4. Wyzwania strategiczne dla miasta Poznania w roku 2013 podsumowanie

Transkrypt

1 Wyzwania strategiczne dla miasta Poznania w roku 2013 podsumowanie STRATEGIA ROZWOJU MIASTA POZNANIA DO ROKU Wyzwania strategiczne dla miasta Poznania w roku 2013 podsumowanie 4.1. Konkurencyjna gospodarka Analiza stanu gospodarki potwierdza, że Poznań jest silnym ośrodkiem gospodarczym w skali kraju. Jego przewaga w zakresie PKB per capita utrzymuje się wyraźnie w stosunku do Wrocławia, Krakowa i innych miast, natomiast nie zmniejsza się dystans do Warszawy. Gospodarka miasta pod względem wydajności pracy (WDB na 1 pracującego) zajmuje niezmiennie drugie miejsce; wydajność ta wzrasta w stosunku do Krakowa, Łodzi, a także Wrocławia. W strukturze wytwarzania WDB dużą rolę odgrywa przetwórstwo przemysłowe. Najwyższa wydajność pracy występowała w Poznaniu w sekcji przemysł i budownictwo. Rosnąca wydajność pracy w przemyśle poznańskim, szczególnie w przetwórstwie przemysłowym, jest w dużym stopniu skutkiem mechanizacji i informatyzacji procesów produkcyjnych. Poziom zaawansowania tych procesów jest warunkowany strukturą wytwórczości, w tym znaczącym udziałem branż o średnioniskim zaawansowaniu technologicznym w gospodarce miasta (produkcja artykułów spożywczych i napojów). Wysoką wydajność pracy przedsiębiorstw przemysłowych potwierdza też wskaźnik rentowności obrotu przedsiębiorstw przemysłowych oraz bardzo wysoka wartość produkcji sprzedanej przemysłu na 1 mieszkańca (od 2009 r. najwyższa wśród sześciu porównywanych miast). Struktura wielkości podmiotów gospodarczych w mieście jest wystarczająco zróżnicowana. Dominują, podobnie jak w innych miastach, mikroprzedsiębiorstwa. Pożądane jest ułatwienie prób ich łączenia się w małe, a lepiej zintensyfikowane włączania się w procesy współpracy, w ramach branż czy klastrów. Wzrasta liczba spółek handlowych z udziałem kapitału zagranicznego, których gęstość w stosunku do liczby mieszkańców w Poznaniu jest wysoka. Wykorzystanie korzyści z inwestowanego w mieście kapitału zagranicznego wymaga większego związania tych spółek z firmami rodzimymi, przedsiębiorstwami przemysłowymi oraz usługowymi zakorzenionymi w przestrzeni miasta, w tym także z jednostkami sektora badawczo-rozwojowego. Nakłady inwestycyjne Poznania w przeliczeniu na 1 mieszkańca po obniżeniu się w 2009 i 2010 r. w następnym znacząco wzrosły. W tym zakresie miasto do 2010 r. miało dużą przewagę w stosunku do Krakowa, Szczecina, Wrocławia oraz Łodzi, a w 2011 r. utraciło ją nieznacznie na rzecz Wrocławia. Nakłady na działalność innowacyjną w przemyśle Poznania rosną po załamaniu w 2009 r. Ich intensywność na 1 pracującego również wzrasta. Niestety, w stosunku do wartości produkcji sprzedanej przemysłu nakłady te są zbyt niskie. Efektywność nakładów innowacyjnych mierzona udziałem w sprzedaży produktów nowych lub istotnie ulepszonych w 2011 r. wzrosła w stosunku do roku poprzedniego - dominują jednak produkty innowacyjne w skali firmy. Innowacyjność przedsiębiorstw przemysłowych Poznania wynika więc raczej z adaptacji rozwiązań już wdrożonych na rynku. Pozytywnym symptomem jest jednak utrzymujący się duży udział produktów nowych i istotnie ulepszonych kierowanych z przetwórstwa przemysłowego na eksport. Nakłady sektora B+R sięgały w 2010 r. 1,5% produktu brutto miasta. Powinny one wzrosnąć przynajmniej o 0,5 p.p., tak żeby miasto mogło utrzymać się na ścieżce budowy gospodarki opartej na wiedzy i podnosić poziom innowacyjności nie tylko poprzez adaptowanie rozwiązań, ale także wdrażanie innowacji oryginalnych oraz zaawansowanie procesów patentowania i intensywnego włączania się w europejską przestrzeń badawczą. Wzrasta liczba jednostek prowadzących działalność badawczo-rozwojową, a także