Twoje uprawnienia do zabezpieczenia społecznego. w Islandii

Transkrypt

1 Twoje uprawnienia do zabezpieczenia społecznego w Islandii

2 Informacje zawarte w niniejszym przewodniku zostały opracowane i zaktualizowane w ścisłej współpracy z krajowymi korespondentami systemu wzajemnego informowania o ochronie socjalnej (MISSOC). Więcej informacji na temat sieci MISSOC można znaleźć na następującej stronie internetowej: Niniejszy przewodnik zawiera ogólny opis rozwiązań w zakresie zabezpieczenia społecznego stosowanych w odpowiednich państwach. Dodatkowe informacje można uzyskać z innych publikacji MISSOC. Wszystkie te pozycje są dostępne na stronie, do której odsyła powyższy link. Można skontaktować się również z właściwymi organami i instytucjami, które zostały wymienione w załączniku do niniejszego przewodnika. Ani Komisja Europejska, ani żadna osoba działająca w imieniu Komisji nie może być pociągana do odpowiedzialności za wykorzystanie informacji zawartych w niniejszej publikacji. Unia Europejska, 2012 Powielanie dozwolone pod warunkiem wskazania źródła. Lipiec 2012 r 2

3 Spis treści Rozdział I: Kwestie ogólne, organizacja i finansowanie... 5 Wprowadzenie... 5 Organizacja ochrony socjalnej... 5 Finansowanie... 6 Rozdział II: Opieka zdrowotna... 7 Kiedy osoba jest uprawniona do opieki zdrowotnej?... 7 Co obejmuje ubezpieczenie?... 7 W jaki sposób można skorzystać z opieki zdrowotnej?... 8 Rozdział III: Świadczenia pieniężne z tytułu choroby...10 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby?...10 Co obejmuje ubezpieczenie?...10 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń pieniężnych z tytułu choroby?...11 Rozdział IV: Świadczenia z tytułu macierzyństwa i ojcostwa...12 Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń z tytułu macierzyństwa lub ojcostwa?..12 Co obejmuje ubezpieczenie?...12 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu macierzyństwa i ojcostwa?.13 Rozdział V: Świadczenia z tytułu inwalidztwa...14 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu inwalidztwa?...14 Co obejmuje ubezpieczenie?...14 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu inwalidztwa?...15 Rozdział VI: Emerytury i świadczenia z tytułu podeszłego wieku...17 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu podeszłego wieku?...17 Co obejmuje ubezpieczenie?...17 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu podeszłego wieku?...18 Rozdział VII: Renty rodzinne...19 Kiedy osoba jest uprawniona do renty rodzinnej?...19 Co obejmuje ubezpieczenie?...19 W jaki sposób można skorzystać z renty rodzinnej?...20 Rozdział VIII: Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych...21 Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych?...21 Co obejmuje ubezpieczenie?...21 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych?...22 Rozdział IX: Świadczenia rodzinne...23 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń rodzinnych?...23 Co obejmuje ubezpieczenie?...23 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń rodzinnych?...24 Rozdział X: Bezrobocie...25 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu bezrobocia?...25 Co obejmuje ubezpieczenie?...25 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu bezrobocia?...26 Rozdział XI: Świadczenia minimalne z pomocy społecznej...27 Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń minimalnych z pomocy społecznej?...27 Co obejmuje ubezpieczenie?...27 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń minimalnych z pomocy społecznej? 28 Rozdział XII: Opieka długoterminowa...30 Kiedy osoba uprawniona ma prawo do opieki długoterminowej?...30 Co obejmuje ubezpieczenie?...30 W jaki sposób można skorzystać z opieki długoterminowej?...30 Lipiec 2012 r 3

4 Załącznik: Dane kontaktowe instytucji i adresy przydatnych stron internetowych...32 Lipiec 2012 r 4

5 Rozdział I: Kwestie ogólne, organizacja i finansowanie Wprowadzenie Islandzki system zabezpieczenia społecznego opiera się przede wszystkim na miejscu zamieszkania i obejmuje wszystkich mieszkańców. Dlatego też konieczne jest zameldowanie się w Islandii. Ponadto, w celu korzystania z konkretnych świadczeń, należy spełnić również inne warunki. System zabezpieczenia społecznego obejmuje następujące działy: krajowy system emerytalno-rentowy (w zakresie emerytur i rent inwalidzkich oraz rodzinnych); obowiązkowy system rent i emerytur z tytułu pracy (w którym fundusze emerytalno-rentowe odpowiedzialne są za emerytury wypłacane od 65. do 70. roku życia, renty inwalidzkie i renty dla współmałżonków lub dzieci pozostałych przy życiu); system opieki zdrowotnej i ubezpieczenia zdrowotnego; system ogólnych świadczeń rodzinnych; system świadczeń z tytułu macierzyństwa/ojcostwa; system ubezpieczenia od utraty pracy. Pomoc społeczna jest dostępna dla osób w potrzebie i w szczególnych sytuacjach. Organizacja ochrony socjalnej Krajowym systemem świadczeń społecznych zarządza zakład zabezpieczenia społecznego (Tryggingastofnun ríkisins) pod nadzorem ministerstwa spraw socjalnych (Velferðarráðuneytið). Systemem rent i emerytur z tytułu pracy, który jest systemem kapitałowym, zarządzają poszczególne zawodowe fundusze emerytalno-rentowe podlegające ministerstwu finansów ((fjármálaráðuneytið), ale pozostające pod nadzorem urzędu nadzoru finansowego (Fjármálaeftirlitið). Opiekę zdrowotną świadczą ośrodki zdrowia, szpitale oraz lekarze prowadzący praktykę prywatną. Systemem ubezpieczenia zdrowotnego zarządza islandzkie ubezpieczenie zdrowotne (Sjúkratryggingar Íslands). Zarówno opieka zdrowotna, jak i ubezpieczenie zdrowotne, objęte są nadzorem ministerstwa spraw socjalnych (Velferðarráðuneytið). Ogólne świadczenia rodzinne (zasiłki na dzieci) leżą w zakresie obowiązków dyrekcji urzędu skarbowego (Ríkisskattstjóri) pod nadzorem ministerstwa finansów (Fjármálaráðuneytið). Oboje rodzice mają prawo do świadczeń z tytułu macierzyństwa/ojcostwa w przypadku narodzin dziecka, adopcji lub objęcia stałą opieką zastępczą. Administrowaniem świadczeniami z tytułu rodzicielstwa zajmuje się dyrekcja ds. zatrudnienia (Vinnumálastofnun); podlegają one nadzorowi ministerstwa spraw socjalnych (Velferðarráðuneytið). Lipiec 2012 r 5

