Aleksandra Gołdys Monika Stec Maria Wiśnicka dr Renata Włoch. Orliki i Animatorzy. Raport z badań prowadzonych w ramach Akademii Animatora

Transkrypt

1 Aleksandra Gołdys Monika Stec Maria Wiśnicka dr Renata Włoch Orliki i Animatorzy Raport z badań prowadzonych w ramach Akademii Animatora grudzień

2 2

3 4 5

4 6 7

5 autorki Aleksandra Gołdys, Monika Stec, Maria Wiśnicka (Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia ), dr Renata Włoch konsultacja Maria Rogaczewska projekt graficzny Marianna Wybieralska, mariannawybieralska.pl fotografie Marek Kowalczyk, Vistrad.pl Magdalena Tomkowicz (str. 12) Niniejszy raport jest integralną częścią programu Nasz Orlik. Powstał on w ramach badań prowadzonych przez Projekt Społeczny Uniwersytetu Warszawskiego, dzięki wiedzy i doświadczeniu Animatorów boisk programu Moje Boisko Orlik Spis treści Dziękujemy wszystkim, którzy zgodzili się wypełnić ankietę i podzielić z nami swoją wiedzą w ramach warsztatów oraz realizowanych przez nas studiów przypadku. Wiedza zawarta w tym raporcie ma służyć przede wszystkim Animatorom, samorządom i potencjalnym partnerom Orlików. Uwagi do tego raportu i pomysły na dalsze badania można zgłaszać do organizatorów programu: kontakt@naszorlik.pl. Warszawa, grudzień Wstęp Analiza SWOT Orlików Mocne strony Orlików Słabe strony Orlików Zagrożenia rozwoju Orlików Szanse rozwojowe Orlików Rekomendacje Nota metodologiczna

6 Wstęp Projekt Akademia Animatora jest jednym z głównych działań programu Nasz Orlik, którego celem jest dbanie o rozwój programów Moje Boisko Orlik 2012 oraz Animator Boiska Orlik. Operatorem programu finansowanego ze środków Ministerstwa Sportu i Turystyki jest Fundacja Rozwoju Kultury Fizycznej, a partnerem w obszarze badań Projekt Społeczny Uniwersytetu Warszawskiego. Za działaniami programu Nasz Orlik stoi kilka założeń: Orliki i ich Animatorzy są kluczowym elementem wzmacniania sportu powszechnego w Polsce i wyjątkowym zasobem dla sportu w ogóle. Odpowiednio zarządzane Orliki i wyposażeni w wiedzę Animatorzy w dużej mierze rozwiązują problem dostępu do sportu dla amatorów. O obu programach trzeba myśleć jako o zintegrowanych elementach systemu sportowego zarówno na poziomie kraju, jak i poszczególnych lokalizacjach. Powszechny dostęp do sportu jest ważny z perspektywy wielu obszarów społecznych (zdrowia, edukacji, rozwoju społeczeństwa obywatelskiego). Funkcjonowanie Orlików powinno też tworzyć warunki do ujawniania się i podtrzymywania poczucia lokalnej współodpowiedzialności i kooperacji (w myśl zasady pomocniczości państwa). Testując różne modele rozwijania programów Orlikowych należy starać się tworzyć maksymalnie gęstą sieć partnerstw (samorząd, użytkownicy, biznes, organizacje pozarządowe). Trzeba szukać równowagi między zadaniami, jakie stawiamy Animatorom, a wsparciem, jakiego im udzielamy. Ze względu na społeczną misję ich pracy Animatorzy potrzebują systemu umożliwiającego im stałe podnoszenie kompetencji. Podniesienie prestiżu tej pracy jest jednym z kluczowych celów działań programu Nasz Orlik. Wszystkie te założenia ukierunkowały nasze myślenie o tym, czym powinno być badanie w programie Nasz Orlik, jak należy je prowadzić i jaką metodologię zastosować. Po pierwsze, komponent badawczy był zintegrowany ze wszystkimi działaniami programu. Zadbaliśmy, by zespoły badaczy, trenerów, specjalistów od IT spotykały się, a nawet mieszały. Pojawiająca się wiedza miała nam od początku służyć do tego, żeby lepiej prowadzić projekt i lepiej planować przyszłe działania. Po drugie, zadbaliśmy o różnorodną metodologię, ze szczególnym uwzględnieniem metodologii jakościowej. Elementem badania uczyniliśmy część warsztatów z Animatorami, które stały się swoistymi fokusami z tą różnicą, że nie traktowaliśmy uczestników jak respondentów nieświadomych celów badania, ale jak partnerów wymieniających się wiedzą na równych prawach. Wiedza, którą zebraliśmy w trakcie procesu badawczego, ma służyć wszystkim, a przede wszystkim Animatorom. Chcemy, żeby bardziej świadomi całościowego obrazu warunków swojej pracy mogli się od siebie uczyć, by potrafili wchodzić w lokalne sojusze, zyskali wiedzę i argumenty potrzebne do strategicznego myślenia o przyszłości Orlików, na których pracują. Niniejszy raport ma przede wszystkim pokazać rzeczywistość pracy na Orlikach i pomóc w tworzeniu operacyjnych planów rozwoju oraz kształtowaniu polityk na wszystkich poziomach. Zapoznając się z raportem i szukając rozwiązań dla programu Orlików warto brać pod uwagę ważny element kontekstu związany ze wszystkimi elementami zawierającymi się w obszarze tzw. jakości życia (quality of life), czyli kultury, usług opiekuńczych i sportu. Ze względu na ewolucję dotychczasowych funkcji państwa (skutkującą malejącym zaangażowaniem finansowym) oraz kryzys finansowy na znaczeniu zyskują modele partnerstw publiczno-prywatnych lub wzajemnie korzystnej współpracy między trzema sektorami: publicznym (I), prywatnym (II) i obywatelskim (III). Samorządy muszą nauczyć się angażować lokalnych przedsiębiorców jako odpowiedzialnych sponsorów (wskazując im wiążące się z tym korzyści m.in. promocyjne) oraz mobilizować mieszkańców (w ramach wolontariatu i na zasadzie poczucia odpowiedzialności za daną usługą i sferę życia). 2 3

7 Analiza SWOT Orlików W niniejszym raporcie wykorzystujemy model SWOT (Strenghts Mocne Strony, Weaknesses Słabe Strony, Opportunities Szanse, Threats Zagrożenia) jako ramę do prezentacji najważniejszych wniosków z przeprowadzonych badań. Przyjmujemy, że mocne i słabe strony to cechy stanu obecnego Orlików ( jak jest?), a szanse i zagrożenia to spodziewane przyszłe konsekwencje. Wykorzystanie SWOT ma dwie zalety: pozwoliło uporządkować bardzo bogaty materiał badawczy, a także stanowi dobrą podstawą do dalszego strategicznego planowania polityki sportowej. Należy jednak pamiętać, że raport dotyczy nie tylko infrastruktury, ale zjawisk społecznych, które ze swej natury są złożone i zmienne. Dlatego może się zdarzyć, że jedno zjawisko zawiera w sobie zarówno potencjał (Szanse), jak i elementy stanowiące zagrożenie dla rozwoju (Zagrożenia), na jednym Orliku będzie faktycznie obserwowanym stanem (Słaba Strona), na innym dopiero zbliżającym się zagrożeniem. Mocne i słabe strony, szanse i zagrożenia opisujemy uwzględniając, czy są związane z: samą infrastrukturą kompleksu sportowego; pracującymi na Orlikach i wokół nich ludźmi, a raczej z ich nastawieniem, wiedzą, doświadczeniem, kompetencjami i umiejętnościami; społecznym i instytucjonalnym otoczeniem Orlika. Rolę tych trzech wymiarów obrazowo pokazuje metafora komputera. Warunkiem koniecznym jego działania jest oprzyrządowanie (hardware). Jest to jednak warunek niewystarczający: potrzebne jest jeszcze oprogramowanie (software), a jego rzeczywisty potencjał może zostać wykorzystany dzięki istnieniu sieci internetowej (network). Network instucjonalne i społeczne otoczenie Orlika Hardware infrastruktura Orlika Software wiedza, doświadczenie i zaangażowanie osób pracujących na Orliku 4 5

8 Mocne strony Orlików rys. 1 Liczba boisk wybudowanych w ramach programu Moje Boisko Orlik 2012 w poszczególnych województwach Infrastruktura Źródło: dane MSiT Gęsta sieć bliski sport Przed 2008 rokiem wiele gmin borykało się z brakiem infrastruktury sportowej. Obecnie w Polsce działają 2604 kompleksy sportowe Orlik, złożone z boiska do piłki nożnej i boiska wielofunkcyjnego. Są one bezpłatne dla użytkowników, długo otwarte, z założenia wielofunkcyjne potencjalnie ich istnienie obniża podstawową barierę dostępu do sportu, którą dla wielu jest poczucie, że jego uprawianie jest czasochłonne, kosztowne i nie dla każdego. Dzięki Orlikom większość ludzi mija codziennie boisko sportowe: mogą oni popatrzeć jak ruszają się inni, zastanowić się, czy przypadkiem sami nie ruszają się za rzadko. Program Orlik z pewnością przyczynił się do spopularyzowania wizji sportu powszechnego. Ważny program ważna sprawa Powstanie rządowego programu skupionego na budowie boisk dla sportowców-amatorów, jego rozpoznawalna marka i medialna kariera uwypukliło znaczenie zagadnienia upowszechniania sportu, szczególnie z perspektywy mniejszych lokalizacji. Niejednokrotnie przystąpienie do projektu było traktowane prestiżowo. Z aprobatą samorządów lokalnych spotkało się połączenie finansowania z trzech źródeł, pokazujące współodpowiedzialność władz z różnego poziomu za kwestię powszechnej dostępności sportu; szanse na udział w programie miały wszystkie gminy, niezależnie od ich lokalizacji czy zamożności 1. Wprawdzie w wielu miejscowościach decyzja o budowie nie była konsultowana z lokalnym środowiskiem sportowym oraz z mieszkańcami, jednak niemal wszędzie nowy kompleks sportowy stał się impulsem rozwoju dla lokalnego sportu. W małych lokalizacjach czy na tzw. gorszych miejskich osiedlach duże znaczenie ma również atrakcyjność Orlika jako przestrzeni publicznej: Orlik jest miejscem estetycznym, zachęcającym do używania, oświetlonym, bezpiecznym Trzeba pamiętać, że około jedna trzecia gmin, w tym 40% gmin wiejskich Orlika nie ma. Dziś jeszcze jesteśmy zacofani sportowo względem Zachodu, ale bez Orlika byłaby tu czarna dziura. Animator Orlika w woj. świętokrzyskim rys. 2 Liczba mieszkańców na jednego Orlika ze względu na typ lokalizacji Średnio na jednego Orlika przypada 14 tysięcy potencjalnych użytkowników. Na wsi 10 tys. W gminie wiejsko-miejskiej 12 tys. W gminie miejskiej prawie 14 tys. W miastach na prawach powiatu 35 tys. 6 7

