Zagraniczna turystyka przyjazdowa do Polski w 2009 roku

Transkrypt

1 Instytut Turystyki Witold Bartoszewicz, Teresa Skalska Zagraniczna turystyka przyjazdowa do Polski w 2009 roku Warszawa 2010

2 Wykonano w Instytucie Turystyki na zlecenie Departamentu Turystyki Ministerstwa Sportu i Turystyki, w ramach Programu Badań Statystycznych Statystyki Publicznej. Temat nr (091) Turystyka zagraniczna Instytut Turystyki sp. z o.o Warszawa, ul. Merliniego 9a tel. (22) , fax. (22) it@intur.com.pl 2

3 Spis treści WPROWADZE IE. CEL I ZAWARTOŚĆ OPRACOWA IA... 7 CZĘŚĆ I. METODOLOGIA I CHARAKTERYSTYKA BADAŃ ZAGRA ICZ EJ TURYSTYKI PRZYJAZDOWEJ METODOLOGIA POLSKICH BADAŃ GRANICZNYCH Losowanie próby Organizacja i przebieg badań w 2009 roku Szacowanie liczby przekroczeń granicy Szacowanie przeciętnych wydatków CZĘŚĆ II. TE DE CJE W TURYSTYCE ŚWIATOWEJ I EUROPEJSKIEJ SYTUACJA OGÓLNA TRENDY W TURYSTYCE EUROPEJSKIEJ W 2009 ROKU. PODSTAWOWE KRAJE RECEPCYJNE I GENERUJĄCE RUCH TURYSTYCZNY CZĘŚĆ III. WY IKI BADAŃ I STYTUTU TURYSTYKI: STA I TE DE CJE WIELOLET IE RUCH PRZYJAZDOWY DO POLSKI WYDATKI CUDZOZIEMCÓW W POLSCE: PODSTAWOWE TRENDY I KIERUNKI ZMIAN Przeciętne wydatki turystów Wydatki według rodzajów i miejsca ponoszenia Wydatki odwiedzających jednodniowych Przychody dewizowe Polski z tytułu zagranicznej turystyki przyjazdowej CHARAKTERYSTYKA PRZYJAZDÓW TURYSTÓW DO POLSKI W 2009 ROKU Cele pobytu Długość pobytu Organizacja podróży Miejsca noclegów Rozmieszczenie terytorialne zagranicznego ruchu turystycznego w Polsce Charakterystyka demograficzna Charakterystyka przyjazdów z wybranych krajów Charakterystyka turystyki przyjazdowej do Polski w latach SEGMENTY RYNKU Uwagi ogólne Przyjazdy w celach typowo turystycznych Wizyty u krewnych lub znajomych Przyjazdy służbowe lub w interesach Przyjazdy na zakupy Cele zdrowotne PODSUMOWANIE OMÓWIE IE STOSOWA YCH POJĘĆ A EKS. SZCZEGÓŁOWE TABELE

4 Spis tabel Tab. 1. Realizacja ankiet IT-TZ według miesięcy i przejść granicznych 11 Tab. 2. Realizacja ankiet IT-OJ według miesięcy i przejść granicznych 13 Tab. 3. Przykład uogólnienia wyników pomiaru 17 Tab. 4. Struktura ruchu osób i pojazdów według granic w latach 2008 i Tab. 5. Przyjazdy turystów zagranicznych na świecie według regionów 23 Tab. 6. Wpływy z turystyki międzynarodowej na świecie według regionów 24 Tab. 7. Przyjazdy turystów zagranicznych w Europie 25 Tab. 8. Wpływy z turystyki przyjazdowej w Europie 27 Tab. 9. Dynamika zmian PKB w Europie i ważnych krajów pozaeuropejskich 28 Tab. 10. Indeks nastrojów w UE od września 09 do kwietnia Tab. 11. Przyjazdy do Polski w latach (w tys.) 32 Tab. 12. Przyjazdy ogółem i w tym turystów do Polski w kwartałach 2009 roku (w tys.) 33 Tab. 13. Przyjazdy turystów do Polski w latach (w tys.) 34 Tab. 14. Liczba turystów zagranicznych i liczba noclegów w obiektach noclegowych zakwaterowania zbiorowego w latach (w tys.) 35 Tab. 15. Dynamika zmian liczby korzystających z bazy noclegowej w 2009 roku 36 Tab. 16. Dynamika zmian liczby noclegów w bazie noclegowej w 2009 roku 36 Tab. 17. Liczba turystów zagranicznych i udzielonych im noclegów w obiektach zakwaterowania zbiorowego w 2009 r. 37 Tab. 18. Liczba korzystających z obiektów zakwaterowania zbiorowego według województw 38 Tab. 19. Liczba turystów zagranicznych korzystających z obiektów noclegowych zakwaterowania zbiorowego według najliczniej odwiedzanych powiatów (w tys.) 39 Tab. 20. Liczba noclegów turystów zagranicznych w obiektach noclegowych zakwaterowania zbiorowego według powiatów (w tys.) 40 Tab. 21. Przeciętne wydatki turystów zagranicznych na terenie Polski w latach Tab. 22. Struktura wydatków poniesionych przez turystów na terenie Polski w latach Tab. 23. Struktura wydatków turystów poniesionych przed podróżą w latach Tab. 24. Poziom i struktura wydatków poniesionych przed podróżą (wybrane kraje) 52 Tab. 25. Przeciętne wydatki turystów w latach według odwiedzanych województw 54 Tab. 26. Przeciętne wydatki turystów w latach według odwiedzanych miast 55 Tab. 27. Przeciętne wydatki odwiedzających jednodniowych w latach (w USD na osobę) 56 Tab. 28. Struktura wybranych rodzajów wydatków odwiedzających jednodniowych 58 Tab. 29. Wydatki odwiedzających jednodniowych według krajów i celu podróży w 2009 roku (USD) 58 Tab. 30. Cele przyjazdów odwiedzających jednodniowych w 2009 roku według krajów (%) 60 Tab. 31. Zakres poruszania się na terenie Polski odwiedzających jednodniowych w 2009 roku 61 Tab. 32. Wielkość i struktura łącznych przychodów dewizowych Polski w latach Tab. 33. Skorygowane przychody dewizowe Polski w latach z tytułu turystyki przyjazdowej 66 Tab. 34. Przychody z tytułu przyjazdów cudzoziemców a wpływy z eksportu towarów i usług 67 Tab. 35. Cele pobytu w Polsce (dane w %) 69 Tab. 36. Struktura przyjazdów w interesach (dane w %) 71 Tab. 37. Długość pobytu w Polsce (dane w %) 72 Tab. 38. Sposób organizacji podróży (dane w %) 72 Tab. 39. Główne miejsca noclegów (dane w %) 73 Tab. 40. Liczba wizyt w ciągu 12 miesięcy (dane w %) 75 Tab. 41. Dane demograficzne turystów zagranicznych (w %) 78 Tab Charakterystyka przyjazdów według krajów pochodzenia turystów (w %) 124 4