6 Świadczenia z tytułu bezrobocia wypłacane są z funduszu dla bezrobotnych, którym zarządza dyrekcja ds. zatrudnienia (Vinnumálastofnun). Dyrekcja ds. zatrudnienia podlega nadzorowi ministerstwa spraw socjalnych (Velferðarráðuneytið ). Pomoc społeczna świadczona w Islandii jest dwojaka i obejmuje krajową pomoc społeczną (dla konkretnych kategorii osób w szczególnych sytuacjach, np. emerytów i rencistów) oraz lokalną ogólną pomoc społeczną. Lokalna pomoc społeczna przeznaczona jest dla wszystkich mieszkańców i zapewnia główne usługi oraz sieć zabezpieczeń w ramach systemu ochrony socjalnej. Za krajową pomoc społeczną odpowiedzialny jest zakład zabezpieczenia społecznego (Tryggingastofnun ríkisins). Ogólną pomocą społeczną zarządzają władze lokalne. Pomoc społeczną na poziomie krajowym i lokalnym nadzoruje ministerstwo spraw socjalnych (Velferðarráðuneytið ). Finansowanie Publiczny krajowy system emerytalno-rentowy finansowany jest ze składek na zabezpieczenie społeczne (tryggingagjald) wpłacanych przez pracodawców (i osoby prowadzące działalność na własny rachunek) oraz z podatków. Pracownicy najemni oraz osoby prowadzące działalność na własny rachunek mają ponadto obowiązek wpłacania składek do swoich odpowiednich obowiązkowych zawodowych funduszy emerytalno-rentowych w wysokości co najmniej 12% wynagrodzenia brutto, z czego zasadniczo pracodawca płaci 8%, zaś pracownik 4%. Stawki te to wartości minimalne w ramach zbiorowych układów pracy pomiędzy partnerami społecznymi można przewidzieć wyższe składki. System ubezpieczenia zdrowotnego i system ogólnych świadczeń rodzinnych finansowane są z podatków. Świadczenia z tytułu macierzyństwa/ojcostwa dla rodziców obecnych na rynku pracy w przypadku narodzin dziecka, adopcji lub objęcia stałą opieką zastępczą finansowane są ze składek na zabezpieczenie społeczne (tryggingagjald) wpłacanych przez pracodawców. Z kolei świadczenia dla rodziców niepracujących finansowane są z podatków. Świadczenia z tytułu bezrobocia finansowane są ze składek na zabezpieczenie społeczne (tryggingagjald) wpłacanych przez pracodawców. Pomoc społeczna udzielana na poziomie państwa finansowana jest przez państwo. Ogólną pomoc społeczną finansują władze lokalne. Lipiec 2012 r 6

7 Rozdział II: Opieka zdrowotna Kiedy osoba jest uprawniona do opieki zdrowotnej? Opieka zdrowotna zapewniana jest wszystkim mieszkańcom w ramach publicznej służby zdrowia. Każda osoba mieszkająca w Islandii, która zamieszkiwała tam przez ostatnie 6 miesięcy (od dnia zameldowania), jest do niej uprawniona. Zameldowanie oznacza oficjalne zarejestrowanie miejsca zamieszkania zgodnie z odpowiednią ustawą (ustawa o zameldowaniu). Co obejmuje ubezpieczenie? Publiczna służb zdrowia świadczy następujące rodzaje usług: leczenie przez zakontraktowanego lekarza ogólnego; niezbędne badania i leczenie realizowane przez specjalistów i zakontraktowane instytucje; hospitalizację(tak długo, jak długo jest ona konieczna, wraz z opieką lekarską, lekami oraz pozostałymi świadczeniami szpitalnymi), w tym na oddziałach położniczych; opiekę położnej; hospitalizację za granicą; leki; badania rentgenologiczne i radioterapie; leczenie dentystyczne i ortodontyczne dla dzieci oraz emerytów i rencistów; koszty podróży i transportu; opiekę w domu pacjenta; sprzęt medyczny; fizjoterapię; ośrodki opiekuńcze dla osób starszych. Leki Środki farmaceutyczne podzielone są na cztery główne kategorie. Płatności z państwowego ubezpieczenia zdrowotnego uzależnione są od rodzaju i kategorii leku. Ubezpieczenie zdrowotne pokrywa całkowicie koszt leków podstawowych, które musza być regularnie przyjmowane. Ubezpieczony ponosi określony koszt innych niezbędnych środków farmaceutycznych lub też pokrywa samodzielnie całość kosztów. Leczenie stomatologiczne i ortodontyczne Ubezpieczenie zdrowotne pokrywa koszt leczenia dentystycznego według standardowych stawek ustalonych przez właściwe ministerstwo lub islandzkie ubezpieczenie zdrowotne. Ubezpieczenie pokrywa częściowo wydatki związane z leczeniem stomatologicznym dzieci i młodzieży poniżej 18 lat. Lipiec 2012 r 7

8 Żadna refundacja nie przysługuje osobom w wieku od 18 do 66 lat, nie dotyczy to jednak wad wrodzonych, wypadków lub chorób ani osób, które są beneficjantami renty inwalidzkiej. Leczenie stomatologiczne jest częściowo refundowane w przypadku osób otrzymujących emeryturę lub rentę inwalidzką. Sprzęt medyczny Państwowe ubezpieczenie zdrowotne ponosi część kosztów zakupu sprzętu medycznego koniecznego ze względu na niepełnosprawność fizyczną lub brak kończyn. W niektórych przypadkach przyznaje się określoną kwotę, zaś w innych pokrywany jest odpowiedni odsetek kosztów. Podróż i transport Koszty podróży i transportu mogą być częściowo refundowane. Możliwa jest również częściowa refundacja w sytuacji, gdy rodzice zmuszeni są do pobytu poza miejscem zamieszkania celem opieki nad hospitalizowanym dzieckiem. Fizjoterapia przepisana przez lekarza podlega częściowej lub pełnej refundacji. Bezpłatna jest również opieka pielęgniarska w domu pacjenta, jeśli została w taki sam sposób zlecona przez lekarza. W jaki sposób można skorzystać z opieki zdrowotnej? Możliwy jest swobodny wybór lekarza ogólnego w ramach publicznej służby zdrowia oraz niezależnych lekarzy ogólnych i lekarzy specjalistów mających umowę z islandzkim ubezpieczeniem zdrowotnym (Sjúkratryggingar Íslands). Ubezpieczony ma bezpośredni dostęp do specjalistów, zaś opieka szpitalna świadczona jest na podstawie skierowania lekarskiego. Zapewniane są świadczenia rzeczowe, zaś ich koszt ponosi Islandzkie ubezpieczenie zdrowotne. Niemniej jednak od pacjenta wymaga się zazwyczaj poniesienia części kosztów. Przykładowo, ubezpieczony musi zapłacić od 1000 ISK (6,35 EUR) do ISK (17 EUR) za wizytę w ośrodku zdrowia lub u lekarza ogólnego. Kwota różni się w zależności od rodzaju usługi. Wymóg poniesienia części kosztów nie ma zastosowania do dzieci poniżej 18. roku życia, zaś do emerytów i rencistów stosuje się szczególne zasady. W przypadku leczenia specjalistycznego ubezpieczony ponosi koszt ISK (27 EUR) + 40% pozostałych kosztów (do pułapu ISK, tj. 187 EUR). Specjalne zasady mają zastosowanie do emerytów i rencistów oraz dzieci poniżej 18. roku życia. Do wszystkich ubezpieczonych ma zastosowanie maksymalny pułap rocznych płatności. Wynosi on ISK (187 EUR) w przypadku osób samotnych, ISK (57 EUR) w przypadku dzieci w tej samej rodzinie i ISK (47 EUR) w przypadku emerytów i rencistów. Osoby, które osiągnęły ten pułap, mogą otrzymać karty rabatowe (afsláttarkort), z których można korzystać przez pozostałą część roku. Leczenie szpitalne Ubezpieczeni, z przepisu lekarza, mają prawo do bezpłatnej hospitalizacji, w tym na oddziale położniczym. Lipiec 2012 r 8