liczba osób zatrudnionych w tym sektorze. Wśród jednostek sektora B+R wzrasta liczba podmiotów gospodarczych (jednostki rozwojowe), ale są one nadmiernie rozdrobnione. Bez podniesienia skuteczności współpracy, usieciowienia wewnątrz sektora oraz zwiększenia zakresu współpracy z innymi ośrodkami krajowymi oraz zagranicznymi utrzymanie przewagi konkurencyjnej poznańskiego ośrodka naukowo-badawczego będzie utrudnione. Sektor badawczo-rozwojowy Poznania stopniowo zmniejsza dystans do rynku, konieczne jest jednak zapewnienie lepszych warunków współpracy jednostek B+R z firmami produkcyjnymi oraz usługowymi, a także otoczeniem zewnętrznym w wymiarze międzynaro- 116

2 dowym. Wydatki bieżące na prace rozwojowe stale jednak są zbyt niskie, co znacząco ogranicza możliwości budowania relacji i współpracy między sektorem biznesu, a sektorem badawczo-rozwojowym. Wyzwanie 1.: Silny ośrodek gospodarczy ze znaczącą rolą firm rodzimych, wysoką wydajnością pracy i innowacyjnością, usieciowieniem wewnętrznym i zewnętrznym, wykorzystującym kapitał wiedzy, konkurującym z powodzeniem na rynku globalnym Ośrodek gospodarczy z wysoką wydajnością pracy, ale z niskim poziomem innowacyjności i słabym usieciowieniem Ośrodek gospodarczy o wysokim poziomie innowacji i usieciowieniu, wykorzystujący wiedzę i współpracę do budowania przewagi konkurencyjnej Poznań charakteryzuje się wystarczająco różnorodnym branżowo i głębokim rynkiem pracy. Na rynku tym występują osoby ze zróżnicowanymi, w tym wysokimi, wyspecjalizowanymi kwalifikacjami. Liczba pracujących w mieście systematycznie wzrasta. Od 2009 r. nie występuje wyraźny trend wzrostu liczby pracujących w sektorze przedsiębiorstw. W tym decydującym dla utrzymania konkurencyjności gospodarki sektorze, pracowało w 2012 r. 144 tys. osób, z tego prawie 50 tys. w przemyśle. Liczba pracujących w przedsiębiorstwach przemysłowych maleje od 2006 r. Spadek liczby pracujących wystąpił także w budownictwie, a niewielkie wahania świadczące o niestabilności sytuacji występowały w handlu i pozostałych usługach rynkowych. Niestety nie wystąpił wzrost liczby pracujących w przedsiębiorstwach branż zaawansowanych technologicznie. Wzrasta natomiast liczba osób pracujących w dziale administrowanie i działalność wspierająca, w tym także w sekcji działalność profesjonalna, naukowa i techniczna. Zmiany liczby pracujących w sektorze przedsiębiorstw mogą być symptomem pojawiania się wyspecjalizowanych kwalifikacji na rynku pracy, który z oporami wchłania absolwentów szkół wyższych, w założeniu z wysokimi kwalifikacjami. Wśród ofert pracy na poznańskim rynku dominują jednak oferty dla osób o wyspecjalizowanych, ale prostych kwalifikacjach. Liczba pracujących w sekcji informacja i komunikacja w końcu 2012 r. wzrosła do 7,5 tys. osób, a kwalifikacje tej grupy pracowników wyróżniają Poznań na tle innych miast. Konkurencyjność przedsiębiorstw tej sekcji może być jednak rozpatrywana w skali regionalnej bądź krajowej, natomiast nie są one w stanie konkurować na rynku międzynarodowym o wysoko wykwalifikowanych pracowników. Miasto charakteryzuje się bardzo wysokim poziomem przedsiębiorczości, która uznawana jest za jeden z jego głównych atutów w skali kraju. Może też być to atut w stosunku do innych miast europejskich. Nieco wyższa liczba podmiotów gospodarki narodowej na 10 tys. mieszkańców niż w Poznaniu występowała tylko w Warszawie. O wysokim poziomie przedsiębiorczości świadczy też rosnąca liczba nowo rejestrowanych podmiotów w mieście. Wynagrodzenia brutto w gospodarce Poznania należą do wysokich w grupie badanych miast są niższe tylko od Warszawy. Wysokie przeciętne wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw występowały w przemyśle. W ostatnich latach były one