9 Ludzie rys. 3 Jak długo chcesz pracować na Orliku? rys. 4 Wykształcenie Animatorów Animator niezbędny człowiek-orkiestra Z założenia Animatorzy mieli po prostu opiekować się powstałymi boiskami. Sama nazwa wskazuje jednak, że są kimś więcej niż trenerami, choć w znakomitej większości są przede wszystkim ludźmi sportu z powołania i pasji. Stanowią wielki zasób programu, mimo trudnych warunków pracy są zmotywowani i pomysłowi. W codziennej pracy na Orliku Animatorzy muszą często być wielofunkcyjni, choć nierzadko nie dostają wynagrodzenia za dodatkowe działania. Czują się całościowo odpowiedzialni za to, co się dzieje na boiskach. Uderzające, jak wielu z nich w trakcie rozmów zdradza, że traktuje swoją pracę jak misję ważną nie tylko dla dzieci i młodzieży, ale dla całych społeczności. Wielu Animatorów zyskało już pewne doświadczenie w kierowaniu Orlikami, lecz mimo to są skłonni do podnoszenia kompetencji. Mimo, że jako grupa są w większości świetnie wykształceni, chcą się uczyć dalej 88% planuje udział w kursach lub szkoleniach w związku z pracą na Orliku. Co ważne, nie skupiają się tylko na kompetencjach sportowych chcą przejmować zadania zarządcze, chcą więcej odpowiedzialności za sposób prowadzenia boisk, pozyskiwania dla nich pieniędzy czy budowania partnerstw. Różnorodność oferty Orlików Dominacja piłki nożnej w sporcie zarówno powszechnym jak i wyczynowym jest niezmienna i trzeba ją traktować jak stałą naszego układu. Jednak w deklaracjach Animatorów wyraźne jest już przekonanie, że ta jedna dyscyplina sportu nie wystarczy, aby w pełni zrealizować zadania Orlika, dlatego starają się zadbać, by w ofercie pojawiały się inne dyscypliny i aktywności. Zwykle decydują się na te dyscypliny, do których prowadzenia mają uprawnienia trenera/instruktora. Animatorzy często wskazują, że chcieliby poznawać techniki treningu nowych (również nieklasycznych) dyscyplin. W niektórych lokalizacjach (zwykle jednak miejskich), sposobem na poszerzenie oferty Orlika jest nawiązanie współpracy z odpowiednio wykształconym zewnętrznym instruktorem czy trenerem. Orliki uczące się Program ma już 5 lat i w niektórych lokalizacjach wprowadzono usprawnienia i pomysły, dowodzące, że zarówno zarządzający jak i Animatorzy coraz sprawniej potrafią radzić sobie z codziennymi wyzwaniami. By wszyscy chętni mogli zagrać na Orliku, w niektórych lokalizacjach urządza się np. nocne turnieje; gdzie indziej Orlika otwiera się już o 6 rano i zamyka dopiero o północy. Dba się o ciągłość oferty zimą przenosząc część zajęć na hale sportowe. By odciążyć Animatora, zatrudnia się stażystów, współpracuje z Uczniowskimi Klubami Sportowymi. Na wielu Orlikach ze środków lokalnych kontynuuje się chwalony, ale już zarzucony program treningów dla zdolnych małych piłkarzy Akademia Orlika 2. Niektórzy Animatorzy nawiązują współpracę między sobą głównie po to, żeby wspólnie organizować lokalne turnieje czy ligi. Doświadczenie kilku lat pracy zmieniło myślenie samych Animatorów o tym, jaką rolę pełnią na Orliku 3. Niektórzy za swoje zadanie uznają tworzenie oferty dla tych wszystkich grup, które w innym miejscu nie mają dla siebie dedykowanych zajęć (Orliki w takim ujęciu są infrastrukturą nie tyle uniwersalną, co komplementarną wobec zasobów lokalnych). Inni opisują swój cel jako wychowanie użytkowników wiedzą, że muszą wykazać się cierpliwością w tworzeniu oferty dla tych, którzy nie mają nawyków sportowych. Z kolei zarządzający Orlikami starają się uczyć od innych (np. organizują spotkania, by dzielić się swoimi doświadczeniami czy sposobami na konserwację obiektów) lub szukają usprawnień, sposobów na oszczędności, gdy mają pod sobą kilka obiektów. 2 Akademia Orlika to program piłkarski skierowanym do dzieci w wieku 6-8 lat, finansowany przez Bank Zachodni WBK, pod patronatem MSiT. 3 Projekt Społeczny UW prowadzi badania Orlików i Animatorów regularnie od 2009 roku. Raporty dostępne na stronie: 72% chciałbym pracować na Orliku jak najdłużej 9% jak tylko znajdę inną pracę odejdę 14% jeszcze 2 3 lata 6% do końca tej umowy Źródło: badania ilościowe przeprowadzone metodą CAWI na grupie 174 Animatorów z 219, którzy brali udział w Akademii Animatora rys. 5 Powody podjęcia pracy na Orliku Źródło: badania ilościowe przeprowadzone metodą CAWI na grupie 174 Animatorów z 219, którzy brali udział w Akademii Animatora. Pytanie: Dlaczego zdecydowałeś się na pracę na Orliku? Zaznacz wszystkie pasujące odpowiedzi. lubię być trenerem/trenerką lubię pracować na rzecz mojej społeczności łatwo można ją połączyć ze studiami lub inną pracą 32% 79% wyższe (licencjat, inżynierskie, magisterskie) 1,5% 0,5% nieukończone wyższe nieukończone średnie 0,5% doktorat, studia podyplomowe, MBA 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 71% 77% 10% średnie zawodowe (ukończone) 6% średnie ogólnokształcące (ukończone) 2,5% pomaturalne policealne W jednym z dużych miast postanowiono stworzyć w Miejskich Zakładzie Usług Komunalnych oddzielną komórkę, z dedykowanym pracownikiem do obsługi wszystkich technicznych usterek na kilku podległych miastu Orlikach, co bardzo usprawniło pracę. Wielu Animatorów restrykcyjnie przestrzega zasad użytkowania boisk, np. zakazu wchodzenia na sztuczną nawierzchnię w korkach. Dzięki temu rzadziej dochodzi do uszkodzenia powierzchni, co przekłada się na oszczędności w kosztach zarządzania. jest to jedyna praca dostępna w mojej okolicy dla ludzi o moim profilu ktoś mnie namówił inne powody 8% 19% 22% Badanie wykonane we współpracy z serwisem 8 9

