Przygotowały: Magdalena Golińska Ewa Karaś

Transkrypt

1

2

3 Przygotowały: Magdalena Golińska Ewa Karaś Druk: Drukarnia VIVA Copyright by Infornext.pl ISBN: Wydane przez Infornext Sp. z o.o. ul. Okopowa 58/ Warszawa

4 Od Redakcji Od Redakcji Poradnik kompletny Urlopy składa się z trzech części. W pierwszej omówiono urlop wypoczynkowy, w tym m.in. jego wymiar, zmianę terminu, świadczenia urlopowe oraz urlop na żądanie. W drugiej części wskazano podmioty uprawnione do urlopu macierzyńskiego, opisano ochronę pracownika przebywającego na tym urlopie oraz jego sytuację po powrocie z urlopu macierzyńskiego. Ponadto w części tej przedstawiono podmioty uprawnione do urlopu wychowawczego, wskazano, na jaki czas pracodawca może udzielić tego typu urlopu i czy pracownik przebywający na urlopie wychowawczym może wykonywać inną pracę. W ostatniej części omówiono rodzaje urlopów okolicznościowych. Mamy nadzieję, że duża liczba przykładów oraz przystępny język pozwolą Państwu na zrozumienie opisanej tematyki, a umieszczone na końcu poradnika tabele z wymiarami urlopów i wzory wniosków urlopowych okażą się przydatne. Autorami publikacji są ekspert oraz redaktor portalu poradniczego Wieszjak.pl. Jeśli będziecie Państwo chcieli poznać odpowiedzi na nurtujące Was pytania związane z różnymi dziedzinami prawa, zapraszamy do odwiedzenia naszych serwisów. Życzę miłej lektury Izabela Dorf Redaktor Naczelna portalu Wieszjak.pl 3

5

6 Spis treści Urlop wypoczynkowy Pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego Plan urlopów kiedy jest ustalany i czy u każdego pracodawcy Jak złożyć wniosek o urlop wypoczynkowy Pracownik jest chroniony na urlopie wypoczynkowym przed zwolnieniem Czy na urlopie wypoczynkowym można pracować Urlop wypoczynkowy przy dwóch pracach Urlop przy różnych wymiarach czasu pracy Urlop wypoczynkowy pracownika zatrudnionego na niepełnym etacie Czy pracownik młodociany ma prawo do urlopu Na jaki urlop wypoczynkowy może liczyć pracownik tymczasowy Urlop wypoczynkowy w okresie wypowiedzenia Kiedy przedawnia się prawo do urlopu wypoczynkowego Niewykorzystany urlop wypoczynkowy Wymiar urlopu wypoczynkowego Zasady ogólne Jak zlicza się staż urlopowy pracownika Pierwszy urlop wypoczynkowy pracownika Czy pracownik może wykorzystać urlop wypoczynkowy w częściach Kto ma prawo do dłuższych urlopów wypoczynkowych Dodatkowy urlop osoby niepełnosprawnej Zmiana terminu urlopu Co powoduje przesunięcie terminu urlopu wypoczynkowego Przerwanie urlopu wypoczynkowego Odwołanie pracownika z urlopu Zwrot kosztów za odwołanie urlopu Świadczenia urlopowe Ekwiwalent za niewykorzystany urlop Urlop uzupełniający Urlop proporcjonalny Zasady udzielania urlopu proporcjonalnego Komu przysługuje urlop proporcjonalny Wymiar urlopu proporcjonalnego Urlop na żądanie

7 Spis treści Czy każdy pracownik ma prawo do urlopu na żądanie Czy pracodawca może odmówić pracownikowi urlopu na żądanie Kiedy pracownik powinien złożyć wniosek o urlop na żądanie W jaki sposób pracownik powinien zażądać urlopu Co dzieje się z niewykorzystanym urlopem na żądanie Urlop bezpłatny Kto ma prawo do urlopu bezpłatnego Szczególny urlop bezpłatny Urlop bezpłatny a urlop wypoczynkowy Praca na urlopie bezpłatnym Urlop szkoleniowy Urlopy dla rodziców Urlop macierzyński Kto ma prawo do urlopu macierzyńskiego Urlop macierzyński dla rodziny zastępczej Urlop macierzyński ojców Urlop ojcowski Jaki jest wymiar urlopu macierzyńskiego Ochrona pracownicy na urlopie macierzyńskim Powrót do pracy po urlopie macierzyńskim Urlop wypoczynkowy po macierzyńskim Urlop wychowawczy Kto ma prawo do urlopu wychowawczego Jak napisać wniosek o urlop wychowawczy Na jaki czas pracodawca może udzielić urlopu wychowawczego Urlop wychowawczy w częściach Praca w czasie urlopu wychowawczego Powrót do pracy po wychowawczym Urlop wypoczynkowy po urlopie wychowawczym Urlopy okolicznościowe Urlopy okolicznościowe i zwolnienia Jakie mamy urlopy okolicznościowe Na jakie zwolnienia od pracy może liczyć pracownik Zwolnienie na opiekę nad dzieckiem Wymiar urlopów pracownika Wnioski urlopowe Wykaz aktów prawnych

8 Pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego 1. Urlop wypoczynkowy 1. Pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego Każdy pracownik zatrudniony na umowę o pracę ma prawo do dni wolnych od pracy, przeznaczonych na odpoczynek. Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego i płatnego urlopu wypoczynkowego. Urlopem wypoczynkowym jest coroczna, nieprzerwana i płatna przerwa w wykonywaniu przez pracownika pracy. W czasie wykonywania pracy, pracownik powinien mieć zapewnioną możliwość odpoczynku. Celem urlopu jest zregenerowanie sił, wypoczynek. Dlatego pracownik nie może się zrzec prawa do urlopu. Nie może również przekazać lub sprzedać swoich dni odpoczynku innemu pracownikowi. Pracownik w czasie urlopu znajduje się pod szczególną ochroną. Otrzymuje pełne wynagrodzenie tak jak za czas pracy. Pracodawca nie może pracownikowi złożyć wypowiedzenia w czasie urlopu. Gdyby takie wypowiedzenie złożył, pracownik ma prawo odwołać się do sądu pracy. Może domagać się od pracodawcy przywrócenia do pracy lub odszkodowania. Wymiar urlopu wypoczynkowego, jaki przysługuje pracownikowi, zależy od wielu czynników. Między innymi od wymiaru czasu pracy, w jakim zatrudniony jest pracownik, okresu zatrudnienia pracownika oraz od faktu, czy pracownik przepracował cały roku kalendarzowy. Wymiar urlopu wypoczynkowego może wynosić: 20 dni jeśli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, 26 dni jeśli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat Plan urlopów kiedy jest ustalany i czy u każdego pracodawcy Jednym z podstawowych praw pracowniczych jest prawo do płatnego urlopu wypoczynkowego. W zasadzie urlop możemy wykorzystać w dowolnym, dogodnym dla nas terminie. Czy jednak zawsze? 7