9 Jeśli ubezpieczony musi być pilnie hospitalizowany za granicą, ponieważ niezbędne świadczenia nie mogą zostać wykonane w islandzkim szpitalu, koszty pokrywane są przez ubezpieczenie zdrowotne. Lekarz wysyła w tym celu wniosek do islandzkiego ubezpieczenia zdrowotnego (IHI). IHI orzeka o konieczności hospitalizacji za granicą, sprawdza, czy warunki są spełnione i decyduje o miejscu hospitalizacji. Lipiec 2012 r 9

10 Rozdział III: Świadczenia pieniężne z tytułu choroby Kiedy osoba ma prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby? Islandzkie ubezpieczenie zdrowotne (IHI) wypłaca dzienne świadczenia pieniężne z tytułu choroby wszystkim pracownikom najemnym i osobom prowadzącym działalność na własny rachunek (szczególne zasady mają zastosowanie do telepracowników i studentów) powyżej 18. roku życia, którzy nie pobierają emerytury ani renty inwalidzkiej. Osoby takie muszą być niezdolne do pracy, zaprzestać pracy z powodu choroby i nie otrzymywać już wynagrodzenia. W przypadku dawstwa organów mogą mieć zastosowanie specjalne warunki. Zasadniczo wymaga się dwóch miesięcy pracy i sześciu miesięcy zamieszkania przed rozpoczęciem choroby. Dawcy organów muszą wykazać się aktywnym uczestnictwem w krajowym rynku pracy przed wystąpieniem niezdolności do pracy spowodowanej dawstwem organu. Współczynnik zatrudnienia w każdym miesiącu musi wynosić co najmniej 25%. Co obejmuje ubezpieczenie? Ubezpieczeni otrzymują dzienne świadczenia z tytułu choroby od 15 dnia choroby włącznie w przypadku niezdolności do pracy przekraczającej 21 dni. 14-dniowy okres oczekiwania zaczyna się w dniu potwierdzenia niezdolności do pracy przez lekarza. Pracodawcy mają obowiązek zapewnić kontynuację wypłacania wynagrodzenia przez co najmniej jeden miesiąc po 12 miesiącach nieprzerwanego zatrudnienia. Zbiorowe układy pracy zapewniają stałe wypłacanie wynagrodzenia przez określony czas, którego długość zależy od konkretnego układu. W tym okresie nie zapewnia się żadnych świadczeń pieniężnych z tytułu choroby ani specjalnych świadczeń dla dawców organów. Świadczenie pieniężne z tytułu choroby po ustaniu wypłaty wynagrodzenia nie jest uzależnione od wysokości zarobków - wypłacane jest jako kwota zryczałtowana. Pełne dzienne świadczenie pieniężne wypłacane jest osobom, które muszą zrezygnować z pracy w pełnym wymiarze czasu (1 275 ISK, (8,10 EUR). Osoby rezygnujące z pracy w mniejszym niż pełny wymiarze czasu, ale wykonujące pracę co najmniej w wymiarze połowy czasu pracy otrzymują połowę dziennego świadczenia pieniężnego. W przypadku ofiarowania organów przez maksymalnie 3 miesiące wypłacane jest świadczenie w wysokości 80% średniego wynagrodzenia lub obliczonego wynagrodzenia zarabianego w trakcie ostatniego roku uzyskiwania dochodów przed rokiem, w którym nastąpiła niezdolność do pracy, jednak do określonego pułapu. Na każde dziecko poniżej 18. roku życia pozostające na utrzymaniu przysługuje dodatek w wysokości 349 ISK (2,22 EUR). Dodatkowo wypłacane jest świadczenie w wysokości 80% kosztów pobytu ponoszonych przez rodziców w przypadku, gdy dziecko poniżej 18. roku życia jest hospitalizowane z dala od domu. Lipiec 2012 r 10

11 Świadczenia z tytułu choroby mogą być wypłacane przez całkowity okres 52 tygodni w ciągu 24 miesięcy. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń pieniężnych z tytułu choroby? Aby móc skorzystać ze świadczenia pieniężnego z tytułu choroby, konieczne jest uzyskanie zaświadczenia o niezdolności do pracy od lekarza prowadzącego. Do wniosku o dzienne świadczenie z tytułu choroby należy dołączyć standardowy formularz wniosku i wysłać do islandzkiego ubezpieczenia zdrowotnego. Zasadniczo dzienne świadczenie z tytułu choroby nie jest przyznawane wstecznie za okresy przekraczające 2 miesiące. Lipiec 2012 r 11

12 Rozdział IV: Świadczenia z tytułu macierzyństwa i ojcostwa Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń z tytułu macierzyństwa lub ojcostwa? Kobiety zamieszkujące w Islandii mają prawo do darmowej opieki macierzyńskiej w ramach publicznej służby zdrowia. W przypadku osób przybywających do Islandii wymagany jest co najmniej sześciomiesięczny okres zamieszkiwania w Islandii. Oboje rodzice mogą ubiegać się o świadczenia z tytułu macierzyństwa/ojcostwa (greiðslur úr fæðingarorlofssjóði) pod warunkiem, że aktywnie uczestniczyli w krajowym rynku pracy przez 6 kolejnych miesięcy przed urodzeniem się dziecka (przy czym współczynnik zatrudnienia w każdym miesiącu musi wynosić co najmniej 25%). Zasiłki macierzyńskie/ojcowskie (fæðingarstyrkur) przyznawane są obojgu rodzicom nieaktywnym na rynku pracy bądź studiującym, jeśli mogą udowodnić, że zamieszkiwali w Islandii ca najmniej przez 12 miesięcy przed urodzeniem się dziecka. Zasiłki adopcyjne (ættleiðingarstyrkur) wypłacane są rodzicom adopcyjnym, którzy przysposabiają dziecko z zagranicy, pod warunkiem, że posiadają zezwolenie na adopcje zagraniczną wydane w Islandii. Co obejmuje ubezpieczenie? Świadczenia rzeczowe Hospitalizacja jest objęta ubezpieczeniem tak długo, jak długo jest ona konieczna, podobnie jak opieka lekarska, leki oraz pozostałe świadczenia szpitalne. Urlop macierzyński/ojcowski i świadczenia Oboje rodzice mają odrębne prawo do urlopów macierzyńskich/ojcowskich o maksymalnej długości 3 miesięcy po narodzinach, adopcji lub przyjęciu dziecka pod stała opiekę zastępczą. Oboje rodzice mogą rozpocząć urlop macierzyński najwcześniej na miesiąc przed oczekiwaną datą narodzin dziecka. Matka musi wykorzystać urlop macierzyński przez co najmniej dwa tygodnie po urodzeniu dziecka. Ponadto rodzice wspólnie mogą skorzystać z 3 miesięcy dodatkowego urlopu, który może zostać wykorzystany w całości przez jednego z rodziców lub może zostać podzielony między nich. Rodzice mogą wykorzystać te urlopy według własnego uznania w okresie 36 miesięcy po narodzinach. Kwota świadczenia z tytułu macierzyństwa/ojcostwa wynosi 80% średnich zarobków do wysokości ISK (1 270 EUR) i 75% średnich zarobków powyżej tego pułapu. Uwzględniany okres referencyjny to 12-miesięczny nieprzerwany okres kończący się 6 miesięcy przed narodzinami dziecka lub, w przypadku okresu preadopcyjnego bądź stałej opieki zastępczej, przed przybyciem dziecka do gospodarstwa domowego. Obliczone wynagrodzenie osoby prowadzącej działalność na własny rachunek oparte jest na roku uzyskiwania dochodów poprzedzającym rok Lipiec 2012 r 12