5 Spis rysunków Rys. 1. Przykład wypełnionego arkusza sprawozdawczego. 16 Rys. 2. Przykład podsumowania pomiarów z punktu przekraczania granic 17 Rys. 3. Schemat uogólnienia wyników pomiaru 18 Rys. 4, 5, 6. Godzinowy rozkład ruchu w przykładowych punktach przekraczania granic 20 Rys. 7, 8, 9. Tygodniowy rozkład ruchu na granicach z Niemcami, Słowacją i Białorusią 21 Rys. 10. Zmiany przyjazdów turystów do Polski według kwartałów 34 Rys. 11. Liczba korzystających z bazy noclegowej w latach Rys. 12. Średnie miesięczne kursy USD i EUR w latach Rys. 13. Przeciętne wydatki turystów na osobę w 2009 roku w USD (według krajów) 44 Rys. 14. Przeciętne wydatki turystów na dzień pobytu w 2009 roku (w USD) według krajów 45 Rys. 15. Zmiany wielkości przeciętnych wydatków nierezydentów w latach Rys. 16. Wydatki turystów w 2009 roku według celu podróży (w USD na osobę) 47 Rys. 17. Wydatki turystów w 2009 roku według rodzaju wykorzystywanej bazy noclegowej 48 Rys. 18. Wydatki turystów w 2009 roku według sposobu organizacji podróży (w USD na osobę) 49 Rys. 19. Struktura wydatków poniesionych przez turystów na terenie Polski w latach Rys. 20. Łączne wydatki na podróż poniesione przez turystów odwiedzających Polskę w 2009 roku 53 Rys. 21. Przeciętne wydatki odwiedzających jednodniowych w 2009 roku według krajów (w USD) 57 Rys. 22. Struktura wydatków odwiedzających jednodniowych w latach (w %) 57 Rys. 23. Zmiany w poziomie przeciętnych wydatków odwiedzających jednodniowych 59 Rys. 24. Zmiany wielkości przeciętnych wydatków odwiedzających jednodniowych 60 Rys. 25. Łączne przychody Polski z tytułu przyjazdów cudzoziemców w latach Rys. 26. Łączne przychody dewizowe Polski z tytułu przyjazdów cudzoziemców w latach według kwartałów 64 Rys. 27. Struktura przychodów dewizowych w latach według grup krajów 65 Rys. 28. Udział przychodów z turystyki w wartości eksportu towarów i usług (w %) 66 Rys. 29. Cele pobytu w latach Rys. 30. Zróżnicowanie celów pobytu zależnie od środka transportu 70 Rys. 31. Zróżnicowanie form turystyki biznesowej zależnie od środka transportu 70 Rys. 32. Sezonowe zróżnicowanie celów pobytu 70 Rys. 33. Zróżnicowanie formy organizacyjnej przyjazdu zależnie od środka transportu 72 Rys. 34. Charakterystyka turystów korzystających z usług biur podróży 73 Rys. 35. Charakterystyka turystów korzystających z hoteli, moteli lub pensjonatów 74 Rys. 36. Struktura wieku turystów zagranicznych w 2009 roku 78 Rys. 37. Charakterystyka turystów należących do skrajnych grup wieku 79 Rys. 38. Profil turystów ogółem 80 Rys. 39. Profil turystów z Niemiec 81 Rys. 40. Profil turystów z Ukrainy 82 Rys. 41. Profil turystów z Białorusi 83 Rys. 42. Profil turystów z Litwy 84 Rys. 43. Profil turystów z Rosji 85 Rys. 44. Profil turystów z Republiki Czeskiej 86 Rys. 45. Profil turystów ze Słowacji 87 Rys. 46. Profil turystów z Łotwy i Estonii 88 Rys. 47. Profil turystów z Wielkiej Brytanii 89 Rys. 48. Profil turystów ze Szwecji 90 Rys. 49. Profil turystów ze Stanów Zjednoczonych 91 5

6 Rys. 50. Profil turystów z Włoch 92 Rys. 51. Profil turystów z Francji 93 Rys. 52. Profil turystów z Holandii 94 Rys. 53. Profil turystów z Austrii 95 Rys. 54. Profil turystów z Danii 96 Rys. 55. Profil turystów z Irlandii 97 Rys. 56. Profil turystów z Norwegii 98 Rys. 57. Profil turystów z Belgii 99 Rys. 58. Profil turystów z Hiszpanii 100 Rys. 59. Zmiany długości pobytu w Polsce 101 Rys. 60. Turystyka i wypoczynek trendy wieloletnie 102 Rys. 61. Interesy lub sprawy służbowe trendy wieloletnie 102 Rys. 62. Zakupy trendy wieloletnie 103 Rys. 63. Przyjazdy zorganizowane z udziałem biur podróży trendy wieloletnie 103 Rys. 64. Korzystający z bazy hotelowej trendy wieloletnie 104 Rys. 65. Przyjazdy turystów według podstawowych celów pobytu (oszacowanie w tys. przyjazdów) 106 Rys. 66. Wydatki turystów w 2009 roku, poniesione w Polsce i przed podróżą (według celu) 108 Rys. 67. Struktura łącznych wydatków poniesionych przez turystów w latach w podziale na podstawowe segmenty rynku 109 Rys. 68. Przeciętne wydatki turystów na osobę i dzień pobytu w latach (wybrane segmenty rynku) 109 Rys. 69. Przeciętne wydatki osób deklarujących w latach cele typowo turystyczne 111 Rys. 70. Wydatki osób deklarujących cele typowo turystyczne struktura rodzajowa 112 Rys. 71. Przeciętne wydatki osób deklarujących odwiedziny u krewnych i znajomych jako główny cel podróży 113 Rys. 72. Wydatki osób deklarujących odwiedziny u krewnych i znajomych jako główny cel podróży struktura rodzajowa 114 Rys. 73. Przeciętne wydatki turystów deklarujących interesy lub sprawy służbowe jako główny cel podróży 115 Rys. 74. Wydatki osób deklarujących interesy lub sprawy służbowe jako główny cel podróży struktura rodzajowa 116 Rys. 75. Przeciętne wydatki osób deklarujących zakupy jako główny cel podróży 117 Rys. 76. Wydatki osób deklarujących zakupy jako główny cel podróży struktura rodzajowa 118 Spis map Mapa 1 Liczba turystów zagranicznych korzystających z obiektów noclegowych zakwaterowania zbiorowego (w tys.) 39 Mapa 2 Liczba noclegów turystów zagranicznych w obiektach noclegowych zakwaterowania zbiorowego (w tys.) 39 Mapa 3. Liczba turystów zagranicznych korzystających z obiektów noclegowych zakwaterowania zbiorowego według powiatów w 2009 roku 41 Mapa 4. Liczba udzielonych noclegów turystom zagranicznym korzystającym z obiektów noclegowych zakwaterowania zbiorowego według powiatów w 2008 roku 42 Mapa 5. Przeciętne wydatki turystów w 2009 roku według odwiedzanych województw 54 Mapa 6. Przyjazdy turystów zagranicznych według województw w 2009 roku (mln wizyt) 75 Mapa 7. Rozmieszczenie terytorialne zagranicznego ruchu turystycznego według celów pobytu 76 Mapa 8. Korzystający z usług biur podróży lub rezerwacji 77 Mapa 9. Korzystający z obiektów zakwaterowania zbiorowego 77 6