10 rys. 6 Potrzeby szkoleniowe Animatorów Źródło: badania ilościowe przeprowadzone metodą CAWI na grupie 174 Animatorów z 219, którzy brali udział w Akademii Animatora. Pytanie: Poniżej wymieniliśmy listę umiejętności, które są przydatne w pracy na Orliku. Zaznacz te, które chciałbyś u siebie rozwijać. rys. 7 Dyscypliny sportu (i inne aktywności) uprawiane na Orliku Źródło: badania ilościowe przeprowadzone metodą CAWI na grupie 174 Animatorów z 219, którzy brali udział w Akademii Animatora. Pytanie: Jakie dyscypliny sportu lub inne rodzaje aktywności fizycznej (np. gry i zabawy dla dzieci gra w króla itp.) są uprawiane na Orliku, na którym pracujesz? Pytanie otwarte, kodowane. 100% 80% 60% 40% 20% 0% zarządzanie projektami pozyskiwanie sponsorów uprawnienia w nowej dyscyplinie sportu animowanie gier i zabaw dla dzieci promocja i marketing zastosowanie nowych technologii 94% kurs sędziowski 92% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 85% piłka nożna siatkówka koszykówka 68% 34% 43% 22% 55% 53% 49% 21% 72% 69% 68% 17% 15% 13% gry i zabawy badminton siatkonoga tenis piłka ręczna gra w króla dwa ognie Otoczenie Proces pozytywnego zarażania Pojawienie się Orlika we wsi czy na osiedlu miasta stwarza wyjątkową przestrzeń publiczną, która ma moc oddziaływania na sposób, w jaki zachowują i czują się ludzie. Po pierwsze i najbardziej zrozumiałe jego oddziaływanie skupia się na uruchomieniu w ludziach nawyków bycia aktywnym. Najpierw trafiają na Orlik ci, których nie trzeba do sportu przekonywać dzieci z podstawówki, młodzi chłopcy, grupy mężczyzn. Ich aktywność powoli zaraża grupy mniej sportowe. Dzieci są odprowadzane przez mamy, młodzi chłopcy obserwowani przez dziewczyny, dorośli mężczyźni mają żony czy matki, które choćby muszą słyszeć o ich cotygodniowych meczach z kolegami. Jeśli Animator potrafi zauważyć te krążące wokół Orlika grupy potencjalnych użytkowników i użytkowniczek (a są tacy), to może też przekonać je do tego, by też zaczęły z niego korzystać. Najpierw rozmawia, dopytuje o oczekiwania, a potem tworzy ofertę zajęć i cierpliwie czeka, bo w przypadku nieprzekonanych do sportu nie może być mowy o natychmiastowym sukcesie. Niektórzy Animatorzy tracą zapał, gdy widzą, jak małym zainteresowaniem w porównaniu z meczem piłkarskim cieszą się np. zajęcia z piłki ręcznej dla dziewczyn. Ale wielu doświadczonych Animatorów wie, że w tych grupach popularność zdobywa się mozolną pracą od podstaw. Jeden użytkownik namawia drugiego i tak powoli, aż do pełnego składu drużyny. Ten sam mechanizm odnosi się do aktywizacji osób niepełnosprawnych. Niektórzy Animatorzy rozumieją, że Orlik jest przestrzenią wzajemnych powiązań i kontaktów między ludźmi i dzięki temu docierają do różnych grup społecznych. Na jednym z Orlików przekonanie jednej niepełnosprawnej osoby, że jest tu dla niej miejsce sprawiło, że namówiła ona do przyjścia swoich kolegów i koleżanki z różnymi typami niepełnosprawności. Teraz przychodzą regularnie na Orlik, a Animator prowadzi dla nich zajęcia jak również włącza ich do zajęć innych grup. Orlik przestrzenią publiczną W dyskusjach prasowych i politycznych na temat Orlików często skupiano się na aspekcie infrastrukturalnym czy politycznym, nie pogłębiając tego, jakie mają one znaczenie w obszarach pozasportowych. Gdy popatrzymy na Orliki nie tylko jak na boiska, ale jak na publiczną i wspólną przestrzeń, zobaczyć możemy całą listę nowych typów oddziaływań: Orlik aktywizuje mieszkańców jest miejscem, w którym mogą się spotkać, zobaczyć, porozmawiać, pospacerować. Mogą zrobić wspólnie coś dla swojej społeczności (gdy Animator potrafi uruchomić mechanizm włączania ich do działania np. angażując w organizację wydarzeń sportowych). Orlik jest przestrzenią, która pełni funkcje lokalnej świetlicy bezpiecznej i wychowującej, socjalizującej skutecznie do ważnych zasad kooperacji, kultury osobistej czy braku agresji (również słownej). Takich historii zmiany lokalnej łobuzerii było w wywiadach Animatorów naprawdę bardzo dużo. To nie do przecenienia, w przypadku grup, które nie mają dla siebie atrakcyjnej oferty pozaszkolnej. Jak widać imponująca wielofunkcyjność jest cechą zarówno Animatorów jak i samych Orlików. Orliki budują poczucie współodpowiedzialności za tę wspólną przestrzeń. Orlik jest przestrzenią o tak zrozumiałych funkcjach, tak widoczną i namacalną, że to w angażowaniu się na jego rzecz leży potencjał urzeczywistnienia tak ważnych postulatów społeczeństwa obywatelskiego jak uczestnictwo w życiu społeczności, dbanie o dobro wspólne, korzystanie z sieci powiązań i niedyskryminowanie. Nadal rzadko, ale potencjalnie bardzo łatwo Orlik może stać się miejscem i tematem konsultacji społecznych (np. kierunków rozbudowy czy bieżnia czy plac zabaw, zasad w regulaminie). Użytkownicy zwłaszcza dzięki swojej różnorodności mogą konsultować lokalną strategię sportu

11 Słabe strony Orlików Infrastruktura Niewystarczające środki na utrzymanie infrastruktury, sprzęt, imprezy Wiele samorządów podjęło wysiłek budowy Orlików nie myśląc o przyszłych kosztach utrzymania lub zakładając, że jakoś to będzie. A koszty, zwłaszcza w małych gminach, stanowią pokaźne obciążenia dla budżetu. Roczne utrzymanie Orlika na gwarancji (a więc bez wydatków na naprawy) w zależności od gminy wynosi od 30 do 60 tys. złotych. Droższe w utrzymaniu są tzw. białe orliki, czyli te, które funkcjonują także zimą. Gros kosztów stanowią opłaty za energię i inne media oraz wynagrodzenia pracowników. Drobne naprawy, konserwacja, utrzymanie nawierzchni, uzupełnianie granulatu to pozycje, na których można szukać oszczędności w miastach, gdzie jest kilka orlików, zarządzający obniżają koszty dzięki zakupowi własnego sprzętu do konserwacji lub negocjacji lepszych cen za obsługę kilku boisk, orliki przyszkolne korzystają z nieodpłatnej pracy uczniów. Najdroższe w utrzymaniu są Orliki, które są długo otwarte i oblegane masowo obłożone zużywają się najszybciej, stając się ofiarami własnego sukcesu. Według Animatorów Orliki nie są specjalnie dobrze wyposażone w sprzęt (nie tylko sportowy). Zaskakuje, że istnieją Orliki (nawet jeśli jest ich tylko 9%), na których brakuje piłek do gry. Pytani o potrzeby Animatorzy najczęściej wskazują rakiety tenisowe (51%) i koszulki (41%). Na Orlikach zarządzanych przez szkołę na ogół korzysta się z jej wyposażenia. Jeśli chodzi o sprzęt pozasportowy, to potrzeby są jeszcze większe. Animatorom najbardziej przydałyby się: komputer z dostępem do internetu (75% wskazań), aparat fotograficzny i sprzęt nagłaśniający (po 73% wskazań). Animatorzy deklarują, że brak środków własnych nie pozwala na organizowanie na Orliku lokalnych imprez sportowych turniejów, rozgrywek, konkursów. Brakuje pieniędzy na wynagrodzenia dla sędziów, opiekę medyczną, nagrody. Nieelastyczność i wady projektu Jak wynika z danych MSiT większość Orlików została zbudowana zgodnie ze standardowym projektem, tylko pojedyncze gminy wprowadziły w nim zmiany. (Najczęstszym odstępstwem od standardu była rezygnacja z budowania osobnego pomieszczenia gospodarczego z racji zlokalizowania go w szkole lub budynku OSIR-u.) Według respondentów barierę dla modyfikowania projektów stanowiły koszty wprowadzenia zmian przez wykonawcę oraz brak zgody czynników wyższych. W związku z tym Orliki mają stałe wady, na które narzekają Animatorzy: Niepełnowymiarowe boisko do piłki nożnej zdaniem Animatorów przez to dzieci uczą się złych nawyków grając na małej przestrzeni. Za mało miejsca poza obrysem boiska do piłki nożnej. Brak okien lub okna zbyt wysoko w budynku gospodarczym Animator nie może obserwować boiska ze swojego pomieszczenia. Nierzetelne wykonanie i serwisowanie Wiele wad Orlików, jak psująca się siatka, piłkochwyty, zagrzybione zaplecze, odstająca nawierzchnia, pękające siedziska na trybunach itp., to efekt złego wykonania elementów tej infrastruktury. Wykonawcy nie dotrzymują warunków gwarancji, dokonują nierzetelnych napraw. W wywiadach powtarzającym się problemem jest likwidacja firmy, która wybudowała Orlik, co uniemożliwia skuteczne egzekwowanie zapisów gwarancyjnych. Zarządzający Orlikami skarżą się, że regulacje prawne przetargów publicznych zmusiły ich do wyboru najtańszego (czyli nie najlepszego) wykonawcy, jednak możliwe, że przyczyną tych problemów jest w dużej mierze brak znajomości przepisów i małe doświadczenia we współpracy z kontrahentami wśród pracowników urzędów lokalnych. rys. 8 Brakujący sprzęt sportowy Źródło: badania ilościowe przeprowadzone metodą CAWI na grupie 174 Animatorów z 219, którzy brali udział w Akademii Animatora. Pytanie: Jaki sprzęt sportowy jest na liście wyposażenia Orlika, na którym pracujesz? Wykres pokazuje odsetek odpowiedzi nie ma na wyposażeniu Orlika, a są potrzebne. rakiety tenisowe koszulki rakietki do ping ponga znaczniki piłki bramki siatki 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 9% 17% 6% 4% 30% 41% 51% rys. 9 Brakujący sprzęt poza-sportowy Źródło: badania ilościowe przeprowadzone metodą CAWI na grupie 174 Animatorów z 219, którzy brali udział w Akademii Animatora. Pytanie: Które sprzęty wymienione na liście są na wyposażeniu Orlika, na którym pracujesz? Wykres pokazuje odsetek odpowiedzi nie ma na wyposażeniu Orlika, a są potrzebne. komputer z dostępem do internetu aparat fotograficzny sprzęt nagłaśniający 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 75% 73% 73% W wiejskiej gminie w Małopolsce przebudowano instalację elektryczną tak, by osobno uruchamiało się oświetlenie boiska wielofunkcyjnego i do boiska piłkarskiego. W innej gminie wiejskiej na Śląsku najpierw włącza się połowę lamp, a jak się zrobi całkiem ciemno wszystkie. drukarka sprzęt grający telefon komórkowy 50% 66% 66% Orlik z Lubuskiego współpracuje z lokalnym klubem sportowym, który kupił 20 małych piłek nożnych, 2 komplety plastronów i trzyma na Orliku swoje piłki, z których korzysta się na treningach. kamera telefon stacjonarny 23% 50% 12 13