9 Urlop wypoczynkowy Urlop wypoczynkowy powinien być przez pracownia wykorzystany w tym roku kalendarzowym, w którym nabywa on do niego prawo. W celu realizacji tej zasady, pracodawca ustala plan urlopów. Powinien on być ustalony tak, aby jednocześnie pogodzić interesy pracowników i nie zakłócać normalnego toku pracy zakładu. Do 2002 roku regulacje dotyczące planu urlopów były dość restrykcyjne i urlop można było wykorzystać tylko w tych dniach, w których przewidywał go plan. Często zatem taki plan okazywał się fikcją, ponieważ pomimo jego ustalenia, a także dotyczących go przepisów prawa, pracownicy nie respektowali go. Obecnie ustawodawca przewidział odstępstwa od tej zasady, nie tylko poprzez możliwość wykorzystania urlopu w innych dniach, ale także odstępując od nałożonego na pracodawcę obowiązku opracowania planu urlopów. Istnieją dwa przypadki, kiedy ustalanie planu urlopów nie jest obowiązkowe: jeżeli działająca u pracodawcy zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na nieustalanie planu urlopów, jeżeli u pracodawcy w ogóle nie działa zakładowa organizacja związkowa. Pracodawca, który rezygnuje z ustalania planu urlopów musi ustalić termin urlopu indywidualnie dla każdego pracownika i po porozumieniu się z nim. Oznacza to, że pracodawca musi zwrócić się do pracownika z pytaniem o termin urlopu, jednak nie jest on związany preferencjami pracownika. Musi mieć jednak na względzie również normalne funkcjonowanie swojego zakładu. PRZYKŁAD Pan Tomek prowadzi firmę przewozową, w której zatrudnia siedmiu kierowców i dwie sekretarki. W okresie Świąt Bożego Narodzenia wszyscy zatrudnieni przez niego pracownicy złożyli wnioski o urlop. Pan Tomek, mając na względzie funkcjonowanie swojej firmy, nie może udzielić takiego urlopu wszystkim pracownikom. Do jego dyspozycji zostanie zatem np. jedna sekretarka i jeden lub dwóch kierowców, a pozostali pracownicy będą mogli w tym czasie wykorzystać urlop. 8

10 Pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego 1. Jeżeli dany pracodawca sporządza plan urlopów, to powinien on zostać opracowany z odpowiednim wyprzedzeniem, aby pracownicy mogli się z nim zapoznać przed nadejściem terminu jego obowiązywania. Obowiązek ten ciąży nie tylko na pracodawcy, ale także na działającej u niego organizacji związkowej. Podkreślić jeszcze należy, że plan urlopów nie obejmuje przysługującego każdemu pracownikowi urlopu na żądanie w wymiarze 4 dni Jak złożyć wniosek o urlop wypoczynkowy Urlop wypoczynkowy to podstawowe prawo pracownika do odpoczynku. Zanim jednak pracownik na taki urlop będzie mógł się wybrać, musi dopełnić pewnych formalności, jak choćby złożyć wniosek urlopowy. Należy przede wszystkim rozróżnić dwie sytuacje: u danego pracodawcy obowiązuje plan urlopów, u danego pracodawcy nie ma planu urlopów. Jest to ważne z tego względu, że w przypadku, kiedy u danego pracodawcy obowiązuje plan urlopów, to czas złożenia wniosku nie jest dowolny. Oznacza to, że wszystkie ewentualne wnioski urlopowe muszą być złożone przed ostatecznym ułożeniem planu urlopów (w większości firm jest to marzec). Po ustaleniu planu urlopów, składanie wniosku o urlop wypoczynkowy jest praktycznie niemożliwe, gdyż jego termin został już ustalony. Pozostaje wtedy jedynie złożenie wniosku o przesunięcie terminu urlopu. Wyróżnia się dwie sytuacje, kiedy pracodawca musi rozważyć zmianę terminu urlopu, a mianowicie: złożenie przez pracownika wniosku o przesunięcie terminu urlopu wypoczynkowego umotywowanego ważnymi przyczynami, np. chorobą członka rodziny; wystąpienie szczególnych potrzeb po stronie pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenie toku pracy. 9

11 Urlop wypoczynkowy Natomiast w przypadku, gdy wystąpią przyczyny usprawiedliwiające nieobecność pracownika w pracy, takie jak: czasowa niezdolność do pracy wskutek choroby, odosobnienie w związku z chorobą zakaźną, powołanie na ćwiczenia wojskowe albo na przeszkolenie wojskowe na czas do 3 miesięcy, a także urlop macierzyński, pracodawca jest obowiązany przesunąć urlop na termin późniejszy. Jeżeli natomiast u danego pracodawcy nie ma planu urlopów, czas złożenia wniosku urlopowego jest dowolny. Nie oznacza to jednak, że dzisiaj składamy wniosek, a jutro idziemy na urlop. Pracodawca musi bowiem wyrazić na urlop zgodę. PRZYKŁAD Pan Tomek w dniu 23 maja chciał złożyć u swojego pracodawcy wniosek o udzielenie urlopu wypoczynkowego w dniach 1 14 czerwca. Niestety okazało się, że pracodawca wyjechał służbowo i niemożliwe było udzielnie przez niego zgody na taki urlop. Wrócił dopiero 2 czerwca i wtedy udzielił zgody na urlop od dnia 3 do 16 czerwca. Bez zgody Pan Tomek nie mógł pójść na urlop w zaplanowanym przez siebie terminie.! WAŻNE Wniosek urlopowy powinien zawierać: oznaczenie pracodawcy, dane osobowe pracownika, określenie charakteru urlopu oraz jego dokładny termin. Wzór wniosku o udzielenie urlopu wypoczynkowego na stronie 100. Forma wniosku urlopowego Wniosek urlopowy musi być złożony na piśmie. Kodeks pracy nie zawiera szczegółowych uregulowań dotyczących tej formy, w szczególności zapisów, że wniosek musi być składany w wersji papierowej, co 10

12 Pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego 1. znaczy, że wniosek urlopowy może być złożony również np. drogą e- mailową. W wielu przedsiębiorstwach taki sposób składania wniosków funkcjonuje bardzo sprawnie, tworzone są również specjalne programy do składania wniosków on-line. Jedyne o czym trzeba pamiętać, to fakt, że pracodawca musi wyrazić zgodę na urlop, co również może odbyć się drogą ową Pracownik jest chroniony na urlopie wypoczynkowym przed zwolnieniem Zasadą jest, że nie można w czasie urlopu wypoczynkowego wypowiedzieć pracownikowi umowy o pracę. Ochrona przysługuje pracownikowi niezależnie od czasu trwania urlopu. Niestety istnieją pewne wyjątki od tej zasady. W czasie urlopu wypoczynkowego pracownika pracodawca nie może wypowiedzieć mu umowy o pracę. Nie ma natomiast ograniczenia w rozwiązaniu umowy o pracę z pracownikiem na innej podstawie. W czasie urlopu umowa o pracę może rozwiązać się: za porozumieniem stron, w wyniku wypowiedzenia złożonego przez pracownika, bez wypowiedzenia z winy pracownika, bez wypowiedzenia z winy pracodawcy, z upływem czasu, na który była zawarta, z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta. W czasie urlopu umowa o pracę może także wygasnąć z mocy prawa. Do przypadków takich należeć będą śmierć pracodawcy lub pracownika.! WAŻNE Pracodawca nie może przesunąć urlopu pracownika, aby wypowiedzieć mu umowę o pracę albo warunki pracy lub płacy. Ochrona pracownika podczas urlopu wypoczynkowego polega także na zakazie wypowiadania podczas urlopu pracownika warunków pracy i płacy. 11

