Niskoemisyjna mapa drogowa dla Polski do 2050, a możliwość kreowania miejsc pracy w ramach działalności pro środowiskowej

Transkrypt

1 Niskoemisyjna mapa drogowa dla Polski do 2050, a możliwość kreowania miejsc pracy w ramach działalności pro środowiskowej Andrzej Kassenberg Instytut na rzecz Ekorozwoju Projekt Perspektywy RSI Świętokrzyskie IV etap współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego 1 Funduszu Społecznego Konferencja p.t. Energetyczna mapa drogowa dla województwa świętokrzyskiego do 2050 r. Kielce, Przygotowano w oparciu o materiały opracowane w ramach projektu Niskoemisyjna Polska 2050

2 2 ZIELONE MIEJSCA PRACY

3 Zielone miejsca pracy w niskoemisyjnej gospodarce Ochrona środowiska Efektywne wykorzystanie zasobów Zielone miejsca pracy Niższe emisje A. Kassenberg, A. Śniegocki. Zrównoważona transformacja rynku pracy. W przygotowaniu. 3

4 Zielone miejsca pracy definicje Produktowe - produkty finalne dostarczane przez przedsiębiorstwa wyróżniają się przyjaznością dla środowiska (np. oczyszczalnie ścieków, energetyka odnawialna); Procesowe tj. wpływ poszczególnych stanowisk pracy na oddziaływanie przedsiębiorstw na środowisko (np. osoby kontrolujące poziom zanieczyszczeń w fabryce, rolnicy uprawiający ziemię w sposób zrównoważony). Podejście procesowe oferuje pełniejszy obraz zielonej gospodarki Wg OECD 4

5 Zielone miejsca pracy wg sektorów w USA w 2011 r. 7% 10% 5% 11% 15% 3,4 mln miejsc pracy 14% Przetwórstwo przemysłowe Budownictwo Transport i gospodarka magazynowa Działalność prof., naukowa i techniczna Usługi adm. oraz gosp. odpadami Administracja publiczna 11% 13% 14% Handel Gospodarka komunalna Pozostałe Employment in Green Goods and Services 2011, Bureau of Labor Statistics, US Department of Labor, Waszyngton

6 Zielone miejsca pracy w UE (w tys.) 2010 Zmiana Gospodarka odpadami (+15%) Gospodarka ściekami (+29%) OZE (+125%) Recykling (+99%) Gospodarka wodna (+18%) Pozostałe (+25%) Ogółem (+35%) The number of Jobs dependent on the Environment and Resource Efficiency improvements, analiza wykonana na zlecenie DG Environment, Ecorys, Rotterdam

7 Energetyka przyjazna środowisku oszczędzanie i poszanowanie energii, rezygnacja z paliw kopalnych na rzecz odnawialnych źródeł energii, ograniczenie negatywnego wpływu energetyki konwencjonalnej na środowisko i zdrowie ludzi, promowaniem idei odnawialnych źródeł energii bezpośredniemu użytkownikowi jako energii wytwarzanej lokalnie (tzw. energetyka rozproszona). 7

8 Łańcuch wartości Produkcja urządzeń i ich dystrybucja (energetyka wiatrowa) Projekt inwestycyjny (energetyka słoneczna) Budowa i zainstalowanie (energetyka wodna) Zatrudnienie w wybranych łańcuchach wartości w energetyce odnawialnej Rodzaj zatrudnienia Inżynierowie ds. B+R (komputery, elektryczność, środowisko, projektowanie turbin), inżynierowie programiści, modelarze (testowanie prototypów), mechanicy przemysłowi, technicy przemysłowi, operatorzy przemysłowi, eksperci ds. kontroli jakości, weryfikatorzy, eksperci ds. logistyki, operatorzy w transporcie, pracownicy transportowi, eksperci ds. zamówień, marketingowcy, sprzedawcy Inżynierowie, architekci, meteorologowie, eksperci ds. oceny zasobów i wyboru miejsca na inwestycję, konsultanci środowiskowi, prawnicy, kredytodawcy, inwestorzy, doradcy ds. zagospodarowania terenu, negocjatorzy, lobbyści, mediatorzy, pracownicy PR, eksperci ds. zamówień, ds. pozyskania zasobów. Inżynierowie (budowlani, mechanicy, elektrycy), menadżerowie, wykwalifikowani pracownicy budowlani (operatorzy ciężkiego sprzętu, monterzy rur, spawacze itp.), niekwalifikowani robotnicy, deweloperzy, Inżynierowie ruchu, pracownicy transportowi. Produkcja biomasy (bioenergetyka) Działalność przekrojowa (wszystkie podsektory) Agronomowie, zarządzający produkcją biomasy, pracownicy hodowlani i leśnicy, pracownicy rolni i leśni, pracownicy transportowi Pracownicy administracji publicznej, izby handlowe I profesjonalne stowarzyszenia, nauczyciele I trenerzy, menedżerowie, administratorzy, wydawcy i naukowcy, ubezpieczyciele, eksperci IT, pracowni finansowi (księgowi, audytorzy i finansiści), konsultanci ds. bezpieczeństwa i higieny pracy, sprzedawcy i marketingowcy. Investment in renewable energy generates jobs. Supply of skilled workforce needs to catch up, International Labour Organization, Międzynarodowa Organizacja Pracy, Genewa