12 Ludzie Warunki zatrudnienia Animatorów Animatorzy pytani o problemy związane z ich pracą na Orliku wskazywali przede wszystkim na zbyt niską pensję (72% wskazań, 27% Animatorów uznało to za najpoważniejszy problem) oraz brak ciągłości zatrudnienia umowa zlecenie na 9 miesięcy (57% wskazań, dla 25% najpoważniejszy problem). Bardzo niewiele osób chce zrezygnować z pracy na Orliku (9%), ale wszyscy, którzy to deklarują, jako powód wskazują to samo złe warunki zatrudnienia: umowy zlecenie, brak urlopu, niskie zarobki, brak perspektywy podwyżki. Na jakość pracy wpływa nie tylko wysokość pensji, ale brak bardziej symbolicznych form wynagrodzenia Animatorzy nie mogą awansować, nie ma systemu oceny efektów ich pracy, a z wywiadów i dyskusji grupowych, wynika, że zazwyczaj jedyną nagrodą w pracy na Orliku jest osobista satysfakcja (a jest to zasób nietrwały i podatny na wypalenie). Niejasna rola Animatora Nie do końca jasne są obowiązki Animatorów i zasady, według których powinny działać Orliki, np. co to znaczy, że Orlik jest otwarty dla wszystkich? Czy powinniśmy dążyć do jak największego obłożenia Orlika czy raczej dbać o różnorodność użytkowników? Czy stawiać na to, na co jest popyt (piłka nożna) czy wkładać wysiłek w rozwijanie innych, nowych dyscyplin? Czy inwestować w rozwój profesjonalnych sportowców, czy aktywność ruchową zwykłych mieszkańców? Za co powinien odpowiadać Animator (stan infrastruktury, pełne wykorzystanie obiektu, wzrost aktywności ruchowej)? Niedookreślenie bywa czasem zaletą, bo daje Animatorowi swobodę i pozwala zadziałać własnej inicjatywie i pomysłom. Częściej jednak hamuje i ogranicza, bo nie daje poczucia bezpieczeństwa i pewności, że wiem, co mam robić. Co więcej, brak wyrazistej i określającej kierunek działań definicji Animatora sportowego skutkuje niebezpiecznym rozproszeniem na wiele działań. Animator na Orliku czasami musi robić wszystko: prowadzi zajęcia sportowe, organizuje czas dzieciom, planuje rozgrywki i pozyskuje sponsorów, naprawia zepsuty sprzęt, sprząta boisko i pomieszczenia na Orliku. Łączy więc w sobie funkcje trenera, Animatora czasu wolnego, menadżera sportu, konserwatora, sprzątacza. Poza obowiązkami wymienionymi na wykresie 10, Animatorzy wymieniali także: przygotowywanie plakatów informacyjnych i ich drukowanie, pisanie i wysyłanie informacji na stronę gminy, kontakt z mediami, pozyskiwanie sponsorów, sędziowanie turniejów, pranie znaczników, koszenie trawy i odśnieżanie. Warto zwrócić uwagę, że Animatorzy w dużej mierze pełnią ważną i odpowiedzialną rolę nieformalnych doradców i edukatorów dzieci i młodzieży, a nie są w tym obszarze w żaden sposób wspierani ani kontrolowani. rys. 10 Obowiązki Animatorów Źródło: badania ilościowe przeprowadzone metodą CAWI na grupie 174 Animatorów z 219, którzy brali udział w Akademii Animatora. Pytanie: Które z czynności wymienionych poniżej należą do zakresu Twoich obowiązków? organizowanie turniejów, rozgrywek organizowanie zajęć pilnowanie ćwiczących prowadzenie zajęć ustalanie grafiku zajęć sprzątanie Orlika spotkania z pomocnikami, uzupełnienie stron/ fanpage a Orlika inne 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 14% 21% 53% 61% 89% 88% 95% 94% 93% Animator pracujący na wiejskim Orliku w województwie lubuskim nie narzekał otwarcie na niskie zarobki, ale dał porównanie za godzinę prowadzenia lekcji z wychowania fizycznego dostaje 35 zł, za pracę na Orliku 12 zł, a jego zdaniem te zajęcia są jak lekcja. Gdyby żona nie pracowała, nie byłbym Animatorem. Tylko ja lubię piłkę nożną.... Otwarcie mówił o tym sekretarz gminy: Gdyby Animatorzy byli lepiej wynagradzani, to też możemy od nich więcej wymagać nie tylko opieki, ale też treningów. Większe wymagania to większa oferta i to się przekłada na większe efekty. Jeżeli chcemy uzyskać jakość i cele, to Animatorzy powinni być opłacani godnie przynajmniej stawka nauczycielska rys. 11 Bywalcy i nieobecni na Orliku Źródło: badania ilościowe przeprowadzone metodą CAWI na grupie 174 Animatorów z 219, którzy brali udział w Akademii Animatora. Pytanie: Jak często z Orlika, na którym pracujesz korzystają przedstawiciele wymienionych poniżej grup? Odpowiadając na pytanie weź pod uwagę boisko wielofunkcyjne. Wykres prezentuje wyłącznie odsetek odpowiedzi codziennie oraz zsumowany odsetek odpowiedzi nigdy i rzadziej niż raz w miesiącu. codziennie nigdy lub rzadziej niż raz w miesiącu osoby niepełnosprawne osoby starsze (55+) dzieci w wieku przedszkolnym dorosłe kobiety dorośli mężczyźni nastoletnie dziewczyny nastoletni chłopcy dzieci z podstawówki 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 1% 2% 2% 1% 8% 6% 5% 5% 24% 36% 34% 34% 49% 76% 76% 76% 14 15

13 Nieobecność niektórych grup społecznych na Orlikach Stałymi bywalcami Orlików są dzieci w wieku szkolnym, nastolatkowie oraz mężczyźni, nadal rzadko pojawiają się na nich seniorzy, dorosłe kobiety czy małe dzieci. Osoby niepełnosprawne właściwie nie korzystają z boisk. Specyficzną grupę stanowią nastoletnie dziewczyny jak wynika z danych ilościowych przeciętnie korzystają z Orlika równie często co dorośli mężczyźni. Jednak badania jakościowe pokazują, że obecność dziewczyn na Orlikach jest w dużej mierze związana z prowadzonymi tam lekcjami wychowania fizycznego, po godzinach szkolnych jest ich znacznie mniej. Dane ilościowe potwierdzają informacje przekazywane przez Animatorów w trakcie warsztatów. Nieobecność pewnych grup na Orliku Animatorzy tłumaczą brakiem zainteresowania sportem, wstydem związanym z publicznym uprawianiem sportu, a nawet brakiem wystarczającej liczby osób ( u nas nie ma niepełnosprawnych ). Ale potrafią też wziąć część odpowiedzialności na siebie przyznają, że brak im pomysłów i umiejętności, by przyciągnąć na Orlika kobiety czy seniorów. W sytuacji dużego zaangażowania w treningi młodzieży Animatorowi trudno jest znaleźć czas na promowanie i prowadzenie zajęć dla innych grup. Animatorów zniechęcają też nieudane próby otwarcia Orlika na nowe grupy. Warto pamiętać, że różne grupy (potencjalnych) użytkowników wymagają różnych podejść sposobów zachęcenia do aktywności fizycznej. To, co świetnie sprawdza się w przypadku młodzieży turnieje i rozgrywki nie będzie atrakcyjne dla seniorów czy dorosłych kobiet. Wyzwaniem dla Animatorów oraz wspierających ich instytucji jest znalezienie tego, co we wspólnym uprawianiu sportu jest atrakcyjne dla poszczególnych grup demograficznych. Słabe osadzenie Animatorów w instytucjach Faktycznymi gospodarzami boisk są lub powinni być Animatorzy, jednak ich pozycja jest często za słaba, by pozyskiwać środki, nawiązywać współpracę z partnerami czy sponsorami. Są traktowani jako osoby prywatne, a nie przedstawiciele instytucji. Po pierwsze, Animatorzy pracują na Orlikach, które jako takie nie mają osobowości prawnej. Po drugie, dla instytucji zarządzających Orlik jest tylko jedną z wielu przestrzeni do zadbania. Otoczenie Źle urządzony system rozgrywek Turnieje i rozgrywki (organizowane na różnych szczeblach) są silnie związane z życiem Orlika wyznaczają rytm treningów, dają istotną motywację uczestnikom i trenerom, wyznaczają cele. Jednak Animatorzy krytykują niektóre elementy organizacyjne: słaby system informacji: zbyt późne powiadamianie o turniejach i wydarzeniach, by dobrze się do nich przygotować, zorganizować transport itp. brak synchronizacji w wydarzeniach organizowanych na różnych szczeblach: nakładanie się na siebie terminów za mało turniejów rozciągniętych w czasie, wokół których można by organizować systematyczne treningi przez cały rok Nieefektywny system sprawozdań Animatorzy muszą sprawozdawać się raz w miesiącu wysyłając dziennik pracy do wojewódzkiego oddziału Szkolnego Związku Sportowego. Dziennik zawiera opisy zajęć każdego dnia oraz szacunkowe liczby różnych typów uczestników (zbiorcze dla całego miesiąca oraz osobno liczone w każdą ostatnią sobotę miesiąca). Z wielu powodów system ten nie jest efektywny: Animatorzy uzupełniają dziennik raz w miesiącu przed wysłaniem, co obniża wiarygodność przekazywanych danych dane z dzienników nie są weryfikowane, a więc nie pełnią funkcji monitorującej pracę Animatorów dane nie są analizowane (agregowane, liczone, porównywane w czasie), a więc nie pełnią funkcji informacyjnej papierowa forma dziennika utrudnia sprawozdawczość (konieczność drukowania, wysyłania listu), a w praktyce uniemożliwia analizę zawartych w nich danych Potrzeba rozliczania pracy Animatorów jest zrozumiała także dla nich samych - jednak system sprawozdań w obecnym kształcie jest niepotrzebnym, bo niczemu nie służącym obowiązkiem spadającym na Animatorów zatrudnionych na Orlikach. Informacyjny bałagan w Internecie Niemal ¾ Orlików nie ma własnej strony internetowej, część z nich istnieje w sieci poprzez strony instytucji zarządzających (szkół, OSiR-ów, urzędów gmin i miast). Jednak tu wiele informacji jest niepełnych lub nieprawdziwych. Brakuje jednego miejsca z wiarygodnymi i pełnymi informacjami na temat programu Moje Boisko Orlik 2012 i związanych z nim działań: mapy wybudowanych Orlików, kalendarza imprez sportowych, ogłoszeń o szkoleniach i innych kwestiach ważnych dla Animatorów. Wyjątkiem od reguły jest Animatorka z wiejskiego Orlika na Śląsku. Regularnie prowadzi zajęcia z fitness dla kobiet. Za sukces uważa to, że ośmieliła kobiety do publicznego wykonywania ćwiczeń na początku na Orliku gapie albo piłkarze żartowali z ćwiczących kobiet, a bardziej puszyste panie wstydziły się ruszać będąc na widoku. Jest bariera, że mężczyźni patrzą, śmieją się. Teraz to się nieco zmieniło kobiety mniej się wstydzą i raczej nikt im nie dokucza. Na miejskim Orliku w województwie świętokrzyskim organizowano turniej siatkówki dla dziewcząt. Animator wysłał propozycje do 16 gimnazjów zgłosiły się dwie szkoły. Potrzeba więcej cyklicznych, regularnych i bardziej rozciągniętych w czasie imprez-rozgrywek. Teraz zbytnio inwestuje się w pojedyncze eventy na wielką skalę, a zaniedbuje stałe rozgrywki dzieci na poziomie regionalnym. Takie imprezy pomogłyby wykształcić dobre nawyki treningowe. Sporadyczne turnieje nie dają efektu po przegranej dzieci czekają cały rok na następny turniej, więc tracą motywację do pracy. Animator Orlika w mieście, woj. świętokrzyskie 16 17

