SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCEN Z J. POLSKIEGO DLA UCZNIÓW KLASY II GIMNAZJUM w roku szkolnym 2012/2013

Transkrypt

1 KSZTAŁCENIE LITERACKIE I KULTUROWE SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCEN Z J. POLSKIEGO DLA UCZNIÓW KLASY II GIMNAZJUM w roku szkolnym 2012/2013 Kryteria podają listę umiejętności, którymi uczeń musi wykazać się na daną ocenę po spełnieniu wymagań na oceny niższe. WYMAGANIA KONIECZNE (ocena: dopuszczający) PODSTAWOWE (ocena: dostateczny) ROZSZERZONE (ocena: dobry) UCZEŃ: UCZEŃ: UCZEŃ: UCZEŃ: - poprawnie łączy nazwiska autorów i tytuły dzieł - potrafi sformułować krótką informację o autorze - wyodrębnia z tekstu literackiego elementy świata przedstawionego - wyodrębnia i ustala ważność postaci utworu - odróżnia fikcję literacką od rzeczywistości historycznej - relacjonuje przebieg akcji utworu literackiego i uzasadnia tekstem - ma opanowaną technikę czytania - poprawnie czyta i wygłasza z pamięci tekst poetycki - zna teksty omawiane na lekcjach j.polskiego - określa właściwości liryki jako rodzaju literackiego - rozróżnia gatunki liryczne (bajka, fraszka, tren, sonet, pieśń) - rozumie ogólny sens poznanych utworów - potrafi sformułować problem i główną myśl utworu - potrafi przekazać własne przeżycia związane z lekturą, filmem, widowiskiem - rozumie cicho przeczytany tekst - układa dialog wg fragmentu utworu epickiego lub lirycznego - zna gatunki literackie z zakresu epiki, liryki, dramatu - odróżnia osobę mówiącą i narratora od rzeczywistego autora - odróżnia tekst główny dramatu od tekstu pobocznego - w utworach lirycznych wskazuje (z pomocą nauczyciela) środki stylistyczne: przenośnię, epitet, powtórzenia, porównanie, apostrofę, pytanie retoryczne, personifikację - dostrzega zróżnicowanie stylistyczne tekstów - dostrzega w tekstach ironię, groteskę - wyodrębnia motywy działania, określa przeżycia i uczucia bohaterów literackich - przy pomocy nauczyciela określa kompozycję utworu literackiego i dramatu - samodzielnie określa formy narracji, typy narratora, sytuacji lirycznej, podmiotu lirycznego - samodzielnie wskazuje i nazywa podstawowe środki stylistyczne - zna cechy gatunków literackich i wg nich klasyfikuje utwory - dostrzega charakterystyczne cechy języka utworu literackiego (indywidualizacja, gwarowość, archaizacja itp.) - przygotowuje samodzielnie wypowiedź dotyczącą przeczytanego tekstu - samodzielnie korzysta ze słowników językowych i rzeczowych w celu wyszukiwania potrzebnych informacji, bogacenia słownictwa i korekty własnych prac - zna podstawowe pojęcia z innych dziedzin sztuki (plastyka, muzyka, teatr, film) DOPEŁNIAJĄCE (ocena: bardzo dobry) - dokonuje samodzielnej, pełnej charakterystyki bohatera literackiego, filmowego, teatralnego - uzasadnia tekstem motywy działania, przeżycia i uczucia bohaterów - dokonuje charakterystyki porównawczej, dostrzega kontrast - potrafi przedstawić własne motywy działania i uczucia - samodzielnie odkrywa i opisuje kompozycję utworu literackiego - rozumie i określa funkcję środków stylistycznych w utworze literackim - przekształca tekst epicki lub liryczny w dramatyczny - podejmuje działania twórcze - recytacja, gra dramatyczna, inscenizacja, praca plastyczna, muzyczna - wypowiada się na temat utworu używając pojęć teoretyczno-literackich, np. akcja, fabuła, wątek, punkt kulminacyjny, dialog, monolog, didaskalia - umie czytać tekst pobieżnie w celu szybkiego wyszukiwania informacji POSTAWA - prowadzi zeszyt przedmiotowy - w miarę systematycznie odrabia zadania domowe - czyta lektury - terminowo czyta lektury - umie pracować w grupie - jest aktywny i zaangażowany w pracy na lekcjach - czyta pozycje spoza kanonu lekturowego i prowadzi indywidualny Dziennik Lektur 1