7 WPROWADZENIE. CEL I ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA Badania przyjazdowej turystyki zagranicznej do Polski są prowadzone przez Instytut Turystyki w ramach Programu Badań Statystycznych Statystyki Publicznej; finansuje je Ministerstwo Sportu i Turystyki. Przedmiotem tych badań są: charakterystyka turystów zagranicznych odwiedzających Polskę, charakterystyka ich pobytu w Polsce oraz określenie wielkości i struktury wydatków poniesionych w Polsce przez odwiedzających jednodniowych i turystów. Uzyskane wyniki stanowią bazę źródłową do szczegółowych analiz turystyki przyjazdowej pod kątem: krajów pochodzenia turystów, poszczególnych segmentów rynku, regionalnego zróżnicowania turystyki itp. Dzięki cykliczności badań możliwa jest obserwacja wieloletnich trendów. Badanie wydatków służy ponadto do oszacowania wpływów z turystyki przyjazdowej (m.in. dla NBP) i wykonywania analiz na potrzeby rachunku satelitarnego turystyki. Wyniki badań wykorzystuje się też do przygotowywania materiałów dla międzynarodowych organizacji zajmujących się statystyką turystyki, jak Światowa Organizacja Turystyki (UNWTO) oraz Eurostat. Do 2001 roku wyniki badań przedstawiano w dwu odrębnych publikacjach: jedna poświęcona była wydatkom cudzoziemców, druga zaś szczegółowej charakterystyce przyjazdów turystów do Polski. Od 2002 roku wyniki całości badań ankietowych zrealizowanych w ramach tematu Turystyka zagraniczna omawiamy w jednej publikacji. Pierwsza część jest poświęcona zagadnieniom metodologicznym. Od 2007 roku zmieniamy organizację i przebieg badań, w związku z tym informujemy o podstawowych założeniach zmodyfikowanej metody wdrożonej w 2007 i rozwijanej w 2009 roku i kierunkach jej rozwoju w przyszłości. W drugiej części omawiamy tendencje w turystyce światowej i europejskiej (międzynarodowy ruch turystyczny i nowe zjawiska w turystyce europejskiej w 2009 r.). Prezentacja wyników badań Instytutu Turystyki zawarta w trzeciej części koncentruje się na omówieniu rezultatów uzyskanych w 2009 roku na tle wyników badań z poprzednich lat. Również w analizie danych GUS o korzystających z bazy noclegowej, posługujemy się trendami wieloletnimi. Szczegółowo omówiono następujące zagadnienia: cele pobytu w Polsce, długość pobytu, formę organizacyjną przyjazdów, wykorzystywaną bazę noclegową, sposoby spędzania czasu, odwiedzane regiony i miasta, środki transportu i cechy demograficzne turystów. W rozdziałach poświęconych wydatkom określono przychody dewizowe Polski z tytułu zagranicznej turystyki przyjazdowej na podstawie analizy wielkości wydatków turystów zagranicznych i odwiedzających jednodniowych oraz strukturę wydatków według podstawowych grup (noclegi, wyżywienie, usługi rekreacyjne, zakupy oraz inne wydatki), z uwzględnieniem kraju zamieszkania cudzoziemców, długości i celu wizyty, typu wykorzystywanej bazy noclegowej, miejsca pobytu i innych zmiennych. Szczególną uwagę poświęciliśmy segmentacji rynku według głównego celu przyjazdu i najważniejszych krajów generujących ruch turystyczny do Polski. Publikację zamyka aneks tabelaryczny ze szczegółowymi danymi charakteryzującymi przyjazdy z 21 krajów. 7

8 8

9 CZĘŚĆ I. METODOLOGIA I CHARAKTERYSTYKA BADAŃ ZAGRANICZNEJ TURYSTYKI PRZYJAZDOWEJ 1. Metodologia polskich badań granicznych W Polsce regularne badania sondażowe na przejściach granicznych prowadzi Instytut Turystyki. Podstawą tych badań są zamówienia rządowe w ramach Programu Badań Statystycznych Statystyki Publicznej. Realizując badania wśród turystów i odwiedzających jednodniowych, Instytut Turystyki od 2007 roku posługuje się dwiema ankietami: - IT-TZ, przeznaczoną dla turystów (osób korzystających na terenie Polski przynajmniej z jednego noclegu), ukierunkowaną w jednej części na badanie celów, motywów i form przyjazdów do Polski, w drugiej na badanie wydatków poniesionych w związku z pobytem w Polsce, zarówno na terenie naszego kraju, jak i przed podróżą, - IT-OJ, dla odwiedzających jednodniowych, dostosowaną do charakteru ich pobytu w Polsce (znaczny udział przyjazdów na zakupy). Brak kontroli na granicach wewnętrznych strefy Schengen sprawił, że opracowaliśmy własną metodę, która musi zastąpić rejestry ruchu sporządzane dotąd przez Straż Graniczną. Wdrażana od 2007 roku nowa metoda obserwacji i pomiaru ruchu na granicach, w latach 2008 i 2009 była już podstawowym źródłem informacji o wielkości międzynarodowego ruchu turystycznego. Rezultatem zliczania ruchu na granicach i źródłem późniejszych analiz i oszacowań są wypełnione zestawienia zbiorcze ZAG, przygotowane w dwóch wersjach: dla drogowych punktów przekraczania granicy i pozostałych (lotnisk i portów promowych). Ankieta IT-TZ (charakterystyka turystów zagranicznych) Ankieta jest kompilacją dwóch ankiet stosowanych do 2006 roku. Na charakterystykę turysty i jego przyjazdu do Polski składają się: kraj stałego zamieszkania, główny cel przyjazdu, forma organizacyjna podróży (indywidualnie, grupowo, z biurem podróży), rodzaj bazy noclegowej wykorzystywanej w Polsce, długość pobytu (mierzona liczbą noclegów), liczba noclegów w odwiedzanych województwach i większych miastach. Konstrukcja ankiety pozwala na powiązanie informacji o odwiedzanych województwach i liczbie noclegów z rodzajem bazy noclegowej. Zbiera się także podstawowe dane demograficzne (płeć i wiek) i dane o środkach transportu. W części dotyczącej wydatków przyjęto zasadę, że na pytania odpowiada osoba bądź grupa osób wspólnie ponoszących wydatki w czasie pobytu w Polsce i dysponujących przez ten czas wspólnym budżetem (w jęz. angielskim nazywana często travelling party). Taki sposób badania dopuszczany jest w zaleceniach metodologicznych UNWTO 1, jak również stosowany w innych krajach, zarówno europejskich, jak i pozaeuropejskich. Istotną z punktu widzenia metodologii badań wydatków zasadą ustalania ich wielkości jest w pierwszym rzędzie pytanie o całą pozostawioną w Polsce sumę, a następnie o szacunkowy podział ogółu wydatków na grupy wymienione w ankiecie. Zgodnie z zaleceniami UNWTO, w badaniu Instytutu Turystyki z grupy wydatków na turystykę wyłączono: a) zakupy w celach handlowych, tj. w celu odsprzedania, b) inwestycje kapitałowe dokonywane na terenie odwiedzanego kraju, c) darowizny gotówkowe na rzecz krewnych i znajomych, a także darowizny dla instytucji. Ta pierwsza grupa wydatków może być wyłączona zarówno za pomocą pytania o główne cele przyjazdu do Polski, jak i o rodza- 1 Collection of Tourism Expenditure Statistics. A Technical Manual. WTO Madryt 1995, s