14 Zagrożenia rozwoju Orlików Infrastruktura Zużywanie się infrastruktury Orlika Niewystarczające środki finansowe na utrzymanie Orlików w połączeniu z ich wadliwym wykonaniem, niską jakością materiałów, czy ekstensywnym i/lub nieumiejętnym użytkowaniem boisk (nieprawidłowa konserwacja lub jej brak, wpuszczanie w złym obuwiu, przymykanie oka na palenie papierosów i picie alkoholu, akty wandalizmu) w dłuższej perspektywie doprowadzą do niszczenia obiektów. Ich jakość i atrakcyjność będą coraz niższe. Technicznie Orliki będą ulegać postępującej dewastacji (zwłaszcza jeśli zabraknie pieniędzy na zatrudnianie Animatorów), co grozi tym, że staną się infrastrukturą-widmo, ciążącym problemem dla biedniejszych samorządów. Ludzie Zawłaszczenie Orlika przez konkretne grupy użytkowników Zdominowanie Orlików przez pewne grupy użytkowników (chłopaków, uczniów, kluby piłkarskie) zagraża zasadzie powszechnej dostępności. Na niektórych Orlikach na boisku piłkarskim przez większość czasu trenują zorganizowane drużyny (często kluby z własnym trenerem). Często taki grafik jest stały, więc pozostałym użytkownikom jest trudniej pograć w piłkę nożną na Orliku. Może to powodować odwracanie się nietrenujących użytkowników od Orlika i uznanie tej infrastruktury za własność klubu. Zdarzają się również sytuacje, gdy na wiejskiego Orlika nieodpłatną, dostępną przestrzeń sportową wieczorami regularnie przyjeżdżają zorganizowane grupy z pobliskich miast. Analogicznie jest z Orlikami zlokalizowanymi przy szkołach, które często traktowane są jako element infrastruktury szkoły, więc za naturalnego użytkownika uznaje się dzieci i młodzież i z myślą o tych grupach tworzy się ofertę. Wypalenie i frustracja Animatorów Wielu animatorów to społecznicy, ludzie z autentyczną pasją, kochający sport i ludzi w pewnym momencie ich zapał może się skończyć, a pojawi się wypalenie i frustracja związana z niskimi zarobkami i brakiem wsparcia i niedocenianiem ich wysiłków. Animatorzy mają zróżnicowane pensje, w zależności od tego, skąd pochodzi finansowanie (np. tylko z budżetu gminy albo dodatkowo z MSiT), jednak niezależnie od tego zróżnicowania ich zarobki są niskie. Obecnie Animatorzy muszą wypracować określoną liczbę godzin, ich obowiązki mogą się ograniczać tylko do stróżowania na Orliku lub rozszerzać o szeroki wachlarz działań sportowych zarówno trenerskich, jak i animacyjnych. Częściowo zależy to od umowy, a częściowo od ich dobrej woli i zaangażowania, ponieważ nie przewidziano premiowania za pracę wysokiej jakości i/lub ze względu na sukcesy czy efekty. Do tego dochodzi brak systemu wsparcia dla Animatorów, zwłaszcza szkoleń. Wiele wiec zależy od nastawienia samych Animatorów i ich zaangażowania. Brak oferty dla różnych typów użytkowników Ograniczony sposób wykorzystania boiska wielofunkcyjnego oraz brak pomysłów na różnorodną ofertę utrudnia przyciągnięcie do Orlika specyficznych grup, czyli seniorów lub kobiet. Orliki cieszą się dużym zainteresowaniem w dużym stopniu ta atrakcyjność jest efektem ich nowości lub braku konkurencyjnej oferty sportowej. Na niektórych Orlikach Animatorzy prowadzą niewiele własnych zajęć, ponieważ użytkownicy boisk sami się organizują albo przychodzą z własnym trenerem, albo nie są zainteresowani regularnymi, zorganizowanymi zajęciami po prostu przychodzą sobie pograć lub spędzić czas na Orliku. Takie podejście ma jedną wadę bazuje na ludziach już do sportu przekonanych. Na Orliku w województwie świętokrzyskim przyjęto, że jest on głownie przeznaczony dla dzieci i młodzieży. Gdy chcieli grać dorośli dochodziło do konfliktów. Zdecydowano, że dorośli mogą grać, jak nie ma dzieci. Nie ma zajęć dla dorosłych oni sami się organizują. Seniorzy nie przychodzą (wolą basen i sporty w sali przy uniwersytecie trzeciego wieku). Na Orliku w województwie łódzkim Animator i wspierający go konserwator wprowadzili twardą zasadę, że grupy dorosłych mogą korzystać z Orlika dopiero po 19.30, a i to nie powinno kolidować z ewentualnymi zajęciami dla dzieci, zwłaszcza latem. Animator Orlika w województwie mazowieckim (były nauczyciel wychowania fizycznego) jest sfrustrowany tym że tu pełni rolę stróża boiska, musi wydawać piłki i je sprzątać, a chciałby uczyć

15 Otoczenie Małe zainteresowanie rozwojem sportu ze strony lokalnych władz Brak wyznaczonych kierunków rozwoju sportu lokalnego i niewielkie zaangażowanie władz jest zagrożeniem dla wykorzystania potencjału Orlików. Często gminy działają spontanicznie, bez strategii nie wiedzą, w jakim kierunku się rozwijać czy wspierać sport amatorski czy zawodowy, czy inwestować w usportowienie dzieci i młodzieży czy dorosłych i seniorów. Czasami wynika to z braku planowania i myślenia w dłuższej perspektywie, nieumiejętności stworzenia strategii, jednak czasami jest to związane z bierną postawą władz lokalnych. Może się to wyrażać w zbyt małych nakładach na sport, braku myślenia rynkowego czy nieszukaniu sponsorów. Wobec braku przemyślanej strategii rozwoju i funkcjonowania Orlika większość decyzji zarządczych będą spontanicznie podejmować Animatorzy kierując się przypadkowymi motywacjami, np. wygodą swoją lub użytkowników, strachem przed nowatorską ofertą itd. Bezwzględnie rozumiana bezpłatność Przyjęcie zasady, że od nikogo i w żadnej formie nie można pobierać opłat za korzystanie z Orlika (nawet jeśli są to kluby piłkarskie, dobrze sytuowani przedstawiciele grup zawodowych), utrudnia efektywne zarządzanie tą infrastrukturą. W szczególności może spowodować, że: Instytucje zarządzające i Animatorzy uznają, że skoro na Orliku nie można zarabiać, to nie ma możliwości samodzielnego zdobywania pieniędzy, pozyskiwania sponsorów itd. W połączeniu z roszczeniowym nastawieniem wobec państwa czy władz lokalnych (oczekiwanie, że władze mają obowiązek całkowitego finansowania utrzymania i aktywności na Orliku) może to spowodować, że budżet Orlika będzie zbyt mały i nikt nic z tym nie zrobi. Orlik zacznie niszczeć, nie będzie środków na zatrudnienie Animatorów, więc albo będzie zamknięty, albo pozostawiony samemu sobie. Zgodnie z zasadą Co jest za darmo, jest nic niewarte i się tego nie szanuje Orlik może się spauperyzować i kojarzyć z infrastrukturą dla biednych. Może to wywołać negatywne sprzężenie zwrotne użytkownicy Orlika zaczną wprowadzać swoje zasady (ryzyko zachowań destrukcyjnych, przestępczych), a zwykli ludzie będą bać się tam przychodzić, Orlik stanie się częścią naszej dzielnicy, w której nie lubi się obcych. Zawłaszczenie Orlików przez szkoły Ulokowanie Orlików przy szkołach, mimo oczywistych zalet (tu zajęcia odbywają się nie tylko po południu, ale przez cały dzień), ma swoje zagrożenia: Dni otwarcia Orlika są uzależnione od dni otwarcia szkoły Ryzyko sprowadzania roli Animatora do roli nauczyciela wychowania fizycznego. Osłabienie marki Orlik Na osłabienie marki Orlik może mieć wpływ przede wszystkim brak wystarczających środków finansowych, czego efektem mogą być następujące negatywne zmiany: Niszczenie infrastruktury Brak zaangażowanych i dobrze przygotowanych do pracy Animatorów Brak ciekawej oferty Źle zarządzane obiekty Źle zorganizowane rozgrywki i turnieje Obecnie Orliki są powszechnie chwalone zarówno przez władze, Animatorów, jak i użytkowników i cieszą się dużym zainteresowaniem. Za kilka lat ich atrakcyjność może spaść istnieje ryzyko, że przestaną być miejscami tętniącymi energią, a staną się opuszczonymi, ogrodzonymi, niszczejącymi obiektami. Orlik w województwie mazowieckim jest zamykany, jeśli zajęcia w szkole są odwołane, jest otwarty, kiedy przebywa na nim Animator albo odbywają się zajęcia w szkole, poza godzinami jego pracy zamknięty jest cały teren nie da się wtedy korzystać z siłowni, boiska do piłki plażowej, trawiastego boiska do piłki nożnej i bieżni

