dr Małgorzata Parafińska

Transkrypt

1 Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa w świetle polityki równości płci w Policji. Wybrane zagadnienia. dr Małgorzata Parafińska Pojęcie bezpieczeństwa państwa jest pojęciem wieloaspektowym i uzależnionym od konfiguracji czynników natury zewnętrznej i wewnętrznej. Generalnie można je zdefiniować jako rzeczywisty stan stabilności wewnętrznej i suwerenności państwa, który odzwierciedla brak lub występowanie jakichkolwiek zagrożeń w sensie zaspokajania podstawowych potrzeb egzystencjalnych i behawioralnych społeczeństwa oraz traktowania państwa jako suwerennego podmiotu w stosunkach międzynarodowych. Bezpieczeństwo państwa nie jest stanem raz na zawsze danym, lecz procesem na który wpływają różnorakie uwarunkowania bądź ich splot. Przyjmuje się, że w klasycznym podziale stanu państwa wyodrębniamy bezpieczeństwo zewnętrzne i bezpieczeństwo wewnętr zne. Zdaniem A. Wiśniewskiego, bezpieczeństwo wewnętrzne państwa stanowi część wspólną pojęć bezpieczeństwa publicznego i bezpieczeństwa państwa. Do zagrożeń bezpieczeństwa wewnętrznego państwa autor zalicza m.in. terroryzm, zdarzenia godzące w porządek konstytucyjny państwa, konflikty na tle etnicznym, patologie społeczne, masowe migracje, katastrofy naturalne i awarie techniczne. Zarówno w utrzymaniu bezpieczeństwa zewnętrznego jak i wewnętrznego państwa istotną rolę odgrywa tzw. czynnik ludzki. Jak zauważa B. Hołyst, to funkcjonariusze swoje możliwości, kompetencje i wiedzę przekładają na jakość działań na jego rzecz. Z drugiej strony, sami oni posiadają potrzebę bezpieczeństwa związanego z pełnioną służbą. Są to oczekiwania wobec zawodu i instytucji, które daję im zatrudnienie. 1 / 6

2 W tym kontekście interesujący a jednocześnie niedostatecznie przeanalizowany jest problem dotyczący sytuacji kobiet pełniących służbę w formacjach mundurowych, w tym w Policji. Pionierską publikacją w tym obszarze, ukazującą zagadnienie z perspektywy socjologicznej, jest książka Anny Dębskiej Kobieta w mundurze czyli nowa jakość w systemie bezpieczeństwa państwa. Anna Dębska podkreśla w niej, że niezależnie od przewagi tendencji patriarchalnej w sferze zawodowej, pojawienie się tam kobiet dało początek nowemu zjawisku - walce o zatarcie się linii podziału między tym co wolno wyłącznie mężczyznom i tym co mogą robić kobiety. Według autorki, kształtowanie się kobiecej tożsamości, zmiany w sposobie myślenia kobiet o sobie samych (jako pełnoprawnych członkach społeczeństwa) pomagają w przeciwstawianiu się określonym stereotypom. Problem równości płci od lat jest jednym z priorytetów Unii Europejskiej. Znajduje on najpełniejsze rozwinięcie prawne w systemie prawa wspólnotowego. Jednym z podstawowych dokumentów jest Traktat Amsterdamski z 1997 roku, który podnosi równe traktowanie kobiet i mężczyzn do rangi naczelnych celów Wspólnoty Europejskiej. Zgodnie z opinią Komisji Europejskiej, zwalczanie nierówności płci, która nadal utrzymuje się we wszystkich sferach życia społecznego jest zadaniem długoterminowym. Obejmuje ono zarówno zmiany strukturalne jak i zmiany zachowania oraz ponowne zdefiniowanie ról kobiet i mężczyzn. Pomimo zaleceń i dyrektyw unijnych dotyczących wyrównywania szans kobiet i mężczyzn na krajowych rynkach pracy, w polskiej Policji nie podjęto jak dotąd żadnych kompleksowych działań w tym obszarze. Sytuacja kobiet jest w niej słabo rozpoznana, zaś informacje na ich temat w organizacji fragmentaryczne i nie usystematyzowane. Najczęściej są to podstawowe dane statystyczne, jak również publikacje w prasie i periodykach resortowych. Nie omówiony jest obszar dotyczący realnej kondycji kobiet i mężczyzn pod kątem równości płci. Brak jest badań i analiz dotyczących kultury organizacji w aspekcie istnienia stereotypów dotyczących ról społecznych, w tym zawodowych i rodzinnych kobiet i mężczyzn, barier dotyczących równych szans w rozwoju zawodowym, godzenia życia zawodowego z rodzinnym. 2 / 6

