Broszura informacyjna w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej na rynku Republiki Południowej Afryki

Transkrypt

1 Broszura informacyjna w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej na rynku Republiki Południowej Afryki ZASADY ZAKŁADANIA I PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 1.1. OMÓWIENIE FORM PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W Republice Południowej Afryki działalność gospodarczą można prowadzić w następujących formach: samodzielnej działalności gospodarczej (ang. sole proprietorship); partnerstwa (ang. partnership); zamkniętej korporacji - brak odpowiednika w prawie polskim (ang. close corporation); spółki kapitałowej prywatnej (ang. private company); spółki kapitałowej publicznej (ang. public company); spółki zagranicznej (ang. external company); powiernictwa, brak odpowiednika w prawie polskim (ang. trust). Bez potrzeby rejestracji można prowadzić działalność gospodarczą w formie samodzielnej działalności gospodarczej oraz jako partnerstwo. Natomiast, aby rozpocząć działalność w formie korporacji (ang. close corporation) albo spółki (ang. private, public albo external company), korporacja lub spółka musi być najpierw zarejestrowana przez Sąd Rejestrowy spółek i korporacji, odpowiednik polskiego rejestru sądowego (ang. Registrar of Companies and Close Corporations ). Sąd Rejestrowy musi być również zawiadomiony o zmianach w korporacji oraz spółce, takich jak zmiana adresu, członkowstwa, zarządu, audytora. Zmiana członkowstwa w korporacji jest ważna dopiero, gdy zostanie zanotowana w rejestrach. Inaczej w przypadku spółki, gdzie odnotowanie nowych danych w rejestrach ma charakter jedynie deklaratywny - zmiany są ważne od momentu ich dokonania a nie od momentu ich zanotowania przez Sąd Rejestrowy. Ustawowa regulacja korporacji zawarta jest w ustawie the Close Corporations Act 69 of 1984 (akt 69 z 1984 roku). Ten akt razem z the Companies Act 61 of 1973 są odpowiednikami polskiego kodeksu spółek handlowych. The Close Corporations Act oraz the Companies Act mówią o ww. Sądzie Rejestrowym, (ang. Registrar of Companies and Close Corporations), natomiast w praktyce instytucja ta często nazywana jest CIPRO (skrót od ang. the Companies and Intellectual Property Registration Office Urząd Rejestracji Spółek i Własności Intelektualnej, albo DTI (skrót od ang. the Department of Trade and Industry) - Departament Handlu i Przemysłu, którego częścią jest CIPRO. 1

2 Informowanie Sądu Rejestrowego odbywa się za pomocą obowiązkowych formularzy, które dostępne są na stronie: Można je wydrukować, wypełnić ręcznie i dostarczyć do siedziby sądu, która znajduje się w Pretorii. Dostępne są również programy, które pozwalają na wypełnienie formularzy przed ich wydrukowaniem. Niektóre z formularzy można także wypełnić on-line, jednakże wymagana jest rejestracja członkowska na stronie. Chociaż rejestracji może dokonać każdy, jednak niektóre formularze dostępne są jedynie dla tzw. zweryfikowanych członków. Weryfikacja następuje po osobistym przedstawieniu dowodu osobistego tutejszemu tzw. Komisarzowi Przysiąg (ang. Commissioner of Oaths), co oczywiście stanowi znaczne utrudnienie dla podmiotów zagranicznych. REJESTRACJA PODMIOTU Samodzielna działalność gospodarcza (ang. Sole Proprietorship) Ta forma prowadzenia działalności gospodarczej nie wymaga oddzielnej rejestracji. Jednakże, w zależności od rodzaju działalności, mogą być wymagane osobne pozwolenia np. pozwolenie na handel alkoholem, itp. Sole proprietorship nie posiada oddzielnej osobowości prawnej i przedsiębiorca odpowiada własnym majątkiem za długi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Partnerstwa (ang. Partnership) Partnerstwo również nie wymaga oddzielnej rejestracji. Może mieć nie więcej, niż 20 członków. Nie posiada oddzielnej osobowości prawnej, dlatego partnerzy odpowiadają własnym majątkiem za długi partnerstwa. W wielu regulacjach prawnych partnerstwo jest traktowane, jak gdyby było oddzielną osobą prawną, tzn. można pozwać partnerstwo, bez potrzeby wymieniania w pozwie wszystkich partnerów. Podstawą partnerstwa jest umowa, która najczęściej zawierana jest w formie pisemnej. Nie jest to jednak wymogiem i ustna umowa jest równie wiążąca. W południowo-afrykańskim prawie umów nie ma wymogu, żeby umowa, opiewająca powyżej pewnej ustalonej wartości, była przygotowana w formie pisemnej. Niemniej, dla niektórych rodzajów umów, forma pisemna jest podstawą ważności, np.: umowa kupna-sprzedaży nieruchomości. Korporacja zamknięta brak odpowiednika w polskim prawie (ang. Close Corporation) Często nazywana w skrócie CC. Posiada oddzielną osobowość prawną. Członek korporacji CC jest zarówno udziałowcem jak i członkiem zarządu CC. Pierwszym krokiem rejestracji jest tzw. rezerwacja nazwy korporacji, co odbywa się przez wypełnienie formularza CK 7 i poddanie pod ocenę Sądu Rejestrowego. Formularz CK 7 pozwala na wybranie 6 nazw, w kolejności od najbardziej pożądanej nazwy. Następnie sąd Rejestrowy sprawdza, czy któraś z proponowanych nazw nie konfliktuje z nazwami już istniejących spółek i korporacji, i jeżeli nie stwierdził takiego konfliktu, wówczas jedna z nazw jest zarezerwowana na 2 miesiące. Taką rezerwację można przedłużyć na kolejne 2 miesiące (formularz CM6 oraz 30,00 ZAR opłaty). Opłata wynosi 50,00 ZAR. Oczekiwanie na odpowiedź zależy od ilości dokumentów i od obłożenia pracą Sądu Rejestrowego. Po dokonaniu rezerwacji nazwy można zarejestrować korporację. W tym celu należy wypełnić formularz CK 1. Informacje konieczne do wypełnienia formularza obejmują: opis działalności korporacji; adres siedziby (wraz z adresem pocztowym); dane członków (pełne imiona i nazwisko, numer dowodu osobistego, adres fizyczny, pocztowy oraz pracy, zawód, narodowość i czy ma kartę stałego pobytu w RPA); określenie końca roku fiskalnego (z reguły jest to koniec lutego). Do formularza CK 1 należy dołączyć list od Sądu Rejestrowego potwierdzający rezerwację imienia oraz pisemną zgodę audytorów na przyjęcie stanowiska audytorów korporacji. Opłata wynosi 30,00 ZAR, a czas oczekiwania to ok. 2

