego, odpowiednią dokumentację medyczną). Wraz ze stosownym wnioskiem o świadczenie polskie należy przedłożyć odpowiedni wniosek o świadczenie kanadyjskie: PL-CAN 1 (Wniosek o kanadyjskie świadczenia z tytułu starości, emeryturę oraz dla osób pozostałych przy życiu na podstawie Umowy o zabezpieczeniu społecznym zawartej pomiędzy Kanadą i Rzecząpospolitą Polską), PL-CAN 1 (DI) (Wniosek o rentę inwalidzką z Planu Emerytalno-Rentowego Kanady na podstawie Umowy o zabezpieczeniu społecznym zawartej pomiędzy Kanadą i Rzecząpospolitą Polską); Wniosek ten zawiera, w szczególności: o o o kwestionariusz dotyczący inwalidztwa, raport medyczny, wypełniany w części przez zainteresowanego, a w części przez jego lekarza, zgodę dla Service Canada na uzyskanie informacji dotyczących danych osobowych, PL-CAN 3 (Wniosek o świadczenia dla dziecka z Planu Emerytalno-Rentowego Kanady na podstawie Umowy o zabezpieczeniu społecznym zawartej pomiędzy Kanadą i Rzecząpospolitą Polską) Do ww. formularzy wniosków o kanadyjskie świadczenia składanych w ZUS wnioskodawca załącza: w przypadku wniosku PL-CAN 1 o świadczenie z tytułu starości (Old Age Security Pension): o akt urodzenia, o dokument potwierdzający prawo do zamieszkania w Kanadzie w chwili wyjazdu z Kanady (np. karta obywatelstwa kanadyjskiego, dokument imigracyjny) o dokument potwierdzający daty wjazdu i wyjazdu z Kanady (np. paszport, wizy, bilety na statek lub samolot). w przypadku wniosku PL-CAN 1 o emeryturę (Retirement Pension): o akt urodzenia. w przypadku wniosku PL-CAN 1 o świadczenie dla osób pozostałych przy życiu (Survivors` Benefit oraz Surviving Child's Benefit): o akt zgonu ubezpieczonego, o akty urodzenia zmarłego ubezpieczonego oraz pozostałych przy życiu małżonka/ konkubenta, a także dzieci pozostających na utrzymaniu, o akt małżeństwa, jeżeli w chwili śmierci wnioskodawca był legalnym małżonkiem zmarłego ubezpieczonego albo dokumenty potwierdzające związek konkubencki, jeżeli wnioskodawca w chwili śmierci pozostawał ze zmarłym w takim związku. w przypadku wniosku PL-CAN 1 (DI) o rentę inwalidzką (Disability Benefit oraz Disabled Contributor's Child's Benefit): o akty urodzenia ubezpieczonego oraz dzieci pozostających na utrzymaniu,

15 o o o "Kwestionariusz dotyczący świadczeń inwalidzkich z Systemu Rentowego Kanady", Kwestionariusz ten - powinien zostać wypełniony i podpisany przez wnioskodawcę oraz dołączony do formularza PL-CAN 1 (DI). Zakres informacji w kwestionariuszu obejmuje szczegółowe dane dotyczące posiadanego wykształcenia, przebiegu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek, pobieranych świadczeń, a także dane medyczne dotyczące istniejących chorób, lekarzy leczących, hospitalizacji, zastosowanego leczenia i zgody na ewentualne przekwalifikowanie zawodowe; "Formularz upoważnienia dla Service Canada do pozyskiwania danych osobowych" Formularz ten jest pisemnym wyrażeniem przez wnioskodawcę zgody na ujawnienie i przetworzenie przez Service Canada informacji oraz danych o jego stanie zdrowia, przebiegu pracy zawodowej oraz okresów nauki, które podlegają ochronie w świetle obowiązujących w Kanadzie przepisów o ochronie danych osobowych. Formularz ten powinien zostać wypełniony i podpisany przez wnioskodawcę oraz dołączony do formularza PL-CAN 1 (DI) zaświadczenia lekarskie, w tym "Raport Lekarski" (Medical Report). "Raport Lekarski" składa się z 2 Części A i B, przy czym