13 Urlop wypoczynkowy Sytuacje wyjątkowe Od zasady zakazu wypowiadania umowy w czasie trwania urlopu przewidziano wyjątki. Należeć do nich będą: wypowiedzenie w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, wypowiedzenie umowy o pracę jest dopuszczalne w czasie urlopu trwającego co najmniej 3 miesiące w przypadku zwolnień grupowych i indywidualnych, wypowiedzenie warunków pracy i płacy jest dopuszczalne, niezależnie od czasu trwania urlopu, w przypadku zwolnień grupowych i indywidualnych. Przesunięcie urlopu Pracodawca może przesunąć urlop pracownika, jeżeli jego nieobecność spowodowałaby poważne zakłócenia w toku pracy, np. wystąpienie nieprzewidzianej awarii, kontroli, realizacji pilnego projektu. Nie można jednak uznać, że do szczególnych potrzeb pracodawcy należy potrzeba zwolnienia danego pracownika. Pracownik, który stawił się po odwołaniu z urlopu do pracy, nie podlega ochronie przed wypowiedzeniem, ponieważ nie przebywa już na urlopie. Jednocześnie pracodawca nie może odwołać pracownika tylko po to, aby dokonać wypowiedzenia umowy o pracę czy warunków pracy lub płacy Czy na urlopie wypoczynkowym można pracować Nie ma zakazu, który uniemożliwiałby pracownikowi pracę u innego pracodawcy na urlopie wypoczynkowym. Istnieją jednak pewne ograniczenia dotyczące pracy pracownika w czasie jego odpoczynku. Prawo do odpoczynku Każdy pracownik ma prawo do corocznego, nieprzerwanego i płatnego urlopu wypoczynkowego. Zgodnie z zasadą ochrony prawa do odpoczynku pracownik nie może się zrzec prawa do urlopu wypoczynkowego. Pracownik jest uprawniony do wypoczynku. Wypoczynek ma 12

14 Pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego 1. być zapewniony poprzez przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz urlopach wypoczynkowych. Cel urlopu wypoczynkowego Najważniejszym celem urlopu wypoczynkowego jest przede wszystkim regeneracja sił. Pracownik powinien zregenerować siły fizyczne i psychiczne. Istnieje konieczność przesunięcia urlopu wypoczynkowego, jeżeli pracownik nie jest w stanie go rozpocząć z przyczyn usprawiedliwionych. Ma prawo wykorzystać go w innym terminie. Praca ale z ograniczeniami Warto podkreślić, że nie ma nakazu wykorzystywania urlopu wypoczynkowego dla regeneracji sił. Pracownik ma pełną swobodę w dysponowaniu swoim urlopem. Może więc pojechać na wycieczkę, ale równie dobrze może remontować mieszkanie lub dom, albo podjąć pracę u innego pracodawcy. Pewna grupa pracowników musi się jednak liczyć z ograniczeniami. Nie wszyscy pracownicy mogą pracować na urlopie wypoczynkowym. Pracownicy administracji publicznej i samorządowej powinni zadbać, aby praca w czasie urlopu nie pozostawała w sprzeczności z ich obowiązkami. Praca taka nie może także wywoływać podejrzenia o stronniczość lub interesowność. Pracownicy urzędów państwowych muszą uzyskać zgodę kierownika urzędu, w którym są zatrudnieni, na podjęcie dodatkowej pracy. Muszą uzyskać zgodę nawet na krótką dorywczą pracę w czasie urlopu wypoczynkowego. Ponadto ich praca nie może stać w sprzeczności z ich obowiązkami oraz wywoływać podejrzenia o stronniczość lub interesowność. Pracownicy służby cywilnej nie mogą podejmować dodatkowego zatrudnienia bez zgody dyrektora generalnego urzędu. Nie mogą 13

15 Urlop wypoczynkowy także wykonywać czynności lub zajęć sprzecznych ze służbą cywilną. Podjęcie pracy podczas urlopu wypoczynkowego wbrew ustawowym ograniczeniom może spowodować, że pracodawca ukarze pracownika. Może też doprowadzić do rozwiązania stosunku pracy. Praca na dwóch etatach Zdarza się, że pracownik jest równolegle zatrudniony u dwóch pracodawców. Możliwe jest więc, że będzie pracować u jednego pracodawcy, będąc jednocześnie na urlopie wypoczynkowym u drugiego. Oczywiście, pracownik zatrudniony na dwóch etatach równolegle ma prawo do urlopu wypoczynkowego u obu pracodawców Urlop wypoczynkowy przy dwóch pracach Najczęściej w praktyce spotyka się sytuację, kiedy pracownik pracuje u jednego pracodawcy na podstawie jednej umowy o pracę. Łatwo wtedy obliczyć liczbę dni przysługującego mu urlopu wypoczynkowego. A co dzieje się z urlopem w sytuacji, kiedy pracownik jest zatrudniony na podstawie dwóch lub więcej umów o pracę? PRZYKŁAD Tomek jest zatrudniony przez dwóch pracodawców na podstawie dwóch umów o pracę. U jednego pracodawcy pracuje na 3/4 etatu, od godziny 6.00 do na stanowisku asystent, u drugiego na 1/2 etatu od do na stanowisku sprzedawca. Jaki wymiar urlopu mu przysługuje? Zasadą jest, że pracownikowi przysługuje urlop wypoczynkowy za każdy ze stosunków pracy, w których pozostaje. Oznacza to, że Tomkowi będą przysługiwały dwa urlopy wypoczynkowe, obliczone proporcjonalnie do wymiarów czasu pracy. Załóżmy, że gdyby Tomek pracował na cały etat, to przysługiwałoby mu 20 dni urlopu, ponieważ nie posiada wymaganego prawem 10-letniego stażu pracy uprawniającego do 26 dni urlopu. Jego urlop u pierwszego pracodawcy będzie zatem wynosił: 14

