KILKA REFLEKSJI O WYKORZYSTANIU MODELI MATEMATYCZNYCH W SYMULACJI PROCESÓW OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW METODĄ OSADU CZYNNEGO
|
|
- Henryka Stachowiak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 KILKA REFLEKSJI O WYKORZYSTANIU MODELI MATEMATYCZNYCH W SYMULACJI PROCESÓW OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW METODĄ OSADU CZYNNEGO APPLICATION OF MATHEMATICAL MODELS TO SIMULATION OF ACTIVATED SLUDGE WASTEWATER TREATMENT A FEW REMARKS Adam Sochacki, Lesław Płonka, Korneliusz Miksch Katedra Biotechnologii Środowiskowej, Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki, Politechnika Śląska, ul. Akademicka 2, Gliwice Adam.Sochacki@polsl.pl,Leslaw.Plonka@polsl.pl,Korneliusz.Miksch@polsl.pl ABSTRACT Mathematical modelling has become an inherent part of the design and operation of activated sludge systems. The ASM1 model is the international standard for modelling of the activated sludge process. The model was published in 1987 to bring new opportunities for development and application of biokinetic models of wastewater treatment processes. Wastewater plant model consisting of submodels of the activated sludge process and accompanying processes (eg. sedimentation) may be implemented in relevant software for various engineering and scientific applications. In order to obtain acceptable results of simulation (experiment on model) the applied model must be calibrated. The steps within the calibration procedure in which model is characterized based on available real-world plant data may vary depending on the goal set. The lack of standard approach in performing the calibration study makes it virtually impossible to compare different calibrations with each other. In order to bring guidance to the modelling of wastewater treatment processes systematic calibration protocols have been proposed. The calibration procedures presented in the calibration protocols are similar in terms of goals and order of calibration steps but they introduce different methodology. Hence, it is necessary to develop unified calibration protocol for wastewater treatment processes models. Keywords: Activated Sludge Models (ASM), mathematical modelling, wastewater treatment, calibration, calibrtion protocols, simulation DLACZEGO MODELOWANIE? Zgodnie z najnowszymi światowymi trendami modelowanie matematyczne staje się nieodłącznym elementem projektowania i eksploatacji systemów oczyszczania ścieków, zwłaszcza wykorzystujących proces osadu czynnego (Henze i in., 2000; Nopens i in., 2009). Symulacja pracy układów osadu czynnego (eksperyment prowadzony na modelu) okazała się niezwykle przydatnym narzędziem dla eksploatatorów, projektantów i konsultantów, jak również dla środowiska naukowego (Langergraber i in., 2004). Zastosowanie modeli matematycznych pozwala na zbadanie w krótkim czasie i przy niskim nakładzie finansowym wielu rozwiązań technologicznych oraz na symulację zdarzeń spoza zakresu warunków typowych dla układu rzeczywistego (Henze i in., 2000) MODELOWANIE I SYMULACJA JAK I CZYM? Przełomowym momentem w dziedzinie modelowania systemów osadu czynnego było opublikowanie w 1987 r. (Henze i in., 1987) modelu ASM1 (Activated Sludge Model No.1), pierwszego biokinetycznego modelu osadu czynnego z rodziny ASM opracowanego przez grupę zadaniową (Task Group on Mathematical Modelling for Design and Operation of Activated Sludge Processes) organizacji International Water Association on Water Pollution Research and Control (IAWPRC) (obecnie International Water Association - IWA). Pod względem opisu matematycznego procesu, nomenklatury i sposobu prezentacji równań (przy pomocy Macierzy Petersena), model ten stał się standardem w modelowaniu przemian biochemicznych w procesie osadu
2 196 czynnego, szybko zyskując powszechną akceptację środowiska akademickiego oraz projektantów i eksploatatorów oczyszczalni ścieków, co miało niewątpliwie związek z szybkim rozwojem komputerów umożliwiających zastosowanie modelu (Gernaey i in., 2004). Model ASM1 w pewnym stopniu oparty jest na założeniach wcześniejszych modeli m.in. modelu UCT opublikowanego przez Dold i współpracowników w 1980 roku (Jeppsson, 1996). Model ASM1 jest powszechnie stosowany w wielu naukowych i praktycznych projektach i co istotne, jest zawarty w bibliotekach wielu komercyjnych i niekomercyjnych programów symulacyjnych. W sposób wyczerpujący implementację ASM1 w kilku popularnych programach symulacyjnych porównano w opracowaniu Copp i współautorów (2002). Efektem dalszych prac wspomnianej grupy zadaniowej były modele będące modyfikacją, uzupełnieniem i udoskonaleniem modelu ASM1 nazwane odpowiednio ASM2, ASM2d oraz ASM3. Wyczerpujący opis i porównanie wszystkich modeli ASM znajduje się w raporcie organizacji IWA autorstwa Henze i wsp. (2000). W oparciu o modele ASM powstały modele będące ich modyfikacją np. model asmvienna (Winkler i in., 2001) lub moduł Bio-P będący uzupełnieniem modelu ASM3 (Rieger i in., 2001). Oprócz modeli z rodziny ASM, których bilans masy oparty jest na ChZT, istnieją również modele wykorzystujące bilans BZT, np. modele ASAL (Jones,1978; Chambers and Jones, 1988). Porównanie modeli opartych na BZT i ChZT dokonano w pracy Stokes i in. (2000). Odrębną kategorię modeli stanowią modele opisujące w sposób szczegółowy metabolizm organizmów biorących udział w rozkładzie zanieczyszczeń, do których należą m.in. model TUDP opisany w pracy Murnleitner i in. (1997) oraz Van Veldhuizen i in. (1999). Model systemu osadu czynnego składa się jednak nie tylko z modelu osadu czynnego (modelu przemian biochemicznych, np. ASM), lecz również z modeli innych procesów, zwłaszcza modelu sedymentacji (model osadnika) oraz modelu transferu masy (model hydrauliczny, model układu napowietrzania). Większość symulacji opisanych w literaturze (np. Mino i in., 1997, Makinia i in., 2002, Çinar i in., 1998) było prowadzonych na modelu biologicznego stopnia oczyszczania (w układzie: komora osadu czynnego i osadnik wtórny), a więc składającego się z modeli procesu osadu czynnego, reaktora i osadnika wtórnego. Najnowszym trendem w modelowaniu procesów oczyszczania ścieków jest dążenie do zawarcia w modelu calego systemu, a nie jak dotychczas jego wybranego fragmentu. Przedmiotem modelowania może być więc cała oczyszczalnia ścieków lub nawet system składający się z kanalizacji, oczyszczalni i odbiornika ścieków (Gujer, 2006). Czynnikiem utrudniającym modelowanie ciągu technologicznego całej oczyszczalni ścieków jest fakt, że nie wszystkie modele procesów oczyszczania ścieków lub przeróbki osadów mają wspólny zestaw zmiennych. Przykładami może być połączenie modelu ASM1 z modelem osadnika. Zmienną stanu w modelu osadnika jest stężenie zawiesin, podczas gdy zmienna ta nie występuje w modelu ASM1. Problem ten rozwiązano stosując zmienną złożoną, odpowiadającą stężeniu zawiesin obliczoną z odpowiednich zmiennych ASM1, która jednak nie jest zmienną stanu. Innym przykładem modeli przemian biochemicznych, które wykorzystują różny zestaw zmiennych, jest model typu ASM i model fermentacji metanowej ADM1 (Anaerobic Digestion Model No.1) opracowany przez Batstone i in., 2002 (Nopens i in., 2009). W procesie tworzenia i zastosowania modeli systemów oczyszczania ścieków metodą osadu czynnego należy wziąć pod uwagę szereg czynników przyjmując przy tym krokową metodą przejścia od początkowego etapu, jakim jest określenie celu tworzonego modelu, do końcowego etapu wykorzystania modelu do rozwiązania określonego problemu. Wyróżnia się następujące etapy tego procesu (Gernaey i in., 2004): Określenie przeznaczenia i celu zastosowania modelu układu oczyszczalni ścieków. Wybór odpowiednich modeli systemu osadu czynnego i procesów towarzyszących. Wyznaczenie własności ścieków i osadu pod kątem wymagań modelowych. Analiza danych i wyznaczenie zbioru danych charakterystycznego dla stanu ustalonego w danym okresie pracy układu rzeczywistego. Dostosowanie parametrów modelu (kalibracja modelu). Ocena wyników symulacji na skalibrowanym modelu w odniesieniu do postawionych wymagań. Jeśli wyniki symulacji są niezadowalające należy powtórzyć powyższe czynności do momentu uzyskania poprawnych wyników. Zastosowanie modelu zgodnie z przeznaczeniem.