część A wypełnia wnioskodawca podając dane osobowoadresowe, natomiast Część B - obejmującą szczegółowe informacje medyczne dotyczące stanu zdrowia m.in. przebytych schorzeń i diagnozy, wyników badań, zastosowanego leczenia i hospitalizacji - powinien wypełnić lekarz prowadzący leczenie. W tym celu wnioskodawca powinien przedłożyć swojemu lekarzowi ww. "Raport Lekarski" - do wypełnienia w Części B - wraz z wypełnionym i podpisanym "Formularzem upoważnienia dla Service Canada do pozyskiwania danych osobowych", który pozwoli lekarzowi na przekazanie informacji o charakterze wrażliwym dotyczących stanu zdrowia pacjenta. w przypadku wniosku PL-CAN 3 o świadczenia dla dziecka (Surviving Child's Benefit oraz Disabled Contributor`s Child's Benefit): o o akt urodzenia dziecka, potwierdzenie nauki w szkole lub w szkole wyższej w pełnym wymiarze godzin. Osoba ubiegająca się o kanadyjskie świadczenie uzależnione od niezdolności do pracy, do wniosku powinna załączyć również posiadaną dokumentację medyczną. Formularze wymienionych wniosków dostępne są w placówkach oraz na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Po wszczęciu postępowania w ZUS wniosek o świadczenie kanadyjskie przekazywany jest przez I Oddział ZUS w Łodzi do kanadyjskiej instytucji właściwej w celu rozpatrzenia. Data zgłoszenia wniosku w ZUS jest wiążąca dla instytucji kanadyjskiej. Nie ma również przeszkód, aby osoba zamieszkała w Polsce zgłosiła wniosek o świadczenia polskie i kanadyjskie w instytucji kanadyjskiej. W takiej sytuacji wniosek, w zakresie uprawnień do świadczeń kanadyjskich, zostanie rozpatrzony przez instytucję kanadyjską, natomiast w zakresie świadczeń przysługujących na podstawie polskich przepisów zostanie przekazany do rozpatrzenia właściwej polskiej instytucji, tj. odpowiednio ZUS albo KRUS. Osoba zamieszkała w Polsce, posiadająca wyłącznie kanadyjskie okresy uznawane, wniosek o świadczenia kanadyjskie przekazuje bezpośrednio do instytucji kanadyjskiej. Wniosek taki można zgłosić także za pośrednictwem ZUS, który przekaże go do instytucji właściwej w Kanadzie. Zainteresowana zamieszkała w Gdańsku, posiadająca okresy ubezpieczenia w Polsce oraz w Kanadzie, zgłosiła wniosek o emeryturę w Oddziale ZUS w Gdańsku. Zainteresowana ostatnio w Polsce podlegała ubezpieczeniom społecznym w ramach systemu powszechnego administrowanego przez ZUS. W związku z tym, że posiada ona także okresy ubezpieczenia przebyte w Kanadzie, wniosek ten po skompletowaniu, Oddział ZUS w Gdańsku przekazał do I Oddziału ZUS w Łodzi, tj. do jednostki ZUS wyznaczonej do rozpatrywania wniosków emeyrtalnorentowych na podstawie Umowy polsko-kanadyjskiej. Oddział w Łodzi podejmie postępowanie w celu ustalenia emerytury przysługującej na podstawie

16 polskich przepisów, z uwzględnieniem postanowień Umowy. Ponadto wymieniona jednostka ZUS przekaże wniosek do instytucji kanadyjskiej w celu podjęcia przez tę instytucję postępowania w sprawie ustalenia emerytury przysługującej na podstawie przepisów prawnych obowiązujących w Kanadzie. W tym przypadku data zgłoszenia wniosku w Oddziale ZUS w Gdańsku jest wiążąca dla instytucji kanadyjskiej. Każda z instytucji równolegle rozpatrzy uprawnienia do emerytury i ustali świadczenia zgodnie ze stosowanymi przepisami, z zastosowaniem w odpowiednim przypadku postanowień Umowy. Wnioski o świadczenia osób zamieszkałych w Kanadzie Osoba zamieszkała w Kanadzie, posiadająca