3 Zgodnie z obowiązującymi uregulowaniami Ustawy o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 r. Policja jest umundurowaną i uzbrojoną formacją służącą społeczeństwu i przeznaczoną do ochrony ludzi oraz utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Udział kobiet w realizacji tego zadania jest ich konstytucyjnym prawem, gwarantującym równość płci we wszystkich dziedzinach życia społecznego oraz wyrazem wprowadzania w Polsce demokratycznych procedur równościowych i antydyskryminacyjnych. Jednak już sam fakt, iż policja jest formacją o zdecydowanie większej liczbie zatrudnionych w niej mężczyzn wpisuje ją nie tylko w schemat segregacji poziomej na rynku pracy ale i ujawnia wstępny katalog problemów związanych z równouprawnieniem płci. Są to m. in: 1. Stereotypy funkcjonujące w społeczeństwie jak i w samych strukturach Policji dotyczące zarówno tradycyjnej roli kobiet jak i ich służby. Chodzi tu m.o przydatność kobiet w Policji i ich rozwój zawodowy oraz godzenie życia rodzinnego ze służbą. 2. Rekrutacja kobiet, szkolenia i ich warunki. 3. Kariera zawodowa, dostępność do wyższych stanowisk i korpusów. 4. Realizacja praw kobiet w związku z macierzyństwem, ochrona socjalna kobiet. 5. Uzupełnienie luk w prawodawstwie policyjnym dotyczących opieki nad(dotyczy zarówno kobiet jak i mężczyzn). 6. Powrót do służby po okresie urlopu wychowawczego - bariery związane z dezaktualizacją kwalifikacji zawodowych kobiet (dotyczy również mężczyzn). 7. Molestowanie seksualne kobiet. 8. Stosowanie mobbingu często jako formy dyskryminacji, w tym również ze względu na płeć. 9. Brak kultury organizacji opartej na integracji obu płci - równoważnym wnoszeniu i budowaniu przez kobiety i mężczyzn wartości i celówwspólną przestrzeń publiczną. Prowadzona dotychczas polityka kadrowa w Policji nie odzwierciedlała perspektywy płci. Prawodawstwo policyjne nie było nowelizowane po kątem polityki równościowej oraz przeciwdziałania dyskryminacji kobiet. W jej strukturach nie ma organu opiniodawczo - doradczego ds. kobiet. W obliczu zmian skierowanych na równouprawnienie płci zarówno w sytuacji zawodowej jak i rodzinnej, nowelizacji kodeksu pracy w 2008 roku oraz wprowadzenia od 2010 roku fakultatywnych urlopów ojcowskich, jest to sytuacja budząca zaniepokojenie. 3 / 6