2 NAUKA O JĘZYKU I FORMY WYPOWIEDZI Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: FONETYKA Głoska a litera Budowa narządów mowy. Klasyfikacja głosek. Upodobnienia fonetyczne. Upodobnienia spółgłosek pod względem dźwięczności Pisownia przedrostków zakończonych na spółgłoskę Uproszczenia grup Sylaba odróżnia głoskę od litery klasyfikuje głoski na spółgłoski i samogłoski zna zasady oznaczania miękkości głosek zna zasady podziału głosek na dźwięczne i stara się rozróżnić głoski dźwięczne i dostrzega różnicę między wymową a pisownią stara się poprawnie zapisywać wyrazy o odmiennej wymowie i pisowni zna zasady ortograficzne pisowni liter oznaczających głoski dostrzega upodobnienia wewnątrzwyrazowe i upodobnienia międzywyrazowe pod względem dźwięczności dostrzega zjawisko ubezdźwięcznienia spółgłosek w wygłosie zna zasady pisowni przedrostków zakończonych na spółgłoskę dostrzega zjawisko uproszczeń grup odwzorowuje poprawny zapis wyrazów z uproszczeniami grup zna zasady podziału wyrazu na sylaby zna zasady dzielenia wyrazów przy przenoszeniu rozumie różnicę między głoską a literą rozumie różnicę między samogłoskami a spółgłoskami oznacza miękkość głosek potrafi podzielić wyraz na litery i na głoski rozumie zgłoskotwórczą i zmiękczającą funkcję i w zależności od pozycji w wyrazie rozumie, w jaki sposób pracują narządy mowy rozumie, jak powstają głoski dźwięczne i rozróżnia głoski dźwięczne i rozumie proces upodobnień wewnątrzwyrazowych i upodobnień międzywyrazowych pod względem dźwięczności oraz zjawisko ubezdźwięcznienia spółgłosek w wygłosie stara się przestrzegać zasad ortografii ze względu na zachodzące upodobnienia poprawnie zapisuje wyrazy z uproszczeniami grup dzieli wyraz na sylaby dzieli wyraz przy przenoszeniu wyjaśnia różnicę między głoską a literą wyjaśnia różnicę między samogłoskami a spółgłoskami poprawnie oznacza miękkość głosek poprawnie dzieli wyraz na litery i głoski, z uwzględnieniem dwuznaków i zgłoskotwórczej lub zmiękczającej funkcji i wyjaśnia, w jaki sposób powstają głoski dźwięczne i bezdźwięczne, twarde i miękkie, ustne i Poprawnie rozróżnia głoski dźwięczne i potrafi podać bezdźwięczne odpowiedniki głosek dźwięcznych i odwrotnie wyjaśnia, na czym polega różnica między wymową a pisownią poprawnie zapisuje wyrazy o odmiennej wymowie i pisowni Poprawnie stosuje zasady ortograficzne pisowni liter oznaczających głoski wyjaśnia proces upodobnień wewnątrzwyrazowych i upodobnień międzywyrazowych pod względem dźwięczności oraz zjawisko ubezdźwięcznienia spółgłosek w wygłosie rozróżnia upodobnienia wsteczne i postępowe, zarówno wewnątrzwyrazowe, jak międzywyrazowe poprawnie zapisuje wyrazy, w których zachodzą upodobnienia pod względem dźwięczności stosuje zasady pisowni przedrostków zakończonych na spółgłoskę potrafi wyjaśnić, dlaczego wymowa niektórych przedrostków różni się od ich pisowni wyjaśnia zjawisko uproszczeń grup poprawnie zapisuje wyrazy z uproszczeniami grup poprawnie dzieli wyraz na sylaby poprawnie dzieli wyraz przy przenoszeniu poprawnie rozróżnia głoski dźwięczne i klasyfikuje głoski ze względu na stopień zbliżenia narządów mowy oraz na miejsce artykulacji wyjaśnia zjawisko uproszczeń grup dba o staranne wypowiadanie wyrazów, w których znajdują się grupy spółgłoskowe, unika hiperpoprawności znajduje i poprawia błędy w wymowie grup 2

3 Akcent wyrazowy Treść i zakres znaczeniowy wyrazu SŁOWOTWÓRSTWO Wyrazy podstawowe i pochodne Funkcje formantów słowotwórczych zna zasady akcentowania wyrazów w języku polskim potrafi podać niektóre wyjątki zna pojęcia treść wyrazu i zakres znaczeniowy wyrazu dostrzega różnicę między treścią a zakresem znaczeniowym wyrazu wie, czym jest wyraz podstawowy i pochodny oraz formant słowotwórczy tworzy wyrazy pochodne od podstawowych na podstawie wzoru wyróżnia w wyrazie pochodnym podstawę słowotwórczą i formant znajduje oboczności spółgłoskowe i samogłoskowe wie, że za pomocą różnych formantów tworzy się wyrazy należące do różnych kategorii znaczeniowych, potrafi podać przykłady stara się poprawnie akcentować różne