13 narodzin dziecka lub, w przypadku okresu preadopcyjnego bądź stałej opieki zastępczej, przed rokiem przybycia dziecka do gospodarstwa domowego. Przewidziane są minimalne i maksymalne wysokości świadczeń (związane ze stopniem aktywności na rynku pracy). Maksymalna wypłata wynosi ISK (1 905 EUR). Świadczenia z tytułu macierzyństwa/ojcostwa dla rodziców zatrudnionych w częściowym wymiarze czasu pracy (poniżej 25%) lub nieaktywnych na rynku pracy wynosi ISK (353 EUR) miesięcznie. Płatności dla rodziców korzystających z dziennych programów edukacyjnych są wyższe: ISK (809 EUR) miesięcznie. Zasiłki macierzyńskie/ojcowskie wypłacane są przez dziewięć miesięcy. Zasiłek adopcyjny wynosi ISK (3 611 EUR). W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu macierzyństwa i ojcostwa? Wnioskując o świadczenia z tytułu macierzyństwa/ojcostwa należy przesłać standardowy formularz wniosku do właściwej instytucji. Przyznanie świadczenia wymaga uzyskania odpowiednich certyfikatów. W kwestiach spornych możliwe jest odwołanie. Lipiec 2012 r 13

14 Rozdział V: Świadczenia z tytułu inwalidztwa Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu inwalidztwa? Renta państwowa Do otrzymywania renty krajowej (lífeyrir almannatrygginga) uprawnione są osoby w wieku lat legalnie zamieszkujące w Islandii oraz zatrudnione co najmniej przez trzy lata bezpośrednio przed ubieganiem się o to świadczenie. Inwalidztwo długoterminowe musi być orzeczone na poziomie 75% i wynikać ze stwierdzonej przez lekarza choroby bądź inwalidztwa, zaś dochód danej osoby musi sytuować się poniżej określonego poziomu. Zasiłek inwalidzki (örorkustyrkur) przysługuje osobom, których inwalidztwo zostało orzeczone na 50 74% i spełniają ponadto warunki do otrzymania renty krajowej (poza kryteriami związanymi ze stopniem inwalidztwa). Świadczenie to może również zostać przyznane osobie pracującej w pełnym wymiarze czasu pracy, która zmuszona jest do ponoszenia dodatkowych znacznych wydatków z powodu swojego inwalidztwa. Renta z tytułu pracy Osoby aktywne zawodowo, które płaciły składki i były objęte obowiązkowym zawodowym funduszem emerytalno-rentowym, mogą być uprawnione do renty z tytułu pracy(lögbundnir lífeyrissjóðir) w przypadku inwalidztwa. Niepełnosprawność powodująca zmniejszenie dochodu musi wynosić co najmniej 50%. Dodatkowo osoby te muszą być objęte funduszem emerytalno-rentowym (i wpłacać na niego składki) przez co najmniej dwa lata. Co obejmuje ubezpieczenie? Renta państwowa Czynniki decydujące przy obliczaniu krajowej renty inwalidzkiej to stopień niezdolności do pracy, wiek, w którym zdiagnozowano co najmniej 75% niepełnosprawności, okres zamieszkiwania w Islandii oraz dochód beneficjenta. Osoby, które zamieszkiwały w Islandii przez co najmniej 40 lat, pomiędzy 18. i 67. rokiem życia, mają prawo do pełnej renty inwalidzkiej (40/40). W przypadku krótszych okresów, renta obliczana jest proporcjonalnie do długości okresu zamieszkania. Renta krajowa wypłacana jest jako kwota zryczałtowana, która jest obniżana w przypadku pozyskiwania dochodów z innych źródeł lub wycofywana, jeśli dochód przekroczy określoną kwotę. Beneficjentom renty inwalidzkiej przysługuje prawo do dodatku rentowego z tytułu wieku (aldurstengd örorkuuppbót). Wysokość tego dodatku zależy od wieku beneficjenta w chwili nabycia prawa do renty inwalidzkiej. Możliwe jest również otrzymywanie dodatku do całości renty (tekjutrygging,)jeśli dochód nie przekracza określonej wysokości. Lipiec 2012 r 14

15 Dodatek na dziecko Beneficjentom renty inwalidzkiej przysługuje prawo do dodatku na każde dziecko pozostające na ich utrzymaniu. Świadczenie na dzieci (barnalífeyrir) wypłacane jest w związku z dziećmi poniżej 18. roku życia. Warunkiem jest, by dziecko lub jedno z jego rodziców zamieszkiwało w Islandii przez co najmniej trzy lata bezpośrednio przed złożeniem wniosku o świadczenie. Jeśli obydwoje rodzice są beneficjentami renty inwalidzkiej, przyznawane jest podwójne świadczenie na dzieci. Inne dodatki Zgodnie z ustawą o pomocy socjalnej istnieją różne świadczenia pomocy społecznej, które, poza emeryturą państwową, mogą zostać przyznane w szczególnych przypadkach lub, jeśli zostanie udowodnione, że bez dodatkowej pomocy beneficjent mieszkający w Islandii nie ma wystarczających środków na utrzymanie. Świadczenia takie, to na przykład, dodatek na prowadzenie gospodarstwa domowego dla osób samotnych (heimilisuppbót), dodatek pomocy specjalnej (sérstök uppbót til framfærslu) oraz dalsze dodatki (frekari uppbætur). Środki rehabilitacji Promowane są rozwiązania związane z rehabilitacją. Dlatego też świadczenie rehabilitacyjne (endurhæfingarlífeyrir) wypłaca się, jeśli określenie poziomu trwałej niepełnosprawności zostanie uznane za niemożliwe. Zakład zabezpieczenia społecznego (Tryggingastofnun ríkisins) może również zawierać porozumienia z przedsiębiorstwami w celu stymulowania zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Renta z tytułu pracy Czynnikami determinującymi w przypadku renty z tytułu pracy są stopień niepełnosprawności oraz kwota zgromadzonej renty zgodnie ze zgromadzonymi punktami emerytalno-rentowymi. Świadczenie to można zwiększyć dzięki dodatkowym latom dodawanym do wieku emerytalnego. Państwowy system pracowniczy jest jednak systemem o zdefiniowanym świadczeniu. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu inwalidztwa? Wnioskodawca przedkłada standardowy formularz wniosku do zakładu zabezpieczenia społecznego (Tryggingastofnun ríkisins), a jego lekarz sporządza i przesyła do tego zakładu raport medyczny. Wnioskodawca będzie również musiał wypełnić kwestionariusz dotyczący jego zdolności i przedstawić informacje na temat dochodów, czyli sporządzić oświadczenie majątkowe. Urzędnik ds. medycznych ocenia stopień inwalidztwa wnioskodawcy zgodnie z ustalonymi normami, w oparciu o skutki uznanych chorób oraz inwalidztwa. Przed dokonaniem oceny niepełnosprawności oceniane są możliwości rehabilitacji wnioskodawcy i może on zostać poproszony o udział w programie rehabilitacji. Podstawa uzyskania prawa do świadczeń może zostać poddana przeglądowi w dowolnym momencie, a wskutek odnotowanych zmian można wprowadzić korektę wysokości świadczeń. Świadczenia są wypłacane zasadniczo z góry, pierwszego dnia każdego miesiąca. Lipiec 2012 r 15