okresy uznawane przebyte w Polsce i w Kanadzie, wniosek o emeryturę lub rentę składa we właściwej kanadyjskiej instytucji ubezpieczeń społecznych, tj. - International Operations Division, Service Canada, Department of Human Resources and Skills Development (Sekcja Działalności Międzynarod owej, Serwis Kanada, Departament Zasobów Ludzkich i Rozwoju Umiejętności ) 355, North River Road, Ottawa, Ontario K1A 0L4, Canada Osoba zamieszkała w Kanadzie wniosek o emeryturę lub rentę może złożyć bezpośrednio w wyżej wymienionej instytucji albo za pośrednictwem najbliższej placówki Service Canada. Ubiegając się w instytucji kanadyjskiej o świadczenia polskie i świadczenia kanadyjskie należy - dla celów uzyskania świadczenia kanadyjskiego - wypełnić wniosek na krajowym formularzu kanadyjskim przewidzianym przez tę instytucję, natomiast dla celów przyznania świadczenia z ZUS należy wypełnić odpowiednio: CAN-PL 1 (Wniosek o polską emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy), wersji polsko-angielskiej wersji polsko-francuskiej CAN-PL 2 (Wniosek o polską rentę rodzinną), wersji polsko-angielskiej wersji polsko-francuskiej CAN-PL 6 (Wniosek o wypłatę polskiego zasiłku pogrzebowego). wersji polsko-angielskofrancuskiej Do wniosku o emeryturę lub rentę z ZUS należy dołączyć dokumenty uzasadniające prawo do polskich świadczeń i obliczenie ich wysokości (m.in. legitymacje ubezpieczeniowe, świadectwa pracy, zaświadczenia ZUS Rp-7, wyciągi z aktów stanu cywilnego, odpowiednią dokumentację medyczną). Okresy zatrudnienia powinny być udokumentowane zaświadczeniami pracodawców, świadectwami pracy lub legitymacją ubezpieczeniową zawierającą wpisy o zatrudnieniu, dokonywane w trakcie zatrudnienia albo dokonane niezwłocznie po rozwiązaniu stosunku pracy. Zaświadczenie potwierdzające okres zatrudnienia w Polsce może wystawić: pracodawca w oparciu o posiadane akta osobowe pracownika, prawny następca pracodawcy na podstawie przejętych akt osobowych pracownika, jednostka przechowująca dokumenty zlikwidowanego zakładu pracy (organ założycielski, organ nadrzędny, archiwum lub firma przechowalnicza). Szczegółowe informacje na temat środków dowodowych dostępne są na stronie internetowej Dokumentem potwierdzającym wysokość wynagrodzeń - dla celów ustalenia podstawy wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych - jest zaświadczenie wystawione przez pracodawcę na formularzu ZUS Rp-7 lub legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca odpowiednie wpisy o okresach zatrudnienia i osiąganych

17 wynagrodzeniach. Zaświadczenie ZUS Rp-7 powinno być wystawione przez pracodawcę lub prawnego następcę pracodawcy na podstawie dokumentacji płacowej. Jeżeli dokumentacja taka nie istnieje, zaświadczenie o wysokości osiągniętych wynagrodzeń może być wydane na podstawie danych zawartych w aktach osobowych pracownika, np. w umowie o pracę, pismach o powołaniu, mianowaniu oraz w innych pismach, określających wynagrodzenie danej osoby. Jeżeli zainteresowany nie ma możliwości uzyskania wymaganych zaświadczeń, możliwe jest przyjęcie kopii dokumentacji płacowej sporządzonej przez archiwum lub uwierzytelnionej kopii sporządzonej przez inne instytucje przechowujące dokumentację danego zakładu pracy bądź firmę przechowalniczą. W przypadku ubiegania się w instytucji kanadyjskiej o świadczenie z ZUS uzależnione od niezdolności do pracy, do wniosku należy także