3 197 PROGRAMY SYMULACYJNE UMOŻLIWIJĄ WYKORZYSTANIE MODELI Symulator to oprogramowanie umożliwiające implementację modelu. W przypadku modelowania oczyszczalni ścieków lub jej wybranego fragmentu, pozwala on utworzenie schematu systemu z modeli odpowiednich procesów (Gernaey i in., 2004; Melcer i in., 2003). Wyróżnia się symulatory ogólnego zastosowania oraz symulatory dedykowane. W pierwszej kategorii symulatorów użytkownik wpisuje model, który ma być wykorzystany w dalszej symulacji. Czynność ta jest czasochłonna i może być zbyt skomplikowana dla osób nieznających podstaw programowania i zasad tworzenia modeli matematycznych. Jednym z najpowszechniej używanych środowisk symulacyjnych ogólnego zastosowania jest oprogramowanie MATLAB/Simulink ( Symulatory dedykowane zawierają zazwyczaj bibliotekę modeli procesów oczyszczania ścieków i procesów towarzyszących, np. przeróbki osadów. Model symulowanego układu tworzy się przy pomocy schemat blokowego, w którym poszczególny blok reprezentuje model danego procesu lub kilku zespolonych procesów, np. łączący proces osadu czynnego reprezentowany przez model ASM z modelem reaktora o pełnym wymieszaniu (CSTR Reactor). Parametry modeli mogą być w wygodny sposób dostosowywane. Najpopularniejsze dedykowane programy symulacyjne to (w porządku alfabetycznym): szwajcarski AQUASIM ( kanadyjski BioWin ( duński EFOR ( kanadyjski GPS-X ( niemiecki SIMBA ( brytyjski STOAT ( oraz belgijski WEST ( (Gernaey i in., 2004, Vanhooren i in., 2003). Na stronach WWW producentów wymienionych symulatorów dostępne są wersje demo oprogramowania. Według danych podanych przez producentów większość użytkowników programów BioWin, EFOR, GPS-X i STOAT stanowią konsultanci i projektanci, natomiast programy SIMBA, AQUASIM, WEST cieszą się większą popularnością wśród kadry szkół wyższych (Melcer i in., 2003). Pewnym ryzykiem związanym z obsługą tzw. symulatorów dedykowanych, obsługiwanych przez początkujących użytkowników jest możliwość przeoczenia założeń i ograniczeń związanych z wykorzystaniem dostępnych modeli, co nieuchronnie doprowadzi do uzyskania niewłaściwych wyników. Dodatkowe informacje na temat programów symulacyjnych, przykłady ich zastosowania i porównanie można znaleźć w publikacjach Olsson i Newell (1999) oraz w Copp (2002). ZASTOSOWANIE WŁAŚCIWIE SKALIBROWANEGO MODELU JEST WARUNKIEM POWODZENIA Zastosowanie modelu systemu osadu czynnego w symulacji pracy obiektu rzeczywistego wymaga jego kalibracji. Poprawnie skalibrowany model posiada zdolności prognostyczne pozwalające na dostatecznie zbliżone odwzorowanie zachowania rzeczywistego sytemu w zmiennych warunkach prowadzenia procesu (Vanrolleghem i in., 2003). Stąd kalibracja uznawana jest powszechnie za czynność, podczas której wybrane parametry modelu są zmieniane tak długo, aż wyniki symulacji będą zbliżone do zbioru danych określających zachowanie obiektu rzeczywistego. Można więc stwierdzić, że celem kalibracji jest uzyskanie jak najmniejszych rozbieżności pomiędzy wynikami symulacji a danymi pomiarowymi. Należy pamiętać, iż celem kalibracji nie jest uzyskanie wiernego dopasowania modelu do obiektu rzeczywistego. Model matematyczny będąc uproszczonym opisem procesów zachodzących podczas oczyszczania ścieków nie uwzględnia niektórych procesów zachodzących w świecie rzeczywistym (uznanych przez twórców danego modelu za mniej istotne). Modelowanie systemów biologicznych (jak system osadu czynnego) jest ograniczone brakiem jednego właściwego modelu, w przeciwieństwie do modeli niektórych dobrze poznanych zjawisk fizycznych (Vanhooren i in., 2003). Jakkolwiek uzyskanie parametrów modelu pozwalających na otrzymanie niemal doskonałych wyników symulacji dla danego okresu działania układu jest możliwe, jednak zastosowanie tak skalibrowanego modelu dla innego okresu działanie oczyszczalni ścieków obniży zdolności prognostyczne modelu. Ocena wyników symulacji powinna polegać na porównaniu wszystkich istotnych zmiennych modelowych z danymi pomiarowymi. Zaleca się, aby podczas kalibrowania modelu, uzyskać raczej zadowalający poziom dokładności względem większości zmiennych, niż niezwykle dokładnie względem jednej zmiennej
4 198 (jakkolwiek istotnej) i niedostatecznie względem pozostałych (Melcer i in., 2003). W większości zastosowań modeli rodziny ASM występuje konieczność ich kalibracji, a więc dostosowania ich parametrów (kinetycznych i stechiometrycznych) oraz określenia stężenia poszczególnych frakcji zanieczyszczeń określonych w modelu w ściekach nieoczyszczonych oraz właściwości osadu do specyficznych warunków panujących w danym rzeczywistym systemie osadu czynnego. Czynność ta określana jest mianem kalibracji modelu biokinetycznego. Przeprowadzenie kalibracji polega zazwyczaj na wykonaniu pomiarów w obiekcie skali technicznej oraz dodatkowo w skali laboratoryjnej lub pilotażowej w celu wyznaczenia odpowiednich parametrów i wskaźników (Weijers i Vanrolleghem, 1997). PRZEZNACZENIE SKALIBROWANEGO MODELU DETERMINUJE METODYKĘ JEGO KALIBRACJI Określając przebieg i metodykę kalibracji należy wziąć pod uwagę planowany zakres i cel zastosowania skalibrowanego modelu oraz wymagany zbiór wyników symulacji. Czynność ta, choć może wydawać się mało istotna, ma znaczący wpływ na sposób przeprowadzenia procesu kalibracji (Langergraber i in., 2004). Dokładność i zakres kalibracji zależy od oczekiwanych zdolności prognostycznych modelu i może znacznie się różnić w zależności od postawionych celów, doświadczenia i wiedzy przeprowadzających ją osób oraz dostępnych środków. Głównym celem modelowania i symulacji procesów oczyszczania ścieków mogą być: Rozwiązywanie problemów eksploatacyjnych, opracowywanie strategii sterowania pracy urządzeń, przewidywanie odpowiedzi układu na różne warunki prowadzenia procesu ( co by było gdyby? ); Zwiększenie efektywności usuwania zanieczyszczeń w świetle wymagań określonych prawem; Tworzenie systemu kontroli procesów oczyszczania ścieków opartego na modelu oczyszczalni; Wspomaganie projektowania oczyszczalni; Szkolenie studentów i eksploatatorów oczyszczalni ścieków. Konieczny stopień uszczegółowienia modelu, zakres i jakość danych (zwłaszcza częstotliwość pomiarów) nie są jednakowe dla wymienionych powyżej celów. Najwyższy stopień specyfikacji modelu wymagany jest dla określenia strategii kontroli procesów. Podejmując decyzję o zakresie i metodach kalibracji należy również wziąć pod uwagę budżet i termin wykonania projektu (Vanrolleghem i in., 2003). MODELOWANIE i SYMULACJA WYMAGAJĄ DANYCH Ze względu na źródło pochodzenia dane wymagane do przeprowadzenia kalibracji modelu można podzielić na następujące kategorie: Dane literaturowe (domyślne) i założenia są podstawowym źródłem informacji, gdy dane konstrukcyjne i eksploatacyjne rzeczywistego systemu są niedostępne lub ograniczone. Sytuacja ta ma zwłaszcza miejsce podczas tworzenia modelu obiektu projektowanego lub hipotetycznego. Dane określające właściwości typowych ścieków oraz typowe wartości współczynników stechiometrycznych i kinetycznych modeli dostępne są w literaturze (np. w Henze i in., 2000 dla modeli ASM). Istotnym źródłem informacji mogą być wyniki modelowania oczyszczalni znajdujących się w tej samej strefie geograficznej. Jakkolwiek dane literaturowe wykorzystywane podczas modelowania powinny być traktowane z ostrożnością i inżynierską rozwagą, należy być świadomym, że uzyskano je (zwłaszcza w przypadku najpopularniejszych modeli jak np. ASM) w trakcie licznych symulacji i kalibracji modeli oraz w wyniku dodatkowych doświadczeń. Z tego względu wykorzystanie racjonalnie dobranych domyślnych wartości parametrów pozwala prognozować zachowanie systemu w sposób dokładniejszy, niż byłoby to możliwe przy użyciu tradycyjnych metod (wg wytycznych, podręczników, norm) (Melcer i in., 2003). Dane pochodzące z układu rzeczywistego najczęściej są niewystarczające do modelowania, jednak mogą posłużyć do wstępnej kalibracji modelu. Można je podzielić na dane konstrukcyjne i eksploatacyjne. Źródłem danych konstrukcyjnych jest dokumentacja projektowa obiektu. Natomiast dane eksploatacyjne to: Dane archiwalne z rozpatrywanego obiektu zawierające wyniki pomiarów i analiz prowadzonych rutynowo w danym obiekcie (dzienniki laboratoryjne, system SCADA) oraz dokumentacja projektowa;
