W KIERUNKU NISKOEMISYJNEJ TRANSFORMACJI RYNKU PRACY DR ANDRZEJ KASSENBERG INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU

Transkrypt

1 W KIERUNKU NISKOEMISYJNEJ TRANSFORMACJI RYNKU PRACY DR ANDRZEJ KASSENBERG INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU Konferencja podsumowująca projekt Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Warszawie Mazowieckie Obserwatorium Rynku Pracy III 30 listopada 1 grudnia 2015 r. JM Hotel, ul. Grzybowska 45, Warszawa

2 90% PKB per capita w Polsce względem USA DWIE ŚCIEŻKI WZROSTU 80% 70% Pułapka średniego dochodu 60% Scenariusz modernizacji 50% Scenariusz ograniczonego rozwoju 40% Źródło: IBS BAU Ścieżka umiarkowanego wzrostu (scenariusz referencyjny) narzędzie odniesienia dla analizy w ramach projektu Ścieżka przyspieszonego wzrostu (scenariusz modernizacji) scenariusz zakładający wdrożenie reform oraz uwzględniający zielony wzrost. 30% wg 2050.pl.podróż do niskoemisyjnej przyszłości

3 MtCO2e % % Mniejsza produkcja w petrochemii i górnictwie Zeroemisyjna energetyka 200 Szybsza poprawa efektywności budynków Niskoemisyjne samochody Zmiana miksu w przemyśle lekkim 100 Zmiana miksu w przemyśle ciężkim Scenariusz modernizacji Emisje po dodatkowej redukcji Szybki wzrost gospodarczy Innowacje Efektywność wykorzystania pracy i dostępnych zasobów Ekoinnowacje Efektywność energetyczna, zielone miejsa pracy, poprawa zdrowia Nowoczesna, rozwinięta, niskoemisyjna gospodarka Instytucje Przewidywalne otoczenie niskoemisyjnych inwestycji WSPÓŁZALEŻNOŚCI MIĘDZY WZROSTEM GOSPODARCZYM A GOSPODARKĄ NISKOEMISYJNĄ (wg 2050.pl.podróż do niskoemisyjnej przyszłości)

4 GOSPODARKA O OBIEGU ZAMKNIĘTYM Idea gospodarki o obiegu zamkniętym (cyrkulacyjna) stanowi alternatywę do gospodarki linearnej, która opiera się na założeniu, że produkujemy, używamy i wyrzucamy. Czyli: Nie marnujemy zasobów surowców ale lepiej je wykorzystujemy Drugie życie produktów Nie musimy posiadać wszystkiego, ale dzielić się z innymi

5 SIEDEM KLUCZOWYCH ELEMENTÓW WCHODZĄCYCH W SKŁAD SYMBIO- MIASTA

6 KORZYŚCI Z SYMBIO - PRZEMYSŁU Środowiskowe - efektywne wykorzystania zasobów, rezygnacja z zasobów nieodnawialnych, zmniejszenie zanieczyszczeń; Ekonomiczne - ograniczanie kosztów zakupu zasobów i kosztów gospodarki odpadami, a także generowanie dodatkowych przychodów; Biznesowe - korzystne relacje z zewnętrznymi podmiotami gospodarczymi, kreowanie własnego image środowiskowego, powstawanie nowych produktów; Społeczne - wzrost zatrudnienia, poprawa warunków pracy, tworzenie czystszego i bezpiecznego środowiska.

7 ZIELONE MIEJSCA PRACY W NISKOEMISYJNEJ GOSPODARCE Ochrona środowiska Efektywne wykorzystanie zasobów Zielone miejsca pracy 7 Niższe emisje A. Kassenberg, A. Śniegocki. W kierunku niskoemisyjnej transformacji rynku pracy. Instytut na rzecz Ekorozwoju. Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych. Warszawa 2014.