wyrazy, także wyjątki rozumie, czym jest treść i zakres znaczeniowy wyrazu rozumie różnicę między treścią a zakresem znaczeniowym wyrazu zna rodzaje formantów słowotwórczych odróżnia wyrazy słowotwórczo podzielne i niepodzielne podaje wyrazy podstawowe do pochodnych w przykładach typowych wyodrębnia w wyrazie pochodnym podstawę słowotwórczą i formant wyjaśnia pisownię wyrazów, w których zachodzą oboczności spółgłoskowe i samogłoskowe potrafi zakwalifikować wyraz do właściwej kategorii znaczeniowej rozróżnia funkcje formantów słowotwórczych wyjaśnia zjawisko akcentu poprawnie akcentuje wyrazy, dba o poprawne akcentowanie form pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej czasu przeszłego, trybu przypuszczającego, liczebników oraz wyrazów zapożyczonych zakończonych na -yka, -ika wyjaśnia, czym jest treść i zakres znaczeniowy wyrazu wyjaśnia różnicę między treścią a zakresem znaczeniowym wyrazu porządkuje wyrazy w kolejności od najwęższego do najszerszego zakresu znaczeniowego i odwrotnie stosuje wyrazy o znaczeniu ogólnym i szczegółowym ze względu na przekazywaną treść tworzy wyrazy pochodne przez dodawanie przyrostków i przedrostków oraz użycie formantu zerowego wyodrębnia w wyrazie pochodnym podstawę słowotwórczą i formant nazywa formanty słowotwórcze umie podać parafrazę słowotwórczą wyrazu pochodnego poprawnie zapisuje wyrazy pochodne, w których zachodzą oboczności prawidłowo tworzy wyrazy pochodne należące do wskazanej kategorii znaczeniowej umie wykazać zależność między budową wyrazu a jego przynależnością do kategorii znaczeniowej Rodzina wyrazów rozumie i zna pojęcia: rodzina wyrazów, rdzeń, oboczności rdzenia potrafi wymienić wyrazy pokrewne do podanego wyrazu wyodrębnia rdzeń w rodzinie wyrazów rozróżnia wyrazy pokrewne i bliskoznaczne tworzy łańcuchy kilku wyrazów podstawowych i pochodnych według wzoru wyodrębnia rdzeń w rodzinie wyrazów, zapisuje jego oboczności uzupełnia wykres rodziny wyrazów, wydziela formanty i wyodrębnia rdzenie Wyrazy złożone znajduje wyrazy podstawowe, od których tworzy wyrazy złożone: zestawienia, prawidłowo rozróżnia wyrazy niepodzielne dba o kulturę językową swoich wypowiedzi ustnych, poprawnie akcentując formy pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej czasu przeszłego, trybu przypuszczającego, liczebników oraz wyrazów zapożyczonych zakończonych na -yka,-ika, a także innych wyrazów zapożyczonych, np. uniwersytet, fabuła, technikum zauważa błędy w akcentowaniu wyrazów w publicznych wystąpieniach dziennikarzy, polityków, artystów wyjaśnia, czym jest treść i zakres znaczeniowy wyrazu wyjaśnia różnicę między treścią a zakresem znaczeniowym wyrazu porządkuje wyrazy w kolejności od najwęższego do najszerszego zakresu znaczeniowego i odwrotnie w swoich wypowiedziach ustnych i pisemnych świadomie i celowo stosuje różne wyrazy o bogatszej lub uboższej treści oraz o szerszym i węższym zakresie znaczeniowym, w zależności od intencji stosuje różne wyrazy pochodne, dążąc do precyzji i bogactwa wypowiedzi prawidłowo tworzy i rozpoznaje wyrazy należące do różnych kategorii znaczeniowych wyjaśnia zależność między budową wyrazu a jego przynależnością do kategorii znaczeniowej świadomie i celowo używa wyrazów należących do różnych kategorii znaczeniowych w zależności od intencji, z jaką przekazuje komunikat w mowie i piśmie samodzielnie tworzy wykres rodziny wyrazów (tzw. drzewko derywacyjne) 3