5 199 Wyniki pomiarów on-line; Wielkości niemierzone, wyznaczone na podstawie bilansu masy; Wyniki pomiarów wykonanych dodatkowo w danym obiekcie w celu uzupełnienia danych koniecznych do przeprowadzenia kalibracji modelu danej oczyszczalni ścieków (Petersen, 2000). Wyniki badań prowadzonych na laboratoryjnym fizycznym modelu układu rzeczywistego umożliwiają wyznaczenie wartości wybranych parametrów modelu (na podstawie analizy czułości), jak również frakcji związków organicznych i azotu w dopływie. Zaletą badań laboratoryjnych jest możliwość kontroli większości aspektów procesu, co pozwala ograniczyć liczbę pobieranych prób. W układach laboratoryjnych niekorzystnym zjawiskiem, poddającym w wątpliwość jakość uzyskanych wyników, jest uzyskanie osadu o biocenozie różnej niż w skali technicznej (Melcer et al., 2003). W większości przypadków surowe dane zebrane w obiekcie wymagają obróbki. Należy zweryfikować procedury pobierania prób oraz uwzględnić ich specyfikę podczas analizy danych. Należy sprawdzić miejsce poboru prób tj. czy jest ono reprezentatywne dla procesu (dobrze wymieszane), czy postępowano wg metod standardowych (np. utrwalanie prób) i czy analizy są powtarzalne (Melcer et al., 2003). KONFIGURACJA MODELU ANALIZOWANEGO SYSTEMU Znając cel i zakres symulacji możliwe jest utworzenie wstępnej konfiguracji modelu analizowanego obiektu. Cel i planowany zestaw danych wyjściowych (wyników symulacji) określają zakres procesów, które powinny być zawarte w modelu obiektu. Modelowanie całej oczyszczalni nie jest konieczne, jeśli celem symulacji jest zbadanie pewnego fragmentu obiektu. Najczęściej modelowaniu i symulacji podlega proces osadu czynnego, włączając proces separacji zawiesin w osadnikach wtórnych, lecz z pominięciem np. ciągu przeróbki osadów oraz osadnika wstępnego (Hulsbeek i in., 2002). Należy jednak pamiętać, aby uwzględnić w modelu wszystkie strumienie mające wpływ na działanie systemu podlegającemu symulacji, np. strumień wód nadosadowych w przypadku modelowania procesu osadu czynnego. Korzystając z dostępnych danych konstrukcyjnych i eksploatacyjnych należy przeprowadzić analizę systemu mającą na celu określenie granic modelu, z wyszczególnieniem podsystemów i obiektów/urządzeń oraz zachodzących między nimi zależności (np. transfer masy i energii lub sygnały regulacyjne). Wstępny etap budowy modelu systemu polega na jego dokładnej analizie m.in. określeniem zakresu modelu i jego składników: podsystemów, urządzeń i procesów i ich współzależności (przepływ masy, energii, objętości i sygnałów regulacyjnych) (Langergraber i in. 2004). Vanrolleghem w modelu sytemu osadu czynnego wyróżnił trzy grupy modeli: model transferu masy (hydrauliczny i transferu tlenu), model sedymentacji i model przemian biochemicznych (Vanrolleghem i in. 2003). Stopień dokładności opisu właściwości hydraulicznych systemu zależy od celu pracy i konfiguracji urządzeń systemu. Na podstawie właściwości hydrodynamicznych komory osadu czynnego mogą być modelowane za pomocą: pojedynczego modelu reaktora o pełnym wymieszaniu, szeregu lub rozbudowanego układu modeli tego typu (Langergraber i in., 2004). Określenie charakterystyki transferu tlenu polega na wyznaczeniu efektywności transportu tlenu (KLa) z uwzględnieniem czynników eksploatacyjnych i biochemicznych (np. temperatura, zasolenie). W przeciągu dwóch ostatnich dekad opracowano różnorodne metody wyznaczania współczynnika KLa. Dodatkowo warto zauważyć, że dane określające dzienne zużycie energii elektrycznej przez dmuchawy oraz informacje udostępnione przez producenta/ów systemu napowietrzania mogą mieć znaczenie podczas wyznaczania KLa (Vanrolleghem i in., 2003). Wybór modelu osadnika (wstępnego, pośredniego lub wtórnego), podobnie jak w przypadku modelu biochemicznego, zależy od celu projektu. Szczegółowy opis działania osadnika jest konieczny, jeśli ma ono znaczący wpływ na zachowanie całego systemu, np. na wartość ChZT oraz stężenie N i P w ściekach oczyszczonych lub jeśli celem symulacji jest optymalizacja pracy osadnika (np. obniżenie zawartości zawiesiny w odpływie z urządzenia). Ważnym źródłem informacji na temat procesów zachodzących w osadniku są wyniki doświadczeń prowadzonych w skali technicznej i laboratoryjnej, opisane przykładowo w pracach Daigger i Roper (1986) oraz Ekama i Marais (1986). W modelu oczyszczalni powinny zostać uwzględnione procesy biochemiczne mogące zachodzić w osadniku. Istnieje szereg modeli matematycznych procesów biochemicznych zachodzących
6 200 w systemach oczyszczania ścieków. Do najczęściej wykorzystywanych w praktyce i najobszerniej opisanych w literaturze należy grupa modeli ASM (Activated Sludge Models) opracowanych przez grupę zadaniową organizacji IWA (Langergraber i in., 2004). Zbiór raportów grupy zadaniowej zawierających szczegółowy opis modeli ASM opublikowano w Henze i in. (2000). Wybór modelu przemian biochemicznych jest uzależniony od celu projektu, doświadczeń osoby opracowującej model danego obiektu i oczekiwań przyszłego użytkownika modelu (np. eksploatatora, doradcy), a zwłaszcza od procesów biochemicznych (ewentualnie chemicznego strącania fosforanów) zachodzących w oczyszczalni (np. usuwanie substancji organicznych, związków azotu, fosforu). Warto wziąć pod uwagę, że większość opracowań (teoretycznych i praktycznych) dotyczy modeli ASM, a zwłaszcza modelu ASM1, dlatego korzystając z mniej popularnych modeli należy zachować szczególną ostrożność (Langergraber i in., 2004). Metoda osadu czynnego jest wykorzystywana w oczyszczaniu nie tylko ścieków komunalnych lecz również ścieków przemysłowych zawierających związki organiczne np. z zakładów petrochemicznych, celulozowni, czy garbarni. Modele ASM zostały opracowane dla systemów oczyszczających ścieki komunalne. W niektórych przypadkach mogą być one bezpośrednio zastosowane do ścieków przemysłowych np. z przemysłu spożywczego. Często jednak właściwości dopływu i specyfika działania danej oczyszczalni ścieków przemysłowych znacznie odbiegają od systemów dla ścieków komunalnych, dlatego zastosowanie modelu ASM jest niemożliwe. W tym przypadku konieczne jest opracowanie modelu uwzględniającego charakterystykę procesu. W tym celu możliwe jest wykorzystanie jednego z dostępnych modeli, jako punktu wyjściowego (Melcer i in., 2003). MODEL MATEMATYCZNY WYMAGA BARDZIEJ SZCZEGÓŁOWEGO OPISU SKŁADU ŚCIEKÓW Ścieki są wieloskładnikową mieszaniną materii organicznej i nieorganicznej. W modelach osadu czynnego ASM i w wielu innych, właściwości ścieków określone są za pomocą wskaźników (tzw. frakcji modelowych) odbiegających od zbioru oznaczeń i pomiarów wykonywanych rutynowo w oczyszczalniach ścieków komunalnych. W celu określenie stężeń poszczególnych frakcji modelowych wykonuje się zarówno analizy fizyko-chemiczne (filtracyjne) i/lub biologiczne (respirometryczne i miareczkowe) (Petersen, 2000). Wyniki symulacji zależą od jakości danych wejściowych, stąd przewidywane przeznaczenie skalibrowanego modelu określa metodę i dokładność wyznaczenia poszczególnych frakcji. Najdokładniejsza charakterystyka ścieków wymagana jest, jeśli model będzie wykorzystywany w celach projektowych (Henze i in., 2000). Względna zawartość poszczególnych frakcji modelowych w ściekach dopływających do danej oczyszczalni jest w przybliżeniu stała, natomiast stężenie tych frakcji może podlegać znacznym wahaniom w perspektywie godzinowej i dziennej (Henze i in., 2000) Jeśli niemożliwe jest wykonanie analizy jakości ścieków pod kątem wymagań modelowych, lecz dostępne są typowe wyniki analizy ścieków (np. ChZT, N-NH 4, zawartość zawiesin), wtedy wyznaczenie frakcji modelowych można wykonać na podstawie danych literaturowych dla określonej strefy klimatycznej, rodzaju kanalizacji, stopnia oczyszczenia ścieków (ścieki surowe lub oczyszczone mechanicznie) (np. Ekama i in., 1986; Henze, 1992; Henze i in., 2000; Koch i in., 2000; Lesouef i in., 1992; Melcer i in., 2003; Hulsbeek i in., 2002). Metody fizyko-chemiczne, z których najczęściej wykorzystywaną jest metoda filtracyjna, pozwalają scharakteryzować ścieki w krótkim czasie i małym nakładem pracy. Metoda ta pozwala wyznaczyć wartość ChZT frakcji rozpuszczonej i nierozpuszczonej natomiast nie dostarcza bezpośrednich informacji na temat ich biodegradowalności. Metody biologiczne pozwalają na uzyskanie informacji na temat charakterystyki ścieków na podstawie obserwacji zachowania systemu osadu czynnego. Fakt, że frakcje modelowe w modelach typu ASM zdefiniowano ze względu na ich podatność na biodegradację, pozwala uznawać wyniki analiz biologicznych za bardziej miarodajne niż analizy fizykochemiczne. Zastosowanie metod biologicznych, mimo niewątpliwych korzyści jest związane z większymi nakładem pracy i środków finansowych oraz umiejętnością poprawnej interpretacji wyników. Metody biologiczne służą głównie do wyznaczania stężenia frakcji biodegradowalnych i biomasy. Wg Petersen (2000) wyznaczenie poszczególnych frakcji modelowych w oparciu o wyniki analiz fizykochemicznych może prowadzić do błędnych wyników. Metody fizyko-chemiczne pozwalają na poprawne wyznaczenie frakcji azotowych natomiast podział na poszczególne frakcje związków określanych za pomocą ChZT obarczony jest dozą niepewności.
