Ewaluacja ex-ante projektu regionalnego programu operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata

Transkrypt

1 Załącznik nr 8 do SIWZ [Załącznik nr... do Umowy Nr... zawartej w Krakowie w dniu... r. pomiędzy Województwem Małopolskim, a... ] SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Ewaluacja ex-ante projektu regionalnego programu operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata CZĘŚĆ I. UZASADNIENIE REALIZACJI EWALUACJI EX ANTE Zobowiązanie do przeprowadzenia ewaluacji ex-ante programu operacyjnego wynika z zapisów projektu Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego objętych zakresem wspólnych ram strategicznych oraz ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności, oraz uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1083/2006 (rozporządzenie ogólne). 1 Zakres i ogólne zasady realizacji ewaluacji ex-ante programów operacyjnych realizowanych w ramach polityki spójności w okresie zostały zdefiniowane w art. 48 ww. projektu rozporządzenia ogólnego. Zgodnie z zapisami projektu art. 48, przewiduje się, Ŝe: 1. Państwa członkowskie przeprowadzają oceny ex ante w celu poprawy jakości projektowania kaŝdego programu. 2. Za przeprowadzenie ocen ex ante odpowiada organ odpowiedzialny za przygotowanie programów. Oceny są przekazywane Komisji w tym samym czasie, co program, wraz ze streszczeniem. W przepisach dotyczących poszczególnych funduszy moŝna ustanowić progi, poniŝej których ocena ex ante moŝe zostać połączona z oceną innego programu. 3. Oceny ex ante obejmują analizę: (a) wkładu w realizację unijnej strategii na rzecz inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu, przy uwzględnieniu wybranych celów tematycznych i priorytetów oraz potrzeb krajowych i regionalnych; (b) spójności wewnętrznej proponowanego programu lub działania i jego związku z innymi istotnymi instrumentami; (c) spójności alokacji zasobów budŝetowych z celami programu; (d) spójności wybranych celów tematycznych, priorytetów i odpowiadających im celów programów ze wspólnymi ramami strategicznymi, umową partnerską oraz zaleceniami dla poszczególnych państw przyjętymi na podstawie art. 121 ust. 2 Traktatu oraz zaleceniami Rady przyjętymi na podstawie art. 148 ust. 4 Traktatu; 1 Z uwzględnieniem propozycji zmian uzgodnionych w ramach negocjacji zapisów rozporządzenia. 1

2 (e) adekwatności i zrozumiałości proponowanych wskaźników właściwych dla programu; (f) sposobu, w jaki oczekiwane produkty/usługi przyczynią się do osiągnięcia rezultatów; (g) czy wartości docelowe ujęte ilościowo dotyczące wskaźników są realistyczne, przy uwzględnieniu przewidywanego wsparcia z funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych; (h) uzasadnienia proponowanej formy wsparcia; (i) adekwatności zasobów ludzkich i zdolności administracyjnych do zarządzania programem; (j) przydatności procedur monitorowania programu oraz gromadzenia danych koniecznych do przeprowadzenia ocen; (k) przydatności celów pośrednich wybranych na potrzeby podstawy oceny wykonania; (l) adekwatności planowanych środków mających na celu promowanie równouprawnienia kobiet i męŝczyzn oraz zapobieganie dyskryminacji; (m) adekwatności planowanych środków mających na celu promowanie zrównowaŝonego rozwoju. 