4 utworzono wyraz złożony złożenia i zrosty od podanych podstawowych zna kryteria podziału wyrazów złożonych zna zasady pisowni złożeń (z łącznikiem i bez) i podzielne słowotwórczo, a wśród nich złożenia, zestawienia i zrosty potrafi wskazać podstawy słowotwórcze w wyrazach złożonych i wyodrębnić formant stosuje zasady pisowni złożeń (z łącznikiem i bez) Skrótowce i skróty zapisuje i odczytuje skróty i skrótowce poprawnie odczytuje często stosowane skróty i skrótowce zna zasady odmiany skrótów i skrótowców, stara się je stosować zna zasady ortograficzne zapisu skrótów i skrótowców, stara się je stosować poprawnie używa w wypowiedziach skrótów i skrótowców prawidłowo je odmienia prawidłowo dostosowuje formę orzeczenia do łączącego się z nim skrótowca poprawnie stosuje zasady ortograficzne zapisu skrótów i skrótowców poprawnie używa w wypowiedziach skrótów i skrótowców, ocenia ich przydatność i zrozumiałość SKŁADNIA Zdanie złożone współrzędnie Zdanie złożone z podrzędnym okolicznikowym wie, czym różni się zdanie współrzędnie złożone od podrzędnie złożonego zna kryterium podziału zdań złoż. współrz stosuje zdania złożone współrzędnie w wypowiedziach ustnych i pisemnych zna zasady interpunkcji w zdaniu złożonym współrzędnie i próbuje je stosować potrafi wskazać w tekście zdanie złożone z podrzędnym okolicznikowym wie, że zdania podrzędne okolicznikowe zastępują okoliczniki niewyrażone w zdaniu nadrzędnym umie postawić pytanie o zdanie podrzędne zna kryterium podziału zdań złożonych z podrzędnym okolicznikowym stosuje wypowiedziach ustnych i pisemnych różne typy zdań złożonych z podrzędnym okolicznikowym zna zasady interpunkcji w zdaniu złożonym podrzędnie i próbuje je stosować potrafi uzupełnić zdanie wskazanym zdaniem podrzędnym okolicznikowym zamienia okoliczniki w zdaniu pojedynczym na zdania podrzędne okolicznikowe i odwrotnie nazywa rodzaje zdań złożonych z podrzędnym okolicznikowym rozróżnia zdania złożone współrzędnie łączne, rozłączne, wynikowe i przeciwstawne, przedstawia je graficznie przekształca zdania pojedyncze na złożone i odwrotnie stosuje zasady interpunkcji w zdaniu złożonym współrzędnie układa wskazane zdania złożone z podrzędnym okolicznikowym czasu, miejsca, sposobu, przyczyny, celu, przyzwolenia i warunku przekształca zdania pojedyncze na złożone z podrzędnym okolicznikowym i odwrotnie, używa różnych wskaźników zespolenia poprawnie nazywa rodzaje zdań złożonych z podrzędnym okolicznikowym na ogół prawidłowo stosuje zasady interpunkcji świadomie i celowo posługuje się różnymi rodzajami zdań złożonych współrzędnie w zależności od intencji, z jaką przekazuje komunikat stosuje poprawną interpunkcję poprawnie rozpoznaje, tworzy i przekształca zdanie złożone z podrzędnym okolicznikowym świadomie i celowo posługuje się różnymi rodzajami zdań złożonych z podrzędnym okolicznikowym w zależności od intencji, z jaką przekazuje komunikat stosuje poprawną interpunkcję Zdanie złożone z podrzędnym przydawkowym wie, że zdania podrzędne przydawkowe zastępują przydawki niewyrażone w zdaniu nadrzędnym z pomocą nauczyciela potrafi rozpoznać w tekście zdanie złożone z podrzędnym przydawkowym umie postawić pytanie o zdanie podrzędne używa zdań złożonych z podrzędnym przydawkowym w wypowiedziach ustnych i pisemnych zna zasady interpunkcji w zdaniu złożonym podrzędnie i próbuje je stosować zamienia przydawki w zdaniu pojedynczym na zdania podrzędne przydawkowe i odwrotnie próbuje samodzielnie rozpoznawać w tekście zdanie złożone z podrzędnym przydawkowym stara się zachować prawidłowy szyk w zdaniu złożonym z podrzędnym przydawkowym (w związku z pozycją określanego rzeczownika) przekształca zdania pojedyncze na złożone z podrzędnym przydawkowym i odwrotnie, używa różnych wskaźników zespolenia poprawnie rozpoznaje zdania złożone z podrzędnym przydawkowym zachowuje prawidłowy szyk w zdaniu złożonym z podrzędnym przydawkowym (w związku z pozycją określanego rzeczownika), potrafi wskazać i poprawić błędne konstrukcje poprawnie posługuje się zdaniami złożonymi z podrzędnym przydawkowym poprawnie rozpoznaje, tworzy i przekształca zdanie złożone z podrzędnym przydawkowym zachowuje prawidłowy szyk w zdaniu złożonym z podrzędnym przydawkowym (w związku z pozycją określanego rzeczownika), potrafi wyjaśnić, na czym polegają błędy w tego typu konstrukcjach świadomie i celowo posługuje się zdaniami złożonymi z podrzędnym przydawkowym dla bardziej precyzyjnego określenia cech osoby, rzeczy lub pojęcia, nazywanego przez rzeczownik 4