10 jową strukturę wydatków. Ankieta pozwala także na wyodrębnienie wydatków na transport międzynarodowy (zgodnie z zaleceniami MFW). Możliwa jest identyfikacja respondentów ze względu na sposób organizacji podróży i stopień zaangażowania organizatorów turystyki. Dzięki temu można w przybliżeniu oszacować wartość usług sprzedawanych w formie pakietów w miejscu zamieszkania turystów. Wynika to z treści pytania, w którym poproszono turystów o podjęcie próby określenia wysokości wydatków poniesionych przed podróżą i ich podziału na trzy podstawowe kategorie: koszty zakupu całego pakietu bądź przedpłaty na część usług, koszty transportu, inne wydatki. Należy jednak pamiętać, że dane o wydatkach ponoszonych przed podróżą nie są w pełni miarodajne. W tej grupie wydatków znalazły się bowiem zarówno kwoty, które wpłynęły pośrednio do Polski poprzez biura podróży i polskich przewoźników, jak i te, które pozostały za granicą (koszty usług transportowych zakupionych u obcych przewoźników, prowizje zagranicznych biur podróży itp.). A zatem uzyskane dane nie pozwalają wyodrębnić tej części wydatków, która jest przeznaczona na pokrycie kosztów świadczenia usług na terenie Polski. Nie dają również odpowiedzi na pytanie o strukturę pakietów. Osoby, które przyjechały indywidualnie i nie korzystały z usług pośredników, oraz te, które korzystały jedynie z pośrednictwa w rezerwacji, poproszone zostały o dokonanie podziału wydatków poniesionych na terenie Polski na sześć podstawowych rodzajów. W porównaniu z poprzednimi ankietami, obecna nie zawiera pytań o sposób spędzania czasu w Polsce i o ocenę pobytu. Ankieta IT-OJ (charakterystyka pobytu w Polsce i wydatki poniesione przez odwiedzających jednodniowych na terenie Polski) W badaniu zrealizowanym w 2009 roku zastosowano taki sam kwestionariusz badawczy przeznaczony dla odwiedzających jednodniowych jak w poprzednim roku. Ma on przede wszystkim na celu ustalenie łącznych wydatków tej grupy nierezydentów. Na podstawie uzyskanych danych możliwy jest także podział wydatków na wyżywienie (w tym na zakup usług gastronomicznych), transport (w tym na zakup paliw i zakup biletów), usługi rekreacyjne, zakupy (w tym: na własne potrzeby i w celu odsprzedania) oraz inne wydatki. Pozwala to na ujawnienie wielkości zakupów, a co za tym idzie, oszacowanie udziału wydatków na zakupy w strukturze wydatków ogółem. Pozwala również na wyłączenie zgodnie z zaleceniami UNWTO zakupów w celach handlowych (tj. w celu odsprzedania) z grupy wydatków na turystykę. Dzięki temu można skorygować sposób liczenia łącznych przychodów dewizowych i dostosować go w pełni do wymagań metodologicznych UNWTO. W porównaniu z ankietą stosowaną do 2006 roku włącznie, dodano pytania charakteryzujące sposób podróżowania na terenie Polski: (7) Czy wjeżdżając na teren Polski korzystał(a) Pan/Pani z tego samego przejścia granicznego co obecne? i (8) Jak daleko od przejścia granicznego Pan/Pani podróżował(a) na terenie Polski? 1.1. Losowanie próby Przy realizacji badań granicznych trzeba uwzględnić znaczną liczbę punktów przekraczania granic Polska ma długą granicę lądową. To bardzo utrudnia dobór próby i realizację badań, pewnym ułatwieniem jest duża koncentracja ruchu. Na podstawie danych Straży Granicznej wiemy, że 2007 roku połowa przejść obsłużyła 0,1% cudzoziemców, a 14 przejść ponad połowę (51,1%) całego ruchu z zagranicy, przy czym w tej czołowej czternastce było tylko jedno przejście na wschodzie i jeden port lotniczy (Okęcie). Jak poprzednio, w 2009 roku stosowano schemat losowania warstwowego i dwustopniowego. Zasadą grupowania jest rodzaj przejścia, tj. granice z poszczególnymi krajami plus 10

11 przejścia morskie i lotnicze. Dane do losowania pochodziły z danych Straży Granicznej o ruchu na przejściach granicznych w roku poprzedzającym badanie, czyli Na tej podstawie wyróżniono kategorie przejść, jako kryterium zakwalifikowania do danej kategorii przyjmując wielkość ruchu. Drugi etap doboru próby polega na wyznaczeniu odrębnie dla każdej tury wacht (konkretne odcinki czasowe na przejściu granicznym). Od 2008 roku nowa sytuacja na granicach wewnętrznych strefy Schengen utrudniła dostęp do osób przekraczających granicę, co sprawia, że zasada losowego wyboru respondentów na tych granicach została poważnie ograniczona. Element losowy zapewniony jest przez omówione wyżej losowanie przejść. Ponadto stosuje się następujące reguły, mające na celu zróżnicowanie badanych grup respondentów: - proporcjonalne, zależne od wielkości ruchu, określenie liczby ankiet do zrealizowania na danym przejściu; - wyznaczenie limitów ankiet IT-TZ do zrealizowania z mieszkańcami krajów sąsiedzkich, - przestrzeganie zasady co który Organizacja i przebieg badań w 2009 roku Badania realizowano w punktach przekraczania granic (na granicy wewnętrznej strefy Schengen) lub na przejściach granicznych (na granicy wewnętrznej strefy Schengen, czyli granicy z Rosją, Białorusią i Ukrainą). Ankieterzy rozdawali kwestionariusze (w dziesięciu wersjach językowych) cudzoziemcom opuszczającym nasz kraj. Każdy rodzaj ankiety wręcza się niezależnie różnym respondentom. Badaniem objęte są osoby w wieku 15 i więcej lat. Podczas przeciętnej tury badań w punkcie przekraczania granicy (i w jego okolicach) badania ankietowe prowadzi się w ciągu 2-5 dni, równolegle z pomiarem ruchu. W 2009 roku na polskich przejściach granicznych przeprowadzono osiem tur badań, które przypadły na dziewięć miesięcy: luty, marzec, kwiecień, maj, czerwiec, sierpień, wrzesień, listopad i grudzień. Pierwszą turę badań przeprowadzono w dniach od 27 lutego do 9 marca, drugą od 27 marca do 5 kwietnia, trzecią maja, czwartą czerwca, piątą sierpnia, szóstą września, siódmą 9-20 listopada, ósmą 7-17 grudnia. Każda tura badań obejmowała od 30 do 34 przejść granicznych. Łącznie w ciągu całego roku prowadzono badania na 67 przejściach. Dwie tury badań przypadające na każdy kwartał umożliwiają określenie poziomu wydatków turystów, a w konsekwencji oszacowanie wpływów z poszczególnych rynków zarówno w całym roku, jak i według kwartałów. Tab. 1. Realizacja ankiet IT-TZ według miesięcy i przejść granicznych Granica/przejście luty marz kwie maj czerw sierp wrze list gru Rosja Bezledy Gronowo Litwa Budzisko Ogrodniki Białoruś Bobrowniki Kukuryki Kuźnica Białostocka Połowce Sławatycze Terespol (drog)

12 Granica/przejście luty marz kwie maj czerw sierp wrze list gru Ukraina Dorohusk Hrebenne Korczowa Krościenko 10 Medyka (drog) Zosin Słowacja Barwinek Chochołów Chyżne Jurgów 20 Korbielów Leluchów Łysa Polana Niedzica Winiarczykówka Zwardoń Czechy Boboszów Cieszyn 80 Cieszyn - Boguszowice Głuchołazy Jakuszyce Kudowa-Słone Lubawka Marklowice Nowe Chałupki Paczków Pietraszyn Pietrowice Głubczyce Porajów-Hradek 10 5 Tłumaczów 15 Zawidów iemcy Gubinek Jędrzychowice Kołbaskowo Kostrzyń Krajnik Dolny Lubieszyn Łęknica Olszyna Osinów Dolny Przewóz 15 Radomierzyce Rosówek Sieniawka Słubice Świecko Świnoujście (drog.) Zasieki 15 12