16 Szanse rozwojowe Orlików Otoczenie Infrastruktura Ogólnodostępna infrastruktura sportowa Powstanie imponującej, wyjątkowej na tle Europy i świata, bazy ogólnodostępnej infrastruktury sportowej jest szansą na: usportowienie dzieci i młodzieży, a w rezultacie na:»» o zapobieganie epidemii otyłości i wad postawy, a zatem na zdrowy rozwój psychofizyczny»» o poszerzenie bazy selekcji do sportu wyczynowego: im więcej dzieci uprawia sport, tym bardziej prawdopodobne, że uda się wyłowić więcej talentów. propagowanie idei sportu powszechnego i zdrowego stylu życia poprzez oswajanie z aktywnością sportową, tworzenie nawyków aktywności sportowej, przyciąganie do sportu grup słabo zaktywizowanych. Warto po raz kolejny podkreślić znaczenie atrakcyjnej marki Orlika dla realizacji tych kluczowych szans rozwojowych. Budowa dwóch boisk w tym wielofunkcyjnego Specyficzny projekt Orlika, zakładający budowę dwóch boisk (do piłki nożnej i wielofunkcyjnego), jest szansą na propagowanie różnych sportów, nie tylko piłki nożnej, ale bez szkody dla tej dyscypliny. Jak zaznaczono we wcześniejszych częściach raportu, wszędzie na Orlikach dominuje piłka nożna, co jest jak najbardziej naturalne. Jednak kluczową kwestią w perspektywie zrównoważonego rozwoju sportu, polegającego m.in. na przyciąganiu słabiej zaktywizowanych grup (nastoletnie dziewczęta, kobiety, małe dzieci), staje się innowacyjne zagospodarowanie boiska wielofunkcyjnego. Badania ilościowe pokazują, że jedną z najpopularniejszych dyscyplin uprawianych na drugim boisku Orlika, czyli boisku wielofunkcyjnym, jest tenis ziemny. Jest to jednak sport dość elitarny, wymagający dużej kompetencji ruchowej, własnego sprzętu, a przy tym angażujący w danym czasie maksymalnie cztery osoby. Tymczasem boiska wielofunkcyjne mogłyby stać się miejscem, gdzie nie tylko propaguje się siatkówkę czy koszykówkę, ale wprowadza się atrakcyjne i nietuzinkowe dyscypliny sportowe, włączające w aktywność ruchową większe grupy dzieci, młodzieży i dorosłych, najlepiej takie, które można uprawiać niezależnie od wieku i płci, a najlepiej w grupach mieszanych. Ludzie Kompetentni, zaangażowani Animatorzy Pracujący na Orlikach Animatorzy są szansą na to, by spełniał on swój podstawowy cel, czyli stanowił bliską, ogólnodostępną przestrzeń sportową, tętniącą aktywnością fizyczną dzieci, młodzieży, dorosłych i seniorów obu płci. Kluczowym zasobem rozwojowym Orlików są ludzie, którzy nie tylko posiadają wiedzę na temat sportu, ale rozumieją ideę animacji sportowej, polegającej na zachęcaniu do aktywności fizycznej różne grupy społeczne, również te pozornie niezainteresowane. Ogromne znaczenie dla dalszego rozwoju Orlików mają zatem programy wspierające miękkie wymiary ich funkcjonowania, dostosowane do ogromnego zróżnicowania kontekstu i stylu ich funkcjonowania. Chęć rozwoju Animatorów Animatorzy, dla których ogromne znaczenie ma możliwość dokształcania się i rozwoju są szansą na to, by Orliki stawały się awangardą upowszechniania innowacyjnych, atrakcyjnych zajęć sportowych, trafiających w potrzeby wszystkich grup społecznych. Orliki mają szansę stać się swoistym polem dla testowania nowych pomysłów i metod w dziedzinie prowadzenia treningów w obszarze popularnych dyscyplin, przede wszystkim w piłce nożnej czy siatkówce. Na boisku wielofunkcyjnym można natomiast rozwijać nietypowe, a atrakcyjne, zwłaszcza dla dzieci i młodzieży, dyscypliny sportowe. Wymiana doświadczeń w zarządzaniu Orlikami Kompetentni, zaangażowani zarządcy i konserwatorzy orlika są szansą na to, by infrastruktura kompleksu Orlikowego nie uległa zniszczeniu, lecz była ciągle ulepszana i rozbudowywana. Dotychczasowe doświadczenia w zarządzaniu Orlikami stanowią istotny zasób wiedzy zarządczej dla lokalnych samorządów, szkół, ośrodków sportu i rekreacji, który może być stosowany w innych obszarach zarządzania dobrami publicznymi oraz bardziej szczegółowo w obszarze zarządzania sportem. Kluczowe znaczenie ma wymiana doświadczeń między różnymi typami zarządców i upowszechnianie dobrych praktyk, takich jak np. możliwości szukania oszczędności, skutecznych sposobów konserwacji nawierzchni. Rozbudowa infrastruktury sportowej wokół Orlików Powstanie kompleksów orlikowych jest szansą na dalszą rozbudowę infrastruktury sportowej (ale nie tylko!), co zwrotnie wzmocni funkcjonowanie Orlika. Niejednokrotnie budowa Orlika to pierwszy duży projekt infrastrukturalny w niewielkich gminach. Badani przez nas przedstawiciele lokalnych samorządów często wskazywali, że nabyta w ten sposób wiedza (np. dotycząca kwestii prawno-finansowych) oraz doświadczenie (np. dotyczące relacji z wykonawcą) zmniejszają obawy przed podejmowaniem kolejnych przedsięwzięć infrastrukturalnych. Przede wszystkim jednak, Orliki stają się impulsem do rozbudowy infrastruktury sportowej. Powstaniu Orlika niemal zawsze towarzyszy ogromne zainteresowanie społeczne. Niejednokrotnie powtórzmy, zwłaszcza w mniejszych miejscowościach szybko okazuje się, że kompleks nie jest w stanie zagospodarować sportowej aktywności mieszkańców. Odpowiadając na to zainteresowanie, władze rozbudowują otoczenie Orlika (powstaje np. bieżnia lub siłownia na świeżym powietrzu) lub podejmują się budowy kolejnych obiektów sportowych. Funkcjonując w szerszym otoczeniu sportowym Orliki korzystają z efektu synergii: możliwości uzupełniania funkcji, wymiany doświadczeń i personelu, wprowadzenia spójnej i profesjonalnej struktury zarządzania (co może się przekładać na obniżenie kosztów funkcjonowania Orlika). Zintegrowanie Orlika z istniejącą infrastrukturą sportową Włączenie Orlika w lokalny system sportowy jest szansą na pełne wykorzystanie jego potencjału. Optymalną praktyką, z jaką niejednokrotnie spotkaliśmy się w trakcie badań terenowych, jest zintegrowanie Orlika z już istniejącą infrastrukturą sportową, tak by pełnił on funkcje wobec niej komplementarne. Nasi badani często wskazywali np., że Orliki nie muszą konkurować z pobliską halą sportową, przystosowaną do potrzeb osób niepełnosprawnych czy organizującą zajęcia fitness dla seniorek. Dobre rozpoznanie lokalnej podaży (alternatywnej infrastruktury sportowej) i popytu (zainteresowania ludzi) jest kluczem do zapewnienia pełnego wykorzystania Orlika i jego obsady. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby z Orlika często korzystał lokalny, amatorski klub sportowy, o ile nie oznacza to ograniczenia dostępu dla innych grup. W wielu miejscach są to niewielkie kluby piłkarskie z własnym trenerem: wykorzystanie przez nie Orlika może oznaczać, że Animator może się zająć organizacją zajęć na boisku wielofunkcyjnym