8 ZIELONE MIEJSCA PRACY DEFINICJE Produktowe - produkty finalne dostarczane przez przedsiębiorstwa wyróżniają się przyjaznością dla środowiska (np. oczyszczalnie ścieków, energetyka odnawialna); Procesowe tj. wpływ poszczególnych stanowisk pracy na oddziaływanie przedsiębiorstw na środowisko (np. osoby kontrolujące poziom zanieczyszczeń w fabryce, rolnicy uprawiający ziemię w sposób zrównoważony). Wg OECD Podejście procesowe oferuje pełniejszy obraz zielonej gospodarki Zielone miejsce pracy to takie, które zapewnia zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych. Wszelkie prace, które są uwarunkowane środowiskowo lub przyczyniają się do ochrony środowiska jak i także powodują zastępowanie albo przedefiniowanie działalności w kierunku zielonej gospodarki czy gospodarki o zamkniętym obiegu uznajemy za zielone miejsca pracy. A.Kassenberg, A. Śniegocki. W kierunku niskoemisyjnej transformacji rynku pracy. Instytut na rzecz Ekorozwoju. Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych. Warszawa

9 PROPOZYCJA OBJĘCIA SZACUNKIEM LICZBY ZIELONYCH MIEJSC PRACY Dziedziny bezpośrednio odnoszące się do miejsc pracy uwarunkowanych środowiskowo lub przyczyniających się do ochrony środowiska: Ochrona powietrza Gospodarka odpadami Gospodarka ściekowa i ochrona wód powierzchniowych oraz podziemnych Zarządzanie obszarami i obiektami ochrony przyrody wraz z zielenią miejską Ochrona gleb Edukacja ekologiczna Administracja i fundusze ekologiczne Inne działania ochronne (np. przed hałasem, opieka nad zwierzętami) Dziedziny bezpośrednio odnoszące się do zastępowania lub przedefiniowania działalności w kierunku zielonej gospodarki czy gospodarki o zamkniętym obiegu Rolnictwo ekologiczne Turystyka zrównoważona Transport publiczny i niezmotoryzowany Energetyka odnawialna Poprawa efektywności energetycznej Poprawa efektywności zasobowej Kształtowanie zrównoważonych struktur przestrzennych Zielone budownictwo

10 ZIELONE MIEJSCA PRACY WG SEKTORÓW W USA W 2011 R. 7% 10% 5% 11% 15% 3,4 mln miejsc pracy 14% Przetwórstwo przemysłowe Budownictwo Transport i gospodarka magazynowa Działalność prof., naukowa i techniczna Usługi adm. oraz gosp. odpadami Administracja publiczna 10 11% 13% 14% Handel Gospodarka komunalna Pozostałe Employment in Green Goods and Services 2011, Bureau of Labor Statistics, US Department of Labor, Waszyngton 2012.

11 ZIELONE MIEJSCA PRACY W UE (W TYS.) Zmiana Gospodarka odpadami (+15%) Gospodarka ściekami (+29%) OZE (+125%) Recykling (+99%) Gospodarka wodna (+18%) Pozostałe (+25%) Ogółem (+35%) Employment in the environmental goods and services sector. Eurstat The number of Jobs dependent on the Environment and Resource Efficiency improvements, analiza wykonana na zlecenie DG Environment, Ecorys, Rotterdam 2012.

12 ENERGETYKA PRZYJAZNA ŚRODOWISKU oszczędzanie i poszanowanie energii, rezygnacja z paliw kopalnych na rzecz odnawialnych źródeł energii, ograniczenie negatywnego wpływu energetyki konwencjonalnej na środowisko i zdrowie ludzi, promowaniem idei odnawialnych źródeł energii bezpośredniemu użytkownikowi jako energii wytwarzanej lokalnie (tzw. energetyka rozproszona).