13 Granica/przejście luty marz kwie maj czerw sierp wrze list gru Zgorzelec (drog) Lotnicze Gdańsk-Rębiechowo Katowice-Pyrzowice Kraków-Balice Poznań-Ławica Warszawa Okęcie Wrocław-Strachowice Morskie Gdynia (port) Świnoujście (port) RAZEM Źródło: Badania Instytutu Turystyki w 2009 roku. Tab. 2. Realizacja ankiet IT-OJ według miesięcy i przejść granicznych Granica/przejście luty marz kwie maj czerw sierp wrze list gru Rosja Bezledy Gronowo Litwa Budzisko Ogrodniki Białoruś Bobrowniki Kukuryki Kuźnica Białostocka Połowce Sławatycze Terespol (drog) Ukraina Dorohusk Hrebenne Korczowa Krościenko 20 Medyka (drog) Zosin Słowacja Barwinek Chochołów Chyżne Jurgów 25 Korbielów Leluchów Łysa Polana Niedzica Winiarczykówka Zwardoń Czechy Boboszów Cieszyn 140 Cieszyn - Boguszowice

14 Granica/przejście luty marz kwie maj czerw sierp wrze list gru Głuchołazy Jakuszyce Kudowa-Słone Lubawka Marklowice Nowe Chałupki Paczków Pietraszyn Pietrowice Głubczyce Porajów-Hradek Tłumaczów 15 Zawidów iemcy Gubinek Jędrzychowice Kołbaskowo Kostrzyń Krajnik Dolny Lubieszyn Łęknica Olszyna Osinów Dolny Przewóz 15 Radomierzyce Rosówek Sieniawka Słubice Świecko Świnoujście (drog.) Zasieki 72 Zgorzelec (drog) Lotnicze Gdańsk-Rębiechowo Katowice-Pyrzowice Kraków-Balice Poznań-Ławica Warszawa Okęcie Wrocław-Strachowice Morskie Gdynia (port) Świnoujście (port) RAZEM Źródło: Badania Instytutu Turystyki w 2009 roku. Brak kontroli na granicach wewnętrznych strefy Schengen wymusił modyfikację metody pomiaru ruchu granicznego. Na przejściach drogowych podstawową jednostką obserwacji są pojazdy, na przejściach lotniczych i promowych nadal osoby. W związku z tym zróżnicowano zestawienia zbiorcze z przejść granicznych. Szczegółowe zasady organizacji pracy najlepiej przedstawić cytując fragment instrukcji dla wykonawców badań. 14

15 Pracę zaczynamy po przybyciu na przejście graniczne. Po 30 minutach pracy 2 i pół lub 3 godziny przerwy i zaczynamy kolejną wachtę. Jeśli na danym przejściu jest kilka bramek (potoków podróżnych), kolejną wachtę wykonujemy na drugiej bramce i tak dalej. Nominalny czas dyżuru: od 8.00 do (14 godzin). Dopuszcza się niewielkie odstępstwa wynikające z możliwości transportu i organizacji pracy ekip. Na kilku przejściach (Medyka, Okęcie) wskazane byłoby przedłużenie pracy do północy. Z kolei są takie przejścia, na których czas dyżuru może być krótszy (np. od do 20.00). [ ] Zliczanie ruchu cudzoziemców powinno objąć WYJAZDY z Polski Zliczanie ruchu Polaków powinno objąć POWROTY do Polski. Jeśli na przejściu pracuje jedna ekipa, najlepiej liczenie cudzoziemców i Polaków robić osobno t.j. po półgodzinnej pracy przy liczeniu cudzoziemców przechodzimy do liczenia ruchu granicznego Polaków, potem przerwa (ale już krótsza niż trzygodzinna) i cały cykl się powtarza. Jeśli pracują dwie ekipy co na przejściach o dużym ruchu byłoby wskazane liczenie Polaków i cudzoziemców odbywałoby się jednocześnie. Przyjmujemy, że średnio na przejściu w ciągu jednego dnia pracy będą 4 półgodzinne wachty poświęconych na zliczanie ruchu cudzoziemców. [ ] Na przejściach drogowych liczymy pojazdy przekraczające granicę i liczbę osób w nich podróżujących. Na podstawie rejestracji pojazdu określamy kraj. Wyniki zliczania podajemy odrębnie dla poszczególnych rodzajów pojazdów (samochód osobowy, mikrobus, autobus, ciężarowy/dostawczy, inne pojazdy). Arkusz sprawozdawczy zawiera też rubrykę piesi, których należy po prostu policzyć, mimo, że zapewne nie da się określić kraju zamieszkania pieszych. Po każdej wachcie wypełniamy arkusze sprawozdawcze nie zapominając o wpisaniu wartości N (co który liczony) przyjętej podczas każdej półgodzinnej wachty, odrębnie dla każdego typu pojazdu. Zakładamy, że zazwyczaj N=1. Ale musimy też przewidzieć takie sytuacje, kiedy ruch jest tak duży, że określenie rejestracji i liczby pasażerów może być trudne wówczas skupiamy uwagę na co N-tym. Zdajemy sobie sprawę, że trudne lub niemożliwe jest określenie kraju zamieszkania w sytuacji, kiedy osoby podróżują wynajętym lub świeżo zakupionym samochodem, albo stanowią wielonarodowościowe grupy osób, podróżujących wspólnym środkiem transportu (busy/autokary rejsowe). M.in. dlatego wyodrębniamy rodzaje pojazdów. Prosimy o przestrzeganie podanych liczb półgodzinnych wacht. 15

16 Rys. 1. Przykład wypełnionego arkusza sprawozdawczego. Nazw a przejścia granicznego ŚWIECKO Symbol przejścia granicznego SW Typ pojazdu ZAG Ruch graniczny cudzoziemców (przejścia drogowe) Data Początek Koniec Dzień godzina miesiąc minuta Instytut Turystyki Sp. z o.o. ul. Merliniego 9a, Warszawa Tel. (022) Fax (022) N Wyniki zliczania co który liczony Kraj (wg rejestracji) Liczba pojazdów Liczba osób 1.1. Samochód osobowy 1 Niemcy Litwa Belgia Holandia Białoruś Ukraina Mikrobus 1 Niemcy Litwa Autobus 4.1. Ciężarowy/ 1 Rosja dostawczy Litwa Niemcy Estonia Ukraina Mołdawia / Łotwa 1/2 1/ Austria / Holandia 1/2 1/ Białoruś Inne pojazdy 1 Niemcy Piesi 1.3. Szacowanie liczby przekroczeń granicy Wyniki zliczania ruchu na poszczególnych przejściach są podsumowywane, a następnie analizowane odrębnie dla typów granic. Mamy tu do czynienia z procedurą odwrotną do losowania próby. Uzyskane wyniki porównuje się z (historycznymi, z 2007 r. i niekiedy wcześniejszymi) danymi Straży Granicznej. Polega to na sprawdzeniu jaką część ruchu na danej granicy (np. ze Słowacją) obsługiwały zbadane przejścia/punkty przekraczania granic w analogicznym okresie 2007 roku. Uzyskane wskaźniki służą uogólnieniu wyników pomiaru dla każdego typu granicy z osobna. 16