4. Ocena ex ante obejmuje, w stosownych przypadkach, wymogi dotyczące strategicznej oceny oddziaływania na środowisko określone w wykonaniu Dyrektywy 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko. Komisja Europejska doprecyzowała zapisy rozporządzenia w dokumencie Programming Period Monitoring and Evaluation of European Cohesion Policy. Guidance document on ex-ante evaluation. European Regional Development Fund. European Social Fund. Cohesion Fund. Ponadto załoŝenia metodologiczne dotyczące sposobu ewaluacji ex-ante programów operacyjnych w Polsce zawarte zostały w dokumencie Zalecenia w zakresie ewaluacji ex-ante programów operacyjnych na lata , przygotowanym przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. CZĘŚĆ II. CEL EWALUACJI EX ANTE Głównym celem ewaluacji ex-ante jest ocena logiki interwencji przyjętej w ramach projektu programu operacyjnego. Ewaluacja ex-ante powinna udzielić odpowiedzi na pytania sformułowane w dwóch podstawowych obszarach badawczych: 1. ocena, czy planowane w ramach programu interwencje publiczne znajdują uzasadnienie społeczno-ekonomiczne, 2. ocena, czy realizacja tych interwencji przyczyni się do osiągnięcia poŝądanych celów rozwojowych, zaspokojenia i rozwiązania zdiagnozowanych potrzeb oraz problemów społeczno-ekonomicznych. Ewaluacja ex-ante jest ściśle powiązana z procesem programowania. Głównym produktem badania będą wnioski i rekomendacje, zawierające propozycje zmian w projekcie programu operacyjnego. Celem ewaluacji ex-ante jest takŝe osadzenie procesu programowania w ramach teoretycznych poprzez wykorzystanie dostępnej wiedzy eksperckiej do poprawy jakości programu. Ewaluacja ex-ante jest realizowana zgodnie z zasadą oparcia polityk publicznych na dowodach (evidence based policy): wiedza i doświadczenie zespołów programujących uzupełniane są w sposób usystematyzowany wiedzą naukową. W konsekwencji, wartością dodaną ewaluacji jest lepsze zrozumienie przez zespoły osób zaangaŝowanych w projektowanie i wdraŝanie programu mechanizmów jego funkcjonowania. 2

3 CZĘŚĆ III. PRZEDMIOT I ZAKRES EWALUACJI EX ANTE Przedmiotem ewaluacji ex-ante jest projekt regionalnego programu operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata (RPO WM ) 2. Zadaniem Wykonawcy jest odpowiedź na sformułowane poniŝej zagadnienia ewaluacyjne w ramach poszczególnych modułów badawczych. Na podstawie odpowiedzi na poniŝsze pytania Wykonawca sformułuje wnioski i rekomendacje w zakresie zmian w zapisach projektu RPO WM Proces ewaluacji przebiegać powinien wg modułów i logiki zaprezentowanej poniŝej. MODUŁ I MODUŁ II MODUŁ III Ocena trafności i spójności wewnętrznej RPO WM Pyt Ocena spójności zewnętrznej RPO WM Pyt Ocena systemu realizacji RPO WM Pyt MODUŁ IV Wstępna koncepcja procesu ewaluacji RPO WM Wykonawca powinien udzielić odpowiedzi na następujące zagadnienia ewaluacyjne: 1. Czy interwencja publiczna w postaci RPO WM trafnie odpowiada na wyzwania i potrzeby społeczno-ekonomiczne zdiagnozowane w aktualnych dokumentach strategicznych na poziomie regionalnym, krajowym i europejskim? 2. Czy zaproponowana w ramach RPO WM logika interwencji umoŝliwi realizację zakładanych celów rozwojowych? 3. Czy załoŝenia i cele RPO WM są spójne z najwaŝniejszymi politykami i strategiami na poziomie regionalnym, krajowym i unijnym, w tym w szczególności: (a) Strategią Europa 2020, (b) Wspólnymi Ramami Strategicznymi, (c) Strategią Rozwoju Kraju 2020, (d) Krajową Strategią Rozwoju Regionalnego , (e) Strategią Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata , (f) innymi dokumentami strategicznymi, stanowiącymi punkt odniesienia dla oceny spełniania warunków ex ante, mających zastosowanie do RPO WM ? 4. Czy i w jakim zakresie zapisy RPO WM uwzględniają i przyczyniają się do realizacji celów polityk horyzontalnych, w tym zasad: równości kobiet i męŝczyzn, niedyskryminacji oraz zrównowaŝonego rozwoju? 2 Przez projekt RPO WM rozumie się dokumenty opracowywane w okresie realizacji przedmiotowego zamówienia, począwszy od wstępnej koncepcji / zarysu tego dokumentu poprzez wstępny projekt oraz kolejne wersje projektu RPO WM