16 Wniosek o rentę z tytułu pracy należy złożyć w odpowiednim obowiązkowym funduszu rent i emerytur z tytułu pracy. Lipiec 2012 r 16

17 Rozdział VI: Emerytury i świadczenia z tytułu podeszłego wieku Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu podeszłego wieku? Renta państwowa Osoby w wieku 67 lat lub starsze, które zamieszkiwały w Islandii przez co najmniej 3 lata kalendarzowe między 16. a 67. rokiem życia, mają prawo do państwowej emerytury publicznej (lífeyrir almannatrygginga), pod warunkiem, że ich dochód nie przekracza określonego pułapu. Specjalne przepisy mają zastosowanie do praw marynarzy do emerytury, która może być przyznawana w wieku 60 lat (pod określonymi warunkami). Emerytura z tytułu pracy Zasadniczo ubezpieczeni pracownicy najemni oraz osoby prowadzące działalność na własny rachunek w wieku powyżej 65. roku życia mogą mieć prawo do emerytury z tytułu pracy z obowiązkowych funduszy rent i emerytur z tytułu pracy (lögbundnir lífeyrissjóðir), pod warunkiem, że byli objęci systemem emerytur z tytułu pracy od 16. do 70. roku życia. Nie ma zastosowania żaden minimalny okres zatrudnienia. Co obejmuje ubezpieczenie? Renta państwowa Czynnikiem determinującym przy obliczaniu wysokości emerytury państwowej jest długość okresu pobytu w Islandii oraz dochód beneficjenta. Osobom, które zamieszkiwały w Islandii w okresie nie krótszym niż 40 lat kalendarzowych między 16. a 67. rokiem życia, przysługuje prawo do pełnej emerytury (40/40). W przypadku krótszych okresów, emerytura obliczana jest proporcjonalnie do okresu zamieszkania. Emerytura państwowa wypłacana jest jako kwota zryczałtowana, która jest obniżana w przypadku pozyskiwania dochodów z innych źródeł lub wycofywana, jeśli dochód przekroczy określoną kwotę.. Możliwe jest również otrzymywanie dodatku do pełnej emerytury (tekjutrygging), jeśli dochód nie przekracza określonej wysokości. Możliwe jest przesunięcie w czasie momentu rozpoczęcia pobierania emerytury podstawowej i dodatku do emerytury (czyli późniejsze złożenie wniosku) aż do 72. roku życia. W takim przypadku wysokość świadczeń zwiększana jest o 0,5% za każdy dodatkowy miesiąc. Możliwe jest zwiększenie o maksymalnie 30%. Zakład Zabezpieczenia Społecznego (Tryggingastofnun ríkisins) może podjąć decyzję o wypłaceniu świadczenia na dzieci (barnalífeyrir) na każde dziecko pozostające na utrzymaniu emeryta. Lipiec 2012 r 17

18 Zgodnie z ustawą o pomocy socjalnej istnieją różne świadczenia pomocy społecznej, które, poza emeryturą państwową, mogą zostać przyznane w szczególnych przypadkach lub, jeśli zostanie udowodnione, że bez dodatkowej pomocy beneficjent mieszkający w Islandii nie ma wystarczających środków na utrzymanie. Takie świadczenia to na przykład dodatek na prowadzenie gospodarstwa domowego dla osób samotnych (heimilisuppbót), dodatek pomocy specjalnej (sérstök uppbót til framfarslu) oraz dalsze dodatki (frekari uppbatur). Emerytura z tytułu pracy Wysokość emerytury z tytułu pracy obliczana jest zgodnie ze szczegółowymi zasadami przewidzianymi w statutach poszczególnych funduszy rent i emerytur z tytułu pracy. Zasadą jest obliczanie wysokości emerytury w oparciu o zgromadzone punkty emerytalne. Wysokość emerytury minimalnej z 40 lat opłacania składek wynosi 56% miesięcznego wynagrodzenia, od którego odprowadzano składki. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu podeszłego wieku? Wniosek o emeryturę państwową należy złożyć do zakładu zabezpieczenia społecznego (Tryggingastofnun ríkisins) przy wykorzystaniu standardowego formularza i zamieścić w nim wszelkie niezbędne informacje. Wnioskodawca zobowiązany jest również udzielić informacji dotyczących swoich dochodów. Świadczenia wypłacane są z góry pierwszego dnia każdego miesiąca. Wniosek o emeryturę z tytułu pracy należy złożyć w odpowiednim obowiązkowym funduszu rent i emerytur z tytułu pracy. Lipiec 2012 r 18

19 Rozdział VII: Renty rodzinne Kiedy osoba jest uprawniona do renty rodzinnej? Renta państwowa W Islandii nie istnieje państwowa renta wdowia; świadczenie na dzieci (barnalífeyrir) wypłacane jest na rzecz sierot (dzieci biologicznych, adoptowanych i pasierbów) w wieku poniżej 18 lat. Konieczne jest wykazanie, że zmarły, pozostały przy życiu małżonek bądź pozostałe przy życiu dziecko zamieszkiwali w Islandii przez co najmniej trzy lata bezpośrednio przed ubieganiem się o świadczenie na dzieci. Renta z tytułu pracy Świadczenia z obowiązkowych funduszy rent i emerytur z tytułu pracy (lögbundnir lífeyrissjóðir) mogą być wypłacane przez ograniczony okres czasu współmałżonkom, partnerom (różnej bądź tej samej płci) w zarejestrowanych konkubinatach, dzieciom do 18. roku życia, a w określonych przypadkach również opiekunom. Warunkiem wypłaty jest otrzymywanie przez zmarłego w momencie śmierci świadczenia z tego funduszu lub też wpłacanie przez niego składek przez określony czas przed śmiercią. Co obejmuje ubezpieczenie? Renta państwowa Świadczenie na dzieci (barnalífeyrir) wypłacane jest jako zryczałtowana kwota miesięczna. Kwota ta ulega podwojeniu, jeśli dziecko traci obydwoje rodziców. Pozostały przy życiu współmałżonek lub partner, który nie osiągnął jeszcze 67. roku życia może być uprawniony do zasiłku z tytułu śmierci (dánarbætur) wypłacanego przez sześć miesięcy. Wypłacanie tego świadczenia można przedłużyć do 12 miesięcy, jeśli beneficjent opiekuje się pozostającym na jego utrzymaniu dzieckiem poniżej 18. roku życia lub w innych szczególnych okolicznościach. Emerytura z tytułu pracy Świadczenie na dzieci jest wypłacane co miesiąc pozostałym przy życiu dzieciom osoby zmarłej do ukończenia 18. roku życia. Wysokość tego świadczenia może być różnić się między poszczególnymi funduszami emerytalno-rentowymi. Świadczenie jest wypłacane w podwójnej wysokości, jeśli oboje zmarli rodzice byli członkami funduszu emerytalno-rentowego. Świadczenia dla pozostałego przy życiu współmałżonka lub partnera obliczane są jako procent renty zmarłego zgodnie ze statutami poszczególnych funduszy emerytalnorentowych. Świadczenia wypłacane są przez określony czas. Jeśli zmarły i pozostający przy życiu współmałżonek lub partner mieli dzieci, świadczenie może być wypłacane do ukończenia przez dziecko 19. roku życia. Lipiec 2012 r 19