17 Rys. 2. Przykład podsumowania pomiarów z punktu przekraczania granic a ½ godz. Świecko ( iemcy) :00 7:30 10:00 12:30 10:00 13:00 16:00 18:30 12:30 16:00 19:30 22:00 7:30 10:30 13:30 16:30 Źródło: Instytut Turystyki. Tab. 3. Przykład uogólnienia wyników pomiaru Straż Graniczna: wyjazdy cudzoziemców w III kw r. Udział badanych przejść Uogólnione wyniki pomiaru na kwartał III kw r.: doszacowanie Rep. Fed. Niemiec , Gubinek , Jędrzychowice , Kołbaskowo , Krajnik Dolny , Lubieszyn , Łęknica , Olszyna , Osinów dolny , Radomierzyce , Rosówek , Sieniawka , Świecko , Świnoujście (drogowe) , Zgorzelec , Źródło: Instytut Turystyki. 17

18 Rys. 3. Schemat uogólnienia wyników pomiaru Kwartalne podsumowanie pomiarów z przejść na danej granicy Obliczenie średniej na godzinę Dane SG z 2007 roku Odrębnie dla każdego przejścia: = średnia * liczba godzin ruchu * liczba dni Udział badanych przejść w ruchu na danej granicy Doszacowanie sumy wyników z badanych przejść Źródło: Instytut Turystyki. = Rosja + Litwa + Białoruś + Ukraina + Słowacja + Czechy + Niemcy + morskie + lotnicze Nie sposób pominąć słabych punktów zastosowanej metody. Są to: Wciąż zbyt mała liczba obserwacji, która może zaowocować błędem w obliczaniu średniego ruchu na godzinę. Zbyt arbitralne, aczkolwiek oparte na obserwacjach ekipy realizującej badania, określenie godzin efektywnego ruchu na przejściu. Oparcie się na danych SG z 2007 roku, czyli przyjęciu, że nie zmieniła się istotnie struktura ruchu na poszczególnych przejściach. Założenie to będzie z czasem coraz bardziej ryzykowne. Możliwość błędu przy określeniu kraju tablic rejestracyjnych pojazdów. Trudności realizacyjne w portach lotniczych i morskich. Tabela 4. zawiera podsumowanie analizy ruchu osób i pojazdów na poszczególnych granicach. Dokonano tej analizy, aby sprawdzić, czy uzyskane w wyniku naszych pomiarów proporcje typów pojazdów wytrzymują porównanie z danymi Straży Granicznej za 2007 rok. Tab. 4. Struktura ruchu osób i pojazdów według granic w latach 2008 i 2009 Granica/ rodzaj pojazdu Udział osób na danej granicy Udział osób w całości obserwacji Udział pojazdów na danej granicy Białoruś 3% 4% Samochód 67% 73% 79% 80% Mikrobus 8% 4% 5% 2% Autobus 15% 11% 1% 1% Ciężarowy 9% 12% 15% 17% Inne pojazdy 1% 0% 1% 0% 18

19 Granica/ rodzaj pojazdu Udział osób na danej granicy Udział osób w całości obserwacji Republika Czeska 20% 21% Udział pojazdów na danej granicy Samochód 51% 66% 60% 66% Mikrobus 9% 7% 8% 8% Autobus 24% 13% 2% 1% Ciężarowy 12% 11% 27% 22% Inne pojazdy 2% 2% 4% 3% Piesi 3% 2% Republika Litewska 3% 6% Samochód 31% 59% 24% 62% Mikrobus 0% 1% 0% 0% Autobus 18% 13% 1% 0% Ciężarowy 50% 26% 74% 37% Inne pojazdy 0% 1% 0% 1% Rep. Fed. iemiec 53% 51% Samochód 70% 67% 79% 76% Mikrobus 3% 5% 2% 3% Autobus 11% 11% 1% 1% Ciężarowy 8% 10% 15% 18% Inne pojazdy 1% 1% 3% 2% Piesi 6% 6% Federacja Rosyjska 1% 1% Samochód 38% 41% 63% 68% Mikrobus 9% 6% 8% 6% Autobus 40% 43% 5% 5% Ciężarowy 10% 8% 24% 19% Inne pojazdy 0% 1% 0% 1% Piesi 3% 0% Republika Słowacka 9% 9% Samochód 65% 74% 78% 83% Mikrobus 7% 5% 4% 4% Autobus 22% 14% 2% 1% Ciężarowy 5% 5% 14% 10% Inne pojazdy 1% 1% 2% 2% Piesi 1% 1% Ukraina 11% 8% Samochód 46% 44% 55% 64% Mikrobus 10% 13% 20% 17% Autobus 16% 17% 4% 2% Ciężarowy 5% 7% 20% 15% Inne pojazdy 1% 1% 1% 2% Piesi 22% 18% Źródło: badania Instytutu Turystyki w latach 2008 i Można uznać, że proporcje są zbliżone. Na przykład udział samochodów ciężarowych w 2007 roku na granicy z Białorusią wyniósł, według S.G., 16%, na granicy z Czechami 20%, z Litwą 59%, z Niemcami 6%, z Federacją Rosyjską 20%, ze Słowacją 15%, z Ukrainą 16%. Widać, że odsetki wynikające z naszych pomiarów są z reguły nieco wyższe, ale można uznać, że mamy do czynienia z kontynuacją trendu wzrostowego, który obserwuje się w ruchu pojazdów ciężarowych od kilku lat. Z kolei udział autobusów i autokarów podawany przez Straż Graniczną waha się od 0,5 do 3%, od czego nasze pomiary raczej nie odbiegają. 19

20 Rys. 4, 5, 6. Godzinowy rozkład ruchu w przykładowych punktach przekraczania granic Średnio na godz. 140 Bobrowniki (Białoruś) godzina Średnio na godz. Cieszyn - Boguszowice (Czechy) godzina Średnio na godz. Kudowa-Słone godzina Źródło: badania Instytutu Turystyki w 2009 roku. 20

21 Rys. 7, 8, 9. Tygodniowy rozkład ruchu na granicach z Niemcami, Słowacją i Białorusią Średnio na godz. 260 Rep. Fed. iemiec Średnio na godz Średnio na godz Dzień tygodnia Republika Słowacka Dzień tygodnia Dzień tygodnia Źródło: badania Instytutu Turystyki w 2009 roku. Republika Białoruś 21