3 3 tygodnie. O zmianie członkowstwa w korporacji informuje się sąd Rejestrowy poprzez formularz CK 2, natomiast przy zmianie audytora albo adresu należy wypełnić formularz CK2A. Dokonywanie ww. zmian jest wolne od opłat. Spółka kapitałowa prywatna (ang. Private Company) Spółka kapitałowa prywatna posiada oddzielną osobowość prawną. Funkcje zarządu oraz udziałowców są rozdzielone. Podobnie jak korporacja, aby rozpocząć działalność gospodarczą, spółka musi być zarejestrowana przez Sąd Rejestrowy. Sąd Rejestrowy musi być również poinformowany o niektórych zmianach, np. zmiana adresu, audytora, członków zarządu. Rejestracja takich zmian nie ma jednak charakteru deklaratywnego i datą zmiany jest zmiana ustalona przez spółkę. Co ważne, nie ma wymogu zawiadomienia sądu Rejestrowego o zmianie udziałowców spółki. Spółka może mieć tylko jednego członka zarządu i jednego udziałowca, którym może być ta sama osoba. Spółka kapitałowa prywatna nie może mieć więcej, niż 50 udziałowców. Nie ma też wymogu minimalnego wkładu. Z reguły takim minimalnym wkładem jest nominalna wartość udziałów (około 100,00 ZAR za 100 udziałów ). Przedsiębiorcy mogą również kupić tzw. shelf company, czyli gotowe, już zarejestrowane spółki, gdzie zmienia się jedynie, adres, audytora, udziałowców i członków zarządu. Pewnego rodzaju przewagą spółki kapitałowej nad korporacją jest fakt, iż zawiadomienie sądu Rejestrowego o zmianach ma charakter deklaratywny, a nie konstytutywny, dlatego osoba nabywająca wyżej opisaną spółkę z półki może od razu rozpocząć działalność gospodarczą w spółce. Pierwszym krokiem rejestracji spółki kapitałowej jest rezerwacja nazwy. Procedura jest taka sama, jak przy rezerwacji nazwy dla korporacji, tylko dokonuje się jej przy użyciu formularza CM 5. Opłata wynosi 50,00 ZAR, a czas oczekiwania zależy od ilości pracy sądu Rejestrowego. Po rezerwacji nazwy można zarejestrować spółkę. Wymagane do tego dokumenty obejmują: Podstawowe dokumenty tzw. ang. Memorandum oraz Articles of Association (formularze CM2 i CM44 konstytucja spółki), które muszą być potwierdzone notarialnie; oba notarialnie potwierdzone oryginały muszą być złożone w sądzie Rejestrowym; Formularz CM1 (ang. Certificate of Incorporation) zaświadczenie o rejestracji; Formularz CM46 (ang. Certificate to Commence Business) zaświadczenie, że spółka może rozpocząć działalność gospodarczą; Formularz CM47 (ang. Statement by each director regarding adequacy of capital of company - zaświadczenie przez członków zarządu, że spółka ma wystarczającą ilość kapitału dla prowadzenia działalności gospodarczej, w praktyce członkowie zarządu potwierdzają, że spółka ma zdolność zaciągnięcia pożyczki); Formularz CM22 (ang. Notice of Registered and Postal Address of Company) zawiadomienie o fizycznym i pocztowym adresie siedziby spółki; Formularz CM27 (ang. Consent to act as director or officer of Company) zgoda na mianowanie jako członek zarządu albo urzędnik spółki; Formularz CM29 (ang. Content of Register of Directors, Auditors and Officers) wyciąg z rejestru członków zarządu, audytorów oraz urzędników spółki; Formularz CM31 (ang. Notice of consent to Appointment, change of Name, Resignation by, Removal of Auditor) notyfikacja o zgodzie na mianowanie, zmianie nazwy, rezygnacji, usunięciu audytora. Informacje potrzebne do wypełnienia dokumentów do rejestracji spółki są podobne, jak w przypadku korporacji. Do powyższych dokumentów należy dołączyć list z Sądu Rejestrowego, potwierdzający rezerwację nazwy. Opłata rejestracyjna wynosi 350,00 ZAR oraz 5,00 ZAR za każde 1000,00 ZAR kapitału spółki. Czas oczekiwania na rejestracje do ok. 1 miesiąca. Istnieje także zestaw dokumentów, które muszą być przygotowane, lecz nie 3