5 na ogół prawidłowo stosuje zasady interpunkcji stosuje poprawną interpunkcję Zdanie złożone z podrzędnym dopełnieniowym wie, że zdania podrzędne dopełnieniowe zastępują dopełnienia niewyrażone w zdaniu nadrzędnym z pomocą nauczyciela potrafi rozpoznać w tekście zdanie złożone z podrzędnym dopełnieniowym umie zadać pytanie o zdanie podrzędne używa zdań złożonych z podrzędnym dopełnieniowym w wypowiedziach ustnych i pisemnych zna zasady interpunkcji w zdaniu złożonym podrzędnie i próbuje je stosować zamienia dopełnienia w zdaniu pojedynczym na zdania podrzędne dopełnieniowe i odwrotnie próbuje samodzielnie rozpoznawać w tekście zdanie złożone z podrzędnym dopełnieniowym przekształca zdania pojedyncze na złożone z podrzędnym dopełnieniowym i odwrotnie, używa różnych wskaźników zespolenia poprawnie rozpoznaje zdania złożone z podrzędnym dopełnieniowym poprawnie posługuje się zdaniami złożonymi z podrzędnym dopełnieniowym na ogół prawidłowo stosuje zasady interpunkcji poprawnie rozpoznaje, tworzy i przekształca zdanie złożone z podrzędnym przydawkowym świadomie i celowo posługuje się zdaniami złożonymi z podrzędnym dopełnieniowym, w zależności od intencji wypowiedzi, szczególnie dla podkreślenia własnego stanowiska stosuje poprawną interpunkcję Imiesłowowy równoważnik zdania FLEKSJA Powtórzenie wiadomości o czasowniku Imiesłowy przymiotnikowe stosuje w wypowiedziach imiesłowowy równoważnik zdania tworzy różne formy czasownikowe (osobę, liczbę, rodzaj, czas, tryb, stronę i aspekt) rozpoznaje różne formy czasownikowe (j.w.) próbuje przekształcać stronę czynną na bierną i odwrotnie próbuje przekształcać czasowniki dokonane na niedokonane i odwrotnie wie, że imiesłowy przymiotnikowe są nieosobową formą czasownika i zna kryterium podziału na czynne i bierne stosuje imiesłów przymiotnikowy w funkcji przydawki lub orzecznika z pomocą nauczyciela rozróżnia imiesłowy wie, czym jest imiesłowowy równoważnik zdania rozpoznaje imiesłowowy równoważnik zdania w tekście na ogół poprawnie stosuje różne typy imiesłowów zdania w wypowiedziach zna zasady interpunkcyjne i stara się je stosować na ogół poprawnie przekształca stronę czynną na bierną i odwrotnie na ogół poprawnie przekształca czasowniki dokonane na niedokonane i odwrotnie stara się stosować różne poprawne formy czasowników kłopotliwych próbuje poprawnie rozróżniać imiesłowy przymiotnikowe czynne i bierne poprawnie stosuje imiesłów przymiotnikowy w funkcji przydawki lub orzecznika wyróżnia imiesłowy przymiotnikowe przekształca zdania złożone podrzędnie w zdania złożone z imiesłowowym równoważnikiem zdania i odwrotnie poprawnie stosuje w wypowiedziach imiesłowowy równoważnik zdania, zachowując zgodność podmiotów i właściwą relację czasową znajduje i poprawia błędy składniowe w konstrukcjach z imiesłowowym równoważnikiem zdania na ogół prawidłowo stosuje zasady interpunkcji stosuje różne formy czasownikowe (osobę, liczbę, rodzaj, czas, tryb, stronę i aspekt) w różnych formach wypowiedzi (także czasowniki kłopotliwe) poprawnie przekształca stronę czynną na bierną i odwrotnie poprawnie przekształca czasowniki dokonane na niedokonane i odwrotnie stosuje poprawne formy czasowników odmieniających się nietypowo poprawnie stosuje i rozróżnia imiesłowy przymiotnikowe stara się wyciągać wnioski na temat fleksji imiesłowów przymiotnikowych i jej związków z przymiotnikiem poprawnie rozpoznaje, tworzy i przekształca zdania złożone podrzędnie w zdania złożone z imiesłowowym równoważnikiem zdania i odwrotnie samodzielnie wyciąga wnioski na temat poprawnego stosowania imiesłowowego równoważnika zdania (zgodność podmiotów i relacja czasowa) znajduje i poprawia błędy składniowe w konstrukcjach z imiesłowowym równoważnikiem zdania i wyjaśnia, na czym polegają poprawnie, świadomie i celowo używa konstrukcji z imiesłowowym równoważnikiem zdania w wypowiedziach, zwłaszcza o charakterze argumentacyjnym (np. w rozprawce) stosuje prawidłową interpunkcję świadomie i celowo stosuje różne formy czasownikowe (osobę, liczbę, rodzaj, czas, tryb, stronę i aspekt) w różnych formach wypowiedzi samodzielnie wyciąga wnioski z wykonanych ćwiczeń poprawnie stosuje nieregularne formy czasowników celowo i poprawnie stosuje imiesłowy przymiotnikowe dla osiągnięcia większej spójności tekstu samodzielnie wyciąga wnioski na temat fleksji imiesłowów przymiotnikowych i jej związków z przymiotnikiem 5