22 Zestawienia zbiorcze z przejść granicznych nie są jedynym źródłem wykorzystywanym do szacowania wielkości ruchu cudzoziemców i mieszkańców Polski. Do uogólnienia wyników pomiaru ruchu służą również: publikowane przez SG aktualne dane o ruchu granicznym (cząstkowe, ograniczone do granicy zewnętrznej strefy Schengen ), wyniki obserwacji i pomiarów ruchu granicznego wykonywanych w 2007 roku przez Instytut Turystyki, miesięczne dane GUS o liczbie cudzoziemców korzystających z obiektów zakwaterowania zbiorowego według krajów, dane publikowane przez Urząd Lotnictwa Cywilnego Szacowanie przeciętnych wydatków W 2009 roku, podobnie jak w latach poprzednich, częścią projektu było badanie, a następnie szacowanie i analiza wielkości oraz struktury wydatków nierezydentów. Od wielu lat podstawą do ustalenia przeciętnych wydatków nierezydentów (turystów i odwiedzających jednodniowych), jak też łącznych wpływów z poszczególnych krajów, są średnie arytmetyczne z próby dla poszczególnych krajów (na osobę i na dzień pobytu) i średnie ważone dla całej populacji. Średnie arytmetyczne z całej próby nie są publikowane i wykorzystywane do oszacowań, gdyż powielałyby błąd wynikający ze struktury próby, która nie zawsze odpowiada strukturze zbiorowości generalnej. W kolejnych turach badań próba często nie jest proporcjonalna do tej struktury przyjazdów, która wynika z danych Straży Granicznej (w odniesieniu do krajów objętych badaniami tych służb) i z oszacowań Instytutu Turystyki. Wspomniano o tym wcześniej w części poświęconej zasadom losowania. Z kolei przeciętne wydatki nierezydentów (turystów i odwiedzających jednodniowych) z poszczególnych krajów i poszczególnych grup wyróżnionych ze względu na wybrane cechy (np. wg celu podróży, środków transportu, miejsc zakwaterowania) są liczone, upowszechniane i wykorzystywane do dalszych oszacowań. Warto w tym miejscu przypomnieć, że podobnie jak w odniesieniu do wszystkich badaniach przeprowadzonych w poprzednich latach możliwość i zasadność posługiwania się średnimi arytmetycznymi z próby dla wybranych segmentów rynku jest jednak dość ograniczona. Dotyczy to zwłaszcza tych grup turystów i odwiedzających jednodniowych, które nie są w próbie dostatecznie licznie reprezentowane. Posługując się średnimi arytmetycznymi z próby podzielonej ze względu na wybrane cechy należy więc zawsze mieć na względzie liczebność tej próby w danym segmencie rynku. Średnie ważone nie są i nie powinny być wykorzystywane do dalszych oszacowań (np. do obliczania globalnych przychodów dewizowych z tytułu przyjazdów turystów). Średnie te, zarówno obliczone dla turystów, jak dla odwiedzających jednodniowych, służą głównie do analizy dynamiki zmian przeciętnych wydatków w poszczególnych latach. Ani średnie z próby, ani średnie ważone nie obejmują wydatków poniesionych przed podróżą. 22

23 CZĘŚĆ II. TENDENCJE W TURYSTYCE ŚWIATOWEJ I EUROPEJSKIEJ 2. Sytuacja ogólna Liczba międzynarodowych przyjazdów turystycznych w 2009 roku spadła o 4,3% do 880 milionów na całym świecie. Północna Europa (-6%) i Południowa i śródziemnomorska Europa (-4%) radziły sobie nieco lepiej niż początkowo szacowano, podczas gdy wyniki krajów Europy Środkowej i Wschodniej skorygowano w dół (do -10%). Pozytywne wyniki dla Afryki Północnej i Subsaharyjskiej (odpowiednio: +2% i +4%) zostały skorygowane w górę, a spadek w Ameryce Południowej okazał się mniejszy (-1%). Wpływy z turystyki międzynarodowej w 2009 roku zmniejszyły się o 5,8 %, do 852 miliardów USD (611 mld euro) wobec 942 miliardów USD (641 mld euro) w 2008 roku. Z uwzględnieniem zmienności kursów walutowych i inflacji, spadek wpływów z turystyki wyniósł -5,8 %. Wszystkie regiony świata odczuły malejące wpływy z wyjątkiem Afryki. Azja i rejon Oceanu Spokojnego (-1%) i Bliski Wschód (-3%) wypadły stosunkowo lepiej od średniej światowej. Największe straty notuje Ameryka (-11%, o 22 mld USD mniej) i Europa (-7%, spadek o 60 mld USD, lub 26 mld euro). Tab. 5. Przyjazdy turystów zagranicznych na świecie według regionów Zmiana 09/08 Świat ogółem ,3 Europa 309,1 392,2 441,0 463,9 485,4 487,3 460,0-5,6 Europa Północna 35,8 43,7 52,8 56,5 58,1 56,4 53,0-6,0 Europa Zachodnia 112,2 139,7 141,7 148,6 153,9 153,2 145,9-4,7 Europa Środkowo-Wschodnia 58,1 69,3 87,5 91,4 96,6 99,7 89,8-9,9 Europa Południowa i Śródziemnomorska 103,0 139,5 159,1 167,3 176,8 178,0 171,3-3,8 Azja i Pacyfik 82,0 110,1 153,6 166,0 182,0 184,0 180,9-1,7 Azja Płn.-Wschodnia 41,3 58,3 86,0 92,0 101,0 101,0 98,1-2,9 Azja Płd.-Wschodnia 28,4 36,1 48,5 53,1 59,7 61,7 62,0 0,4 Oceania 8,1 9,6 11,0 11,0 11,2 11,1 10,9-1,7 Azja Południowa 4,2 6,1 8,1 9,8 10,1 10,3 10,0-2,8 Ameryki 109,0 128,3 133,3 135,8 142,9 146,9 140,0-4,7 Ameryka Północna 80,7 91,5 89,9 90,6 95,3 97,7 92,1-5,7 Karaiby 14,0 17,1 18,8 19,4 19,8 20,1 19,4-3,2 Ameryka Środkowa 2,6 4,3 6,3 6,9 7,8 8,3 7,9-5,3 Ameryka Południowa 1,7 15,4 18,3 18,8 20,1 20,8 20,6-1,3 Afryka 18,6 26,1 35,3 39,1 42,6 44,5 45,9 3,0 Afryka Północna 7,3 10,2 13,9 15,1 16,3 17,1 17,5 1,9 Afryka Subsaharyjska 11,4 15,9 21,4 24,0 26,3 27,4 28,4 3,7 Bliski Wschód 13,7 24,9 37,8 40,9 46,9 56,0 52,9-5,4 Źródło: Światowa Organizacja Turystyki (U WTO): World Tourism Barometer, Interim update, April

24 Tab. 6. Wpływy z turystyki międzynarodowej na świecie według regionów Zmiany (waluty lokalne, ceny stałe) zmiany mld USD na przyjazd mld euro na przyjazd 07/06 08/07 09/ Świat ogółem 5,7 1,3-5, Europa 2,7-1,4-6,6 472,8 412, ,5 295,7 640 Północna Europa 4,0-2,0-3,0 70,2 60, ,8 43,6 820 Zachodnia Europa 2,3-2,9-7,1 161,4 143, ,7 102,6 700 Środkowo - Wschodnia Europa Europa Południowa i Śródziemn. 8,9 2,1-7,9 57,8 47, ,3 34, ,9-0,8-7,0 183,4 161, ,7 115,4 670 Azja i Pacyfik 10,0 4,7-1,2 209,0 202, ,1 145,4 800 Azja Północno - Wschodnia 8,3 8,5 0,7 100,0 100, ,0 72,0 730 Azja Płd - Wschodnia 16,0-1,0-7,2 59,8 53, ,6 38,5 620 Oceania 6,4 2,9 5,2 33,7 33, ,9 24, Azja Południowa 6,8 7,4-3,5 15,5 15, ,6 10, Ameryki 6,5 4,6-9,6 187,7 165, ,6 118,7 850 Ameryka Północna 7,4 6,7-11,9 138,5 119, ,2 85,4 930 Karaiby 0,9-3,1-4,1 23,6 22, ,1 16,1 830 Środkowa Ameryka 10,6-1,1-7,1 6,4 5, ,3 4,2 540 Ameryka Płd 6,8 2,4-1,4 19,2 18, ,1 13,0 630 Afryka 9,5-4,0-5,9 29,9 28, ,4 20,1 440 Afryka Północna 7,5-4,1-4,9 10,8 9, ,3 7,1 410 Afryka Subsaharyjska 10,6-3,9-6,4 19,2 18, ,0 13,0 460 Bliski Wschód 13,0 5,3-3,0 42,8 43, ,1 31,0 590 Źródło: Światowa Organizacja Turystyki (U WTO): World Tourism Barometer, Interim update, April Wstępne dane UNWTO dla pierwszych miesięcy 2010 roku wskazują, że po wyjątkowo trudnym 2009 roku międzynarodowy popyt turystyczny odzyskuje rozmach. Obserwuje się nasilenie tendencji zwyżkowej rozpoczętej w ostatnim kwartale 2009 roku, kiedy liczba międzynarodowych przyjazdów turystycznych wzrosła o 2%, pierwszy raz po 14 miesiącach spadków. Spośród 77 krajów, które do tej pory podały dane o międzynarodowych przyjazdach w pierwszych miesiącach 2010 roku, 17 ma wciąż ujemne wyniki, podczas gdy 60 notuje wzrost, z czego 24 kraje nawet dwucyfrowy. Do krajów o dwucyfrowym wzroście należą: Estonia (+14%), Izrael (+37%), Hongkong (Chiny) (+14%), Makau (Chiny) (+16%), Japonia (+29%), Tajwan (pr. z Chin) (+28%), Indonezja (+14%), Singapur (+21%), Wietnam (+36%), Guam (+10%), Indie (+13%), Nikaragua (+16%), Ekwador (+14%), Kenia (+18%), Seszele (+16%), Maroko (+14%), Egipt (+29%) i Arabia Saudyjska (+45%). Wzrost liczby przyjazdów na świecie w pierwszych miesiącach 2010 roku szacuje się na 7%. Oczywiście wyniki bieżącego roku porównuje się do bardzo słabych pierwszych miesięcy 2009, kiedy gdy międzynarodowe przyjazdy zmalały o 9%. Wzrost notują wszystkie regiony świata, z Azją i regionem Pacyfiku na czele (+10%). Tempo wzrostu w Europie i Ameryce jest słabsze (po +3%). 24