wyższe niż w Warszawie, a niższe tylko niż w Katowicach i Gdańsku. Wynagrodzenia w budownictwie w Poznaniu należały również do najwyższych w kraju w grupie miast wojewódzkich. W 2012 r. były wyższe niż w Poznaniu tylko w Warszawie. Przewaga wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw Poznania w stosunku do innych miast nie była już tak wyraźna w handlu, transporcie i gospodarce magazynowej, a także zakwaterowaniu i gastronomii. Oznaczać to może, że poza przemysłem i budownictwem atrakcyjność ekonomiczna miejsc pracy w Poznaniu nie wzrasta. Pod względem wysokości dochodów własnych na 1 mieszkańca (które odzwierciedlają kondycję gospodarki danej jednostki) Poznań od 2009 r. niezmiennie zajmuje trzecie miejsce w grupie porównywanych miast. Jednocześnie dochody w budżecie z udziałów PIT i CIT stale sytuowały miasto na drugim miejscu 117

3 Wyzwania strategiczne dla miasta Poznania w roku 2013 podsumowanie STRATEGIA ROZWOJU MIASTA POZNANIA DO ROKU 2030 po Warszawie. Należy zauważyć, że wpływy z udziałów CIT do dochodów miasta po 2009 r. obniżają się, natomiast trend spadku udziałów PIT został zahamowany od 2011 r. Po znaczącym zmniejszeniu przychodów podatników PIT w 2009 i 2010 r. już w 2011 r. suma tych przychodów zaczęła wzrastać. Statystyki ujawniają też rosnącą od 2008 r. sumę dochodu podatników PIT w Poznaniu. Potwierdza to rosnący od 2012 r., w stosunku do lat poprzednich, udział PIT w dochodach własnych budżetu miasta na 1 mieszkańca. Liczba bezrobotnych w Poznaniu wzrasta od 2008 r., ale stopa bezrobocia należy do najniższych w kraju. Niestety jednak liczba bezrobotnych na jedną ofertę pracy w 2012 r. była w Poznaniu większa niż w Krakowie, Warszawie i Wrocławiu, a niższa tylko niż w Łodzi i Szczecinie. Znaczne pogorszenie relacji między liczbą ofert a liczbą bezrobotnych w Poznaniu wystąpiło dopiero od 2012 r., ale jej symptomy były widoczne już wcześniej. Wydaje się, że atrakcyjność Poznania dla ludzi przedsiębiorczych została do 2012 r. w znacznym stopniu podniesiona również w efekcie działań podejmowanych przez władze miasta i administrację. Potwierdza to stale rosnąca liczba nowo rejestrowanych podmiotów i rosnący poziom przedsiębiorczości. Jednak głównym czynnikiem atrakcyjności przestrzeni miasta dla ludzi przedsiębiorczych jest kapitał społeczny Poznania. Wyzwanie 2.: Poznań miastem atrakcyjnym dla działalności gospodarczej oraz atrakcyjnym pod względem ekonomicznym i społecznym dla osób o wysokich kwalifikacjach i osób kreatywnych Poznań miastem o różnorodnym rynku pracy, wysokim poziomie przedsiębiorczości, atrakcyjnym pod względem średnich wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw, ale słabo postrzegany w otoczeniu pod względem atrakcyjności dla osób o bardzo wysokich kwalifikacjach i osób kreatywnych Poznań miastem o różnorodnym rynku pracy, wysokim poziomie przedsiębiorczości, dobrych warunkach ekonomicznych na rynku pracy, atrakcyjnym dla osób o wysokich kwalifikacjach i osób kreatywnych 4.2. Miasto wiedzy, kultury, turystyki i sportu Sytuacja poznańskiej edukacji w zasadzie nie uległa zmianie w ciągu ostatnich 5 lat. Można zatem uznać, że wyzwanie zdefiniowane w 2009 r. w dalszym ciągu pozostaje aktualne, a cele z nim związane nadal nie zostały osiągnięte. Należy jednak zastanowić się nad konkretyzacją tego wyzwania. Wyniki edukacyjne uczniów słabych i średnich pozostają w Poznaniu na relatywnie dobrym poziomie, czego nie można powiedzieć o kształceniu uczniów dobrych i bardzo dobrych 64. W zaktualizowanej Strategii należy położyć większy nacisk na wyławianie talentów i ich wspieranie na wszystkich szczeblach systemu edukacyjnego. Wyzwanie 3.: Poprawa jakości kształcenia i wspieranie młodych talentów Niski udział uczniów osiągających bardzo dobre wyniki edukacyjne Wysoki udział uczniów osiągających bardzo dobre wyniki edukacyjne 64 Jest to w zasadzie cecha całego polskiego systemu kształcenia; por. The Learning Curve,