4 jest wymagane ich złożenie w sądzie Rejestrowym, np.: świadectwa udziałowe (ang. Share certificates). W trakcie działalności spółki, o ewentualnych zmianach informuje się za pomocą następujących formularzy: CM22 zmiana adresu; CM29 zmiana członków zarządu i urzędników oraz CM31 zmiana audytorów. Dokonywanie zmian jest zwolnione z opłat. Spółka kapitałowa publiczna Public Company Spółka kapitałowa publiczna jest podobna w konstrukcji i działaniu do opisanej powyżej spółki kapitałowej prywatnej (ang. private company). Większe są jednak wymogi w zakresie sprawozdawczości do Sądu Rejestrowego. Różnicą jest także ilość osób: spółka publiczna musi posiadać przynajmniej 2 członków zarządu oraz 7 udziałowców. Poza tym, rejestracja odbywa się w ten sam sposób, jak rejestracja spółki prywatnej. Podobnie zawiadamia się o wprowadzaniu ewentualnych zmian w dokumentach. Spółka zagraniczna (ang. External Company) Jest to spółka zagraniczna, która prowadzi działalność gospodarczą w RPA i ma tutaj swoją siedzibę (tzw. branżę). W ciągu 21 dni od założenia siedziby w RPA, taki podmiot musi złożyć następujące dokumenty do Sądu Rejestrowego: Memorandum & Articles of Association (formularz CM39); Notyfikacja o adresie (formularz CM22); dane członków zarządu (formularz CM29); dane audytorów (formularz CM31) oraz dane przedstawiciela spółki, który jest upoważniony do przyjęcia pism w imieniu spółki (formularz CM37). Opłata za rejestrację wynosi 350,00 ZAR, a czas oczekiwania, do 4 tygodni. Powiernictwo (ang. Trust) Początkowo forma ta została przewidziana dla administracji majątku osób, które nie mają pełnej zdolności prawnej, np.: niepełnoletni, osoby ubezwłasnowolnione. Funkcję zarządu pełnią tzw. trustees, którzy administrują majątkiem trustu na rzecz beneficjentów. Majątek należy do trust do momentu, kiedy zarządcy podejmą decyzję o wypłacie, albo o przekazaniu części (lub całości) tego majątku beneficjentom. Trust nie posiada oddzielnej osobowości prawnej i technicznie mówiąc trustee nabywa prawo do majątku. Niemniej, w wielu dokumentach prawnych trust jest traktowany jakby posiadał własną osobowość prawną i trustem ma zakaz łączenia swojego prywatnego majątku z majątkiem trustu. Zarządzanie powiernictwem odbywa się na podstawie umowy (ang. deed of trust) pomiędzy założycielem trustu (ang. founder) i zarządcami (ang. trustees). Taka umowa musi być zarejestrowane przez tzw. ang. the Master of High Court. Pryncypał Sądu Okręgowego, ang. Master of High Court nie ma odpowiednika w prawie polskim. Jest to instytucja o charakterze powierniczym. Master sprawuje ogólną kontrolę nad kuratorami (ang. curator bonis, curator ad litem), powiernikami (ang. trustees) oraz zarządcami majątkiem spadkowym (ang. executors). Po rejestracji powiernictwa Master wystawia zaświadczenie (ang. Letters of Authority), które upoważnia zarządców do działania w imieniu trustu. Jest to obecnie rzadko używana forma do prowadzenia działalności gospodarczej. 2. WAŻNE LINKI Wydział Promocji Handlu i Inwestycji w Johannesburgu Ambasady RP w Pretorii, RPA P.O. Box 1547 Houghton 2041 Republic of South Africa / Republika Południowej Afryki Tel.: fax: office@poltrade.org.za 4

5 5