17 Orlik jako dobro wspólne Fakt, że w wielu miejscowościach Orlik jest najnowszym obiektem użyteczności publicznej, jest szansą na stymulowanie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i kapitału społecznego. Powyższe stwierdzenie, choć brzmi górnolotnie, nie jest na wyrost. Wielokrotnie mieliśmy okazję zaobserwować, że Orlik staje się synonimem dobra wspólnego, o które trzeba dbać i być za nie odpowiedzialnym, wokół którego zaczyna się skupiać lokalna społeczność, które niejednokrotnie jest przedmiotem lokalnej dumy. Zarządcy i Animatorzy często podkreślali, że Orlik staje się okazją do uczenia tego, jak powinno wyglądać zachowanie w przestrzeni publicznej: na Orliku się nie śmieci, nie pali, nie pije, nie przeklina; na Orliku obowiązują zasady fair play. W poprzednich wersjach badania, wykonanych dla Ministerstwa Sportu i Turystyki w latach 2009 i 2012, podkreślaliśmy, że Orliki stają się w wielu lokalizacjach trzecim miejscem, poza domem i szkołą/pracą, to znaczy miejscem spotkań, wymiany informacji i poglądów. Ten potencjał Orlika jest wykorzystywany zwłaszcza w tych miejscowościach, gdzie rozbudowuje się jego otoczenie: powstają place zabaw, na których pod okiem rodziców mogą się bawić młodsze dzieci, podczas gdy nieco starsze grają na Orliku; siłownie na świeżym powietrzu, gdzie rodzic może poćwiczyć, podczas gdy pociecha trenuje na boisku; ławeczki lub niewielkie trybuny, na których można odpocząć, poczekać i pokibicować. Sieć współpracy Istnienie 2604 Orlików rozsianych po całym kraju jest szansą na utworzenie funkcjonalnej sieci kontaktów, służącej wymianie doświadczeń i współpracy między nimi. Taka szeroka sieć może służyć kontaktom, współpracy na przykład przy organizacji zawodów, turniejów i lig, wymianie wiedzy i doświadczeń z pracy na Orlikach różnego typu. Jednocześnie taka sieć ma szansę podeprzeć funkcjonowanie systemu sportowego, zwłaszcza na poziomie lokalnym. Kontakty między kilkoma Orlikami w danej miejscowości często zarządzanymi przez różne instytucje mogą wzmocnić ich wzajemną komplementarność. Pozwala także zidentyfikować zalety i wady ulokowania Orlika przy szkole, na osiedlu, za miastem, a także wady i zalety różnych typów zarządców. Sieć łącząca Orliki może służyć jako istotna struktura wspierająca projektowanie, implementację i ewaluację polityki sportowej na poziomie lokalnym i ogólnokrajowym. mocne strony fakt istnienia 2604 Orlików w całym kraju zapał i zaangażowanie Animatorów marka Orlika wielofunkcyjność Orlika Orlik jako przestrzeń publiczna słabe strony niewystarczające środki finansowe na utrzymanie infrastruktury, sprzęt, imprezy nieelastyczność i wady projektu oraz jego wykonania i serwisowania warunki zatrudnienia Animatorów niejasna rola Animatora nieobecność niektórych grup społecznych na Orlikach słabe osadzenie Animatorów w instytucjach źle urządzony system rozgrywek nieefektywny system sprawozdań informacyjny bałagan w Internecie Nierzadko Orliki duża, czysta, atrakcyjna przestrzeń są miejscem, gdzie organizuje się rozmaite lokalne imprezy, od szkolnego Dnia Dziecka przez Parafiady po pikniki rodzinne czy festyny. Dlaczego wzmacnianie kapitału społecznego jest istotne z perspektywy szans rozwoju i dobrego funkcjonowania Orlika? Badania społeczne prowadzone przez PS 2012 dowiodły ścisły związek między kapitałem społecznym a kapitałem sportowym, włączeniem do sportu i włączeniem społecznym. Warto podkreślić w tym miejscu niemały potencjał, zarówno w obszarze funkcjonowania Orlików, jak i rozwoju lokalnej demokracji, który może przynieść stworzenie programu wolontariatu Orlikowego. Pojmowanie Orlika jako dobra wspólnego może też sprzyjać angażowaniu się ludzi w dotyczące go procesy podejmowania decyzji (np. w ramach konsultacji), co sprzyja konsolidacji demokracji na poziomie lokalnym. szanse kontynuacja idei usportowienia dzieci i młodzieży oraz propagowania idei sportu powszechnego rozwój wielofunkcyjności Orlika innowacyjny, otwarty rozwój napędzany przez kompetencje i zaangażowanie Animatorów powstanie sieci wymiany wiedzy, doświadczeń i dobrych praktyk ulepszających funkcjonowanie Orlików rozbudowa infrastruktury sportowej wokół Orlików i integracja z istniejącą infrastrukturą sportową rozwój idei Orlika jako dobra wspólnego zagrożenia degeneracja infrastruktury wypalenie Animatorów zawłaszczenie Orlika przez niektóre grupy społeczne osłabienie marki Orlika brak oferty dla różnych grup zawłaszczenie Orlika przez szkoły małe zainteresowanie władz lokalnych rozwojem strategii sportowych bezwzględnie rozumiana bezpłatność 24 25

18 Rekomendacje W tej części raportu prezentujemy propozycje działań sprzyjających pełnemu wykorzystaniu potencjału programu Moje Boisko Orlik Przyjmujemy przy tym 3 zasady wyznaczające kierunek rozwoju Orlików: 1. dostępność Orliki są bliską, bezpieczną i przyjazną sportową przestrzenią publiczną dostępną dla wszystkich na sprawiedliwych zasadach; 2. współodpowiedzialność Orliki są dobrem publicznym zarządzanym efektywnie i odpowiedzialnie przy udziale lokalnej społeczności, ale i przy wsparciu władz centralnych i samorządowych; Ogromne zróżnicowanie kontekstu lokalnego, w jakim funkcjonują Orliki, różnorodność pełnionych przez nie funkcji oraz stylów ich zarządzania, wymaga przyjęcia niestandaryzowanych, pragmatycznych modeli wsparcia organizacyjnego i finansowego. Modele te powinny zakładać raczej wyposażanie Animatorów i zarządzających w wiedzę i kompetencje umożliwiające jak najlepsze funkcjonowanie konkretnych Orlików; sugerowanie możliwości wprowadzania zmian na przykładach dobrych praktyk; oraz wskazywanie i udostępnianie możliwości pozyskiwania finansowania niż wprowadzanie odgórnych rozwiązań. 3. rozwój Orliki rozwijają się prężnie jako baza sportu powszechnego i jeden z węzłów selekcji do sportu wyczynowego dzięki nastawionym na rozwój Animatorom

19 Rekomendacje Współodpowiedzialność i efektywność Dostępność Propozycje działań zmierzających do zapewnienia ogólnej dostępności Orlików na sprawiedliwych zasadach: Władze lokalne i instytucje zarządzające Orlikiem (np. ośrodki sportu czy szkoły) powinny ściśle współpracować z Animatorami w zakresie tworzenia oferty, ustalania formalnych i nieformalnych reguł użytkowania Orlika, ogólnie - szukania sposobów lepszej organizacji jego funkcjonowania. Władze lokalne powinny tworzyć krótko- i długoterminowe strategie rozwoju sportu uwzględniające rolę Orlika. Ważne, żeby te strategie czy plany były konsultowane nie tylko z lokalnymi instytucjami i organizacjami sportowymi, ale też z użytkownikami Orlika i mieszkańcami. Należy zadbać o to, żeby Orliki budowane przy szkołach zapewniały dostęp także innym (pozauczniowskim) grupom. Kluczem są: odpowiednia oferta Orlika, uwzględniająca różnorodne potrzeby, możliwości i zainteresowania, oraz jej promocja: w Internecie, ale i w domu kultury, w sklepach, bibliotece, w kościele. Warto organizować zajęcia dla różnorodnych i zróżnicowanych wewnętrznie grup, np. nordic walking dla seniorów, rodzinne granie w siatkówkę itp. Należy wspierać działania zmierzające do ulepszania otoczenia Orlika poprzez np. budowę innej małej infrastruktury sportowej dobrym pomysłem jest np., budowanie siłowni na wolnym powietrzu; oraz innych obiektów uspołeczniających : ławek, niewielkich trybun, placów zabaw dla dzieci, a nawet kawiarni czy barów. Zarządzający powinni uzyskać wiedzę i wsparcie w zakresie szukania źródeł finansowania tych przedsięwzięć. Należy zwracać uwagę Animatorów na grupy słabiej zaktywizowane lub w ogóle nieaktywne zarówno wśród użytkowników (np. dziewczęta), jak i nieużytkowników (np. niepełnosprawni). Animatorom przydałyby się narzędzia pozwalające diagnozować potrzeby i zainteresowania oraz wiedza dotycząca projektowania uwzględniających je zajęć. Trzeba promować dobre praktyki otwierania Orlika na różne grupy (np. za pośrednictwem portalu czy spotkań Animatorów). Warto organizować imprezy w rodzaju Turnieju Orlika o Puchar Premiera w innej dyscyplinie niż piłka nożna; zadbać o dobry przepływ informacji na temat rozgrywek, konkursów turniejów, zwłaszcza tych niezwiązanych z piłką nożną. Propozycje działań promujących współodpowiedzialność i efektywność w zarządzaniu Orlikami: Ministerstwo Sportu i Turystyki i centralne instytucje związane ze sportem powinny zapewnić przynajmniej częściowe dofinansowanie pozwalające na utrzymanie infrastruktury i aktywności na Orliku, np. poprzez konkursy lub programy grantowe. Tego typu wsparcie powinno zachęcać zarządzających Orlikami do prospektywnego i strategicznego myślenia. Władze lokalne powinny zabezpieczać budżet i/lub szukać sponsorów, by utrzymać infrastrukturę w odpowiednim stanie. Instytucje zarządzające Orlikami lub współodpowiedzialne za nie (zarówno szkoły, OSiRy, ale i samorządy województw) powinny ubiegać się o dodatkowe środki dedykowane działaniom na Orliku. Ze względu na zróżnicowanie celów realizowanych przez Orliki mogą to być różnorodne źródła, nie tylko adresowane do sportu. Takie dodatkowe zasoby, oprócz tych na utrzymanie i wynagrodzenie dla Animatorów pozwolą im na tworzenie lepszej i trwalszej oferty sportowo-rekreacyjnej. Należy wypracować reguły pobierania opłat za Orlika np. od drużyn firmowych (komercyjnych), od klubów sportowych także w postaci rzeczowej (np. sprzęt). Należy stworzyć program wolontariatu na Orliku. Profesjonalne zarządzanie wolontariuszami to jeden z najważniejszych kierunków rozwoju Orlików, ważny sposób na odciążenie Animatorów, ale też sposób na włączenie społeczności i rozbudowę oferty zajęć. To dzięki wolontariatowi wypełnić się może najpełniej wizja Orlików jako centrów społeczności lokalnej. Dlatego w ofercie szkoleniowej dla Animatorów należy uwzględnić kwestię włączania innych (np. użytkowników, uczniów, ich rodziców) do pomocy przy codziennych działaniach. Trzeba zaoferować zarządzającym szkolenia lub dostęp do materiałów z zakresu finansowania sportu w społecznościach lokalnych. Należy zainicjować wymianę doświadczeń między Orlikami, tak aby dłużej działające mogły podzielić się doświadczeniami z Orlikami dopiero rozpoczynającymi funkcjonowanie