7 201 KTÓRE PARAMETRY MODELU NALEŻY ZMIENIĆ W TRAKCIE KALIBRACJI? Modele osadu czynnego, podobnie jak modele matematyczne innych procesów, są uproszczeniem i przybliżeniem rzeczywistości i jako takie wymagają dostosowania w zależności od warunków prowadzenia procesu. W celu wyznaczenia parametrów modelu biokinetycznego wykorzystuje się najczęściej metody biologiczne polegające w znacznej mierze na pomiarze zmian stężenia tlenu oraz form azotu i fosforu na skutek działalności mikroorganizmów. Podczas planowania zakresu doświadczeń mających na celu wyznaczenie parametrów modelu powinny zostać wykorzystane wyniki analizy czułości. Analiza czułości służy do identyfikacji parametrów modelu mających największy wpływ na zmienne modelowe. Jako parametr należy rozumieć nie tylko współczynniki modelu biochemicznego (np. ASM), lecz także frakcje zanieczyszczeń w dopływie oraz parametry eksploatacyjne. Przedmiotem dodatkowych badań powinny być parametry mające największy wpływ na zmienne modelowe, natomiast parametrom o znikomym wpływie mogą zostać przypisane wartości domyślne (Melcer i in., 2003). Analizę czułości najczęściej wykonuje się w trakcie symulacji pracy systemu w stanie ustalonym z wykorzystaniem odpowiednio uśrednionych danych z układu rzeczywistego. DOSTOSOWANIE PARAMETRÓW MODELU Nie jest wskazane dostosowywanie wartości danego parametru, jeśli wyniki symulacji nie są wrażliwe na jego zmiany. W przypadku, gdy zmiana wartości parametru jest nieunikniona, powinna być ona wykonana we właściwym kierunku zgodnie z uznaniem i doświadczeniem wykonawcy. W inny przypadku zmiany parametrów związane są z niebezpieczeństwem, iż model nie będzie odzwierciedlał rzeczywistości. W danej chwili wartość tylko jednego parametru może być zmieniana. Niektóre parametry są ze sobą ściśle powiązane, dlatego niemożliwa jest ocena wpływu jednoczesnej zmiany kilku parametrów. Dla każdej pary parametrów znajdujących się w interakcji tylko parametr wykazujący większy wpływ na wyniki symulacji powinien być dostosowywany. We wstępnej symulacji wykorzystuje się domyślne wartości parametrów stechiometrycznych i kinetycznych modelu osadu czynnego (podane w literaturze lub zawarte w oprogramowaniu symulacyjnym). Uznaje się, że domyślny zbiór parametrów nie powinien być poddawany znacznym modyfikacjom, będących najczęściej rezultatem błędnego scharakteryzowania sytemu (np. ilości osadu nadmiernego, frakcji modelowych w ściekach, hydrodynamiki komór osadu czynnego). Należy podkreślić, że domyślne wartości parametrów wyznaczone na podstawie badań dla ścieków komunalnych mogą być nieodpowiednie zarówno dla ścieków przemysłowych, jak i ścieków o dużym udziale przemysłowych wód odpadowych (Melcer i in., 2003; Hulsbeek i in., 2002). WERYFIKACJA POPRAWNOŚCI KALIBRACJI MODELU Podczas weryfikacji kalibracji modelu wartości jego parametrów pozostają niezmienione. Dane pomiarowe wykorzystane podczas weryfikacji powinny pochodzić z okresu odmiennego od użytego podczas kalibracji. Różnice te mogą wynikać z odmiennej temperatury, wieku osadu, warunków eksploatacyjnych (np. liczby pracujących osadników) (Langergraber i in., 2004; Sin i in., 2005). PROTOKOŁY KALIBRACYJNE STANDARDOWA PROCEDURA KALIBRACJI Ważnym źródłem informacji związanych z praktycznymi aspektami kalibracji są tzw. protokoły kalibracyjne (z ang. calibration protocols), które opracowano z myślą o usystematyzowaniu przebiegu procesu kalibracji i wyznaczeniu jednolitych kryteriów umożliwiających określenie i porównanie wyników symulacji Motywacją do opublikowania protokołów kalibracyjnych był fakt, że dotychczasowo opisane w literaturze symulacje procesów oczyszczania ścieków zazwyczaj różniły się pod wieloma względami, utrudniając lub uniemożliwiając ich porównanie i ocenę. Najpopularniejsze protokoły kalibracyjne zostały opracowane przez organizacje europejskie HSG (Hochschulgruppe, grupa badaczy z krajów niemieckojęzycznych) (Langergraber i in., 2004), STOWA (Hulsbeek in., 2002), BIOMATH (Department of Applied Mathematics, Biometrics and Process Control, Ghent University, Belgium) (Vanrolleghem i in., 2003) oraz północnoamerykańską WERF (Water Environment Research Foundation) (Melcer i in., 2003). W artykule Sin i in. (2005) przedstawiono analizę SWOT (analizę
8 202 mocnych i słabych punktów, możliwości i zagrożeń) wymienionych protokołów kalibracyjnych. Protokoły kalibracyjne mają wiele podobieństw, m.in. strukturę, w której pierwszym etapem jest określenie celu kalibracji. Wszystkie podkreślają istotność analizy jakości danych wejściowych i weryfikacji wyników kalibracji. Istnieją również istotne różnice pomiędzy nimi w podejściu do sposobu kalibracji, np. w metodyce badań mających na celu wyznaczenie zmiennych modelowych w dopływie do układu i parametrów modelu, w przebiegu dodatkowych pomiarów w układzie rzeczywistym czy w procedurze dostosowywania parametrów modelu. Wspólną cechą wymienionych protokołów kalibracyjnych jest zalecany porządek kolejnych etapów kalibracji, natomiast podstawowe różnice pomiędzy nimi wynikają z sposobu wykonania poszczególnych etapów procesu kalibracji modelu (Sin i in., 2005). PODSUMOWANIE Niełatwego zadania usystematyzowania wiedzy na temat praktycznych aspektów modelowania systemów osadu czynnego podjęła się grupa zadaniowa Good Modelling Practice (GMP) działająca w ramach organizacji IWA. Głównym kierunkiem działania tej grupy jest opracowanie ujednoliconego protokołu kalibracyjnego, który byłby kompilacją mocnych punktów wymienionych protokołów kalibracyjnych i wielu rozproszonych informacji dotyczących modelowania systemów oczyszczania ścieków. Protokół ten zostanie wydany w formie raportu naukowotechnicznego przez wydawnictwo IWA. Efekty działalności grupy (m.in. roboczą wersję protokołu) można śledzić na stronie WWW grupy GMP: Potrzeba stworzenia ujednoliconego protokołu kalibracyjnego jest związana z faktem, iż możliwość wykorzystania procedur opisanych w protokołach kalibracyjnych w symulacji pracy systemów osadu czynnego jest nieco osłabiona ze względu na: Wąski zakres ich stosowalności, ograniczony do oczyszczania ścieków komunalnych; Techniczne ograniczenia aparatury pomiarowej; Problem interpretacji wyników doświadczeń prowadzonych w skali laboratoryjnej w kontekście modelowania obiektu w skali technicznej; Konieczność przeprowadzenia koszto- i czasochłonnych sesji pomiarowych. Dąży się jednak do optymalizacji ich wykonania przy pomocy metod matematycznych, mających na celu zwiększenie zakresu uzyskiwanych informacji przy jednoczesnym obniżeniu kosztu pomiaru; Istotną złożoność modeli systemów w stosunku do ilości i jakości danych dostępnych w obiektach skali technicznej. Dodatkowo, z inżynierskiego punktu widzenia, istnieje konieczność znalezienia złotego środka pomiędzy naukowym a pragmatycznym podejściem do wykonania kalibracji modelu, jakże często ograniczonej dostępnością czasu, budżetu, wykwalifikowanej kadry i odpowiedniego wyposażenia (Sin i in., 2005). W trakcie opracowywania ujednoliconego protokołu kalibracyjnego, opisane powyżej ograniczenia wynikające ze stosowania dotychczasowych protokołów kalibracyjnych, powinny zostać zminimalizowane. Ważnym źródłem informacji w tej materii będą raporty opisujące przebieg symulacji wykonanej zgodnie z wytycznymi danego protokołu (tzw. case studies). LITERATURA BATSTONE D.J., KELLER J., ANGELIDAKI I., KALYUZHNYI S.V., PAVLOSTATHIS S.G., ROZZI A., SANDERS W.T.M., SIEGRIST H., VAVILIN V.A., (2002): Anaerobic Digestion Model No.1 (ADM1). IWA Scientific and Technical Report #13. IWA Publishing, London, UK. CHAMBERS B. and JONES G. L. (1988) Optimisation and uprating of activated sludge plants by ecient process design. Wat. Sci. Tech., 20, ÇINAR Ö., DAIGGER G.T., GRAEF S.P. (1998): Evaluation of IAWQ Activated Sludge Model No.2 using steady-state data from four full-scale wastewater treatment plants. Water Environ. Res., 70 (6), pp COPP, J.B., The COST Simulation Benchmark: Description and Simulator Manual. Office for Official Publications of the European Community, Luxembourg. ISBN s DAIGGER G.T, ROPER R.E., (1985): The relationship between SVI and activated sludge settling characteristics, J. Wat. Pollut. Cont. Fed., 57(8),
9 203 DOLD, P., EKAMA, G.A., MARAIS, G.V.R., (1980): A general model for the activated sludge process. Prog. Water Tech. 12 (6), EKAMA G.A., MARAIS G.v.R, (1986): Sludge settleability and secondary settling tank design procedures. Wat. Pollut. Control, 85(1), EKAMA G.A., DOLD P.L., MARAIS G.v.R. (1986) Procedures for determining COD fractions and the maximum specific growth rate of heterotrophs in activated sludge systems. Wat. Sci. Tech., 18 (6), pp GERNAEY K. V., van LOOSDRECHT M.C.M., HENZE M., LIND M., S.B. JØRGENSEN, (2004): Activated sludge wastewater treatment plant modelling and simulation: state of the art. Environmental Modelling & Software 19 (2004) GUJER W., (2006): Activated sludge modelling: past, present and future. Wat. Sci. Tech., 53(3), pp HENZE M., GRADY C.P.L., JR., GUJER W., MARAIS G.V.R., MATSUO T., (1987): Activated Sludge Model No. 1. IAWQ Scientific and Technical Report No. 1, London, UK. HENZE M. (1992): Characterization of wastewater for modelling of activated sludge processes. Wat. Sci. Tech., 25 (6), pp HENZE M., GUJER W., MINO T., van LOOSDRECHT M. (2000): Activated sludge models ASM1, ASM2, ASM2D and ASM3. IWA Scientific and Technical Report No. 9. IWA Publishing, London, UK. HULSBEEK, J.J.W., KRUIT, J., ROELEVELD, P.J., van LOOSDRECHT M.C.M. (2002): A practical protocol for dynamic modelling of activated sludge systems. Wat. Sci. Tech., 45 (6), pp JONES G. L. (1978) A mathematical model for bacterial growth and substrate utilisation in the activated-sludge process. In Mathematical Models in Water Pollution Control, ed. A. James, pp John Wiley and Sons, London. KOCH, G., M. KÜHNI, GUJER, W., SIEGRIST, H. (2000): Calibration and Validation of Activated Sludge Model No. 3 for Swiss Municipal Wastewater. Wat. Res., 34(14), pp LANGERGRABER G., RIEGER L., WINKLER S., ALEX J., WIESE J., OWERDIECK C., AHNERT M., SIMON J., MAURER M., (2004): A guideline for simulation studies of wastewater treatment plants. Wat. Sci. Tech. 50 (7), LESOUEF A., PAYRANDEAU