6 Imiesłowy przysłówkowe przymiotnikowe czynne i bierne próbuje przekształcać konstrukcje z osobową formą czasownika w konstrukcje z imiesłowem przymiotnikowym wie, że im. przysł. są nieosobową formą czasownika i zna kryterium podziału na współczesne i uprzednie próbuje wyróżniać imiesłowy przysłówkowe w tekście stara się przekształcać konstrukcje z osobową formą czasownika na konstrukcje z odpowiednim imiesłowem przysłówkowym zna zasady pisowni zakończeń -łszy i -wszy FORMY WYPOWIEDZI Opis przeżyć z pomocą nauczyciela lub na podstawie wzoru redaguje opis przeżyć własnych lub wewnętrznych postaci literackiej albo filmowej stosuje słownictwo nazywające uczucia czynne i bierne w tekście przekształca konstrukcje z osobową formą czasownika w konstrukcje z imiesłowem przymiotnikowym i na odwrót rozróżnia imiesłowy przysłówkowe współczesne i uprzednie przekształca konstrukcje z osobową formą czasownika na konstrukcje z imiesłowem przysłówkowym i na odwrót poprawnie pisze zakończenia - łszy i -wszy redaguje opis przeżyć postaci literackich lub rzeczywistych stara się uwzględniać okoliczności i przyczyny tych przeżyć oraz ich zewnętrzne przejawy stosuje słownictwo nazywające uczucia, zna związki frazeologiczne oddające różne stany emocjonalne stara się samodzielnie wyciągać wnioski na temat sposobu tworzenia imiesłów przysłówkowych poprawnie rozróżnia i samodzielnie tworzy imiesłowy przysłówkowe współczesne i uprzednie używa imiesłowów przysłówkowych w wypowiedziach pisemnych w funkcji okolicznika samodzielnie wyciąga wnioski na temat pisowni zakończeń -łszy i -wszy poprawnie redaguje opis przeżyć postaci literackich lub rzeczywistych w wypowiedzi uwzględnia okoliczności i przyczyny tych przeżyć oraz ich zewnętrzne przejawy (zmiany w zachowaniu i wyglądzie) stosuje odpowiednie słownictwo i frazeologię samodzielnie i poprawnie wyciąga wnioski na temat sposobu tworzenia imiesłów przysłówkowych celowo i poprawnie używa imiesłowów przysłówkowych w wypowiedziach ustnych i pisemnych, zwłaszcza w rozprawce trafnie przedstawia stan psychiczny postaci, umiejętnie odzwierciedla jej emocje i zachowanie świadomie i celowo dobiera środki językowe dla nadania wypowiedzi charakteru ekspresywnego, wprowadza związki frazeologiczne, bogate słownictwo, zwłaszcza synonimy odzwierciedlające różny stopień nasilenia stanów emocjonalnych, używa plastycznych określeń stosuje opis przeżycia wewnętrznego w bardziej rozbudowanych formach wypowiedzi (opowiadanie, charakterystyka) dla nadania tekstowi większych walorów literackich Wywiad zna zasady przeprowadzania wywiadu zna różne rodzaje wywiadów potrafi z pomocą nauczyciela ułożyć pytania do wywiadu Przemówienie (mowa) redaguje przemówienie według podanego planu z pomocą nauczyciela gromadzi argumenty na poparcie tezy z pomocą nauczyciela wyciąga wnioski układa pytania do wywiadu na zadany temat rozumie relacje zachodzące między dziennikarzem a rozmówcą i ich wpływ na charakter rozmowy sporządza plan kompozycyjny przemówienia porządkuje argumenty wyciąga ogólne wnioski na podstawie przeprowadzonej argumentacji samodzielnie formułuje pytania do wywiadu dostosowuje formę pytań do rozmówcy i powagi tematu nawiązuje do wcześniejszych wypowiedzi rozmówcy wykorzystuje zdobytą wcześniej wiedzę na temat osoby, z którą rozmawia, lub problemu, którego