20 W jaki sposób można skorzystać z renty rodzinnej? W zakładzie zabezpieczenia społecznego (Tryggingastofnun ríkisins) należy złożyć standardowy formularz wniosku. Wniosek o rentę z systemu rent i emerytur z tytułu pracy należy złożyć w odpowiednim obowiązkowym funduszu rent i emerytur z tytułu pracy.. Lipiec 2012 r 20

21 Rozdział VIII: Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych? Ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy obejmuje pracowników najemnych pracujących w Islandii, z wyjątkiem obywateli innych państw sprawujących funkcje reprezentanta danego państwa oraz personelu zagranicznego zatrudnionego przez wspomnianych reprezentantów. Praca na statku lub w samolocie islandzkim lub będącym własnością strony islandzkiej bądź eksploatowanym przez stronę islandzką równoznaczna jest z pracą w Islandii, pod warunkiem, że wynagrodzenia są wypłacane w Islandii. Osoby prowadzące działalność na własny rachunek również są objęte ubezpieczeniem. Osoby prowadzące gospodarstwo domowe mogą zapewnić sobie prawo do świadczeń z tytułu wypadków przy pracy, pod warunkiem umieszczenia takiego wniosku w swojej deklaracji podatkowej na początku każdego roku. Ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy obejmuje wypadki spowodowane przez nagłe wystąpienie czynnika zewnętrznego, które miały miejsce podczas pracy, stażu, działań ratowniczych oraz wszelkich treningów, pokazów i zawodów sportowych organizowanych przez oficjalny klub sportowy i nadzorowanych przez trenera. Uznaje się, że osoba jest w pracy, kiedy znajduje się ona w miejscu pracy w godzinach pracy oraz w godzinach przerwy na posiłek i przerw kawowych oraz kiedy jest ona w delegacji służbowej lub kiedy przemieszcza się między miejscem zamieszkania, a miejscem pracy. Ubezpieczenie obejmuje również choroby związane z działaniem niektórych szkodliwych substancji, z promieniowaniem oraz innymi podobnymi zjawiskami, które trwają maksymalnie kilka dni i związane są z czynnościami wykonywanymi w pracy. Co obejmuje ubezpieczenie? Opieka zdrowotna i krótkoterminowe świadczenia pieniężne Jeśli wypadek przy pracy lub choroba zawodowa wymaga leczenia, jego koszt pokrywa ubezpieczenie zdrowotne. Opłaty ponoszone przez ubezpieczonego są również zwracane z ubezpieczenia. Dzienne świadczenie pieniężne z tytułu choroby (slysadagpeningar) wypłacane jest od ósmego dnia następującego po wypadku, pod warunkiem, że dana osoba była niezdolna do pracy przez co najmniej 10 dni. Jest to świadczenie zryczałtowane w wysokości ISK (9,89 EUR) powiększane o 349 ISK (2,22 EUR) na każde pozostające na utrzymaniu dziecko poniżej 18. roku życia. Układy zbiorowe pracy mogą zapewnić kontynuację wypłaty wynagrodzeń osobom, które poniosły uszczerbek na zdrowiu, przez określony czas, w którym nie są przyznawane świadczenia pieniężne z tytułu choroby. Świadczenie dzienne wypłacane jest do momentu powrotu Lipiec 2012 r 21

22 zainteresowanego do pracy, orzeczenia trwałego inwalidztwa lub śmierci, nie dłużej jednak niż przez 52 tygodnie. Świadczenia z tytułu inwalidztwa Jeśli wypadek przy pracy lub choroba zawodowa skutkują trwałą niepełnosprawnością na poziomie co najmniej 75%, zainteresowana osoba uprawniona jest do pełnej renty inwalidzkiej. Świadczenia z tytułu inwalidztwa na poziomie poniżej 75% wypłacane są proporcjonalnie do procentowej wartości poziomu inwalidztwa. W przypadku utraty zdolności do pracy na poziomie poniżej 50% (ale powyżej 10%) zakład zabezpieczenia społecznego (Tryggingastofnun ríkisins) może wypłacić danej osobie jednorazowe świadczenie z tytułu niepełnosprawności odpowiadające rencie za daną liczbę lat. Promuje się również środki rehabilitacyjne. Jeśli poziom niepełnosprawności oceniony zostanie na ponad 50%, wówczas z zastrzeżeniem określonych warunków - przyznaje się rentę uzupełniającą dla współmałżonka lub pozostających na utrzymaniu dzieci poniżej 18. roku życia w momencie wystąpienia wypadku lub choroby. Renty rodzinne Jeśli w następstwie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej nastąpi śmierć danej osoby w ciągu dwóch lat od ich wystąpienia, wdowa lub wdowiec mogą otrzymywać przez okres ośmiu lat miesięczny zasiłek z tytułu śmierci (dánarbætur vegna slysa) w wysokości ISK (229 EUR). Świadczenie na dzieci (barnalífeyrir) wypłacane jest w odniesieniu do każdego dziecka i ulega podwojeniu, jeśli oboje rodzice nie żyją. Świadczenia wypłacane są również w odniesieniu do niepełnosprawnych dzieci powyżej 16. roku życia, które pozostawały na utrzymaniu zmarłego w momencie wystąpienia wypadku lub choroby; w zależności od stopnia, w jakim dziecko pozostawało na utrzymaniu zmarłego świadczenie wynosi pomiędzy ISK (2 867 EUR) a ISK (8 604 EUR). W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych? W przypadku wystąpienia wypadku przy pracy, który może zostać uznany za podstawę wypłaty świadczeń z ubezpieczenia od wypadków przy pracy, pracodawca lub przy braku pracodawcy poszkodowany powinien niezwłocznie zgłosić ten fakt komendantowi policji lub jego przedstawicielowi w formie przewidzianej przez zakład zabezpieczenia społecznego (Tryggingastofnun ríkisins). Komendant policji przekazuje zgłoszenie wraz z wszelkimi niezbędnymi informacjami do zakładu zabezpieczenia społecznego. Niezgłoszenie wypadku nie uniemożliwia poszkodowanemu lub jego pozostałym przy życiu krewnym ubiegania się o świadczenia. Zgłoszenie musi jednakże nastąpić w ciągu roku od wystąpienia wydarzenia. Świadczenia mogą zostać przyznane nawet w przypadku, jeśli okres jednego roku zakończył się, jeśli okoliczności wypadku są tak ewidentne, że opóźnienie nie stanowi przeszkody dla dostarczenia dowodów. Lipiec 2012 r 22