M., ROGALLA F., KLEIBER B. (1992): Optimizing nitrogen removal reactor configurations by on-site calibration of the IAWPRC Activated Sludge Model. Wat. Sci. Tech., 25 (6), pp MAKINIA J., SWINARSKI M., DOBIEGALA E. (2002): Experiences with computer simulation at two large wastewater treatment plants in northern Poland. Wat. Sci. Tech., 45(6), pp MELCER, H., DOLD, P.L., JONES, R.M., BYE, C.M., TAKÁCS, I.,STENSEL, H.D., WILSON, A.W., SUN, P., BURY, S., (2003): Methods for wastewater characterisation in activated sludge modeling. Water Environment Research Foundation (WERF), Alexandria, VA, USA. MINO T., SAN PEDRO D.C., YAMAMOTO S., MATSUO T., (1997): Application of the IAWQ activated sludge model to nutrient removal process. Wat. Sci. Tech., 35(8), MURNLEITNER E., KUBA T., van LOOSDRECHT M.C.M. and HEIJNEN J.J. (1997): An integrated metabolic model for the aerobic and denitrifying biological phosphorus removal. Biotechnol. Bioeng., 54, NOPENS I., BATSTONE D. J., COPP J.B., JEPPSSON U., VOLCKE E., ALEX J., VANROLLEGHEM P.A., (2009): An ASM/ADM model interface for dynamic plantwide simulation. Water R e s., 43, OLSSON G., NEWELL B., (1999): Wastewater Treatment Systems. Modelling, Diagnosis and Control. IWA Publishing, London, UK. PETERSEN B. (2000): Calibration, identifiability and optimal experimental design of activated sludge models. Ph.D. Thesis, Ghent University, Belgium. RIEGER L., KOCH G., KÜHNI M., GUJER W. and SIEGRIST H. (2001): The EAWAG Bio-P module for Activated Sludge Model No. 3. Water Res., 35,
10 204 SIN G., VAN HULLE S.W.H., DE PAUW D. J.W., van GRIENSVEN A., VANROLLEGHEM P.A., (2005): A critical comparison of systematic calibration protocols for activated sludge models: A SWOT analysis. Wat. Res. 39, STOKES, A.J., WEST, J.R., FORSTER, C.F. and DAVIES, W.J. (2000): Understanding some of the differences between the COD- and BODbased models offered in STOAT. Water Res., 34(4), VANHOOREN H., MEIRLAEN J., AMERLINCK Y., CLAEYS F., VANGHELUWE H., VANROLLEGHEM P.A. (2003): WEST: modelling biological wastewater treatment. J. Hydroinformatics, 5 (1), VANROLLEGHEM P.A., INSEL G., PETERSEN B., SIN G., DE PAUW D., NOPENS I., DOVERMANN H., WEIJERS S., GERNAEY K., (2003): A Comprehensive Model Calibration Procedure For Activated Sludge Models. W: Proceedings: WEFTEC 2003, 76 th Annual Technical Exhibition and Conference. October 11-15, 2003, Los Angeles, CA, USA. Van VELDHUIZEN H.M., van LOOSDRECHT M.C.M., HEIJNEN J.J. (1999): Modelling biological phosphorus and nitrogen removal in a full scale activated sludge process. Water Res., 33, WINKLER S., MÜLLER-RECHBERGER H., NOWAK O., SVARDAL K., WANDL G. (2001): A new approach towards modelling of the carbon degradation cycle at two-stage activated sludge plants. Wat. Sci. Tech., 43(7), WEIJERS S.R., VANROLLEGHEM P.A., (1997): A procedure for selecting best identifiable parameters in calibrating activated sludge model no. 1 to full scale plant data. Wat. Sci. Tech. 36 (5),
MODEL OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW JAKO NARZĘDZIE DO OPTYMALIZACJI PROCESÓW BIOLOGICZNYCH
modelowanie, ASM, oczyszczalnia ścieków, tlen rozpuszczony, recyrkulacja Kamil WIŚNIEWSKI* MODEL OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW JAKO NARZĘDZIE DO OPTYMALIZACJI PROCESÓW BIOLOGICZNYCH W artykule pokazano przykład
Bardziej szczegółowoBADANIA PODATNOŚCI ŚCIEKÓW Z ZAKŁADU CUKIERNICZEGO NA OCZYSZCZANIE METODĄ OSADU CZYNNEGO
oczyszczanie, ścieki przemysłowe, przemysł cukierniczy Katarzyna RUCKA, Piotr BALBIERZ, Michał MAŃCZAK** BADANIA PODATNOŚCI ŚCIEKÓW Z ZAKŁADU CUKIERNICZEGO NA OCZYSZCZANIE METODĄ OSADU CZYNNEGO Przedstawiono
Bardziej szczegółowoBADANIA SYMULACYJNE STRATEGII STEROWANIA OPARTEJ O POMIARY STOPNIA WYKORZYSTANIA TLENU METODĄ OFF-GAS
Kamil JANIAK, Piotr BALBIERZ, Marta KNAP* Stopień wykorzystania tlenu, symulacje komputerowe, optymalizacja, sterowanie napowietrzaniem BADANIA SYMULACYJNE STRATEGII STEROWANIA OPARTEJ O POMIARY STOPNIA
Bardziej szczegółowoDYNAMICZNA SYMULACJA KOMPUTEROWA BIOLOGICZNEGO USUWANIA ZWIĄZKÓW BIOGENNYCH NA PRZYKŁADZIE OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W ZAMOŚCIU
DYNAMICZNA SYMULACJA KOMPUTEROWA BIOLOGICZNEGO USUWANIA ZWIĄZKÓW BIOGENNYCH NA PRZYKŁADZIE OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W ZAMOŚCIU Jerzy Mikosz Politechnika Krakowska Instytut Zaopatrzenia w Wodę i Ochrony Środowiska
Bardziej szczegółowoWykorzystanie modelu fermentacji beztlenowej ADM1 do estymacji produkcji metanu w bigazowniach rolniczych
Wykorzystanie modelu fermentacji beztlenowej ADM1 do estymacji produkcji metanu w bigazowniach rolniczych Ireneusz Białobrzewski a, Ewa Klimiuk b, Marek Markowski a, Katarzyna Bułkowska b University of
Bardziej szczegółowoOCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW PRZEMYSŁOWYCH O DUŻEJ ZAWARTOŚCI OLEJÓW NA ZŁOŻU BIOLOGICZNYM
ścieki przemysłowe, złoże biologiczne Katarzyna RUCKA, Małgorzata BALBIERZ* OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW PRZEMYSŁOWYCH O DUŻEJ ZAWARTOŚCI OLEJÓW NA ZŁOŻU BIOLOGICZNYM Przedstawiono wyniki laboratoryjnych badań
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Załącznik nr 1 do procedury nr W_PR_1 Nazwa przedmiotu: Technologia Wastewater technology Kierunek: inżynieria środowiska Kod przedmiotu: 5.3.1 Rodzaj przedmiotu: obieralny, moduł 5.3 Poziom kształcenia:
Bardziej szczegółowoModelowanie jako sposób opisu rzeczywistości. Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych Politechnika Łódzka
Modelowanie jako sposób opisu rzeczywistości Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych Politechnika Łódzka 2015 Wprowadzenie: Modelowanie i symulacja PROBLEM: Podstawowy problem z opisem otaczającej
Bardziej szczegółowoOCENA MOŻLIWOŚCI OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Z ZAKŁADU PRZEMYSŁU CUKIERNICZEGO
ścieki przemysłowe, przemysł cukierniczy, oczyszczanie ścieków Katarzyna RUCKA, Piotr BALBIERZ, Michał MAŃCZAK * OCENA MOŻLIWOŚCI OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Z ZAKŁADU PRZEMYSŁU CUKIERNICZEGO Przeprowadzono ocenę
Bardziej szczegółowoOpis programu studiów
IV. Opis programu studiów Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora nr 35/19 z dnia 12 czerwca 2019 r. 3. KARTA PRZEDMIOTU Kierunek studiów Poziom kształcenia Profil studiów i tryb prowadzenia studiów Zakres
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE KOMPUTEROWEJ SYMULACJI W PROCESIE KSZTAŁCENIA INŻYNIERA BRANŻY SANITARNEJ
Zeszyty Naukowe Wydziału Elektrotechniki i Automatyki Politechniki Gdańskiej Nr 48 III Konferencja etechnologie w Kształceniu Inżynierów etee 2016 Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie,
Bardziej szczegółowoMULTI BIOSYSTEM MBS. Nowoczesne technologie oczyszczania ścieków przemysłowych Multi BioSystem MBS
MULTI BIOSYSTEM MBS Nowoczesne technologie oczyszczania ścieków przemysłowych Multi BioSystem MBS TECHNOLOGIA MBS ZAPEWNIA: Efektywność oczyszczania, mająca na uwadze proekologiczne wartości; Aspekty ekonomiczne,
Bardziej szczegółowoOKREŚLENIE PARAMETRÓW BIOKINETYCZNEGO MODELU OSADU CZYNNEGO ASDM DLA OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW PRACUJĄCEJ W TECHNOLOGII SEKWENCYJNO PRZEPŁYWOWEJ
Inżynieria Ekologiczna Ecological Engineering Vol. 41, 2015, 79 89 DOI: 10.12912/23920629/1831 OKREŚLENIE PARAMETRÓW BIOKINETYCZNEGO MODELU OSADU CZYNNEGO ASDM DLA OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW PRACUJĄCEJ W TECHNOLOGII
Bardziej szczegółowoPOZYSKIWANIE OSADU NADMIERNEGO W STANDARDOWYM UKŁADZIE STEROWANIA OCZYSZCZALNIĄ ŚCIEKÓW
Inżynieria Rolnicza 4(129)/2011 POZYSKIWANIE OSADU NADMIERNEGO W STANDARDOWYM UKŁADZIE STEROWANIA OCZYSZCZALNIĄ ŚCIEKÓW Marcin Tomasik, Łukasz Tyrlik Katedra Energetyki i Automatyzacji Procesów Rolniczych,
Bardziej szczegółowoBADANIA TECHNOLOGICZNE OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Z PRZEMYSŁU CUKIERNICZEGO METODĄ OSADU CZYNNEGO
Katarzyna RUCKA*, Michał MAŃCZAK*, Piotr BALBIERZ* ścieki przemysłowe, reaktor SBR, biologiczne oczyszczanie ścieków BADANIA TECHNOLOGICZNE OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Z PRZEMYSŁU CUKIERNICZEGO METODĄ OSADU CZYNNEGO
Bardziej szczegółowoINNOWACYJNE ŹRÓDŁO WĘGLA DLA WSPOMAGANIA DENITRYFIKACJI W KOMUNALNYCH OCZYSZCZALNIACH ŚCIEKÓW
INNOWACYJNE ŹRÓDŁO WĘGLA DLA WSPOMAGANIA DENITRYFIKACJI W KOMUNALNYCH OCZYSZCZALNIACH ŚCIEKÓW Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego
Bardziej szczegółowoRozwinięciem powyższej technologii jest Technologia BioSBR/CFSBR - technologia EKOWATER brak konkurencji
Oczyszczalnia SBR Oczyszczalnia SBR stanowi nowatorskie podejście do problematyki oczyszczania ścieków. Technologia zapewnia całkowitą redukcję zanieczyszczeń uzyskując bardzo stabilny efekt końcowy nie
Bardziej szczegółowoZastosowanie wielowymiarowego nieliniowego algorytmu predykcyjnego do sterowania stężeniem tlenu
Zastosowanie wielowymiarowego nieliniowego algorytmu predykcyjnego do sterowania stężeniem tlenu Robert Piotrowski Monitoring i automatyzacja w ochronie środowiska Streszczenie: W artykule zaprojektowano
Bardziej szczegółowoUwarunkowania prawne obejmujące zagadnienia dotyczące wprowadzania ścieków komunalnych do środowiska
Uwarunkowania prawne obejmujące zagadnienia dotyczące wprowadzania ścieków komunalnych do środowiska Katarzyna Kurowska Ścieki komunalne - definicja Istotnym warunkiem prawidłowej oceny wymagań, jakim
Bardziej szczegółowoPoprzednie spotkania. Cel projektu INCAS
Gdańsk-Pomlewo, 15-17 kwietnia 212 r. Seminarium naukowo-techniczne pt. Praktyczne aspekty dawkowania alternatywnych źródeł węgla w oczyszczalniach ścieków od badań laboratoryjnych do zastosowań w skali
Bardziej szczegółowoINDYWIDUALNE SYSTEMY OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW A OCHRONA WÓD PODZIEMNYCH
INDYWIDUALNE SYSTEMY OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW A OCHRONA WÓD PODZIEMNYCH Opracowała: Klaudia Bukowska ZAOPATRZENIE W WODĘ A OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW Zbiorowe zaopatrzenie w wodę Indywidualne zaopatrzenie w wodę
Bardziej szczegółowo3.10 Czyszczenie i konserwacja kanalizacji 121 3.11 Kontrola odprowadzania ścieków rzemieślniczo-przemysłowych (podczyszczanie ścieków) 127 3.