dotyczy rozmowa stara się uważnie słuchać i szanować poglądy rozmówcy formułując własną opinię, posługuje się przykładami ze świata kultury i sztuki, życia publicznego, własnych doświadczeń selekcjonuje argumenty i wybiera najtrafniejsze samodzielnie formułuje niebanalne pytania do wywiadu na zadany temat potrafi reagować na nieprzewidziane wypowiedzi rozmówcy, zadaje spontanicznie nieprzygotowane wcześniej pytania prowokuje do przedstawienia i obrony wypowiadanych sądów umie sformułować własną opinię na temat przeczytanych, obejrzanych lub wysłuchanych wywiadów krytycznie ustosunkowuje się do taniej sensacji, naruszania prywatności, efekciarstwa w popularnych programach telewizyjnych i kolorowych pismach tworzy wypowiedź o charakterze polemicznym, przytacza różnorodne argumenty łączy fakty, syntezuje, dedukuje, trafnie i wnikliwie analizuje poruszane problemy 6

7 Rozprawka z przytoczonych argumentów stosuje trójdzielną kompozycję wypowiedzi stara się używać różnych środków językowych dla poparcia swojego stanowiska redaguje rozprawkę według podanego planu z pomocą nauczyciela gromadzi argumenty na poparcie tezy oraz kontrargumenty z pomocą nauczyciela wyciąga wnioski z przytoczonych argumentów stosuje trójdzielną kompozycję wypowiedzi stara się używać czasowników w 1 os. lp. oraz zaimków osobowych dla przedstawienia własnego stanowiska stosuje trójdzielną kompozycję wypowiedzi z zachowaniem odpowiednich proporcji używa różnych środków językowych dla poparcia swojego stanowiska sporządza plan kompozycyjny rozprawki porządkuje argumenty wyciąga ogólne wnioski na podstawie przeprowadzonej argumentacji stosuje trójdzielną kompozycję wypowiedzi z zachowaniem odpowiednich proporcji używa czasowników w 1 os. lp. oraz zaimków osobowych dla przedstawienia własnego stanowiska stosuje akapity logicznie porządkuje argumenty samodzielnie wyciąga wnioski posługuje się cytatami i innymi środkami retorycznymi dobiera odpowiednie słownictwo i składnię dla oddania dynamiki tekstu stosuje zwroty i wyrażenia uzasadniające stanowisko nadawcy zachowuje spójność wypowiedzi, także poprzez językowe nawiązania pomiędzy poszczególnymi częściami pracy formułując własną opinię, posługuje się przykładami ze świata kultury i sztuki, życia publicznego, własnych doświadczeń selekcjonuje argumenty i wybiera najtrafniejsze logicznie porządkuje argumenty samodzielnie wyciąga wnioski posługuje się cytatami stosuje zwroty i wyrażenia uzasadniające stanowisko nadawcy zachowuje spójność wypowiedzi, także poprzez językowe nawiązania pomiędzy poszczególnymi częściami pracy unika słownictwa potocznego prawidłowo stosuje akapity prowadzi logiczny i spójny wywód, z którego wyprowadza samodzielne wnioski poprawnie wprowadza umiejętnie dobrane cytaty dla poparcia własnych argumentów świadomie i celowo posługuje się obrazowym, zrozumiałym, dojrzałym stylem i składnią, odpowiednią do sytuacji komunikacyjnej i adresata wypowiedzi świadomie i celowo dobiera środki językowe dla nadania wypowiedzi charakteru ekspresywnego, wprowadza różnorodne figury retoryczne (np. pytania retoryczne, wykrzyknienia, obrazowe porównania i przenośnie, gry słów, hiperbole, kontrast, powtórzenia, cytaty) wygłaszając mowę, potrafi przykuć uwagę słuchaczy i przekonać ich do swoich poglądów tworzy wypowiedź o charakterze polemicznym, przytacza argumenty i kontrargumenty z wielu dziedzin łączy fakty, syntezuje, dedukuje, trafnie i wnikliwie analizuje poruszane problemy prowadzi logiczny i spójny wywód, z którego wyprowadza samodzielne wnioski prawidłowo wprowadza umiejętnie dobrane cytaty dla poparcia własnych argumentów stosuje styl i język odzwierciedlający subiektywny charakter rozprawki świadomie i celowo posługuje się precyzyjnym, zrozumiałym, dojrzałym stylem i składnią, odpowiednią do sytuacji komunikacyjnej, unika zbytecznych ozdobników pisze tekst świadczący o wysokiej kulturze humanistycznej