4 Ocena wyzwania Poznań ośrodkiem akademickim o europejskim znaczeniu jest niełatwa z uwagi na ograniczony dostęp do danych porównawczych (w szczególności dotyczących dynamiki liczby studentów zagranicznych). Można jednak na podstawie zgromadzonych danych sformułować tezę, że Poznań wciąż nie jest ośrodkiem akademickim o znaczeniu europejskim, choć jego znaczenie w Polsce jest niepodważalne. Wyzwanie określone w 2009 r. pozostaje zatem aktualne, a spadek liczby krajowych studentów i konieczność szerszego włączenia się w Europejską Przestrzeń Badawczą czynią je obecnie nawet jeszcze bardziej aktualnym niż kilka lat temu. Wyzwanie 4.: Poznań centrum uniwersyteckim o europejskim znaczeniu Silny ośrodek uniwersytecki w wymiarze krajowym Silny ośrodek uniwersytecki w wymiarze europejskim Wyzwanie dotyczące wspierania kultury nazwane wykreowaniem poznańskiego produktu kulturalnego udało się zrealizować tylko częściowo. Z danych wynika, że coraz większa część mieszkańców aglomeracji poznańskiej oraz gości i turystów nie odwiedza miejsc związanych z kulturą i sztuką wyższą. Stałą popularnością cieszą się jednak kina. Wyzwanie 5.: Wzmocnienie pozycji kultury i wzrost poziomu uczestnictwa w kulturze Poznań ośrodkiem o bogatej, lecz niedostatecznie wypromowanej ofercie kulturalnej Poznań ośrodkiem, w którym odbywają się prestiżowe wydarzenia kulturalne o znaczeniu międzynarodowym, a uczestnictwo w kulturze obejmuje coraz szersze kręgi społeczne Wzbogacanie oferty turystycznej miasta pozostaje ciągle aktualnym wyzwaniem. W ostatnich latach pozycja Poznania w zakresie turystyki (określana wskaźnikami obrazującymi efekty zmian) w zasadzie nie uległa zmianie. Wyzwanie 6.: Wzbogacenie oferty i budowa wyrazistego wizerunku turystycznego miasta Niewykorzystany potencjał miasta w sferze turystyki i brak pozytywnego wizerunku turystycznego miasta Bogata oferta turystyczna skierowana do szerokiego grona turystów i wizerunek miasta łączącego historię z nowoczesnością 4.3. Jakość życia Procesy suburbanizacyjne, którym podlega miasto Poznań, są przejawem naturalnych tendencji w rozwoju tkanki miejskiej, nie tylko w Polsce, ale też i na świecie. Niewątpliwie pozytywnym aspektem jest kierunek migracyjny, wskazujący na główny odpływ ludności miasta do suburbiów Poznania, nie zaś 119

5 Wyzwania strategiczne dla miasta Poznania w roku 2013 podsumowanie STRATEGIA ROZWOJU MIASTA POZNANIA DO ROKU 2030 poza granice powiatu poznańskiego. Procesów tych nie da się zatrzymać, należy raczej znaleźć rozwiązania ograniczające negatywne konsekwencje spadku liczby ludności w Śródmieściu. Na Poznań nie można już dłużej patrzeć poprzez pryzmat granic administracyjnych, należy dążyć do rozwiązań prawno-administracyjnych sprzyjających integracji systemowej Poznania oraz jego suburbiów, np. poprzez promowanie idei miasta aglomeracyjnego. Wyzwanie 7.: Utrzymanie dodatniego salda migracji w metropolii Poznań oraz zahamowanie spadku liczby ludności miasta Poznania Niekorzystna sytuacja demograficzna Poznania Korzystna sytuacja demograficzna w aglomeracji poznańskiej Uwagę zwraca przede wszystkim kompleksowość działań podejmowanych zarówno przez lokalny samorząd, w tym miejskie instytucje opieki socjalnej oraz opieki rodzinnej, jak i przez organizacje pozarządowe działające w Poznaniu. Wyzwaniem dla Poznania będzie podtrzymanie funkcjonującego modelu współpracy, w tym zapewnienie finansowania instytucji pozarządowych w ramach nowej perspektywy finansowej UE. Wyzwaniem będzie również przeciwdziałanie gentryfikacji Śródmieścia