9 Średnie zatrudnienie w energetyce w pierwszej dekadzie XXI w. liczba miejsc pracy na GWh wyprodukowanej energii w analizie cyklu życia Wytwarzanie, budowa, instalowanie Funkcjonowanie, doglądanie, przygotowywanie paliwa Razem Fotowoltaika* Energetyka wiatrowa Biomasa Energetyka węglowa 2,4 6,5 8,8 Energetyka gazowa 2,2 6,1 8,3 Green Jobs: Towards decent work in a sustainable, low-carbon world, Green Jobs Initiative, UNEP, ILO, IOE i ITUC. Waszyngton

10 Czynniki wyznaczające pozytywny wpływ niskoemisyjnej transformacji na rynek pracy oraz niedoskonałości rynku pracy utrudniające pozytywne zmiany Czynniki wyznaczające pozytywny wpływ niskoemisyjnych działań na rynek pracy Bariery dla niskoemisyjnej transformacji rynku pracy Opłacalność rynkowa Ograniczenie kosztów zdrowotnych i ryzyk środowiskowych Bodziec do rozwoju innowacji Ogólna niska elastyczność rynku pracy Brak odpowiednich kwalifikacji wśród pracowników Lokalne zróżnicowanie potencjału gospodarczego A. Kassenberg, A. Śniegocki. Zrównoważona transformacja rynku pracy. W przygotowaniu. 10

11 Ważniejsze zawody, których brak jest odczuwany w różnych sektorach energetyki odnawialnej Podsektory Energetyka wiatrowa Energetyka solarna Energetyka wodna Zawody Projektanci inwestycji, technicy serwisanci, analitycy baz danych, inżynierowie: elektrycy, komputerowcy, mechanicy i konstruktorzy Instalatorzy fotowoltaiki i paneli słonecznych, inspektorzy budowlani Inżynierowie: elektrycy, operatorzy i zarządzający; technicy, transportowcy, specjaliści od zrównoważonego rozwoju Geotermia Trenerzy; inżynierowie od geotermii Investment in renewable energy generates jobs. Supply of skilled workforce needs to catch up, International Labour Organization, Międzynarodowa Organizacja Pracy, Genewa

12 Struktura własności instalacji energetyki odnawialnej w Niemczech w roku % 2% 3% 3% 7% 40% 53 GW 9% 11% 14% 11% Genossenschaftliche Unterstützungsstrukturen für eine sozialräumlich orientierte Energiewirtschaft, Klaus Novy Institute e. V., Kolonia Regionalne firmy energetyczne Lokalne firmy energetyczne Międzynarodowe korporacje energetyczne Cztery największe firmy energetyczne Przedsiębiorstwa przemysłowe i inne Rolnicy (biogaz, PV) Fundusze i banki (bioenergia, lądowe farmy wiatrowe) Deweloperzy (farmy wiatrowe) Indywidualni właściciele (PV, wiatraki) Inni 12

13 Spółdzielnie energetyczne w Niemczech w roku 2011 Genossenschaftliche Unterstützungsstruktu ren für eine sozialräumlich orientierte Energiewirtschaft, Klaus Novy Institute e. V., Kolonia

14 Rozwój energetyki rozproszonej w Danii Dania w roku % OZE 30% mniej zużywanej energii

15 Prognoza liczby miejsc pracy powstałych do roku 2020 w wyniku rozwoju mikroinstalacji OZE Krajowy plan rozwoju mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii do roku Synteza, Instytut Energetyki Odnawialnej i Związek Pracodawców Forum Energetyki Odnawialnej. Warszawa

16 Oszczędzanie energii - wpływ na rynek pracy Źródło: ECF/3CSEP/FEWE employment impacts of large-scale deep building retrofit in Poland