4 5. Czy i w jakim zakresie koncepcja systemu realizacji będzie wystarczająca do skutecznej i efektywnej realizacji celów RPO WM w kontekście obecnego potencjału administracyjnego, w tym zasobów jednostek zaangaŝowanych w realizację MRPO oraz komponentu regionalnego PO KL? 6. Czy załoŝenia RPO WM umoŝliwiają skuteczną i efektywną realizację procesów monitorowania i ewaluacji? Ewaluacja ex ante zostanie przeprowadzona w oparciu o kryteria: (a) trafności, (b) spójności, (c) przewidywanej skuteczności, (d) efektywności, (e) uŝyteczności interwencji planowanej do realizacji w ramach RPO WM MODUŁ I. 1. Czy interwencja publiczna w postaci RPO WM trafnie odpowiada na wyzwania i potrzeby społeczno-ekonomiczne zdiagnozowane w aktualnych dokumentach strategicznych na poziomie regionalnym, krajowym i europejskim? W tej części badania, zadaniem Wykonawcy będzie m.in. ocena, czy zidentyfikowane problemy stanowią przesłankę do podjęcia interwencji publicznej w danym obszarze tj. czy dany problem ma charakter niesprawności rynku (ang. market failure) lub stanowi istotny problem społeczny, którego rozwiązanie nie byłoby moŝliwe bez interwencji państwa. Celem ewaluacji ex-ante w tej części jest m.in. identyfikacja obszarów, których wsparcie ze środków publicznych w ramach programu powinno zostać ograniczone z uwagi na ryzyko wystąpienia efektu jałowej straty (ang. deadweight). 3 Identyfikacja nieuzasadnionych obszarów wsparcia słuŝy m.in. realizacji zasady koncentracji zasobów na najistotniejszych wyzwaniach i potrzebach rozwojowych. Udzielając odpowiedzi na wskazane powyŝej pytanie Wykonawca powinien uwzględnić co najmniej następujące kwestie: (a) zasadność interwencji publicznej w poszczególnych osiach priorytetowych programu, (b) trafność interwencji w kontekście diagnozy społeczno-ekonomicznej, (c) priorytetyzacja zidentyfikowanych w diagnozie wyzwań i potrzeb społeczno-ekonomicznych, (d) aktualność i trafność analiz trendów społeczno-ekonomicznych wykorzystanych w diagnozie, (e) trafność zaproponowanych celów w kontekście zidentyfikowanych wyzwań i potrzeb społeczno-ekonomicznych: czy problemy (kwestie) przedstawione w diagnozie przekładają się we właściwych proporcjach na cele priorytetów i programu, czy poszczególnym kwestiom nadana została odpowiednia waga, czy trafnie zastosowana została zasada koncentracji tematycznej, czy, a jeŝeli tak to z jakiego powodu problemy zidentyfikowane w diagnozie zostały pominięte. 2. Czy zaproponowana w ramach RPO WM logika interwencji umoŝliwi realizację zakładanych celów rozwojowych? 3 Tj. zaistnienia sytuacji, gdy przedsięwzięcie, któremu udzielono pomocy, mogłoby zostać zrealizowane równieŝ bez wsparcia ze środków publicznych. 4