Poznania oraz gettoizacji przestrzeni miejskiej, a także zapewnienie spójności społecznej mieszkańców Poznania. Wyzwanie 8.: Wypracowanie systemu działań mającego na celu zapewnienie spójności społecznej mieszkańców Poznania oraz wspieranie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym Poznań miastem niezapewniającym wystarczającego wsparcia dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym Poznań miastem przeciwdziałającym zjawiskom wykluczenia społecznego poprzez zapewnienie spójności społecznej oraz wspieranie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej miasta w oraz wyniki konsultacji społecznych przeprowadzonych z przedstawicielami różnych środowisk miejskich wskazują na aktualność wyzwania zapisanego jako Poprawa zagospodarowania i wykorzystania przestrzeni miejskiej, w szczególności w Śródmieściu. Kluczowym wyzwaniem wydaje się zarówno zachowanie unikatowych walorów związanych z terenami zielonymi miasta wraz z redefinicją ich funkcji użytkowych, jak też rewitalizacja terenów wokół Warty oraz poprzemysłowych terenów w Śródmieściu, w tym zwłaszcza obszaru Starej Gazowni, Starej Rzeźni, czy też Starego koryta Warty. Wyzwanie 9.: Poprawa zagospodarowania i wykorzystania przestrzeni miejskiej, w szczególności w Śródmieściu Niezadowalające wykorzystanie i zagospodarowanie przestrzeni miejskiej, w szczególności zaś jej elementów unikatowych Systematyczna implementacja idei ładu przestrzennego do gospodarowania przestrzenią miejską, zachowująca jej elementy unikatowe 120

6 Wyzwanie Zapewnienie sprawności zarządzania zasobami lokalowymi oraz gruntami pod inwestycje mieszkaniowe i gospodarcze określone w dokumencie strategicznym Poznania w 2009 r. nadal jest aktualne. Pozostaje zresztą silnie powiązane z wyzwaniem mającym na celu przeciwdziałanie negatywnym procesom demograficznym zachodzącym w mieście. Należy zwrócić uwagę na spadek liczby mieszkań w Poznaniu oddanych do użytkowania oraz dużo mniejszą dynamikę liczby oddanych do użytku mieszkań niż w Warszawie, Wrocławiu oraz Krakowie. Sytuacja taka wspiera tendencje suburbanizacyjne oraz zmniejszenie liczby ludności w Śródmieściu. Należy również dążyć do wypracowania sprawnego modelu zarządzania zasobami będącymi w dyspozycji Miasta oraz wspieranie działań mających na celu zasiedlanie Śródmieścia. Wyzwanie 10.: Kreowanie polityki zarządzania zasobami lokalowymi oraz gruntami pod inwestycje mieszkaniowe i gospodarcze Nie w pełni wykorzystane możliwości zagospodarowania komunalnych zasobów mieszkaniowych oraz tworzenia warunków pod rozwój budownictwa mieszkaniowego miasta Poznań miastem oferującym dobre warunki do rozwoju mieszkalnictwa i działalności gospodarczej, gospodarującym zasobem lokalowym w sposób adekwatny do potrzeb mieszkańców 4.4. Metropolia Efektem przemian społeczno-gospodarczych w Polsce w ostatnich dwóch dekadach było pojawienie się nowych czynników rozwoju miast, a tym samym nowych, nieznanych dotąd problemów związanych z zagospodarowaniem przestrzennym i relacjami pomiędzy miastem a jego bliskim otoczeniem. Nowe zjawiska i procesy wymagają od władz samorządowych podjęcia działań w wymiarze politycznym oraz organizacyjnym. Aglomeracja poznańska jako kształtująca się metropolia wyróżnia się na tle kraju indywidualną ścieżką oddolnej integracji zarządzania oraz współpracy ze środowiskiem gospodarczym i naukowym. Przemawia za tym konieczność rozwiązywania problemów dynamicznie urbanizującego się obszaru, które w polityce państwa nie są traktowane odpowiednio do swej rangi. W aglomeracji poznańskiej od reformy powiatowej w 1999 r. postępuje współpraca władz samorządowych w zakresie rynku pracy (wspólny dla miasta i powiatu urząd pracy), bezpieczeństwa publicznego (wspólne