Spis treści 1. Wiadomości ogólne, ochrona wód 17 1.1 Gospodarkawodna 17 1.2 Polskie prawo wodne 25 1.2.1 Rodzaj wód 27 1.2.2 Własność wód 27 1.2.3 Koizystaniezwód 28 1.2.3.1 Powszechne koizystaniezwód
Bardziej szczegółowoOsad nadmierny Jak się go pozbyć?
Osad nadmierny Jak się go pozbyć? AquaSlat Ltd. Rozwiązanie problemu Osad nadmierny jest niewygodnym problemem dla zarządów oczyszczalni i społeczeństwa. Jak dotąd nie sprecyzowano powszechnie akceptowalnej
Bardziej szczegółowoWeryfikacja założeń do projektu modernizacji małej oczyszczalni ścieków z uwzględnieniem nowej interpretacji wymagań prawnych
OCHRONA ŚRODOWISKA Vol. 36 2014 Nr 1 Jerzy Mikosz, Zbigniew Mucha Weryfikacja założeń do projektu modernizacji małej oczyszczalni ścieków z uwzględnieniem nowej interpretacji wymagań prawnych W Traktacie
Bardziej szczegółowoNOWOCZESNE TECHNOLOGIE ENERGETYCZNE Rola modelowania fizycznego i numerycznego
Politechnika Częstochowska Katedra Inżynierii Energii NOWOCZESNE TECHNOLOGIE ENERGETYCZNE Rola modelowania fizycznego i numerycznego dr hab. inż. Zbigniew BIS, prof P.Cz. dr inż. Robert ZARZYCKI Wstęp
Bardziej szczegółowodr inż. Katarzyna Umiejewska inż. Aleksandra Bachanek inż. Ilona Niewęgłowska mgr inż. Grzegorz Koczkodaj
dr inż. Katarzyna Umiejewska inż. Aleksandra Bachanek inż. Ilona Niewęgłowska mgr inż. Grzegorz Koczkodaj Zakład produkuje sery o różnej wielkości i kształcie. Do asortymentu należą :» kręgi: waga 3-8
Bardziej szczegółowoBADANIA ZNACZNIKOWE CHARAKTERYSTYKI HYDRODYMAMICZNEJ CYRKULACYJNYCH KOMÓR OSADU CZYNNEGO
Marta KNAP, Piotr BALBIERZ, Kamil JANIAK* reaktor cyrkulacyjny, charakterystyka hydrodynamiczna, komora osadu czynnego, Rodamina WT, badania znacznikowe BADANIA ZNACZNIKOWE CHARAKTERYSTYKI HYDRODYMAMICZNEJ
Bardziej szczegółowoOczyszczanie Ścieków
Oczyszczanie Ścieków Oczyszczanie Ścieków WYKŁAD 7 Typy reaktorów Reaktory z idealnym pełnym wymieszaniem Reaktor idealnie mieszany W każdym punkcie reaktora stężenie w danym czasie jest stałe- nie ma
Bardziej szczegółowoAnkieta dotycząca gospodarki wodno-ściekowej w 2006 r.
... Data wypełnienia ankiety Ankieta dotycząca gospodarki wodno-ściekowej w 2006 r. Nazwa zakładu: Adres: Gmina: Powiat: REGON: Branża (wg EKD): Gospodarka wodna w roku 2006 r. I. Pobór wody z ujęć własnych:
Bardziej szczegółowoCharakterystyka ścieków surowych na podstawie frakcji ChZT
Inżynieria i Ochrona Środowiska 2011, t. 14, nr 2, s. 145-156 Zofia SADECKA, Ewelina PŁUCIENNIK-KOROPCZUK, Aleksandra SIECIECHOWICZ* Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Inżynierii Środowiska ul. prof.
Bardziej szczegółowoOpis modułu kształcenia Symulacja przemysłowych procesów technologicznych część I
Opis modułu kształcenia Symulacja część I Nazwa podyplomowych Nazwa obszaru kształcenia, w zakresie którego są prowadzone studia podyplomowe Nazwa kierunku, z którym jest związany zakres podyplomowych
Bardziej szczegółowoMODELOWANIE MATEMATYCZNE PROCESU WSPÓLNEJ FERMENTACJI OSADÓW ŚCIEKOWYCH ORAZ ODPADÓW ORGANICZNYCH Z WYKORZYSTANIEM MODELU ADM1
Stanisław MIODOŃSKI, Krzysztof ISKRA* modelowanie matematyczne, ADM1, tłuszcze odpadowe MODELOWANIE MATEMATYCZNE PROCESU WSPÓLNEJ FERMENTACJI OSADÓW ŚCIEKOWYCH ORAZ ODPADÓW ORGANICZNYCH Z WYKORZYSTANIEM
Bardziej szczegółowoJAK WYZNACZA SIĘ PARAMETRY WALIDACYJNE
JAK WYZNACZA SIĘ PARAMETRY WALIDACYJNE 1 Przykład walidacji procedury analitycznej Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/1 80-33 GDAŃSK
Bardziej szczegółowoModelowanie bilansu energetycznego pomieszczeń (1)
Wydział Inżynierii Środowiska Politechnika Wrocławska Modelowanie bilansu energetycznego pomieszczeń (1) 2 / 7 Na czym polega ćwiczenie? Ćwiczenie polega na badaniu modelu nagrzewnicy wodnej i chłodnicy
Bardziej szczegółowoWYNIKI BADAŃ PODATNOŚCI ŚCIEKÓW NA ROZKŁAD BIOLOGICZNY FRAKCJE ChZT NA PRZYKŁADZIE OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W RYBNIKU
PRACE NAUKOWE GIG GÓRNICTWO I ŚRODOWISKO RESEARCH REPORTS MINING AND ENVIRONMENT Kwartalnik Quarterly 4/2010 Dariusz Zdebik, Marcin Głodniok * WYNIKI BADAŃ PODATNOŚCI ŚCIEKÓW NA ROZKŁAD BIOLOGICZNY FRAKCJE
Bardziej szczegółowoE-E-A-1008-s5 Komputerowa Symulacja Układów Nazwa modułu. Dynamicznych. Elektrotechnika I stopień Ogólno akademicki. Przedmiot kierunkowy
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu E-E-A-1008-s5 Komputerowa Symulacja Układów Nazwa modułu Dynamicznych Nazwa modułu w języku
Bardziej szczegółowo6 C2A_W02_03 Ma wiedzę z zakresu logistyki produktów przerobu ropy naftowej i produktów polimerowych.
Efekty dla studiów drugiego stopnia profil ogólnoakademicki na kierunku Technologia Chemiczna na Wydziale Budownictwa Mechaniki i Petrochemii w Płocku, gdzie: * Odniesienie- oznacza odniesienie do efektów
Bardziej szczegółowoOCENA FUNKCJONOWANIA OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W DYNOWIE THE EVALUATION OF WASTEWATER TREATMENT PLANT IN DYNÓW
Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie OCENA FUNKCJONOWANIA OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W DYNOWIE Abstrakt W artykule przedstawiono charakterystykę jakościową ścieków dopływających i odpływających z
Bardziej szczegółowo14. CZYNNOŚCI SERWISOWE
14. CZYNNOŚCI SERWISOWE 14.1 Przegląd miesięczny Dopływ: kontrola kolektora dopływowego kontrola kolektora odpływowego Reaktor biologiczny: kontrola powierzchni i czystości wody w osadniku wtórnym kontrola
Bardziej szczegółowoWpływ ścieków przemysłowych i kofermentatów na prowadzenie procesu fermentacji osadów ściekowych
Wpływ ścieków przemysłowych i kofermentatów na prowadzenie procesu fermentacji osadów ściekowych Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Lesznie Helsinki, 06.02.2018 Project BEST
Bardziej szczegółowodr Karol Trojanowicz Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie Instytut Politechniczny Zakład Inżynierii Środowiska
Związek pomiędzy wzrostem wydajności wytwarzania biogazu i samowystarczalnością energetyczną oczyszczalni ścieków a technologią autotroficznej deamonifikacji (proces ANAMMOX) dr Karol Trojanowicz Państwowa
Bardziej szczegółowoZOFIA SADECKA, EWELINA PŁUCIENNIK-KOROPCZUK, ALEKSANDRA SIECIECHOWICZ MODELE BIOKINETYCZNE ASM
UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI ZESZYTY NAUKOWE NR 141 Nr 21 INŻYNIERIA ŚRODOWISKA 2011 ZOFIA SADECKA, EWELINA PŁUCIENNIK-KOROPCZUK, ALEKSANDRA SIECIECHOWICZ MODELE BIOKINETYCZNE ASM S t r e s z c z e n i e
Bardziej szczegółowoWanda Wołyńska Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego Oddział Cukrownictwa. IBPRS Oddział Cukrownictwa Łódź, czerwiec 2013r.