5 Udzielając odpowiedzi na powyŝsze pytanie Wykonawca powinien uwzględnić co najmniej następujące kwestie: (a) analiza i ocena związków przyczynowo-skutkowych pomiędzy zaplanowanymi w ramach programu działaniami i ich produktami, a oczekiwanymi rezultatami, (b) ogólna ocena wpływu realizacji programu operacyjnego na sytuację społeczno-ekonomiczną kraju lub regionu, w tym prawdopodobne, a jednocześnie dotychczas nieprzewidziane w projekcie programu pozytywne i negatywne efekty oddziaływania programu, (c) analiza alternatywnych sposobów realizacji załoŝonych celów, (d) sposób zastosowania zasady koncentracji tematycznej (uzasadnienie oraz spójność z logiką interwencji, w tym w szczególności z celami programu), (e) adekwatność wielkości i struktury nakładów finansowych w stosunku do wyzwań i potrzeb, planowanych działań oraz załoŝonych celów, (f) spójność wewnętrzna celów i działań planowych do realizacji w ramach osi priorytetowych, jak i pomiędzy poszczególnymi osiami priorytetowymi, w celu oceny stopnia i zakresu ich komplementarności, w tym spodziewanych efektów synergicznych (m.in. w aspekcie komplementarności międzyfunduszowej), (g) trafność sposobu uwzględnienia wymiaru terytorialnego interwencji oraz zasady zintegrowanego podejścia do rozwoju społeczno-ekonomicznego w tym w szczególności w odniesieniu do interwencji ukierunkowanych na obszary problemowe, (h) przewidywany wpływ na realizację celów priorytetów i programu: projektów duŝych (o ile występują), projektów kluczowych (indywidualnych), (i) uzasadnienie empiryczne i teoretyczne związków przyczynowo-skutkowych, na których zbudowana jest logika interwencji programu i osi priorytetowych: czy logika interwencji programu wynika z ogólnie przyjętych teorii społecznoekonomicznych, czy oparta jest na przytoczonych w programie dowodach empirycznych w postaci badań naukowych, badań ewaluacyjnych, analiz, studiów itp. 4, (j) realność osiągnięcia wartości docelowych wskaźników realizacji (produktów i rezultatów) w kontekście zaproponowanej logiki interwencji, w tym alokowanych środków finansowych z uwzględnieniem czynników zewnętrznych, (k) wpływ na realizację załoŝeń i celów programu pozostałych polityk, strategii i programów wdraŝanych na poziomie regionalnym, krajowym i unijnym oraz innych czynników zewnętrznych związanych z bieŝącą i prognozowaną sytuacją społeczno-ekonomiczną, (l) uwarunkowania zewnętrzne w stosunku do programu operacyjnego, mające wpływ na jego skuteczność i efektywność, w tym warunki wstępne w ramach zasady warunkowości ex-ante, zgodnie z zapisami projektu rozporządzenia ogólnego: zasadność zastosowanych dla programu warunków wstępnych: Czy spełnienie zaproponowanych warunków wstępnych przyczyni się do zwiększenia skuteczności i efektywności realizacji programu? zakres i stopień spełnienia warunków wstępnych: Czy i w jakim zakresie warunki zaproponowane dla programu zostały spełnione? Jakie są moŝliwości spełnienia w przewidzianych terminach pozostałych do uwzględnienia warunków wstępnych (ocena zaplanowanych działań zmierzających do spełnienia warunków)? 4 W tym w szczególności na dokumentach ewaluacyjnych takich jak np. Evidence-based Cohesion Policy and its role in achieving Europe 2020 objectives; Wnioski z realizacji Polityki Spójności w świetle wyników prac analityczno-ewaluacyjnych okresu ; Ewaluacja ex-post Narodowego Planu Rozwoju na lata