komendy powiatowe policji i straży pożarnej), usług oświatowych i socjalnych. W ostatnich latach nasila się integracja w zakresie organizacji transportu publicznego, gospodarki odpadami i różnorodnych usług komunalnych oraz wspólna promocja inwestycyjna i turystyczna. Aglomeracja poznańska jako jedna z nielicznych w Polsce, a wśród największych jedyna, tworzy jeden powiat okólny. Niewątpliwie ułatwia to współpracę powiatu miejskiego i ziemskiego, jak też zintegrowane współdziałanie gmin. Aglomeracja poznańska ma aspiracje stania się krajowym laboratorium zintegrowanego rozwoju. Konkretyzacja działań integracyjnych od 2011 r. następuje poprzez wdrażanie wspólnej strategii rozwoju aglomeracji Metropolia Poznań 2020 oraz programu miejskiego Metropolitalny Poznań. Wyzwania integracyjne są wciąż aktualne, choć konieczna jest ich stała weryfikacja z uwagi na zmieniające się uwarunkowania prawne i finansowe, a także zróżnicowaną wolę współpracy wśród przedstawicieli władz samorządowych miast i gmin metropolii. Od 2014 r. szczególnym wyzwaniem będzie pozyskanie zewnętrznych środków finansowych na modernizację i rozwój infrastruktury, oraz projekty przyczyniające się do rozwoju społecznego i gospodarczego całej aglomeracji. 121

7 Wyzwania strategiczne dla miasta Poznania w roku 2013 podsumowanie STRATEGIA ROZWOJU MIASTA POZNANIA DO ROKU 2030 Wyzwanie 11.: Poprawa spójności terytorialnej metropolii Poznań Aglomeracja poznańska, z silną fragmentacją administracyjną i słabo skoordynowanymi działaniami samorządów Spójna terytorialnie metropolia Poznań z silnym zarządzaniem metropolitalnym, zachowująca autonomię samorządów w sprawach lokalnych O konkurencyjności metropolii Poznań w skali europejskiej decydują takie parametry, jak: kapitał społeczny i wysokie PKB na 1 mieszkańca, koncentracja funkcji biznesowych, szczególnie targowych o znaczeniu międzynarodowym, nowoczesne funkcje przemysłowe i akademickie, bardzo dobra dostępność w komunikacji drogowej, lotniczej i kolejowej. Rozwija się sieć powiązań Poznania z innymi miastami w Europie i na świecie, przede wszystkim w obszarze transportu, gospodarki, polityki, nauki i kultury. Miernikami międzynarodowego usieciowienia Poznania są m.in.: połączenia lotnicze, przepływy finansowe między przedsiębiorstwami, zagraniczne kontakty uczelni, międzynarodowe powiązania handlowe i transgraniczna współpraca samorządów, instytucji społecznych i podmiotów gospodarczych. Jednym z wyznaczników nowoczesnych metropolii jest także innowacyjne zarządzanie, oparte na idei multisektorowego i wielopoziomowego governance. Poznań, podobnie jak i inne duże miasta europejskie, wszedł na ścieżkę zintegrowanego zarządzania w skali aglomeracji, praktykowanego od lat w wielu metropoliach zachodniej Europy. Poznań ma szanse, aby uzyskać pozycję ważnego europolu, czyli bieguna rozwoju o znaczeniu europejskim. Możliwości te wynikają z rozwijania coraz mocniejszych i silniejszych powiązań komunikacyjnych, ekonomicznych, naukowych i kulturowych Poznania z innymi ośrodkami europejskimi. Umiędzynarodowienie wielu sfer funkcjonowania miasta jest wymogiem i wynikiem konkurencyjności miast o podobnym do Poznania potencjale rozwojowym w unijnej przestrzeni europejskiej. Na rosnącą rangę Poznania wskazuje szczególnie obserwowany rozwój powiązań biznesowych. Poznań nie jest metropolią w rozumieniu globalnym. Zalicza się do metropolii o znaczeniu krajowym, z funkcjami także o znaczeniu międzynarodowym. Miasta takie jak Poznań określa się mianem: second cities, czyli miasta w skali Europy średniej wielkości. Second cities stają się coraz ważniejsze, bo największe metropolie osiągają już masę krytyczną i mają wiele problemów wynikających ze swojej wielkości. Do drugich