23 Rozdział IX: Świadczenia rodzinne Kiedy osoba ma prawo do świadczeń rodzinnych? Rodziny z dziećmi mają dostęp do różnego rodzaju pomocy na poziomie państwa oraz na poziomie lokalnym. Zasiłki na dzieci wypłacane są rodzicom bądź osobom odpowiedzialnym za utrzymanie dzieci do 18. roku życia. Zasiłki w pełnej wysokości są wypłacane w roku urodzin dziecka, ale w roku osiągnięcia 18. roku życia ich wysokość spada do zera. Nie jest wymagane zamieszkiwanie dzieci w Islandii. Dziecko musi być jednakże utrzymywane przez osoby podlegające nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Islandii zgodnie z prawodawstwem podatkowym. Co obejmuje ubezpieczenie? Zasiłki na dzieci Wysokość zasiłków na dzieci jest uzależniona od dochodu i przyznana kwota zależy od kwoty dochodu obojga rodziców lub, w przypadku osoby samotnie wychowującej dzieci, wyłącznie od dochodu tego rodzica. Na dzieci do 7. roku życia wypłacany jest specjalny dodatek, również uzależniony od dochodu. Wysokość świadczeń jest ustalana na podstawie wymiaru podatków w roku następującym po roku uzyskiwania dochodów i płatność jest dzielona na dwie raty: pierwszą 1 sierpnia i drugą 1 listopada. Do urzędu skarbowego można się zwrócić o wypłaty zaliczkowe, które następują wówczas 1 lutego i 1 maja. Inne rodzaje pomocy Zasiłki dla samotnych rodziców Zasiłek dla samotnych rodziców (mæðralaun) może być wypłacany w przypadku posiadania co najmniej dwójki dzieci pozostających na utrzymaniu w wieku do 18. roku życia, zamieszkujących w Islandii. Zasiłki na opiekę dzienną Władze lokalne mogą dotować koszt opieki dziennej nad dziećmi w domach prywatnych, na przykład w przypadku samotnych rodziców. Znaczna większość organów władz lokalnych oferuje wsparcie dla samotnych rodziców, zaś wsparcie finansowe na opiekę prywatną jest tej samej wysokości, co opłaty w przedszkolach prowadzonych przez władze lokalne. Specjalne świadczenia w przypadku dzieci niepełnosprawnych lub przewlekle chorych Zasiłek na opiekę domową (umönnunargreiðslur) może zostać przyznany osobom odpowiedzialnym za opiekę nad dziećmi niepełnosprawnymi bądź przewlekle chorymi przebywającymi w domu lub w szpitalu. Świadczenia pieniężne dla opiekunów dzieci z niepełnosprawnością ciężką i dzieci chorych Rodzice, którzy pracowali na islandzkim rynku pracy przez 6 miesięcy oraz studenci, mogą uzyskać prawo do świadczeń, jeśli zajmują się dzieckiem z ciężką Lipiec 2012 r 23

24 niepełnosprawnością lub ciężko chorym dzieckiem(greiðslur til foreldra langveikra eða alvarlega fatlaðra barna). Warunkiem otrzymania świadczenia jest zaprzestanie pracy oraz działalności prowadzonej na własny rachunek w celu podjęcia opieki nad dzieckiem. Świadczenie na dzieci w odniesieniu do młodzieży studiującej Miesięczne zryczałtowane świadczenie na dzieci kształcące się (barnalífeyrir vegna skólanáms) może być wypłacane studiującej lub podejmującej kształcenie zawodowe młodzieży w wieku lat. Można je otrzymywać, jeśli jedno bądź oboje rodzice nie żyją lub są emerytami lub rencistami. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń rodzinnych? Zasiłki na dzieci Wnioski o zasiłki na dzieci (barnabætur) należy składać w urzędzie skarbowym. Wysokość zasiłków na dzieci oblicza się na podstawie informacji na temat rodziny i dochodów wnioskodawcy. Inne rodzaje pomocy Świadczeniami na dzieci, świadczeniami specjalnymi, świadczeniami pieniężnymi na dzieci z niepełnosprawnością ciężką i dzieci chore oraz zasiłkami dla samotnych rodziców zarządza zakład zabezpieczenia społecznego (Tryggingastofnun ríkisins), do którego należy złożyć odpowiedni wniosek. Dyrekcja ds. zatrudnienia (Vinnumálastofnun) administruje dodatkami do świadczeń z tytułu bezrobocia. O świadczenia wypłacane przez władze lokalne należy ubiegać się w ich biurach. Lipiec 2012 r 24

25 Rozdział X: Bezrobocie Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu bezrobocia? W przypadku utraty zatrudnienia, pracownicy oraz osoby prowadzące działalność na własny rachunek zamieszkujące w Islandii mają prawo do świadczeń z tytułu bezrobocia (atvinnuleysisdagpeningar). Konieczne jest spełnienie różnych wymagań, między innymi: zarejestrowanie się w biurze zatrudnienia, aktywne poszukiwanie pracy, nieograniczona dostępność na rynku pracy oraz wiek pomiędzy 16. a 69. rokiem życia. Konieczna jest również aktywność na krajowym rynku pracy przez co najmniej 12 kolejnych miesięcy przed złożeniem wniosku o świadczenie z tytułu bezrobocia. Co najmniej 3 miesiące aktywności w trakcie ostatnich 12 miesięcy dają prawo tylko do minimalnego poziomu świadczeń. Aby nabyć uprawnienia do świadczeń w pełnej wysokości, osoby prowadzące działalność na własny rachunek muszą płacić miesięcznie podatek potrącany u źródła od podstawy odpowiednika wynagrodzenia w wysokości co najmniej równej kwocie referencyjnej określonej przez ministra finansów jako odpowiednik wynagrodzenia za pracę w danym zawodzie. Ponadto konieczne jest opłacanie składek na zabezpieczenie społeczne (tryggingagjald) za 12 kolejnych miesięcy przed złożeniem w dyrekcji ds. zatrudnienia wniosku o świadczenie z tytułu bezrobocia; konieczne jest również spełnienie innych warunków. Co obejmuje ubezpieczenie? Świadczenia z tytułu bezrobocia to zryczałtowane dzienne świadczenia pieniężne i świadczenia zależne od zarobków. Ich wysokość określa się w zależności od okresów zatrudnienia w trakcie ostatnich 12 miesięcy przed utratą pracy, wcześniejszych zarobków i ewentualnych bieżących dochodów. Świadczenia ryczałtowe Świadczenia ryczałtowe dla pracowników najemnych i osób prowadzących działalność na własny rachunek są wypłacane przez pierwsze dwa tygodnie po utracie pracy w wysokości maksymalnie ISK (1 061 EUR) miesięcznie. Świadczenia zależne od zarobków Po pierwszych dwóch tygodniach osoba bezrobotna może otrzymać świadczenie zależne od zarobków, które wypłacane jest przez maksymalnie trzy miesiące. Świadczenie to może mieć wysokość do 70% przeciętnych zarobków w trakcie sześciomiesięcznego okresu kończącego się dwa miesiące przed utratą pracy. W przypadku osób prowadzących działalność na własny rachunek zarobki w trakcie ostatniego roku uzyskiwania dochodów definiują okres referencyjny. Przewidziana jest maksymalna wysokość świadczenia ( ISK (1 674 EUR). Po zakończeniu trzymiesięcznego okresu otrzymywania świadczeń zależnych od zarobków osoby bezrobotne mają prawo do pobierania podstawowych świadczeń ryczałtowych. Lipiec 2012 r 25