17 Schemat ideowy hybrydowego lokalnego system energetycznego

18 NISKOEMISYJNA MODERNIZACJA SZANSĄ NA INNOWACJE I NOWOCZESNE, ZIELONE MIEJSCA PRACY 18

19 Dwie ścieżki wzrostu PKB per capita w Polsce względem USA Niskoemisyjna modernizacja 90% 80% 70% Pułapka średniego dochodu 60% 50% Scenariusz modernizacji Scenariusz ograniczonego rozwoju 40% 30% Źródło: IBS BAU Ścieżka umiarkowanego wzrostu (scenariusz referencyjny) narzędzie odniesienia dla analizy w ramach projektu Ścieżka przyspieszonego wzrostu (scenariusz modernizacji) scenariusz zakładający wdrożenie reform oraz uwzględniający zielony wzrost. 19

20 Niskoemisyjna modernizacja Źródło energii Zmieniający się potencjał energetyczny Polski - podsumowanie Perspektywy Węgiel kamienny Węgiel brunatny Gaz z łupków Źródła odnawialne Energia nuklearna Wspólny europejski rynek energii Wzrost kosztów wydobycia w kraju, niska konkurencyjność międzynarodowa i wypieranie przez import. Konieczność otwarcia nowych złóż wysokie koszty pozaekonomiczne. Nieznany potencjał - niepewna skala i opłacalność wydobycia. Dziś relatywnie wysoki, ale szybko spadający wraz z rozwojem technologii, koszt wykorzystania OZE Brak własnych zasobów uranu, brak tradycji technicznej w energetyce jądrowej i ograniczone know-how w tym zakresie Wymaga dokończenia reform na szczeblu europejskim oraz rozbudowy infrastruktury, a także uwolnienia cen na rynku krajowym 20

21 Czy warto coś zmieniać w polskiej energetyce? Niskoemisyjna modernizacja Dominacja węgla nie jest jedyną możliwą opcją dla Polski Ewolucyjne zmiany mogą przez 40 lat całkowicie odmienić energetykę w Polsce, tak jak kiedyś w Danii czy Wielkiej Brytanii Już teraz trzeba zdecydować o strategicznych kierunkach rozwoju energetyki Kluczowe są pytania o stopień centralizacji oraz otwartości tego sektora 21

22 MOD Rozproszona integracja MOD Rozproszona samowystarczalność Struktura produkcji energii elektrycznej według scenariuszy w roku 2050 Węgiel Węgiel + CCS Gaz Gaz + CCS Niskoemisyjna modernizacja MOD Europejski węgiel MOD Model francuski MOD Pełna dywersyfikacja BAU Biomasa Biomasa + CCS Jądrowa Wodna Rozproszone - dyspozycyjne Rozproszone - ogr. dyspozycyjność (w tym PV) Wiatr Import 0% 20% 40% 60% 80% 100% MOD scenariusz modernizacyjny; BAU scenariusz odniesienia 22

23 mld euro Czy warto coś zmieniać w polskiej energetyce? Niskoemisyjna modernizacja Koszty produkcji energii elektrycznej Pełna dywersyfikacja Opłaty za emisje Import Bez CCS redukcja emisji 70% Koszty paliwa Koszty utrzymania - zmienne Koszty utrzymania - stałe Moce rezerwowe Z CCS redukcja emisji 90% ale wyższe koszty / / / /50 Koszty sieciowe Nakłady kapitałowe - elektrownie Scen. odniesienia bez opłat ETS Scen. odniesienia z opłatami ETS Przy porównywaniu kosztów technologii należy brać pod uwagę faktyczny czas pracy elektrowni wynikający z sytuacji na rynku energii Elektrownie węglowe będą wypychane z rynku przez instalacje o niskich kosztach operacyjnych, co już dziś obniża ich atrakcyjność inwestycyjną 23

24 Mtoe Mtoe Niskoemisyjna modernizacja Saldo handlu surowcami energetycznymi Scenariusz odniesienia Scenariuszy modernizacji Węgiel Ropa Saldo Gaz Węgiel z nowymi odkrywkami Saldo z nowymi odkrywkami Węgiel Gaz Ropa Paliwo jądrowe Biopaliwa En. elektryczna Saldo 24

25 Nasłonecznienie Czy OZE mogą być alternatywą? Niskoemisyjna modernizacja kwh/m 2 /rok Spadek kosztów PV MT PT IT ES CY Fotowoltaika tańsza od prądu "z gniazdka" AT PL 2013 PL 2020 PL 2050 Fotowoltaika droższa od prądu "z gniazdka" LCOE 2020 LCOE ,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 Cena energii elektrycznej, koszty produkcji z PV EUR/kWh Uwaga: Ceny energii elektrycznej dla Polski w roku 2020 i 2050 na podstawie scenariusza odniesienia, bez ETS Źródło: opracowanie własne na podstawie Breyer i Gerlach (2011) oraz własnych prognoz dla lat 2020 i 2050 Rozproszona fotowoltaika w perspektywie dekady stanie się w Polsce konkurencyjna Instalacje rozproszone nie konkurują z ceną hurtową, ale dużo wyższą ceną detaliczną energii DE DK 25