dołączyć posiadaną dokumentację medyczną oraz wypełniony przez lekarza prowadzącego w Kanadzie formularz ZUS N- 11C/KANADA. Do wniosku CAN-PL 6 (Wniosek o wypłatę polskiego zasiłku pogrzebowego) należy załączyć: odpis skrócony aktu zgonu, oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu, dokumenty potwierdzające pokrewieństwo lub powinowactwo (skrócone odpisy aktów stanu cywilnego lub dowód osobisty zawierający wymagane dane), oświadczenie o niepobraniu zasiłku pogrzebowego z innego tytułu. Szczegółowe informacje na temat polskiego zasiłku pogrzebowego są dostępne na stronie: Formularze wniosków są dostępne na stronie internetowej a także na stronie internetowej instytucji kanadyjskiej Service Canada, Human Resources and Social Development Canada Po wszczęciu postępowania w instytucji kanadyjskiej wniosek o świadczenie polskie przekazywany jest polskiej instytucji właściwej w celu rozpatrzenia, tj. odpowiednio ZUS lub KRUS. Data zgłoszenia wniosku w instytucji kanadyjskiej jest wiążąca dla ZUS i KRUS. Nie ma również przeszkód, aby osoba zamieszkała w Kanadzie zgłosiła wniosek o świadczenia polskie i kanadyjskie w ZUS. W takiej sytuacji wniosek, w zakresie uprawnień do świadczeń polskich, zostanie rozpatrzony przez ZUS, natomiast w zakresie świadczeń przysługujących na podstawie przepisów kanadyjskich zostanie przekazany do rozpatrzenia instytucji kanadyjskiej. Osoba zamieszkała w Kanadzie, posiadająca wyłącznie polskie okresy ubezpieczenia, wniosek o świadczenia polskie składa bezpośrednio w instytucji polskiej. Wniosek taki można zgłosić także za pośrednictwem instytucji kanadyjskiej, która przekaże go odpowiedniej instytucji w Polsce, tj. ZUS albo KRUS. Pan Kwiatkowski, zamieszkały w Kanadzie i posiadający okresy ubezpieczenia w Polsce oraz w Kanadzie, zgłosił wniosek o emeryturę w instytucji kanadyjskiej. Ostatnio w Polsce podlegał on ubezpieczeniom społecznym w ramach systemu powszechnego administrowanego przez ZUS. Instytucja kanadyjska, na podstawie wniosku, podejmuje postępowanie w celu rozpatrzenia uprawnień do świadczenia na podstawie przepisów kanadyjskich, z uwzględnieniem postanowień Umowy i o ile to konieczne - z uwzględnieniem wynikającej z tej Umowy zasady sumowania okresów uznawanych. Ponadto, w związku z tym, że zainteresowany posiada także okresy ubezpieczenia przebyte w Polsce, instytucja kanadyjska przekaże wniosek o emeryturę - po jego skompletowaniu - do I Oddziału ZUS w Łodzi, tj. do jednostki ZUS wyznaczonej do rozpatrywania wniosków emerytalno-rentowych na podstawie Umowy polsko-kanadyjskiej. I Oddział ZUS w Łodzi podejmie postępowanie w celu ustalenia emerytury przysługującej na podstawie polskich przepisów prawnych, z uwzględnieniem postanowień Umowy. W tym przypadku data zgłoszenia wniosku w instytucji kanadyjskiej jest wiążąca dla ZUS (wniosek zostanie rozpatrzony na tę datę). Każda z instytucji równolegle rozpatrzy uprawnienia do emerytury i ustali świadczenie zgodnie ze stosowanymi przepisami, z zastosowaniem w odpowiednim przypadku postanowień Umowy. Wnioski o świadczenia osób zamieszkałych w państwie trzecim Osoba zainteresowana zamieszkała w państwie trzecim (poza Polską i Kanadą) wniosek o emeryturę lub rentę z tytułu okresów uznawanych przebytych w obu krajach zgłasza w polskiej albo kanadyjskiej instytucji właściwej, w zależności od tego, w którym państwie ostatnio podlegała ubezpieczeniom społecznym.