16 Pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego 1. 3/4 etatu x 20 dni = 15 dni u drugiego pracodawcy natomiast: 1/2 etatu x 20 dni = 10 dni. Łącznie Tomkowi będzie zatem przysługiwało 25 dni urlopu wypoczynkowego w ciągu roku. Ważne jednak jest, że wykorzystując urlop u jednego z pracodawców, zmuszony będzie wykorzystać urlop także u drugiego z nich, gdyby chciał mieć cały dzień wolny. Może natomiast uzyskać urlop u jednego z nich, a nadal wykonywać pracę u drugiego, wtedy dni urlopu mu się nie nakładają. Sytuacja wyglądałaby inaczej, gdyby Tomek pracował u jednego pracodawcy na podstawie dwóch umów o pracę. Wtedy przysługiwałoby mu 25 dni urlopu, i jeden na drugi by się nie nakładał Urlop przy różnych wymiarach czasu pracy Zasadą jest, że pracodawca zatrudnia pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy, czyli na cały etat, co w praktyce oznacza 40 godzin pracy tygodniowo i prawo do 20 lub 26 dni urlopu wypoczynkowego w ciągu roku. Jaki jest natomiast wymiar urlopu dla pracownika pracującego na 1/2 lub 3/4 etatu? Wymiar czasu pracy to czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy. Przy zatrudnieniu na cały etat jest to średnio 8 godzin dziennie i 40 tygodniowo. W przypadku zatrudnienia na pół etatu będzie to średnio 4 godziny dziennie i 20 tygodniowo, a przy 1/4 średnio 2 godziny dziennie i 10 w ciągu tygodnia. Proporcjonalnie do godzin pracy zostaje zmniejszona również przysługująca pracownikowi liczba dni urlopu wypoczynkowego. Praca na cały etat Podstawowy wymiar urlopu dla pracownika pracującego w pełnym wymiarze czasu pracy, tj. na cały etat, wynosi 20 dni jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, albo 26 dni jeżeli pracownik jest zatrudniony dłużej niż 10 lat. 15

17 Urlop wypoczynkowy Zasadą jest, że urlop jest udzielany godzinowo, bowiem tylko taki system gwarantuje sprawiedliwe udzielenie urlopu. W przypadku pracy na cały etat obejmujący 8 godzin dziennie nie ma to większego znaczenia, bowiem 1 dzień urlopu (czyli 8 godzin) będzie zawsze równał się 1 dniowi pracy 8 godzin. Należy jednak pamiętać że 26 dni urlopu x 8 godzin = 208 godzin. Sytuacja zmienia się w przypadku pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy, gdyż wtedy ze względu na skrócony dzienny czas pracy, liczba dni urlopu może ulec zwiększeniu. Praca na 3/4 etatu Wymiar urlopu dla osoby pracującej na 3/4 etatu, przy założeniu że przysługuje jej 26 dni urlopu, wynosi 3/4 x 26 dni = 19,5 dnia. Ważne jest, że urlop udzielany proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy podlega zaokrągleniu. Zatem pracownikowi zatrudnionemu na 3/4 etatu będzie przysługiwało 20 dni urlopu. 20 dni x 8 godzin = 160 godzin. Jeżeli jednak pracownik pracuje np. 6 godzin dziennie, to od jego puli godzinowej odejmuje się 6 godzin, a nie 8. Oznacza to w praktyce, że pracownikowi pracującemu w niepełnym wymiarze czasu pracy będzie przysługiwało więcej dni urlopowych. PRZYKŁAD Pan Tomasz pracuje na 3/4 etatu, 6 godzin dziennie, przez 5 dni w tygodniu. Przysługuje mu 20 dni urlopu, czyli 160 godzin. Chciałby wykorzystać 10 dni swojego urlopu. Od całej godzinowej puli urlopowej należy mu odjąć 60 godzin (10 x 6), czyli zostanie mu 100 godzin urlopu. Praca na 1/2 etatu Wymiar urlopu dla osoby pracującej na 1/2 etatu, przy założeniu że przysługuje jej 26 dni urlopu, wynosi 1/2 x 26 dni = 13 dni. 13 dni x 8 godzin = 104 godziny. 16

18 Pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego 1. PRZYKŁAD Pan Tomasz, zatrudniony na 1/2 etatu, pracuje od poniedziałku do czwartku w następujący sposób: w poniedziałek 3 godziny, we wtorek 5 godzin. W środę 7 godzin, w czwartek 5 godzin, wnioskuje o urlop na cały tydzień. W związku z tym, że jest zatrudniony na pół etatu i ma 1,5-roczny staż pracy, ma prawo do 10 dni urlopu, co w przeliczeniu na godziny daje 80 godzin urlopu (10 x 8). Gdyby w tym czasie pracownik nie korzystał z urlopu, to pracowałby 20 godzin. Oznacza to, że z wymiaru godzinowego pracodawca odejmie temu pracownikowi 20 godzin. Do wykorzystania pozostanie mu więc 60 godzin urlopu. Niezależnie od powyższego, wszystkim pracownikom, zarówno tym zatrudnionym na cały etat, jak i w niepełnym wymiarze czasu pracy, przysługuje w ciągu roku 4 dni urlopu na żądanie. Ponadto, również każdy pracownik może złożyć wniosek o urlop bezpłatny. Wzór wniosku o udzielenie urlopu bezpłatnego na stronie Urlop wypoczynkowy pracownika zatrudnionego na niepełnym etacie Każdy pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego. Nie zmienia tego fakt, iż pracownik zatrudniony jest na niepełnym etacie. Pracownik zatrudniony na niepełnym etacie ma takie same prawa jak pracownik pełnoetatowy. Nie można go pozbawić prawa do odpoczynku. Wymiar urlopu wypoczynkowego zależy od stażu pracy oraz wymiaru czasu pracy, w jakim pracuje pracownik. Pracownik zatrudniony na część etatu ma prawo do urlopu proporcjonalnego do wymiaru jego czasu pracy. Proporcje ustala się na podstawie wymiaru czasu urlopu, do jakiego miałby prawo, gdyby pracował na pełen etat, czyli 20 lub 26 dni. Pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 26 dni, je- 17

19 Urlop wypoczynkowy śli przepracował krócej niż 10 lat. Natomiast pracownik, który pracował co najmniej 10 lat może liczyć na urlop w wymiarze 26 dni. Do okresu zatrudnienia, od którego zależy wymiar czasu urlopu wypoczynkowego zalicza się także zatrudnienie u wcześniejszych pracodawców. Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego, wliczane są także okresy nauki, na następujących zasadach: przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, ale nie więcej niż 3 lata z tytułu ukończenia zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej; przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, ale nie więcej niż 5 lat z tytułu ukończenia średniej szkoły zawodowej; 5 lat absolwentom zasadniczej średniej szkoły zawodowej (lub szkół równorzędnych); 4 lata osobom, które ukończyły średnią szkolę ogólnokształcącą; 6 lat osobom, które ukończyły szkoły policealne; 8 lat osobom, które ukończyły szkoły wyższe. Zasady udzielania urlopów niepełnoetatowcom Wymiar urlopu niepełnoetatowca jest liczony proporcjonalnie do wymiaru czasu jego pracy. Wymiar urlopu wypoczynkowego nie może przekroczyć 20 lub 26 dni. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się do pełnego dnia. Urlopu udziela się w dni pracy pracownika, a nie w dni dla niego wolne od pracy. Urlopu udziela się w wymiarze tylu godzin, ile pracownik powinien przepracować w danym dniu zgodnie z jego rozkładem czasu pracy. Jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy. Więcej o pracy na niepełnym etacie na stronie Czy pracownik młodociany ma prawo do urlopu Każdy pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego. Zasada ta także dotyczy pracowników młodocianych. Na jaki więc wypoczynek może liczyć młodociany pracownik. 18