Wanda Wołyńska Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego Oddział Cukrownictwa Łódź, 25-26 czerwiec 2013r. 1 Badania fizyko-chemiczne wód i ścieków wykonywane są w różnych celach i w zależności
Bardziej szczegółowoOczyszczanie ścieków miejskich w Bydgoszczy
Oczyszczanie ścieków miejskich w Bydgoszczy Katarzyna Chruścicka Mariusz Staszczyszyn Zbysław Dymaczewski Bydgoszcz, 19 kwietnia 20181 Plan prezentacji Historia oczyszczania ścieków w Bydgoszczy Stan obecny:
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Kierunek: Informatyka Rodzaj przedmiotu: moduł specjalności obowiązkowy: Inżynieria oprogramowania, Sieci komputerowe Rodzaj zajęć: wykład, laboratorium MODELOWANIE I SYMULACJA Modelling
Bardziej szczegółowoKrytyczne czynniki sukcesu w zarządzaniu projektami
Seweryn SPAŁEK Krytyczne czynniki sukcesu w zarządzaniu projektami MONOGRAFIA Wydawnictwo Politechniki Śląskiej Gliwice 2004 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE 5 1. ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI W ORGANIZACJI 13 1.1. Zarządzanie
Bardziej szczegółowoGliwice, r.
WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI KATEDRA BIOTECHNOLOGII ŚRODOWISKOWEJ UL. AKADEMICKA 2 44-100 GLIWICE T: +48 32 237 29 15 T: +48 32 237 28 24 F: +48 32 237 29 46 kbs@polsl.gliwice.pl N I P :
Bardziej szczegółowoElektrotechnika I stopień Ogólno akademicki. Przedmiot kierunkowy. Obowiązkowy Polski VI semestr zimowy
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013
Bardziej szczegółowoOczyszczanie ścieków w reaktorach BPR z całkowitą redukcją osadu nadmiernego
Oczyszczanie ścieków w reaktorach BPR z całkowitą redukcją osadu nadmiernego Osad nadmierny jest niewygodnym problemem dla zarządów oczyszczalni i społeczeństwa. Jak dotąd nie sprecyzowano powszechnie
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Kierunek: Biotechnologia Rodzaj przedmiotu: Obieralny, moduł 5.1 Rodzaj zajęć: wykład, laboratorium Profil kształcenia: ogólnoakademicki Technologie wody i ścieków Water and wastewater
Bardziej szczegółowoWieloobszarowy miękkoprzełączalny regulator PI w sterowaniu stężeniem tlenu w biologicznej oczyszczalni ścieków
Pomiary Automatyka Robotyka / Wieloobszarowy miękkoprzełączalny regulator PI w sterowaniu stężeniem tlenu w biologicznej oczyszczalni ścieków Tomasz Zubowicz Robert Piotrowski Mieczysław. A. Brdyś Napowietrzanie
Bardziej szczegółowoANALIZA EFEKTYWNOŚCI USUWANIA ZANIECZYSZCZEŃ ZE ŚCIEKÓW W OCZYSZCZALNI W WOLI DALSZEJ K/ŁAŃCUTA
Polish Journal for Sustainable Development Tom 19 rok 215 * JUSTYNA KOC-JURCZYK, ŁUKASZ JURCZYK Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy Katedra Biologicznych Podstaw Rolnictwa i Edukacji Środowiskowej
Bardziej szczegółowoWpływ azotynów i zewnętrznych źródeł węgla na efektywność usuwania azotu w procesie nitryfikacji denitryfikacji w reaktorze SBR
Politechnika Gdańska, Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska Wpływ azotynów i zewnętrznych źródeł węgla na efektywność usuwania azotu w procesie nitryfikacji denitryfikacji w reaktorze SBR J. MAJTACZ,
Bardziej szczegółowoNowa rola gospodarki wodno-ściekowej w rozwoju miast i ograniczaniu zmian klimatycznych
II Forum Ochrony Środowiska Ekologia stymulatorem rozwoju miast Nowa rola gospodarki wodno-ściekowej w rozwoju miast i ograniczaniu zmian klimatycznych Marek Gromiec Warszawa, 15 luty 2016 Paradygmat NEW
Bardziej szczegółowoPLANY I PROGRAMY STUDIÓW
WYDZIAŁ INŻYNIERII PRODUKCJI I LOGISTYKI PLANY I PROGRAMY STUDIÓW STUDY PLANS AND PROGRAMS KIERUNEK STUDIÓW FIELD OF STUDY - ZARZĄDZANIE I INŻYNIERIA PRODUKCJI - MANAGEMENT AND PRODUCTION ENGINEERING Studia
Bardziej szczegółowoWprowadzenie. Danuta WOCHOWSKA Jerzy JEZNACH
Danuta WOCHOWSKA Jerzy JEZNACH Katedra Kształtowania Środowiska SGGW Department of Environmental Improvement WAU Skuteczność hydrofitowego systemu doczyszczania ścieków komunalnych obciąŝonych zmiennym
Bardziej szczegółowoWeryfikacja eksploatacyjna danych wyjściowych do modelowania procesów usuwania związków biogennych
Weryfikacja eksploatacyjna danych wyjściowych do modelowania procesów usuwania związków biogennych Jerzy Mikosz 1 /Jerzy Kurbiel 2 STRESZCZENIE W oczyszczalni ścieków w Zamościu przeprowadzono badania,
Bardziej szczegółowoKIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK TECHNOLOGIE OCHRONY ŚRODOWISKA P O L I T E C H N I K A POZNAŃSKA WYDZIAŁ TECHNOLOGII CHEMICZNEJ
P O L I T E C H N I K A POZNAŃSKA WYDZIAŁ TECHNOLOGII CHEMICZNEJ ul. Piotrowo 3 60-965 POZNAŃ tel. 061 6652351 fax 061 6652852 E-mail: office_dctf@put.poznan.pl http://www.fct.put.poznan.pl KIERUNKOWE
Bardziej szczegółowoSzybkie prototypowanie w projektowaniu mechatronicznym
Szybkie prototypowanie w projektowaniu mechatronicznym Systemy wbudowane (Embedded Systems) Systemy wbudowane (ang. Embedded Systems) są to dedykowane architektury komputerowe, które są integralną częścią
Bardziej szczegółowoRola oczyszczalni ścieków w w eliminowaniu ciekach
Rola oczyszczalni ścieków w w eliminowaniu SCCP i MCCP w odprowadzanychściekach ciekach Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 18.11.2011 Jan Suschka Przypomnienie w aspekcie obecności ci SCCP/MCCP w ściekach
Bardziej szczegółowoDarmowy fragment www.bezkartek.pl
Wszelkie prawa zastrzeżone. Rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci bez zgody wydawcy zabronione. Autor oraz wydawca dołożyli wszelkich starań aby zawarte
Bardziej szczegółowoStanisław SZABŁOWSKI
Dydaktyka Informatyki 12(2017) ISSN 2083-3156 DOI: 10.15584/di.2017.12.26 http://www.di.univ.rzeszow.pl Wydział Matematyczno-Przyrodniczy UR Laboratorium Zagadnień Społeczeństwa Informacyjnego Stanisław
Bardziej szczegółowoANITA Mox Zrównoważone oczyszczanie ścieków wysoko obciążonych amoniakiem
ANITA Mox Zrównoważone oczyszczanie ścieków wysoko obciążonych amoniakiem WATER TECHNOLOGIES Ekonomiczna i zrównoważona odpowiedź na wyzwanie oczyszczania ścieków wysoko obciążonych amoniakiem W oczyszczalni
Bardziej szczegółowoNajprostszy schemat blokowy
Definicje Modelowanie i symulacja Modelowanie zastosowanie określonej metodologii do stworzenia i weryfikacji modelu dla danego układu rzeczywistego Symulacja zastosowanie symulatora, w którym zaimplementowano
Bardziej szczegółowoDiagramy ERD. Model struktury danych jest najczęściej tworzony z wykorzystaniem diagramów pojęciowych (konceptualnych). Najpopularniejszym
Diagramy ERD. Model struktury danych jest najczęściej tworzony z wykorzystaniem diagramów pojęciowych (konceptualnych). Najpopularniejszym konceptualnym modelem danych jest tzw. model związków encji (ERM
Bardziej szczegółowoModel fizykochemiczny i biologiczny
Model fizykochemiczny i biologiczny dr Czesław Kliś Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego
Bardziej szczegółowoProcesowa specyfikacja systemów IT
Procesowa specyfikacja systemów IT BOC Group BOC Information Technologies Consulting Sp. z o.o. e-mail: boc@boc-pl.com Tel.: (+48 22) 628 00 15, 696 69 26 Fax: (+48 22) 621 66 88 BOC Management Office
Bardziej szczegółowoCele projektu badawczego. Etapy projektu. Zespół pracujący nad projektem
INNOWACYJNE ŹRÓDŁO WĘGLA DLA WSPOMAGANIA DENITRYFIKACJI W KOMUNALNYCH OCZYSZCZALNIACH ŚCIEKÓW Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego
Bardziej szczegółowoDezintegracja osadów planowane wdrożenia i oczekiwane efekty
Dezintegracja osadów planowane wdrożenia i oczekiwane efekty Poznań, 23-24.10.2012r. Plan prezentacji I. Wstęp II. III. IV. Schemat Wrocławskiej Oczyszczalni Ścieków Gospodarka osadowa Lokalizacja urządzeń
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Załącznik nr 1 do procedury nr W_PR_12 Nazwa przedmiotu: Urządzenia do Sewage treatment devices Kierunek: Inżynieria środowiska Kod przedmiotu: 5.1.13 Rodzaj przedmiotu: obieralny, moduł 5.1 Poziom przedmiotu:
Bardziej szczegółowoMOŻLIWOŚCI ZWIĘKSZENIA EFEKTYWNOŚCI USUWANIA ZE ŚCIEKÓW AZOTU I FOSFORU W OCZYSZCZALNI W ŁOPUSZNEJ
INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS Nr 1/2010, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddział w Krakowie, s. 111 123 Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi Andrzej Wałęga,
Bardziej szczegółowoModelowanie procesów transportu zanieczyszczeń. Seminarium
Modelowanie procesów transportu zanieczyszczeń Seminarium Systemy eksperckie przeznaczone do analizy stref mieszania i wspomagające projektowanie inżynierskie System ekspercki System ekspercki strukturalny
Bardziej szczegółowoWprowadzenie do metodologii modelowania systemów informacyjnych. Strategia (1) Strategia (2) Etapy Ŝycia systemu informacyjnego
Etapy Ŝycia systemu informacyjnego Wprowadzenie do metodologii modelowania systemów informacyjnych 1. Strategia 2. Analiza 3. Projektowanie 4. Implementowanie, testowanie i dokumentowanie 5. WdroŜenie
Bardziej szczegółowoDefinicje. Najprostszy schemat blokowy. Schemat dokładniejszy
Definicje owanie i symulacja owanie zastosowanie określonej metodologii do stworzenia i weryfikacji modelu dla danego rzeczywistego Symulacja zastosowanie symulatora, w którym zaimplementowano model, do
Bardziej szczegółowoKoncepcja przebudowy i rozbudowy
Koncepcja przebudowy i rozbudowy Oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna Cześć mechaniczna: Kraty Piaskownik poziomy podłużny bez usuwania tłuszczu Osadniki wstępne Imhoffa Część biologiczna: Złoża biologiczne
Bardziej szczegółowoŚrodowisko symulacji parametry początkowe powietrza
Środowisko symulacji parametry początkowe powietrza Wstęp O wartości dobrze przygotowanego modelu symulacyjnego świadczy grupa odpowiednio opisanych parametrów wejściowych. Pozornie najbardziej widoczna
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: NAPĘDY I STEROWANIE PNEUMATYCZNE MASZYN PNEUMATIC DRIVE AND CONTROL OF MACHINES Kierunek: MECHATRONIKA Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy na specjalności: PROJEKTOWANIE SYSTEMÓW MECHANICZNYCH
Bardziej szczegółowoZagadnienia (1/3) Data-flow diagramy przepływów danych ERD diagramy związków encji Diagramy obiektowe w UML (ang. Unified Modeling Language)
Zagadnienia (1/3) Rola modelu systemu w procesie analizy wymagań (inżynierii wymagań) Prezentacja różnego rodzaju informacji o systemie w zależności od rodzaju modelu. Budowanie pełnego obrazu systemu
Bardziej szczegółowo13. Funkcjonalność miasta w aspekcie skutecznego oczyszczania ścieków na przykładzie miasta Krakowa
13. Funkcjonalność miasta w aspekcie skutecznego oczyszczania ścieków na przykładzie miasta Krakowa 13.1. Wprowadzenie Miasto jest specyficznym produktem społecznego wytwarzania przestrzeni zgodnie z ludzkimi
Bardziej szczegółowoAPLIKACJA NAPISANA W ŚRODOWISKU LABVIEW SŁUŻĄCA DO WYZNACZANIA WSPÓŁCZYNNIKA UZWOJENIA MASZYNY INDUKCYJNEJ
POZNAN UNIVE RSITY OF TE CHNOLOGY ACADE MIC JOURNALS No 83 Electrical Engineering 2015 Damian BURZYŃSKI* Leszek KASPRZYK* APLIKACJA NAPISANA W ŚRODOWISKU LABVIEW SŁUŻĄCA DO WYZNACZANIA WSPÓŁCZYNNIKA UZWOJENIA
Bardziej szczegółowoBudowa i eksploatacja oczyszczalni ściek. cieków w Cukrowni Cerekiew. Cerekiew S.A.