25 W całym 2010 roku międzynarodowe przyjazdy turystyczne wzrosną, jak się prognozuje, o 3%-4%. UNWTO ocenia, że zamknięcie większości europejskiej przestrzeni powietrznej między 15 i 20 kwietnia mogło spowodować stratę mniej niż połowy pkt% w skali rocznej w Europie i 0,3 pkt% na świecie. 3. Trendy w turystyce europejskiej w 2009 roku. Podstawowe kraje recepcyjne i generujące ruch turystyczny Tab. 7. Przyjazdy turystów zagranicznych w Europie Przyjazdy (w tys.) Zmiany kwartalne (do odpowiedniego kwartału 2008 roku) Źródła danych Zmiana 08/07 Źródła danych I kw II kw III kw IVkw Europa ,6-13,1-7,4-2,7-1,9 Europa Północna ,0-13,1-6,7-6,6-2,6 Dania TCE bd bd NCE -35,8 1,1-11,0-7,9 Finlandia TF ,5 TCE -10,2-13,2-10,5-8,8 Islandia TCE ,7 THS(2) -3,3 0,4 8,4-6,6 Irlandia TF bd bd TF* -9,1-11,9-11,9-13,1 Norwegia TF bd THS -9,3-14,3-6,5 bd Szwecja TCE ,1 TCE -6,3 2,0 4,0 11,7 Wielka Brytania TF ,0 VF -13,9-6,0-7,0-0,3 Europa Zachodnia ,7-13,1-6,3-0,1-3,2 Austria TCE ,6 TCE -8,6 3,7 0,4-3,8 Belgia TCE ,1 TCE -8,7-7,2-2,6-2,9 Francja TF ,3 TCE -19,6-10,8-1,9-9,2 Niemcy TCE ,7 TCE -8,9-6,7 0,1 3,5 Luksemburg TCE bd bd TCE -5,7-4,2-5,3 bd Holandia TCE ,8 TCE -16,2 3,2 0,3 2,7 Szwajcaria THS ,7 THS -9,7-6,9-0,4 2,5 Europa Środkowo- Wschodnia ,9-14,2-12,8-7,6-4,6 Bułgaria TF ,7 TF -6,6-8,3 6,1-2,8 Czechy TCE ,3 TCE -18,5-9,0-7,5-3,9 Estonia TF bd bd TCE -8,2-8,2-1,8 2,9 Węgry TF ,8 TF 0,4 0,8 3,4 6,0 Łotwa TF bd bd TCE -15,9-18,9-23,9-17,4 Litwa TF bd bd TCE -12,1-17,8-19,2-16,5 Polska TF ,3 TF -18,6-12,7-3,1 0,7 25

26 Przyjazdy (w tys.) Zmiany kwartalne (do odpowiedniego kwartału 2008 roku) Źródła danych Zmiana 08/07 Źródła danych I kw II kw III kw IVkw Rumunia TCE ,2 TCE -17,9-15,8-14,9-2,0 Federacja Rosyjska TF bd bd bd VF -10,8-11,5-8,7-8,7 Słowacja TCE ,5 TCE -28,4-31,7-26,2-15,8 Ukraina TF ,3 TF -19,9 bd Bd bd Europa Południowa ,8-12,3-5,6-1,4 1,1 Albania TF bd bd bd VF -1,4 16,7 6,2 bd Andora TF ,1 TF -20,9-14,5 1,1-8,2 Bośnia i Hercegowina TCE ,3 TCE -5,0-7,9 1,8-2,2 Chorwacja TCE ,9 TCE -20,5-4,2 1,8-4,5 Cypr TF ,9 TF -15,2-9,5-10,7-11,8 Macedonia TCE ,7 TCE 6,7 11,4 2,1-13,2 Grecja TF bd bd TF -16,7-8,4-4,3 bd Izrael TF ,7 TF -21,6-15,3-5,7 2,7 Włochy TF ,2 TF -5,4-3,4 5,8 5,8 Malta TF ,4 TF -17,8-11,4-6,3 0,4 Czarnogóra TCE ,2 TCE -10,1-2,5 3,8-11,9 Portugalia TF bd bd bd TCE -21,3-8,4-5,9-0,6 Serbia TCE ,2 TCE -0,4 11,3-3,1-8,5 Słowenia TCE ,8 TCE -10,1-9,4-3,4-2,1 Hiszpania TF ,7 TF -16,9-8,2-7,8-3,5 Turcja TF ,0 TF -1,1-1,0 3,2 8,6 Źródło: Światowa Organizacja Turystyki (U WTO): World Tourism Barometer, Interim update, April Uwaga: źródła danych służących do obliczenia zmian kwartalnych bywają inne niż źródła danych o rocznej liczbie przyjazdów 2. 2 W kolumnach źródła danych informacje o rodzaju danych statystycznych gromadzonych przez poszczególne kraje oznaczone są następująco: TF VF TCE THS międzynarodowe przyjazdy turystów na granicach; międzynarodowe przyjazdy na granicach (łącznie z odwiedzającymi jednodniowymi); turyści zagraniczni korzystający z obiektów noclegowych zakwaterowania zbiorowego; turyści zagraniczni korzystający z hoteli i obiektów typu hotelowego; THS(1) j.w., wliczając apartamenty i mieszkania wakacyjne; NCE noclegi turystów zagranicznych w obiektach zakwaterowania zbiorowego; NCE(3) tylko w hotelach, ośrodkach wypoczynkowych i schroniskach młodzieżowych; NHS noclegi turystów zagranicznych w hotelach i obiektach typu hotelowego; NHS(1) j.w., wliczając apartamenty i mieszkania wakacyjne; NHS(2) tylko w hotelach. 26