20 Pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego 1. Pracownik młodociany ma prawo do urlopu wypoczynkowego tak jak pozostali pracownicy. Jednak zasady nabywania prawa do urlopu są specyficzne w przypadku pracowników młodocianych.! WAŻNE Młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie ukończyła 18 lat. Młodociany uzyskuje z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy prawo do urlopu wypoczynkowego. Młodociany zyskuje prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych. Prawo do tego urlopu nabywane jest niezależnie od urlopu przysługującego po roku pracy. Z upływem roku pracy młodociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych. Taki wymiar ma także każdy następny urlop wypoczynkowy. Jeśli w roku kalendarzowym, w którym młodociany ukończy 18 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych. Kiedy udzielić urlopu Pracownikowi młodocianemu uczęszczającemu do szkoły pracodawca powinien udzielić urlopu wypoczynkowego w okresie ferii szkolnych. W przypadku, kiedy pracownik nie nabył jeszcze prawa do urlopu, pracodawca może na wniosek młodocianego udzielić zaliczkowo urlopu w czasie wakacji. Urlop bezpłatny młodocianego Pracownik młodociany ma oprócz urlopu wypoczynkowego prawo do urlopu bezpłatnego. Co do zasady pracodawca otrzymujący od pracownika wniosek o urlop bezpłatny nie musi go uwzględniać. W przypadku pracownika młodocianego sytuacja ta jest inna. Wniosek o urlop bezpłatny pracownika młodocianego jest dla pracodawcy wiążący. Pracodawca jest obowiązany na wniosek młodocianego ucznia udzielić mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy. 19

21 Urlop wypoczynkowy Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Ten szczególny urlop bezpłatny udzielany w czasie ferii jest niezależny od zwykłego urlopu bezpłatnego. Pracownik młodociany może wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o urlop bezpłatny w innym okresie niż wakacje. Jednak w tym przypadku okres tego urlopu nie będzie wliczany do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Wzór wniosku o udzielenie urlopu bezpłatnego na stronie 101. Więcej o pracy pracownika młodocianego na stronie Na jaki urlop wypoczynkowy może liczyć pracownik tymczasowy Pracownikom tymczasowym przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego. Urlop przysługuje im na innych zasadach niż zwykłym pracownikom. Pracownikiem tymczasowym jest pracownik zatrudniony przez agencję pracy tymczasowej w celu wykonywania pracy tymczasowej na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy użytkownika. Prawo do urlopu wypoczynkowego jest uprawnieniem każdego pracownika, niezależnie czy jest pracownikiem tymczasowym, czy pracownikiem na stałe zatrudnionym u danego pracodawcy. Różnice w uprawnieniach urlopowych dotyczą: wymiaru urlopu wypoczynkowego, stażu urlopowego, trybu udzielania urlopu. Prawo do urlopu Pracownikowi tymczasowemu przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze dwóch dni za każdy miesiąc pozostawania w dyspozycji jednego pracodawcy użytkownika lub więcej niż jednego pracodawcy użytkownika. Pracownikowi udziela się urlopu w dni, które byłyby dla niego dniami wolnymi od pracy, jeśli nie skorzystałby z urlopu. Za niewykorzystany 20

22 Pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego 1. urlop pracownika tymczasowego odpowiada agencja tymczasowa. Agencja wypłaca pracownikowi ekwiwalent za niewykorzystany urlop. Więcej o ekwiwalencie za urlop na stronie 49. Warunki uzyskania urlopu Uzyskanie prawa do urlopu pracownika tymczasowego powiązane jest z kwestią pozostawiania pracownika w dyspozycji jednego lub więcej niż jednego pracodawcy użytkownika przez wymagany okres. Okres ten musi obejmować co najmniej jeden miesiąc. Okres ten to czas, na jaki agencja skierowała pracownika do wykonywania pracy tymczasowej na rzecz pracodawcy użytkownika, określony w zawartej między nimi umowie. Od momentu wypożyczenia pracownika pracodawcy użytkownikowi do chwili upływu czasu, na jaki została zawarta umowa o pracę z agencją pracy tymczasowej. Okres pozostawania w dyspozycji pracodawcy może pokrywać się z miesiącem kalendarzowym, ale umowy mogą dotyczyć także okresów krótszych. W przypadku, jeśli umowa została zawarta na krótszy czas, okresy pracy ulegają zsumowaniu. Pracownik uzyska uprawnienie do urlopu, jeśli po zsumowaniu będzie wynikać, iż faktycznie pracownik przepracował miesiąc. Przy ustalaniu stażu urlopowego pracownika tymczasowego uwzględnia się wszystkie kalendarzowe dni pozostawania przez niego w dyspozycji pracodawcy użytkownika. Nie ma przy tym znaczenia, czy praca była faktycznie świadczona. Do miesięcznego okresu wlicza się wszystkie okresy pozostawania w dyspozycji pracodawcy użytkownika lub większej liczby pracodawców użytkowników, jeśli są następstwem zatrudnienia pracownika przez jedną agencję pracy tymczasowej. Dwa tryby udzielania urlopu W przypadku udzielania urlopu wypoczynkowego pracownikowi tymczasowemu możemy wyróżnić dwa tryby udzielania takiego urlopu. Po pierwsze, jeśli okres wykonywania pracy na rzecz pracodawcy jest krótszy niż sześć miesięcy, agencja i pracodawca przed zawarciem 21