18 Zgłoszenie wniosku w instytucji danego państwa-strony umowy dokonywane jest na zasadach opisanych w poprzednich punktach. Gdzie złożyć wniosek o świadczenie z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej? Wniosek o świadczenie z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej wnioskodawca powinien zgłosić bezpośrednio w instytucji właściwej, na zasadach określonych w wewnętrznym ustawodawstwie stosowanym przez tę instytucję. Oznacza to, że wnioski o renty z tytułu wypadków przy pracy lub chorób zawodowych oraz jednorazowe odszkodowania z ZUS należy składać bezpośrednio w ZUS. Jeżeli jednak zainteresowany mieszka lub przebywa w Kanadzie, wniosek można również zgłosić za pośrednictwem instytucji kanadyjskiej, która przekaże go właściwej polskiej instytucji do rozpatrzenia. WYPŁATA EMERYTUR I RENT Z ZUS ORAZ ICH TRANSFER DO KANADY Osoba uprawniona do świadczeń z ZUS objętych Umową, zamieszkała w Kanadzie, może otrzymywać swoje świadczenie, zgodnie z dyspozycją złożoną w ZUS: w Polsce (na rachunek bankowy emeryta lub rencisty albo do rąk osoby upoważnionej przez emeryta lub rencistę zamieszkałej w Polsce), albo w Kanadzie (na zagraniczny rachunek bankowy emeryta lub rencisty) - dotyczy to także terytorium Prowincji Quebec. Osobom uprawnionym posiadającym miejsce zamieszkania na terytorium drugiego państwa świadczenia pieniężne przyznane z zastosowaniem Umowy wypłacane są bez pośrednictwa instytucji drugiego państwa (państwa zamieszkania). Transferu świadczeń emerytalno-rentowych z ZUS osobom zamieszkałym w Kanadzie dokonuje I Oddział ZUS w Łodzi. Emerytury-renty ZUS są przekazywane (transferowane) przez I Oddział ZUS w Łodzi na indywidualne rachunki bankowe świadczeniobiorców ZUS zamieszkałych w Kanadzie. Wypłata polskich emerytur i rent odbywa się w cyklach miesięcznych, w dniu ustalonym w decyzji organu rentowego jako termin płatności świadczeń. Jeżeli polskie emerytury lub renty zostały ustalone w kwotach niższych od najniższej emerytury, ich wypłata może odbywać się w cyklach innych niż miesięczne (np. kwartalnie). Za dzień wypłaty polskich świadczeń emerytalnorentowych, przekazywanych za granicę do Kanady, uważa się dzień przekazania przez ZUS należności do banku. W przypadku powzięcia przez emeryta lub rencistę zamieszkałego w Polsce zamiaru wyjazdu na stałe do Kanady, należy zawiadomić o tym jednostkę ZUS wypłacającą dotychczas świadczenie. Emeryt-rencista powinien przekazać tej jednostce dyspozycję co do sposobu dalszej wypłaty świadczenia. Po wyjeździe dalsza wypłata emerytury lub renty z ZUS może być, na wniosek świadczeniobiorcy, dokonywana na jego rachunek bankowy w Polsce lub przekazywana do rąk osoby upoważnionej przez niego do odbioru świadczenia, zamieszkałej w Polsce albo transferowana na rachunek bankowy w Kanadzie. Wniosek o transfer emerytury lub renty do Kanady można złożyć bądź w I Oddziale w Łodzi, bądź w innym oddziale ZUS, który przyznał lub wypłacał dotychczas świadczenie w Polsce. W tym drugim przypadku obsługa wypłaty emerytury lub renty przekazywana jest do I Oddziału w Łodzi Wydziału Realizacji Umów Międzynarodowych. Emerytura lub renta przekazywana jest świadczeniobiorcy