miast, określanych także jako medium size metropolis, zalicza się natomiast bardzo szybko rozwijające się miasta takie, jak: Rotterdam, Birmingham, Stuttgart, Helsinki i Bilbao. Jak zauważa Jonathan Vickery, angielski specjalista od strategii miejskich, bycie mniejszym oznacza szybszą reakcję na problemy. W przeciągu następnych 20 lat takie miasta zyskają na znaczeniu. Dzięki rozwojowi sieci transportowej bycie prowincjonalnym miastem przestaje być problemem, bo wszędzie można dotrzeć w kilka godzin na różne sposoby 65. Wyzwanie 12.: Rozwój funkcji metropolitalnych Aglomeracja poznańska, z nielicznymi funkcjami metropolitalnymi, słabo rozpoznawalna w Europie Metropolia europejska średniej wielkości o dużej dynamice rozwoju i nowoczesnych funkcjach 65J J. Vickery,

8 Transport miejski, jego modernizacja, optymalizacja zarządzania i integracja z ościennymi gminami należą do priorytetowych zadań samorządów szczebla lokalnego i regionalnego. Aktualność tego zadania dla samorządu miasta Poznania jako wyzwania w długiej perspektywie rozwojowej nie podlega żadnej dyskusji. Wraz z upływem lat narastające nierozwiązane problemy transportowe w skali całej aglomeracji mogą odbić się znacząco na jej funkcjonowaniu, obniżając znacząco warunki życia mieszkańców. Dla funkcjonowania transportu olbrzymie znaczenie mają codzienne dojazdy do pracy i szkół. Aglomeracja poznańska z uwagi na potencjał rynku pracy i edukacji stanowi jeden z najważniejszych ośrodków migracji wahadłowych w Polsce. Przyczyną wzrostu codziennych migracji jest także coraz większe zróżnicowanie przestrzenne poszczególnych funkcji pomiędzy centrum miasta a jego obszarami peryferyjnymi podmiejskimi. Silny rozwój motoryzacji indywidualnej w Poznaniu i powiecie poznańskim powoduje zmianę zachowań transportowych. Inwestycje drogowe ostatnich lat (autostrada, drogi ekspresowe, modernizacje i poszerzanie dróg wylotowych z miasta) jeszcze bardziej wzmogły ruch samochodowy i zachęciły mieszkańców do kupna kolejnego samochodu w rodzinie. Przekłada się to na powolny spadek użytkowników transportu publicznego na terenie miasta i całej aglomeracji. Plany rozwoju Poznania zakładają objęcie komunikacji zbiorowej oraz ruchu rowerowego i pieszego priorytetem inwestycyjnym, przy jednoczesnym wprowadzeniu ograniczeń dla ruchu samochodowego, szczególnie w Śródmieściu. Podjęto działania zmierzające do integracji systemu komunikacji publicznej w ramach aglomeracji poznańskiej. Trwają prace nad wdrożeniem wspólnego systemu transportu zbiorowego w ramach Związku Międzygminnego Transport Publiczny Metropolii Poznań. Opracowywany jest również plan zrównoważonego transportu zbiorowego dla całej aglomeracji poznańskiej. Na etapie początkowym znajduje się realizacja masterplanu poznańskiej kolei metropolitalnej. Działaniem wspomagającym, niejako oddolnie, integrację transportu w obszarze metropolitalnym jest wprowadzenie Poznańskiej Elektronicznej Karty Aglomeracyjnej, a jej rosnąca popularność będzie jednym z silnych bodźców przyspieszających ten proces. Podjęte działania i projekty powinny owocować zrównoważeniem i poprawą funkcjonowania transportu zarówno w skali miasta, jak i całej aglomeracji w perspektywie najbliższych 10 lat, co oznacza znaczące zwiększenie spójności przestrzenno-funkcjonalnej metropolii. Wsparcie dla transportu publicznego oznaczać będzie także zmniejszenie emisji spalin i znaczącą poprawę środowiskowych warunków życia mieszkańców. Wyzwanie 13.: Optymalizacja transportu w mieście oraz metropolii Poznań Aglomeracja poznańska, ze słabo zintegrowanym transportem publicznym i dominującą rolą transportu indywidualnego Metropolia Poznań ze zintegrowanym transportem publicznym i dominującym udziałem środków transportu zbiorowego 123