13 SCHEMAT IDEOWY HYBRYDOWEGO LOKALNEGO SYSTEM ENERGETYCZNEGO

14 ZATRUDNIENIE W WYBRANYCH ŁAŃCUCHACH WARTOŚCI W ENERGETYCE ODNAWIALNEJ Łańcuch wartości Produkcja urządzeń i ich dystrybucja (energetyka wiatrowa) Projekt inwestycyjny (energetyka słoneczna) Budowa zainstalowanie (energetyka wodna) Produkcja biomasy (bioenergetyka) Działalność przekrojowa (wszystkie podsektory) i Rodzaj zatrudnienia Inżynierowie ds. B+R (komputery, elektryczność, środowisko, projektowanie turbin), inżynierowie programiści, modelarze (testowanie prototypów), mechanicy przemysłowi, technicy przemysłowi, operatorzy przemysłowi, eksperci ds. kontroli jakości, weryfikatorzy, eksperci ds. logistyki, operatorzy w transporcie, pracownicy transportowi, eksperci ds. zamówień, marketingowcy, sprzedawcy Inżynierowie, architekci, meteorologowie, eksperci ds. oceny zasobów i wyboru miejsca na inwestycję, konsultanci środowiskowi, prawnicy, kredytodawcy, inwestorzy, doradcy ds. zagospodarowania terenu, negocjatorzy, lobbyści, mediatorzy, pracownicy PR, eksperci ds. zamówień, ds. pozyskania zasobów. Inżynierowie (budowlani, mechanicy, elektrycy), menadżerowie, wykwalifikowani pracownicy budowlani (operatorzy ciężkiego sprzętu, monterzy rur, spawacze itp.), niekwalifikowani robotnicy, deweloperzy, Inżynierowie ruchu, pracownicy transportowi. Agronomowie, zarządzający produkcją biomasy, pracownicy hodowlani i leśnicy, pracownicy rolni i leśni, pracownicy transportowi Pracownicy administracji publicznej, izby handlowe I profesjonalne stowarzyszenia, nauczyciele I trenerzy, menedżerowie, administratorzy, wydawcy i naukowcy, ubezpieczyciele, eksperci IT, pracowni finansowi (księgowi, audytorzy i finansiści), konsultanci ds. bezpieczeństwa i higieny pracy, sprzedawcy i marketingowcy. 14 Investment in renewable energy generates jobs. Supply of skilled workforce needs to catch up, International Labour Organization, Międzynarodowa Organizacja Pracy, Genewa 2011.

15 ŚREDNIE ZATRUDNIENIE W ENERGETYCE W PIERWSZEJ DEKADZIE XXI W. LICZBA MIEJSC PRACY NA GWH WYPRODUKOWANEJ ENERGII W ANALIZIE CYKLU ŻYCIA Wytwarzanie, budowa, instalowanie Funkcjonowanie, doglądanie, przygotowywanie paliwa Razem Fotowoltaika* Energetyka wiatrowa Biomasa Energetyka węglowa 2,4 6,5 8,8 Energetyka gazowa 2,2 6,1 8,3 Green Jobs: Towards decent work in a sustainable, low-carbon world, Green Jobs Initiative, UNEP, ILO, IOE i ITUC. Waszyngton

16 CZYNNIKI WYZNACZAJĄCE POZYTYWNY WPŁYW NISKOEMISYJNEJ TRANSFORMACJI NA RYNEK PRACY ORAZ NIEDOSKONAŁOŚCI RYNKU PRACY UTRUDNIAJĄCE POZYTYWNE ZMIANY Czynniki wyznaczające pozytywny wpływ niskoemisyjnych działań na rynek pracy Bariery dla niskoemisyjnej transformacji rynku pracy Opłacalność rynkowa Ogólna niska elastyczność rynku pracy Ograniczenie kosztów zdrowotnych i ryzyk środowiskowych Brak odpowiednich kwalifikacji wśród pracowników Bodziec do rozwoju innowacji Lokalne zróżnicowanie potencjału gospodarczego A. Kassenberg, A. Śniegocki. W kierunku niskoemisyjnej transformacji rynku pracy. Instytut na rzecz Ekorozwoju. Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych. Warszawa 2014.

17 WAŻNIEJSZE ZAWODY, KTÓRYCH BRAK JEST ODCZUWANY W RÓŻNYCH SEKTORACH ENERGETYKI ODNAWIALNEJ Podsektory Zawody Energetyka wiatrowa Projektanci inwestycji, technicy serwisanci, analitycy baz danych, inżynierowie: elektrycy, komputerowcy, mechanicy i konstruktorzy 17 Energetyka solarna Energetyka wodna Geotermia Instalatorzy fotowoltaiki i paneli słonecznych, inspektorzy budowlani Inżynierowie: elektrycy, operatorzy i zarządzający; technicy, transportowcy, specjaliści od zrównoważonego rozwoju Trenerzy; inżynierowie od geotermii Investment in renewable energy generates jobs. Supply of skilled workforce needs to catch up, International Labour Organization, Międzynarodowa Organizacja Pracy, Genewa 2011.