zamieszkałemu w Kanadzie bez potrącenia przez ZUS składki na ubezpieczenie zdrowotne w Narodowym Funduszu Zdrowia, ponieważ emeryci i renciści ZUS zamieszkali w Kanadzie nie są objęci ubezpieczeniem zdrowotnym w Polsce. Pani Nowak pobierająca emeryturę z Oddziału ZUS w Olsztynie podjęła decyzję o przesiedleniu się do Kanady. Po wyjeździe do tego kraju poinformowała ZUS o zmianie miejsca zamieszkania. W związku z tym, ZUS dokona wyrejestrowania jej z ubezpieczenia zdrowotnego w NFZ, jako osoby niezamieszkałej w Polsce i zaprzestanie potrącania z jej emerytury składki na ubezpieczenie zdrowotne. Pani Nowak wnioskuje również o transferowanie jej

19 emerytury na rachunek w banku kanadyjskim. W związku z tym, Oddział ZUS w Olsztynie przekaże wniosek o transfer emerytury do Kanady wraz z aktami rentowymi Pani Nowak do I Oddziału ZUS w Łodzi, tj. jednostki wyznaczonej do transferu polskich świadczeń emerytalno-rentowych osobom uprawnionym zamieszkałym w Kanadzie, która podejmie dalszą wypłatę emerytury na rachunek emerytki w banku kanadyjskim. OBOWIĄZKI INFORMACYJNE WOBEC ZUS EMERYTÓW LUB RENCISTÓW ZAMIESZKAŁYCH W KANADZIE Emeryci lub renciści ZUS mają obowiązek informować jednostkę ZUS wypłacającą świadczenie o każdej okoliczności, która ma wpływ na uprawnienia do emerytury lub renty albo ich wypłatę. Do okoliczności tych należą w szczególności: zmiany w zakresie danych personalnych (np. imienia, nazwiska) i adresowych, zmiana państwa zamieszkania, zmiana numeru rachunku bankowego, podjęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, osiąganie przychodu mającego wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie emerytury lub renty (dotyczy to przychodu zarówno z działalności wykonywanej w Polsce, jak i za granicą). Emeryci oraz renciści ZUS są zobowiązani na żądanie organu rentowego do potwierdzania własnoręcznym podpisem istnienia dalszego prawa do pobierania świadczenia. Jednostka ZUS wypłacająca emeryturę lub rentę osobom zamieszkałym w Kanadzie przesyła okresowo świadczeniobiorcom, do wypełnienia i odesłania do ZUS, formularz Poświadczenie życia i zamieszkania. Formularz ten powinien zostać wypełniony i własnoręcznie podpisany przez emeryta lub rencistę, a w przypadku zaistnienia okoliczności uniemożliwiających lub utrudniających złożenie własnoręcznego podpisu przez osobę sprawującą faktycznie opiekę nad tym świadczeniobiorcą. Własnoręczne złożenie podpisu przez daną osobę w obu przypadkach powinno zostać potwierdzone przez właściwy urząd lub osobę do tego upoważnioną w państwie zamieszkania wymienionych osób, albo przez upoważnioną osobę w polskiej placówce dyplomatycznej lub konsularnej. DEFINICJE POJĘĆ UŻYWANYCH W UMOWIE POLSKO-KANADYJSKIEJ W Umowie zostały zdefiniowane niektóre pojęcia, takie jak: "ustawodawstwo" oznacza ustawy i inne przepisy prawne obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej i Kanadzie dotyczące świadczeń z ubezpieczenia społecznego, objętych zakresem przedmiotowym Umowy. Polskie przepisy prawne w zakresie świadczeń z ubezpieczenia emerytalno-rentowego i wypadkowego realizowanych przez ZUS obejmują przepisy: o ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, o ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych, o ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, o ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz przepisy wykonawcze do ww. ustaw; "instytucja właściwa" w odniesieniu do Rzeczypospolitej Polskiej oznacza instytucję właściwą do stosowania ustawodawstwa, a w odniesieniu do Kanady oznacza władzę właściwą; "okres uznawany" oznacza: o w odniesieniu do Rzeczypospolitej Polskiej okres uwzględniany przy ustalaniu prawa do świadczenia zgodnie z polskim ustawodawstwem, który obejmuje okresy składkowe, okresy równorzędne oraz okresy nieskładkowe o w odniesieniu do Kanady okres składkowy zastosowany celem uzyskania prawa do świadczenia zgodnie z Planem Emerytalno-Rentowym Kanady (Canada Pension Plan) oraz okres, podczas którego wypłacana jest renta z tytułu niezdolności do pracy zgodnie z tym Planem, a także okres zamieszkiwania zastosowany celem uzyskania prawa do

20 świadczenia zgodnie z Ustawą Zabezpieczenia Emerytalnego (Old Age Security Act); "świadczenie" oznacza świadczenie pieniężne przewidziane przez ustawodawstwo każdej ze Stron, objęte zakresem przedmiotowym zastosowania Umowy, w tym wszystkie dodatki i podwyżki mające zastosowanie wobec takiego świadczenia pieniężnego; "terytorium" oznacza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz terytorium Kanady (włącznie z Prowincją Quebec). Inne określenia, które nie zostały zdefiniowane w Umowie, mają takie znaczenie, jakie zostało im nadane w ustawodawstwie wewnętrznym stosowanym przez każdą ze Stron. WZORY FORMULARZY WYKORZYSTYWANYCH PRZEZ KLIENTÓW ZUS PRZY STOSOWANIU UMOWY Z KANADĄ Przy załatwianiu wniosków emerytalno-rentowych na podstawie Umowy wprowadzone zostały następujące wzory formularzy łącznikowych do stosowania przez klientów: Wzory formularzy wniosków o polskie świadczenia do wypełnienia przez osoby ubiegające się o polskie świadczenia z zastosowaniem Umowy zamieszkałe w Kanadzie lub w państwie trzecim: CAN-PL 1 - CAN-PL 2 - Wniosek o polską emeryturę-rentę z tytułu niezdolności do pracy wersji polsko-angielskiej wersji polsko-francuskiej Wniosek o polską rentę rodzinną wersji polsko-angielskiej wersji polsko-francuskiej CAN-PL 6 - ZUS N-11C /KANADA Wniosek o wypłatę polskiego zasiłku pogrzebowego wersji polsko-angielskofrancuskiej - Opinia lekarska wersji polsko-francuskiej wersji polsko-angielskiej Formularz ten należy dołączyć do wniosku o polskie świadczenie uzależnione od niezdolności do pracy. Wzory formularzy wniosków o kanadyjskie świadczenia do wypełnienia przez osoby ubiegające się o kanadyjskie świadczenia z zastosowaniem Umowy zamieszkałe w Polsce: Dla celów wypełnienia poniższych formularzy należy zapoznać się wyjaśnieniami zamieszczonymi w "Informatorach pomocniczych", które zawierają szczegółowe wskazówki i informacje ułatwiające wypełnianie tych formularzy. Wniosek o kanadyjskie świadczenia z tytułu PL-CAN 1 - starości, emeryturę oraz dla osób pozostałych przy życiu wersji polskofrancuskiej wersji polskoangielskiej Informator pomocniczy do Wniosku o kanadyjskie świadczenia z tytułu starości, emeryturę oraz dla osób pozostałych przy życiu wersji polskiej wersji angielskiej