4 Jedyną jak dotąd inicjatywą (poza udziałem nielicznych przedstawicieli Policji w konferencjach m.in. na temat kobiet w służbach mundurowych w roku 2008) jest powołanie przez Komendanta Głównego Policji w marcu 2009 roku Pełnomocnika ds. równego statusu kobiet i mężczyzn w Policji. Była to realizacja obowiązku wynikającego z przyjętej przez Polskę Dyrektywy 2002/73/WE z dnia 23 września 2002 roku w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy oraz Konwencji ONZ ds. Eliminacji Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet /CEDAW/. Decyzja nr 132 Komendanta Głównego Policji z dnia 26 marca 2009 roku określiła m.in. zadania i kompetencje Pełnomocnika ds. równego statusu kobiet i mężczyzn. Do jego zadań należy: 1. współpraca z instytucjami międzynarodowymi i krajowymi w zakresie upowszechniania idei równego traktowania; 2. monitorowanie i upowszechnianie standardów i zaleceń, w tym organizacji międzynarodowych, w zakresie równego traktowania; 3. opracowywanie dla kierownictwa Komendy Głównej opinii i stanowisk dotyczących spraw związanych z równym traktowaniem; 4. promowanie w Policji działań na rzecz równego traktowania wszystkich funkcjonariuszy poprzez inspirowanie, monitorowanie, koordynowanie działań szkoleniowych oraz popularyzacyjnych i wydawniczych; 5. reprezentowanie Komendanta Głównego Policji w krajowych i międzynarodowych przedsięwzięciach, poświęconych równemu traktowaniu; 6. przedstawianie tematów z obszaru równego traktowania do realizacji w ramach doskonalenia zawodowego policjantów oraz opiniowanie programów szkoleń z tego zakresu. W odróżnieniu od Pełnomocnika Komendanta Głównego Policji do spraw Ochrony Praw Człowieka, pełnomocnik Komendanta Głównego Policji ds. równego statusu kobiet i mężczyzn nie ma umocowania w terenowych jednostkach organizacyjnych Policji na poziomie wojewódzkim czy powiatowym. Nie posiada zatem sił, środków i narzędzi do rozwiązywania problemów związanych z dyskryminacją ze względu na płeć. 4 / 6

5 W celu monitorowania nieprawidłowości występujących w środowisku policjantów, zgodnie z decyzją Nr 1 Komendanta Głównego Policji z dnia 2 stycznia 2006 roku w sprawie obowiązku przekazywania informacji o uzasadnionych przypuszczeniach popełnienia przestępstwa przez policjanta lub pracownika Policji oraz niektórych zdarzeniach i ich udziałem, wydano polecenie komendantom jednostek organizacyjnych Policji oraz dyrektorom biur Komendy Głównej Policji przekazywania do Biura Spraw Wewnętrznych Komendy Głównej Policji (BSW KGP) informacji o uzasadnionych przypuszczeniach popełnienia przez policjanta lub pracownika Policji przestępstwa oraz o niektórych zdarzeniach z ich udziałem. Niestety, w katalogu zdarzeń nie występują sytuacje związane z dyskryminacją ze względu na płeć np. molestowanie seksualne. Istotnym z punktu widzenia perspektyw funkcjonowania polskiej Policji jest dokument pn. Priorytety Komendanta Głównego na lata Wskazuje on m. in. na potrzebę zwiększenia poziomu zadowolenia policjantów i pracowników policji poprzez zapewnienie optymalnych warunków do realizacji zadań. Uznaje się w nim, iż wykształcona zaangażowana i czerpiąca satysfakcję z pracy kadra funkcjonariuszy i pracowników jest największą wartością Policji. Wobec powyższego szczególną wagę będzie się przywiązywać m.in. do kształcenia kadr policyjnych, opracowania nowej koncepcji rozwoju zawodowego, poprawę wyposażenia na stanowisku pracy. Zwraca się też uwagę na konieczność stworzenia kompleksowego systemu ochrony prawnej funkcjonariuszy, szczególnie tych, którzy narażeni są na pomówienia czy fałszywe oskarżenia. W priorytetach Komendanta Głównego Policji na lata nie znalazły się problemy związane z wyrównywaniem szans kobiet i mężczyzn pełniących służbę w Policji ani problematyka godzenia życia zawodowego z rodzinnym. 5 / 6

6 Problematyka wyrównywania szans kobiet i mężczyzn została dostrzeżona przez związek zawodowy policjantów komendy stołecznej policji. Aktualnie prowadzony jest pilotażowy program dot. równości szans w policji. Jego rezultatem powinno być powołanie w strukturach związku Pełnomocnika ds. równych szans, zdiagnozowanie narzędzi związanych z godzeniem życia zawodowego i rodzinnego oraz opracowanie modelu edukacyjnego służby w policji uwzględniającego możliwość godzenia życia zawodowego i rodzinnego. 6 / 6