23 Urlop wypoczynkowy umowy mogą uzgodnić wykorzystanie przez pracownika tymczasowego urlopu wypoczynkowego, w całości lub w części, w okresie wykonywania pracy tymczasowej. O dokonanych ustaleniach agencja powinna zawiadomić pracownika tymczasowego przed zawarciem przez niego umowy. Po drugie, jeśli czas wykonywania pracy na rzecz danego pracodawcy użytkownika obejmuje sześć miesięcy lub okres dłuższy, pracodawca musi umożliwić pracownikowi tymczasowemu wykorzystanie w tym okresie urlopu wypoczynkowego. Następuje to w terminie ustalonym z pracownikiem, w wymiarze odpowiadającym przysługującemu mu urlopowi wypoczynkowemu. Długość okresu wykonywania pracy przez pracownika na rzecz danego pracodawcy użytkownika decyduje o trybie udzielenia urlopu. Niewykorzystanie urlopu Agencja pracy tymczasowej wypłaca pracownikowi tymczasowemu ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop lub jego część. Wynagrodzenie za jeden dzień urlopu lub ekwiwalent pieniężny za jeden dzień tego urlopu ustala się, dzieląc wynagrodzenie uzyskane przez pracownika w okresie wykonywania pracy tymczasowej przez liczbę dni pracy, za które to wynagrodzenie przysługiwało. Ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy powinien być wypłacony w dacie rozwiązania umowy o pracę, z tytułu której pracownik nabył do niego prawo. Więcej o pracy tymczasowej na stronie Urlop wypoczynkowy w okresie wypowiedzenia Urlop wypoczynkowy to podstawowe pracownicze prawo do odpoczynku. Nierzadko jednak bywa tak, że pracownik nie zdąży wykorzystać przysługującego mu urlopu przed rozwiązaniem stosunku pracy. Jakie ma wtedy uprawnienia? W okresie wypowiedzenia umowy o pracę często zdarza się tak, że pracownikowi pozostaje jeszcze niewykorzystany urlop wypoczynkowy. W takiej sytuacji możliwe są dwa wyjścia: 22

24 Pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego 1. udzielenie pracownikowi zaległego urlopu w okresie wypowiedzenia, albo wypłacenie pracownikowi ekwiwalentu za niewykorzystany urlop. Niezależnie od tego, które z tych rozwiązań pracodawca wybierze, kwestie urlopowe muszą być definitywnie zakończone przed całkowitym ustaniem stosunku pracy. Nie może być zatem tak, że pracownikowi pozostaną dni urlopu wypoczynkowego u pracodawcy, u którego już nie pracuje. PRZYKŁAD Pan Tomek wypowiedział umowę o pracę zawartą na czas określony z dwutygodniowym wypowiedzeniem. U swojego pracodawcy przysługiwało mu 20 dni urlopu. 14 dni wykorzystał zatem będąc w okresie wypowiedzenia, za pozostałe 6 dni pracodawca musi mu wypłacić ekwiwalent pieniężny. Regulujący to zagadnienie art. 167(1) kodeksu pracy stanowi, że pracownik jest obowiązany wykorzystać przysługujący mu urlop, jeżeli w tym okresie pracodawca udzieli mu urlopu. Oznacza to, że tylko i wyłącznie od woli pracodawcy zależy, czy pracownik będzie mógł w okresie wypowiedzenia wykorzystać zaległy urlop wypoczynkowy. Pracownik nie może zatem żądać, aby pracodawca udzielił mu urlopu w okresie wypowiedzenia. Jeżeli pracodawca tego nie zrobi, będzie musiał wypłacić ekwiwalent za zaległy urlop, z reguły jest zatem tak, że woli on udzielić zaległego urlopu, niż wypłacać ekwiwalent. Ponadto istotną kwestią jest, że ewentualnego urlopu udziela się (a ekwiwalent wypłaca) proporcjonalnie. Dotyczy to urlopu za dany rok kalendarzowy, bądź urlopu zaległego. PRZYKŁAD Pan Tomek wypowiedział umowę o pracę, a okres wypowiedzenia upływa 31 czerwca. Przysługiwało mu w danym roku 26 dni urlopu wypoczynkowego, nie wykorzystał jednak ani jednego 23

25 Urlop wypoczynkowy dnia. Nie miał też urlopu zaległego. U tego pracodawcy będzie mógł zatem wykorzystać w okresie wypowiedzenia urlop przysługujący mu za przepracowaną połowę roku, tj. 13 dni, a nie całość, czyli 26 dni. PRZYKŁAD Pracodawca wypowiedział panu Tomkowi umowę o pracę, a dwutygodniowy okres wypowiedzenia upływa 31 grudnia 2008 r. Przysługiwało mu 26 dni urlopu i w bieżącym roku nie wykorzystał ani jednego dnia. Pracodawca postanowił udzielić mu zatem w okresie wypowiedzenia zaległego urlopu, a za pozostały, którego Pan Tomek nie zdąży wykorzystać będzie musiał zapłacić ekwiwalent. Więcej o wypowiedzeniu umowy o pracę na stronie Kiedy przedawnia się prawo do urlopu wypoczynkowego Każdy pracownik ma prawo i obowiązek wykorzystać przysługujący mu urlop wypoczynkowy. Należy jednak liczyć się z tym, iż prawo to nie jest wieczne i może uleć przedawnieniu, tak jak inne roszczenia pracownicze. Przedawnienie w prawie cywilnym oznacza, że po upływie pewnego czasu niemożliwe jest dochodzenie przysługujących nam roszczeń. Takie rozwiązanie prawne służy przede wszystkim zapewnieniu stabilności porządku prawnego, nawet jeżeli czasem wydaje się nam krzywdzące. Wyrażoną w kodeksie pracy zasadą jest, że roszczenia pracownicze przedawniają się po upływie 3 lat. Dotyczy to nie tylko roszczeń o zaległe wynagrodzenie, ale także roszczeń o zaległy urlop wypoczynkowy, czy też jego ekwiwalent. Podstawowym zagadnieniem będzie ustalenie, od kiedy biegnie wskazany w kodeksie 3-letni termin. Otóż przyjmuje się, że bieg przedaw- 24

26 Pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego 1. nienia roszczenia rozpoczyna się w dniu jego wymagalności. Przy urlopie będzie to zatem bądź koniec roku kalendarzowego, za który należy się urlop, bądź koniec pierwszego kwartału roku następnego (kodeks pracy dopuszcza przeniesienie urlopu na następny rok kalendarzowy i wykorzystanie go do końca pierwszego kwartału). PRZYKŁAD Pan Tomek pracuje w firmie usługowej od 1 stycznia 2003 r. Przez 4 lata pracy nie miał ani jednego dnia wolnego. W dniu 31 grudnia 2007 r. pracodawca postanowił udzielić mu całego zaległego urlopu. Zgodnie z 3-letnim terminem przedawnienia roszczeń, panu Tomkowi będzie przysługiwał urlop za 3 lata wstecz, tj. od dnia 1 stycznia 2004 r. Urlop za cały rok 2003 uległ przedawnieniu i pan Tomek nie będzie mógł go wykorzystać. Nie można jednak zapominać, że w obecnym stanie prawnym kodeks pracy nie przewiduje dla pracownika skutecznych metod wywalczenia sobie zaległego urlopu. Udzielenie zaległego urlopu jest wolą pracodawcy i nie można go do udzielenia takiego urlopu zmusić. Stąd też liczne przypadki nadużyć w tej kwestii. Fakt niewykorzystania urlopu przez rok czy dwa lata nie jest jeszcze dla pracownika sytuacją bez wyjścia. Trzeba bowiem pamiętać, że o ile w trakcie trwania stosunku pracy nie można żądać wypłaty ekwiwalentu za zaległy urlop, o tyle z chwilą rozwiązania umowy o pracę taki ekwiwalent się należy. Ekwiwalent pieniężny przedawnia się podobnie jak urlop wypoczynkowy i inne roszczenia pracownicze po upływie 3 lat. PRZYKŁAD Pan Tomek pracował w firmie usługowej od 1 stycznia 2001 roku do dnia 31 grudnia 2007 r., czyli przez 7 lat. Nie wykorzystał ani jednego dnia urlopu. Dnia 31 grudnia 2007 r. pracodawca rozwiązał z nim stosunek pracy, a w związku z niewykorzysta- 25