26 Świadczenia wypłacane są maksymalnie przez trzy lata za każdy okres świadczeń. Jeśli osoba otrzymująca świadczenia z tytułu bezrobocia zaczyna ponownie pracę w ciągu tych trzech lat, okresy świadczeń są odpowiednio wydłużane. Po otrzymywaniu świadczeń przez trzy lata kolejny okres świadczeń można rozpocząć dopiero po upływie 24 miesięcy, pod warunkiem, że osoba zainteresowana była zatrudniona na krajowym rynku pracy przez co najmniej sześć miesięcy po zakończeniu poprzedniego okresu, a utrata pracy nastąpiła z istotnych przyczyn. Jeśli bezrobocie nie jest zawinione przez pracownika, nie mają zastosowania okresy oczekiwania. Z drugiej strony, jeśli umowa o pracę jest wypowiadana z woli lub z winy pracownika, za pierwszym razem zastosowanie ma dwumiesięczny okres oczekiwania. Okres świadczenia jest odpowiednio zmniejszany. W przypadku pracy w niepełnym wymiarze, zasiłek jest proporcjonalnie zmniejszany. Możliwe jest również przyznanie dziennego dodatku na pozostające na utrzymaniu dziecko poniżej 18. roku życia. Jego wysokość wynosi 4% pełnego podstawowego świadczenia na każde dziecko pozostające na utrzymaniu. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu bezrobocia? W momencie utraty pracy należy zarejestrować się w dyrekcji ds. zatrudnienia (Vinnumálastofnun) i złożyć wniosek o świadczenia z tytułu bezrobocia. Lipiec 2012 r 26

27 Rozdział XI: Świadczenia minimalne z pomocy społecznej Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń minimalnych z pomocy społecznej? Świadczenia socjalne władz lokalnych Rodziny i osoby powyżej 18. roku życia mogą w szczególnych sytuacjach życiowych mieć prawo do świadczeń socjalnych zapewnianych przez władze lokalne. Ustawa o świadczeniach socjalnych władz lokalnych (Lög um félagsţjónustu sveitarfélaga) obejmuje potrzeby dzieci, młodzieży, osób starszych i osób niepełnosprawnych. Niezbędne jest zameldowanie w danej gminie, zaś w przypadku niektórych świadczeń konieczny może być określony czas zameldowania. Wyjątkiem od tej zasady jest pomoc interwencyjna. Państwowa pomoc społeczna Emeryci, osoby pobierające rentę inwalidzką, osoby pozostałe przy życiu, osoby przechodzące rehabilitację, samotni rodzice, rodzice dzieci niepełnosprawnych i przewlekle chorych, młodzież studiująca oraz osoby posiadające ubezpieczenie zdrowotne i obarczone poważnymi wydatkami medycznymi i farmaceutycznymi mogą być uprawnione do państwowej pomocy społecznej. Pomoc społeczna jest dostępna wyłącznie dla osób mieszkających i zameldowanych w Islandii. Przepisy prawa i administracyjne mogą określać inne warunki. Co obejmuje ubezpieczenie? Świadczenia socjalne władz lokalnych Władze lokalne określają własne warunki świadczenia pomocy finansowej, tak więc mogą występować pomiędzy nimi różnice. Jednakże większość władz lokalnych świadczy pomoc finansową zgodnie z wytycznymi sformułowanymi przez ministerstwo spraw socjalnych (Velferðarráðuneytið). Dochód brany pod uwagę przy ocenie konieczności udzielenia pomocy finansowej obejmuje wynagrodzenie, wszystkie świadczenia zabezpieczenia społecznego i pomoc na poziomie państwa, w tym renty i emerytury, świadczenia z tytułu bezrobocia (atvinnuleysisdagpeningar) oraz świadczenia z tytułu choroby z funduszy zdrowotnych związków zawodowych. Powszechną zasadą jest wykluczanie z obliczeń domu lub mieszkania, w którym mieszka wnioskodawca oraz posiadanego przez niego samochodu. Świadczenia rodzinne przyznawane na dzieci nie są również uwzględniane przy ocenie wniosku o pomoc finansową. Świadczenia te są zatrzymywane przez rodzinę. Wysokość pomocy oblicza się na jednostkę rodzinną złożoną z wnioskodawcy, współmałżonka oraz dzieci do 18. roku życia. Lipiec 2012 r 27

28 Władze lokalne mają obowiązek wydawania przepisów dotyczących pomocy społecznej i określania jej minimalnej wysokości. Zgodnie z wytycznymi ministerstwa spraw socjalnych miesięczne świadczenia, z wyłączeniem dodatku mieszkaniowego (húsaleigubætur), nie powinny być niższe od miesięcznych świadczeń z tytułu bezrobocia. Władze lokalne mogą również udzielać pomocy finansowej z zależności od potrzeb w zakresie zdrowia; jest ona uzależniona od zasobów finansowych i ograniczona określonym pułapem. Może mieć zastosowanie do opieki dentystycznej i usług doradztwa specjalistycznego świadczonych przez psychologów, psychiatrów i pracowników socjalnych. Państwowa pomoc społeczna Pomoc nieskładkowa jest świadczona na poziomie centralnym w celu zapewnienia określonego wsparcia dodatkowego (w kwocie stałej bądź zróżnicowanej) w ramach limitów przewidzianych w przepisach prawa szczególnym kategoriom osób w konkretnych sytuacjach. W stosownych przypadkach pomoc może być uzależniona od dochodów innych niż zasiłki mieszkaniowe. Zasadniczo uwzględnia się wszystkie źródła dochodów. Majątek zasadniczo nie jest brany pod uwagę, mogą być jednakże uwzględniane dochody z majątku. Przepisy określają pomoc minimalną i maksymalną oraz zwrot kosztów osobom uprawnionym. Pomoc świadczona jest tak długo, jak długo okoliczności pozostają niezmienione, a warunki są spełnione. Możliwy jest również (całkowity lub częściowy) zwrot znaczących kosztów ponoszonych na opiekę medyczną i leki; w takim przypadku uwzględnia się roczny dochód beneficjenta. Dodatkowe świadczenia Władze lokalne mogą przyznać zależne od oceny środków finansowych dodatki mieszkaniowe (húsaleigubætur) w wysokości do ISK (292 EUR) miesięcznie, uzależnione od wielkości rodziny, dochodów i kosztów mieszkaniowych. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń minimalnych z pomocy społecznej? Wszystkie osoby mają obowiązek utrzymywania siebie, swoich współmałżonków i swoich dzieci poniżej 18. roku życia. Przed ubieganiem się o pomoc społeczną należy wykorzystać wszystkie inne możliwości wsparcia (również świadczenia zabezpieczenia społecznego) oraz udowodnić aktywne poszukiwanie pracy. Decyzja o pomocy finansowej leży w gestii władz lokalnych, które zachęca się jednak do przestrzegania wytycznych ministerstwa spraw socjalnych. Pracownicy służb socjalnych władz lokalnych badają i oceniają potrzeby wnioskodawców. Wymagane jest złożenie wniosku pisemnego, uzupełnionego o niezbędne dokumenty wykazujące poziom dochodów (tzn. formularz zwrotu podatku i potwierdzenia wypłaty wynagrodzenia za ostatnie miesiące) i w razie potrzeby Lipiec 2012 r 28