26 Mtoe Jak skutecznie poprawiać efektywność energetyczną? Niskoemisyjna modernizacja Indeks energochłonności PKB, 2010 = Scenariusz odniesienia 120 Scenariusz modernizacji Zużycie energii finalnej w Polsce % Źródło: opracowanie własne Budynki Transport Pozostałe obszary Scenariusz odniesienia Scenariusz modernizacji Źródło: opracowanie własne Brak dodatkowych działań doprowadzi do dużego wzrostu całkowitego zapotrzebowania Polski na energię Postawienie na dwa kluczowe obszary efektywnie energetycznie budynki oraz paliwooszczędny transport pozwoli tego uniknąć 26

27 MtCO2e Czy głęboka redukcja emisji jest osiągalna? Niskoemisyjna modernizacja 600 Emisje gazów cieplarnianych w Polsce Transport Budynki 200 Przemysł i odpady Rolnictwo Energetyka bez CCS CCS - energetyka CCS - przemysł Źródło: opracowanie własne Redukcja emisji o ponad połowę względem 1990 r. jest nie tylko możliwa, ale i nie wymaga uciekania się do technologii kosztownych, takich jak CCS Zastosowanie CCS zwiększa potencjał redukcyjny do ponad 60% 27

28 MtCO2e Niskoemisyjna modernizacja Dodatkowe działania pozwalające na osiągnięcie celu 80% redukcji emisji względem 1990 r % % Mniejsza produkcja w petrochemii i górnictwie Zeroemisyjna energetyka 200 Szybsza poprawa efektywności budynków Niskoemisyjne samochody Zmiana miksu w przemyśle lekkim 100 Zmiana miksu w przemyśle ciężkim Scenariusz modernizacji Emisje po dodatkowej redukcji

29 mld EUR Ile zyskamy na niskoemisyjności? Niskoemisyjna modernizacja Skumulowane korzyści netto pakietu modernizacyjnego Z CCS Bez CCS Korzyści płynące z efektywności energetycznej oraz oszczędności operacyjnych w energetyce przeważają nad dodatkowymi nakładami już po 2030 roku. Niskoemisyjna modernizacja przynosi korzyści netto nawet z CCS 29

30 Co z kosztami zewnętrznymi? Koszty zdrowotne jako proc. PKB w Polsce Scenariusz odniesienia Niskoemisyjna modernizacja 2,5% 2,0% Scenariusz modernizacji Scenariusz odniesienia bez nowych norm dla energetyki i transportu 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% Źródło: opracowanie własne Nawet przy założeniu znacznego oczyszczenia spalania paliw kopalnych, niskoemisyjna transformacja przynosi łączne korzyści rzędu 100 mld euro na przestrzeni 40 lat, głównie dzięki redukcji emisji z budynków oraz energetyki Koszty i potencjał oczyszczania paliw kopalnych są niepewne, niskoemisyjne technologie już są dostępne i szybko się rozwijają 30

31 Podsumowanie zielone miejsca pracy Efektywność energetyczna - ograniczenie negatywnych efektów zdrowotnych i środowiskowych funkcjonowania gospodarki w sposób efektywny kosztowo; Energetyka odnawialna - Inwestycje w niskoemisyjne technologie o dużym potencjale rozwojowym; Poprawę sytuacji na peryferyjnych rynkach pracy efektywność energetyczna i OZE; Stymulowanie rozwoju zielonych branż oraz wsparcie działań badawczo-rozwojowych nakierowanych na wzrost udziału zaawansowanej produkcji o wysokiej wartości dodanej; Wprowadzenie zielonej reformy podatkowej; Osłona emisyjnych oraz energochłonnych branż przed negatywnymi skutkami. 31

32 Polskie dylematy 2014/2050 Postawa reaktywna Postawa proaktywna Koncentrowanie się na bieżących problemach, skupienie się na stabilizacji sytuacji gospodarczej Inwestycje w potencjał rozwojowy przydatny za kilka-kilkanaście lat, podjęcie wysiłku kolejnej modernizacji 32

33 Dziękuje za uwagę! Zapraszam na stronę Pełna wersja raportu Arkusze z danymi do wykresów Szczegółowy opis scenariuszy energetycznych Inne publikacje powstałe w ramach projektu Więcej informacji o projekcie 33