27 Urlop wypoczynkowy nym urlopem wypoczynkowym obliczył dla niego ekwiwalent pieniężny za ten urlop. Panu Tomkowi będzie się należał ekwiwalent tylko za 3 lata wstecz, tj. za lata Pozostały urlop, a zatem także ekwiwalent, niestety uległ przedawnieniu. Należy pamiętać, że urlop wypoczynkowy jest podstawowym prawem pracownika i nawet jeśli pracodawca nie chce nam takiego urlopu udzielić, to należy się go stanowczo domagać. Jakkolwiek kodeks pracy szczegółowo nie określa negatywnych konsekwencji dla pracodawcy z tego tytułu, to jednak nieudzielanie urlopu jest naruszeniem obowiązków pracodawcy względem pracownika i Państwowa Inspekcja Pracy może nałożyć na takiego pracodawcę stosowną karę Niewykorzystany urlop wypoczynkowy Pracownicy nie zawsze mają możliwość wykorzystania swoich urlopów na bieżąco. Potrafią zgromadzić bardzo wiele dni zaległego urlopu. Za nieudzielanie pracownikowi urlopu pracodawca może zostać ukarany grzywną. Mimo tego tylko w niektórych sytuacjach pracownik może skorzystać z urlopu w ustalonym przez siebie czasie. Każdy pracownik co roku zyskuje prawo do nieprzerwanego i odpłatnego odpoczynku. Celem urlopu wypoczynkowego jest regeneracja sił. Wielu pracowników nie wykorzystuje jednak urlopu w terminie. Część nie może, bo pracodawca nie wyobraża sobie ich kilkutygodniowej nieobecności w firmie. Jednym słowem są niezastąpieni. Istnieje również grupa, która nie przywiązuje wagi do wypoczynku. Bardzo rzadko biorą oni dni wolne. Wykorzystanie urlopu w kolejnym roku dopuszczalne jest tylko w wypadkach wyjątkowych. Zaliczymy do nich: przesunięcie terminu urlopu z powodu szczególnych potrzeb pracownika lub pracodawcy; przesunięcie terminu urlopu, gdy pracownik nie może z niego skorzystać, np. z powodu choroby; przerwanie korzystania z urlopu przez pracownika; odwołanie pracownika z urlopu. 26

28 Pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego 1. Tylko urlop wypoczynkowy niewykorzystany z wymienionych powodów może być wykorzystany do końca I kwartału następnego roku kalendarzowego. Jeśli żadna z tych sytuacji nie zaistniała, urlop pracownik powinien wykorzystać w roku, w którym nabył do niego prawo. Kary dla pracodawcy Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest udzielanie urlopu pracownikowi, w terminie przez niego wskazanym. Pracodawca, który nie udziela pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniża jego wymiar, musi liczyć się z karą grzywny od 1 tys. do 30 tys. zł. W okresie wypowiedzenia W okresie wypowiedzenia pracodawca może wysłać pracownika na przymusowy urlop. Nie musi pytać pracownika o zdanie. Pracownik musi z tego urlopu skorzystać. Nie ma znaczenia, czy wypowiedzenia dokonał pracodawca, czy pracownik. W okresie wypowiedzenia pracodawca może zmusić pracownika do wykorzystania całego zaległego urlopu, jak i urlopu bieżącego.! WAŻNE Zaległy urlop powinien być wykorzystany do końca I kwartału następnego roku kalendarzowego. Uważa się, że termin jest zachowany, jeśli pracownik rozpocznie urlop przed 31 marca tego roku. Nie zawsze w okresie wypowiedzenia istnieje możliwość wykorzystania urlopu zaległego. Na przykład w przypadku, gdy wypowiedzenie umowy o pracę dotyczy pracownika zatrudnionego na podstawie umowy na czas określony, który uzbierał 40 dni zaległego urlopu. Okres wypowiedzenia umowy na czas określony wynosi bowiem tylko dwa tygodnie. Pracodawca może wtedy wysłać pracownika tylko na 10 dni zaległego urlopu. Pracodawca za pozostałe dni będzie musiał wypłacić pracownikowi ekwiwalent pieniężny. Więcej o wypowiedzeniu umowy o pracę na stronie 27

29 Urlop wypoczynkowy Zaległy urlop W obecnym stanie prawnym pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop. Dzieje się tak, nawet gdy pracownik nie wyraża na to zgody. Pracodawca ma obowiązek udzielenia pracownikowi urlopu zaległego, w określonym terminie najpóźniej do końca I kwartału następnego roku kalendarzowego. Niewykorzystanie zaległego urlopu w I kwartale następnego roku kalendarzowego nie powoduje automatycznie, że urlop ten przepada. Do takiej sytuacji może dojść jedynie w momencie przedawnienia prawa do urlopu. Roszczenie o udzielenie urlopu wypoczynkowego przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stało się wymagalne. Ekwiwalent tylko wyjątkowo Pracodawca rozstając się z pracownikiem musi rozliczyć się z nim z niewykorzystanego urlopu. Ma obowiązek wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za ten urlop. Ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy przysługuje pracownikowi tylko w przypadku niewykorzystania przysługującego mu urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Prawo do ekwiwalentu pieniężnego powstaje w dniu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Pracodawca rozlicza się z pracownikiem z całego urlopu zaległego oraz z urlopu przysługującego pracownikowi w danym roku kalendarzowym. W tym drugim przypadku w wymiarze proporcjonalnym do okresu zatrudnienia pracownika w roku, w którym dochodzi do rozwiązania umowy o pracę. 2. Wymiar urlopu wypoczynkowego 2.1. Zasady ogólne Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem 28

30 Wymiar urlopu wypoczynkowego 2. każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym. Pełny wymiar urlopu przysługuje mu po przepracowaniu roku. Wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi: 20 dni roboczych jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, 26 dni roboczych jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat. Dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy wymiar urlopu ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Wynosi on odpowiednio 20 lub 26 dni. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia. Wymiar urlopu w danym roku kalendarzowym w stosunku dla pracowników zatrudnionych zarówno w pełnym, jak i niepełnym wymiarze czasu pracy nie może przekroczyć odpowiednio do czasu zatrudnienia pracownika 20 lub 26 dni roboczych. Tabela wymiaru urlopu wypoczynkowego na stronie Jak zlicza się staż urlopowy pracownika Pracownikowi przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze: 20 dni jeśli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, 26 dni jeśli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat. Kalkulator stażu pracy na stronie Okresy, które wlicza się do tzw. stażu urlopowego, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego: okres zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy, poprzednie zatrudnienie, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy, okresy nauki, 29