autora Recenzja Charakterystyka porównawcza redaguje recenzję, zwracając szczególną uwagę na część krytyczną wypowiedzi redaguje charakterystykę postaci literackich i rzeczywistych według podanego planu przedstawia opinie i fakty na temat charakteryzowanych postaci próbuje formułować własną ocenę postaci stosuje słownictwo nazywające cechy wspólne i różniące zachowuje trójdzielną kompozycję redaguje recenzję w formie artykułu do gazetki szkolnej redaguje charakterystykę, wykazując różnice i podobieństwa między postaciami uzasadnia przedstawione cechy gromadzi opinie i fakty na temat charakteryzowanych postaci próbuje uzasadniać własną, subiektywną ocenę postaci stosuje trójdzielną kompozycję wypowiedzi z zachowaniem odpowiednich świadomie dobiera w recenzji środki językowe uwypuklające własną opinię stosuje odpowiednie słownictwo związane z dziedziną, do której należy recenzowany utwór redaguje charakterystykę porównawczą dwóch lub więcej postaci, zwracając uwagę na ich postawę wobec określonego problemu wyciąga wnioski ze zgromadzonych opinii i faktów własną, subiektywną ocenę postaci popiera przekonywującą argumentacją stosuje bogate słownictwo redaguje recenzję, komentując i oceniając poszczególne elementy utworu świadomie stosuje odpowiednie słownictwo, celowo używa zwrotów i wyrażeń opiniotwórczych i subiektywnych redaguje charakterystykę porównawczą samodzielnie wyciąga wnioski na temat porównywanych postaci i przekonywująco je uzasadnia świadomie i celowo dobiera środki językowe dla nadania wypowiedzi charakteru ekspresywnego, wprowadza związki frazeologiczne, cytaty zachowuje spójną, logiczną i przejrzystą 7

8 wypowiedzi proporcji kompozycję wypowiedzi List zna zasady pisania listu stara się stosować stałe elementy (np. nagłówek, data, miejscowość, pozdrowienia, podpis, PS) wie, że zaimki osobowe w liście należy pisać wielką literą wie, co to jest list otwarty rozróżnia różne rodzaje listu (prywatny i oficjalny) poprawnie redaguje list prywatny rozpoznaje rozmaite części listu stara się redagować list oficjalny rozumie, w jakim celu pisze się list otwarty redaguje list prywatny i oficjalny dostosowuje styl wypowiedzi do sytuacji komunikacyjnej, uzależnia go od adresata zachowuje poprawną kompozycję pisząc list otwarty, posługuje się różnymi argumentami redaguje list prywatny i oficjalny, także list otwarty, wchodząc w różne role, dostosowując styl wypowiedzi do sytuacji wprowadza związki frazeologiczne, bogate słownictwo świadomie i celowo dobiera środki językowe dla nadania wypowiedzi charakteru prywatnego lub oficjalnego łączy fakty, syntezuje, dedukuje, trafnie i wnikliwie analizuje poruszane problemy pisząc list otwarty, tworzy wypowiedź o charakterze polemicznym, przytacza różnorodne argumenty zachowuje spójną, logiczną i przejrzystą kompozycję wypowiedzi Ocenę celującą otrzymuje uczeń, którego osiągnięcia w znacznym stopniu wykraczają poza wymagania dopełniające i sytuują się na poziomie ponadprogramowym. Jego praca cechuje się samodzielnością i kreatywnością. Prezentuje wysoki poziom wiedzy i erudycji interdyscyplinarnej. Świadomie i funkcjonalnie posługuje się bogatym słownictwem terminologicznym. Samodzielnie analizuje i interpretuje teksty literatury pięknej, literatury faktu. Czyta, rozumie i wykorzystuje teksty popularnonaukowe i naukowe. Potrafi analizować i interpretować dzieła malarskie z uwzględnieniem specyfiki środków języka malarskiego. Formułuje problemy, proponuje sposoby ich rozwiązania. Tworzy bezbłędne pod każdym względem wypowiedzi ustne i pisemne. Odnosi sukcesy w konkursach przedmiotowych, publikuje swoje teksty. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, którego wyniki nie osiągają poziomu wymagań koniecznych, w związku z tym nie jest w stanie wykonać zadań o niewielkim stopniu trudności. Brak wiedzy i umiejętności wyklucza osiągnięcie nawet minimalnego postępu. A.Domagała 8