18 STRUKTURA WŁASNOŚCI INSTALACJI ENERGETYKI ODNAWIALNEJ W NIEMCZECH W ROKU % 2% 3% 3% 7% 40% 53 GW 9% 11% 14% 11% Genossenschaftliche Unterstützungsstrukturen für eine sozialräumlich orientierte Energiewirtschaft, Klaus Novy Institute e. V., Kolonia Regionalne firmy energetyczne Lokalne firmy energetyczne Międzynarodowe korporacje energetyczne Cztery największe firmy energetyczne Przedsiębiorstwa przemysłowe i inne Rolnicy (biogaz, PV) Fundusze i banki (bioenergia, lądowe farmy wiatrowe) Deweloperzy (farmy wiatrowe) Indywidualni właściciele (PV, wiatraki) Inni

19 SPÓŁDZIELNIE ENERGETYCZNE W NIEMCZECH W ROKU 19 Genossenschaftliche Unterstützungsstrukturen für eine sozialräumlich orientierte Energiewirtschaft, Klaus Novy Institute e. V., Kolonia 2012.

20 ROZWÓJ ENERGETYKI ROZPROSZONEJ W DANII Dania w roku % OZE 30% mniej zużywanej energii

21 PROGNOZA LICZBY MIEJSC PRACY POWSTAŁYCH DO ROKU 2020 W WYNIKU ROZWOJU MIKROINSTALACJI OZE 21 Krajowy plan rozwoju mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii do roku Synteza, Instytut Energetyki Odnawialnej i Związek Pracodawców Forum Energetyki Odnawialnej. Warszawa 2013.

22 OSZCZĘDZANIE ENERGII - WPŁYW NA RYNEK PRACY Źródło: ECF/3CSEP/FEWE employment impacts of large-scale deep building retrofit in Poland

23 NAJSZYBCIEJ ROZWIJAJĄCE SIĘ ZAWODY NA ŚWIECIE WG NATIONAL GEOGRAPHIC Zawody Miejscy producenci żywności Technicy zajmujący się zapewnieniem wysokiej jakości wód Inżynierowie od samochodów zero emisyjnych Recyklerzy Naukowcy zajmujący się środowiskiem Zawody związane z zielonym budownictwem Technicy od energetyki słonecznej Eko-projektanci Producenci energii z pływów Technicy od energetyki wiatrowej Miejsca pracy przy produkcji biopaliw Mazowsze Szanse Znaczne szanse Szanse Szczególnie znaczne szanse Znaczne szanse Szczególnie znaczne szanse Znaczne szanse Szczególnie znaczne szanse Nie dotyczy Znaczne szanse Znaczne szanse 23

24 ŚRODKI NA GOSPODARKĘ NISKOEMISYJNĄ W POSZCZEGÓLNYCH WOJEWÓDZTWACH Województwo Udział w EFRR Ogółem, mln euro Euro na mieszkańca Śląskie 30% Lubelskie 25% Pomorskie 22% Podlaskie 21% Dolnośląskie 21% Warmińsko- Mazurskie 20% Kujawsko-Pomorskie 20% Świętokrzyskie 20% Podkarpackie 19% Łódzkie 18% Wielkopolskie 17% Małopolskie 17% Zachodniopomorskie 16% Mazowieckie 16% Opolskie 15% Lubuskie 15% CEE Bankwatch i PZS, Oszczędnie, odnawialnie, obywatelko. Fundusze europejskie na rewolucję energetyczną w regionach. CEE Bankwatch i Polska Zielona Sieć, Warszawa 2014

25 PODSUMOWANIE ZIELONE MIEJSCA PRACY Efektywność energetyczna - ograniczenie negatywnych efektów zdrowotnych i środowiskowych funkcjonowania gospodarki w sposób efektywny kosztowo; Energetyka odnawialna - Inwestycje w niskoemisyjne technologie o dużym potencjale rozwojowym; Wsparcie rozwoju energetyki rozproszonej oraz energooszczędnego budownictwa jako sposobu na istotną poprawę sytuacji na peryferyjnych rynkach pracy Stymulowanie rozwoju zielonych branż oraz wsparcie działań badawczo-rozwojowych nakierowanych na wzrost udziału zaawansowanej produkcji o wysokiej wartości dodanej; Wprowadzenie zielonej reformy podatkowej; A. Kassenberg, A. Śniegocki. W kierunku niskoemisyjnej transformacji rynku pracy. Instytut na rzecz Ekorozwoju. Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych. Warszawa 2014.

26 DZIĘKUJE ZA UWAGĘ! Andrzej Kassenberg Instytut na rzecz Ekorozwoju ul. Nabielaka 15 lok Warszawa tel. (22) fax. (22) a.kassenberg@ine-isd.org.pl