31 Urlop wypoczynkowy okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych, odbytą czynną służbę wojskową, zawodową służbę wojskową, pełnienie służby w charakterze policjanta lub funkcjonariusza, prowadzenie gospodarstwa rolnego lub wykonywanie pracy w gospodarstwie współmałżonka, przypadający przed 1 stycznia 1983 r. okres pracy po ukończeniu 16. roku życia w gospodarstwie rodziców lub teściów, poprzedzający objęcie tego gospodarstwa, urlop bezpłatny, udzielony na czas wykonywania pracy u innego pracodawcy, bezpłatny urlop szkoleniowy, udzielony pracownikowi, który bez skierowania pracodawcy podnosi kwalifikacje zawodowe, urlop bezpłatny, zatrudnienie u pracodawców zagranicznych, wykonywanie pracy nakładczej, okres, za który pracownik otrzymał odszkodowanie z tytułu skrócenia mu okresu wypowiedzenia umowy o pracę, okres, za który pracownikowi przyznano wynagrodzenie w związku z orzeczeniem sądu przywracającym pracownika do pracy albo odszkodowanie z powodu bezprawnego rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę.! WAŻNE Do okresu zatrudnienia, od którego zależy wymiar czasu urlopu wypoczynkowego zalicza się także zatrudnienie u wcześniejszych pracodawców. Podstawą do wyliczenia stażu pracowniczego są świadectwa pracy oraz inne dokumenty stwierdzające okresy zaliczane do stażu pracy. W interesie pracownika jest zaś dostarczenie pracodawcy wszystkich dokumentów, które mogą mieć wpływ na ustalenie jego uprawnień. Ustalając uprawnienia urlopowe, należy ustalić staż ogólny pracownika, sumując wszystkie okresy zatrudnienia na podstawie stosunku 30

32 Wymiar urlopu wypoczynkowego 2. pracy oraz okresy podlegające zaliczeniu do stażu pracowniczego. Ogólny staż uzależniony jest przede wszystkim od okresu zatrudnienia pracowniczego, ale w grę mogą wchodzić także inne okresy, które na mocy odrębnych ustaw wliczane są do stażu pracownika.! WAŻNE W przypadku jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej stosunkach pracy wliczeniu podlega także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy. Zaliczanie do stażu okresu nauki Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego wliczane są także okresy nauki, na następujących zasadach: przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, ale nie więcej niż 3 lata z tytułu ukończenia zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej; przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, ale nie więcej niż 5 lat z tytułu ukończenia średniej szkoły zawodowej; 5 lat absolwentom zasadniczej średniej szkoły zawodowej (lub szkół równorzędnych); 4 lata osobom, które ukończyły średnią szkołę ogólnokształcącą; 6 lat osobom, które ukończyły szkoły policealne; 8 lat osobom, które ukończyły szkoły wyższe.! WAŻNE Ukończenie studiów licencjackich jest traktowane jak ukończenie szkoły wyższej. Po zdobyciu licencjatu pracownikowi można zaliczyć do czasu pracy 8 lat. Na zaliczenie okresu nauki do stażu urlopowego nie mają znaczenia przerwy w nauce. Nie ma także znaczenia czas, jaki upłynął od za- 31

33 Urlop wypoczynkowy kończenia nauki do podjęcia pracy. Do stażu urlopowego wlicza się tylko ukończone okresy nauki, toteż fakt ukończenia szkoły musi być odpowiednio potwierdzony. Dokumentem to stwierdzającym jest świadectwo (dyplom) wydany zgodnie z przepisami obowiązującymi w szkolnictwie. Nie ma znaczenia, w jakim systemie odbywała się nauka (dzienny, zaoczny, wieczorowy).! WAŻNE Istotne jest to, że wymienione okresy nauki nie podlegają sumowaniu. W przypadku, jeśli pracownik w czasie nauki pracował, nie ulegają sumowaniu okresy pracy i okresy nauki. Nie można tego czasu liczyć podwójnie. PRZYKŁAD Pracownik ukończył szkołę średnią ogólnokształcącą, a następnie skończył studia magisterskie. Nie oznacza to, że okres pracy, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego będzie wynosił 12 lat. Po sumowaniu odpowiednio 4 i 8 lat, jakie przysługują za ukończenie odpowiedniego rodzaju szkół. Pracownik taki będzie korzystał z 20 dni urlopu wypoczynkowego, a nie 26 dni. Kalkulator wymiaru urlopu wypoczynkowego na stronie Pierwszy urlop wypoczynkowy pracownika Prawo do wypoczynku przysługuje wszystkim pracującym osobom, bez względu na staż pracy. Jeżeli jednak pracownik podejmuje pierwszą w życiu pracę, prawo do urlopu nabywa on w sposób odmienny niż reszta pracowników. Na wstępie podkreślić należy, że pracownikowi w zależności od stażu pracy należy się: 32

34 Wymiar urlopu wypoczynkowego dni urlopu, jeżeli jest zatrudniony krócej niż 10 lat lub 26 dni urlopu, jeżeli jest zatrudniony dłużej niż 10 lat. Nie oznacza to jednak, że osoby podejmujące pracę po raz pierwszy zaczynają od zera i muszą pracować 10 lat, aby uzyskać 26 dni urlopu. Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, dolicza się bowiem m.in. ukończenie: zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata, średniej szkoły zawodowej przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat, średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych 5 lat, średniej szkoły ogólnokształcącej 4 lata, szkoły policealnej 6 lat, szkoły wyższej 8 lat. Okresy nauki nie podlegają sumowaniu. Jeżeli osoba ukończyła liceum, a następnie studia wyższe, to do jej stażu pracy zalicza się 8 lat, a nie 12. PRZYKŁAD Tomek ukończył studia wyższe i uzyskał tytuł magistra w dniu 30 czerwca 2007 r. Dnia 1 lipca 2007 r. podjął zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy. Prawo do 26 dni urlopu wypoczynkowego uzyska zatem 30 czerwca 2009 r., ponieważ do stażu pracy zostanie mu doliczone 8 lat za ukończenie szkoły wyższej + dwuletni staż pracy, a nie 30 czerwca 2017 roku. Do stażu urlopowego zalicza się też inne okresy, np. odbytą służbę wojskową, okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych czy też okres przebywania na urlopie bezpłatnym. Szczegółowo te kwestie regulują przepisy odrębne. Zasadą jest, że pracownik nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego w każdym następnym przepracowanym roku kalendarzowym, tj. z dniem 1 stycznia. W przypadku osób podejmujących pierwsze zatrudnienie 33