Budowa i eksploatacja oczyszczalni ściek cieków w Cukrowni Cerekiew Cerekiew S.A. Spis treści Część ogólna, Charakterystyka techniczna obiektów, Etapy budowy, Przeprowadzenie rozruchu wstępnego, Przeprowadzenie
Bardziej szczegółowoMODELE I MODELOWANIE
MODELE I MODELOWANIE Model układ materialny (np. makieta) lub układ abstrakcyjny (np..rysunki, opisy słowne, równania matematyczne). Model fizyczny (nominalny) opis procesów w obiekcie (fizycznych, również
Bardziej szczegółowoOptymalizacja zużycia energii na Oczyszczalni Ścieków Klimzowiec. Opracował: Piotr Banaszek
Optymalizacja zużycia energii na Oczyszczalni Ścieków Klimzowiec Opracował: Piotr Banaszek Część mechaniczna 2 Część biologiczna 3 Możliwości wytwarzania energii Biogaz wykorzystywany jest przede wszystkim
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE TECHNOLOGII WIRTUALNEJ RZECZYWISTOŚCI W PROJEKTOWANIU MASZYN
MODELOWANIE INŻYNIERSKIE ISSN 1896-771X 37, s. 141-146, Gliwice 2009 ZASTOSOWANIE TECHNOLOGII WIRTUALNEJ RZECZYWISTOŚCI W PROJEKTOWANIU MASZYN KRZYSZTOF HERBUŚ, JERZY ŚWIDER Instytut Automatyzacji Procesów
Bardziej szczegółowoOpłacalność odzysku ciepła w centralach wentylacyjnych
Opłacalność odzysku ciepła w centralach wentylacyjnych W oparciu o stworzony w formacie MS Excel kod obliczeniowy przeprowadzono analizę opłacalności stosowania wymienników krzyżowych, regeneratorów obrotowych,
Bardziej szczegółowoModelowanie i obliczenia techniczne. dr inż. Paweł Pełczyński
Modelowanie i obliczenia techniczne dr inż. Paweł Pełczyński ppelczynski@swspiz.pl Literatura Z. Fortuna, B. Macukow, J. Wąsowski: Metody numeryczne, WNT Warszawa, 2005. J. Awrejcewicz: Matematyczne modelowanie
Bardziej szczegółowoPL B1 (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 C02F 3/ BUP 13/ WUP 07/00
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 179112 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 306429 (22) Data zgłoszenia 19.12.1994 (51) IntCl7. C 0 2 F 3/12 C02F
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI KATEDRA BIOTECHNOLOGII ŚRODOWISKOWEJ. Mgr inż. Piotr Banaszek
WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI KATEDRA BIOTECHNOLOGII ŚRODOWISKOWEJ UL. AKADEMICKA 2 44-100 GLIWICE T: +48 32 237 29 15 T: +48 32 237 28 24 F: +48 32 237 29 46 kbs@polsl.gliwice.pl N I P :
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ENERGETYKA
Załącznik do uchwały Nr 000-8/4/2012 Senatu PRad. z dnia 28.06.2012r. EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ENERGETYKA Nazwa wydziału: Mechaniczny Obszar kształcenia w zakresie: Nauk technicznych Dziedzina
Bardziej szczegółowoModelowanie procesu amoniakalnego oczyszczania gazu koksowniczego za pomocą programu komputerowego CHEMCAD. H.Fitko, T.Szczypiński
Modelowanie procesu amoniakalnego oczyszczania gazu koksowniczego za pomocą programu komputerowego CHEMCAD H.Fitko, T.Szczypiński Plan prezentacji: Symulacja komputerowa Obliczenia symulacyjne Program
Bardziej szczegółowoNowelizacja ustawy Prawo Wodne
dla rozwoju infrastruktury i środowiska Nowelizacja ustawy Prawo Wodne Danuta Drozd Kierownik Zespołu ds. Funduszy Europejskich Katarzyna Cichowicz, Katarzyna Brejt 1 Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska
Bardziej szczegółowoProjektowanie systemów informatycznych. Roman Simiński programowanie.siminskionline.pl. Cykl życia systemu informatycznego
systemów informatycznych Roman Simiński roman.siminski@us.edu.pl programowanie.siminskionline.pl Cykl życia systemu informatycznego Trochę wprowadzenia... engineering co to oznacza? Oprogramowanie w sensie
Bardziej szczegółowoEWELINA PŁUCIENNIK-KOROPCZUK, ANITA JAKUBASZEK * PODATNOŚĆ ŚCIEKÓW NA ROZKŁAD BIOCHEMICZNY W PROCESACH MECHANICZNO-BIOLOGICZNEGO OCZYSZCZANIA
UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI ZESZYTY NAUKOWE NR 148 Nr 28 INŻYNIERIA ŚRODOWISKA 2012 EWELINA PŁUCIENNIK-KOROPCZUK, ANITA JAKUBASZEK * PODATNOŚĆ ŚCIEKÓW NA ROZKŁAD BIOCHEMICZNY W PROCESACH MECHANICZNO-BIOLOGICZNEGO
Bardziej szczegółowoSterowanie wielkością zamówienia w Excelu - cz. 3
Sterowanie wielkością zamówienia w Excelu - cz. 3 21.06.2005 r. 4. Planowanie eksperymentów symulacyjnych Podczas tego etapu ważne jest określenie typu rozkładu badanej charakterystyki. Dzięki tej informacji
Bardziej szczegółowoDOKUMENTACJA SYSTEMU ZARZĄDZANIA LABORATORIUM. Procedura szacowania niepewności
DOKUMENTACJA SYSTEMU ZARZĄDZANIA LABORATORIUM Procedura szacowania niepewności Szacowanie niepewności oznaczania / pomiaru zawartości... metodą... Data Imię i Nazwisko Podpis Opracował Sprawdził Zatwierdził
Bardziej szczegółowoKatarzyna Ignatowicz, Łukasz Nowicki, Monika Puchlik Katedra Technologii
Katarzyna Ignatowicz, Łukasz Nowicki, Monika Puchlik Profil zmian stężenia związków węgla, azotu i fosforu w oczyszczalni ścieków komunalnych w Nowej Wsi Ełckiej Streszczenie. W pracy przedstawiono wyniki
Bardziej szczegółowoPodsumowanie wyników ankiety
SPRAWOZDANIE Kierunkowego Zespołu ds. Programów Kształcenia dla kierunku Informatyka dotyczące ankiet samooceny osiągnięcia przez absolwentów kierunkowych efektów kształcenia po ukończeniu studiów w roku
Bardziej szczegółowoPraktyczne aspekty dawkowania alternatywnych. od badań laboratoryjnych do zastosowań w skali technicznej
Gdańsk, 15-17 kwietnia 2012 r. Seminarium naukowo-techniczne pt. Praktyczne aspekty dawkowania alternatywnych źródeł węgla w oczyszczalniach ścieków od badań laboratoryjnych do zastosowań w skali technicznej
Bardziej szczegółowoBADANIA SYMULACYJNE PROCESU HAMOWANIA SAMOCHODU OSOBOWEGO W PROGRAMIE PC-CRASH
BADANIA SYMULACYJNE PROCESU HAMOWANIA SAMOCHODU OSOBOWEGO W PROGRAMIE PC-CRASH Dr inż. Artur JAWORSKI, Dr inż. Hubert KUSZEWSKI, Dr inż. Adam USTRZYCKI W artykule przedstawiono wyniki analizy symulacyjnej
Bardziej szczegółowo