20 Rozwój Główne zagrożenia Rekomendacje Propozycje działań wspierających rozwój Animatorów: Warto przyjąć system wynagradzania lub premiowania Animatorów w zależności od efektów ich pracy. Kryterium powinno być ustalane z uwzględnieniem lokalnego kontekstu może to być np. organizowanie zawodów, pozyskiwanie sponsorów, prowadzenie dedykowanych zajęć, pozyskiwanie nowych użytkowników. Ministerstwo Sportu i Turystyki lub instytucje centralne powinny nagradzać wyróżniających się Animatorów. Wynagrodzenie może mieć formę nie tylko finansową, ale też być inwestycją w rozwój Animatora (wysokiej jakości szkolenie czy kurs) lub w sprzęt sportowy. Wspólnie z przedstawicielami różnych grup interesariuszy (Animatorów, instytucji zarządzających, władzami lokalnymi, instytucjami centralnymi) należy doprecyzować cele pracy Animatorów. Oferta edukacyjna dla Animatorów (poprzez dedykowany im portal internetowy, warsztaty i szkolenia) powinna obejmować:»» pomysły na aktywności sportowe, animacyjne, na nowe dyscypliny»» porady, jak radzić sobie w sytuacjach trudnych: wypadek, agresywni użytkownicy Należy zmienić obecny, nadmiernie obciążający, a niefunkcjonalny sposób sprawozdawania pracy Animatorów. Animatorzy jako osoby pracujące z dziećmi, młodzieżą i innymi osobami z grup narażonych (z ang. vulnerable client) powinni podlegać (wspierającej, nie kontrolującej) superwizji. Być może należy rozwijać koncepcję pracy Animatorów w kierunku budowania zespołów prowadzących boiska rozkładać obowiązki między grupę ludzi (kilku Animatorów, dodatkowi trenerzy, eksperci i wolontariusze). Lokowanie wszystkich zadań na jednej osobie jest przeciążające i mniej efektywne. Zużywanie się infrastruktury Orlika»» osłabienie jego marki Zawłaszczenie Orlika przez konkretne grupy użytkowników Brak oferty dla różnych typów użytkowników Wypalenie i frustracja Animatorów Małe zainteresowanie rozwojem sportu ze strony lokalnych władz Upowszechnianie dobrych praktyk związanych z konserwacją infrastruktury Wprowadzenie systemu małych grantów na konserwację infrastruktury Upowszechnianie wiedzy i dobrych praktyk związanych z pozyskiwaniem dofinansowania z różnych źródeł, również od sponsorów Wprowadzenie niewykluczających reguł odpłatności dla grup zorganizowanych (zwłaszcza dorosłych) Upowszechnianie dobrych praktyk w obszarze wprowadzania sprawiedliwych, włączających reguł korzystania z Orlika Współpraca władz lokalnych, instytucji zarządzających i Animatorów w zakresie tworzenia zrozumiałych reguł korzystania z Orlika Szkolenia dla Animatorów w zakresie tworzenia atrakcyjnej oferty zajęć dla różnych grup społecznych Poprawa wynagrodzeń i sposobu zatrudnienia Animatorów Zwiększenie prestiżu pracy Animatora np. poprzez wprowadzenie nagród/konkursów dla najlepszych Animatorów Rozwój programu wolontariatu Upowszechnianie dobrych praktyk w obszarze tworzenia lokalnych strategii rozwoju sportu Należy wzmacniać Animatorów jako sieć ułatwiać im współpracę, zachęcać do podejmowania wspólnych działań, wymianę wiedzy. Powinni móc co jakiś czas spotkać się i zobaczyć rzeczywistość pracy kolegów i koleżanek. Ich współpraca to najefektywniejsza metoda rozwoju

21 Szanse Rekomendacje Rozwój sportu dzieci i młodzieży oraz sportu powszechnego związany z ogólną dostępnością infrastruktury sportowej zarządzanej w sposób efektywny Propagowanie różnych dyscyplin dzięki wykorzystaniu obydwu boisk Stworzenie bazy wiedzy dla Animatorów (szkolenia, portal informacyjny, krótkie broszury) na temat sposobów upowszechniania sportu Upowszechnienie wiedzy na temat diagnozowania potrzeb różnych grup społecznych w odniesieniu do sportu i rekreacji Stworzenie platformy wymiany dobrych praktyk Tworzenie możliwie zróżnicowanej oferty Orlika odpowiadającej na lokalne zapotrzebowanie, ale i stymulującej zainteresowanie sportem w grupach dotąd nieaktywnych Dobry przepływ informacji na temat rozgrywek, konkursów, turniejów, nie tylko związanych z piłką nożną Nota metodologiczna Szeroko rozumiana animacja sportowa prowadzona przez kompetentnych, zaangażowanych Animatorów, nastawionych na rozwój Powstanie sieci wymiany doświadczeń, dobrych praktyk i współpracy Rozwój lokalnej infrastruktury sportowej Rozwój społeczności lokalnej wokół i poprzez Orlika System premiowania Animatorów Oferta edukacyjna dla Animatorów Wsparcie dla Animatorów ze strony instytucji lokalnych i centralnych oraz całego systemu sportowego Stworzenie przestrzeni do współpracy (wirtualnie i realnie): platforma internetowa, organizowanie spotkań/zjazdów Animatorów Upowszechnianie dobrych praktyk w zakresie współpracy w ramach szerszego systemu sportowego Promowanie tworzenia lokalnych strategii rozwoju sportu Szukanie środków finansowych na rozbudowę (zwłaszcza małej) infrastruktury sportowej wokół Orlika, jak również małych obiektów użyteczności publicznej Tworzenie oferty Orlika we współpracy z mieszkańcami Oferta edukacyjna dla Animatorów uwzględniająca kwestię włączania mieszkańców do działań na Orliku Rozwój programu wolontariatu W badaniach zrealizowanych w październiku i listopadzie 2013 roku wykorzystano trzy metody badawcze: studia przypadku Orlików, ankietę internetową z Animatorami, warsztaty z Animatorami. Studium przypadku obejmowało: kilkugodzinną obserwacje Orlika, połączoną z rozmowami z aktywnymi i biernymi użytkownikami Orlika; wywiad z Animatorem/ami, niekiedy również z konserwatorem; wywiad z przedstawicielem instytucji zarządzającej Orlikiem; wywiad z przedstawicielem urzędu miasta/gminy odpowiedzialnym za infrastrukturę sportową. Zagadnienia omawiane w trakcie wywiadów dotyczyły: przestrzeni Orlika i wokół niego, zarządzania obiektem i jego utrzymania, oferty Orlika, sylwetki Animatora, oferty programu Akademia Animatora, infrastruktury, planów i polityki sportowej w gminie. Łącznie zrealizowano 14 studiów przypadku w 9 województwach: kujawsko-pomorskim, lubelskim, lubuskim, łódzkim, małopolskim, mazowieckim, śląskim, świętokrzyskim, wielkopolskim. Badane Orliki są zlokalizowane zarówno w gminach wiejskich, miejsko-wiejskich, jak i w miastach. samego Animatora, Orlika i jego użytkowników, realiów pracy na Orliku, partnerów Animatora, infrastruktury i polityki sportowej w gminie. Warsztaty z Animatorami prowadzone w listopadzie 2013 w grupie 320 osób związanych z boiskami Orlik, w tym 219 Animatorów. Uczestnicy zostali podzieleni na kilka mniejszych grup, które spełniły rolę grup fokusowych. Scenariusz warsztatów wydobywał z uczestników wiedzę o warunkach ich pracy i pomysłach na rozwiązania. Ankietę internetową wypełniło 174 Animatorów uczestniczących w zjazdach szkoleniowych w ramach Akademii Animatora. Ankieta składała się z 37 pytań dotyczących 32 33

22 34 35

23 36 37