6 inne istotne uwarunkowania zewnętrzne w stosunku do programu nie uwzględnione w ramach zasady warunkowości wstępnej: Czy istnieją inne niespełnione warunki zewnętrzne, mające istotny wpływ na skuteczność i efektywność realizacji programu? Jaki będzie wpływ nie spełnienia innych istotnych warunków zewnętrznych na skuteczność i efektywności programu operacyjnego? Jakie są moŝliwości i perspektywa czasowa spełnienia innych istotnych warunków zewnętrznych? Ponadto w ramach Modułu I. Wykonawca przeprowadzi ewaluację ex ante w ramach dwóch, dodatkowo wyodrębnionych komponentów: Komponent A. Instrumenty finansowe W tej części badania, zadaniem Wykonawcy będzie ocena ex ante propozycji zastosowania w programie instrumentów finansowych. Wykonawca przygotuje 1 pisemną opinię ekspercką, uwzględniającą co najmniej następujące zagadnienia: ocenę trafności projektowanego zastosowania instrumentów finansowych, ocenę spójności proponowanego rozwiązania, w tym równieŝ z innymi formami interwencji publicznej, dostępnymi na tym samym rynku oraz moŝliwych implikacji tego typu pomocy państwa, ocenę proporcjonalności planowanej interwencji i środków w celu minimalizacji zidentyfikowanych zakłóceń rynku lub nieoptymalnego poziomu inwestycji, ocenę wartości dodanej, jaką mogą wygenerować instrumenty finansowe proponowane w ramach programu. Pisemna opinia ekspercka w zakresie, o którym mowa powyŝej będzie integralną częścią raportu końcowego z ewaluacji ex ante. Komponent B. Instrumenty terytorialne W tej części badania, zadaniem Wykonawcy będzie ocena ex ante instrumentów rozwoju terytorialnego. Analiza w tym zakresie składać będzie się z 2 części, w ramach których Wykonawca przygotuje 2 pisemne opinie eksperckie, dotyczące odpowiednio: oceny zastosowania w ramach RPO WM zintegrowanej inwestycji terytorialnej, oceny zastosowania w ramach RPO WM mechanizmu przedsięwzięć subregionalnych wraz z ewaluacją ex ante programów subregionalnych. Podstawą analiz w obu częściach będą dokumenty przekazane przez Zamawiającego, celem: a) eksperckiej weryfikacji i oceny pod kątem kompletności, poprawności metodologicznej oraz spójności z dokumentami wyŝszego rzędu, b) sformułowania wniosków i rekomendacji słuŝących ewentualnej modyfikacji i/lub uzupełnieniu treści przekazanych dokumentów. Pisemne opinie eksperckie w zakresie, o którym mowa powyŝej będą integralną częścią raportu końcowego z ewaluacji ex ante. MODUŁ II. 3. Czy załoŝenia i cele RPO WM są spójne z najwaŝniejszymi politykami i strategiami na poziomie regionalnym, krajowym i unijnym, w tym w szczególności: 6

7 (a) Strategią Europa 2020, (b) Wspólnymi Ramami Strategicznymi, (c) ZałoŜenia Umowy Partnerstwa na lata , (d) Strategią Rozwoju Kraju 2020, (e) Krajową Strategią Rozwoju Regionalnego , (f) Strategią Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata , (g) innymi dokumentami strategicznymi, stanowiącymi punkt odniesienia dla oceny spełniania warunków ex ante, mających zastosowanie do RPO WM ? Udzielając odpowiedzi na powyŝsze pytanie Wykonawca powinien uwzględnić co najmniej następujące kwestie: (a) spójność załoŝeń i celów programu operacyjnego, w tym zdefiniowanych w diagnozie wyzwań i potrzeb rozwojowych z celami najwaŝniejszych polityk regionalnych, krajowych i unijnych: W jakim stopniu spodziewane efekty przyczynią się do realizacji celów strategicznych tych polityk? (b) spójność programu operacyjnego z rekomendacjami Rady Unii Europejskiej, wskazanymi w projekcie rozporządzenia ogólnego (art. 48 pkt. 3 (d)). 4. Czy i w jakim zakresie zapisy RPO WM uwzględniają i przyczyniają się do realizacji celów polityk horyzontalnych, w tym zasad: równości kobiet i męŝczyzn, niedyskryminacji oraz zrównowaŝonego rozwoju? Udzielając odpowiedzi na powyŝsze pytanie Wykonawca powinien uwzględnić co najmniej następujące kwestie: (a) stopień i zakres uwzględnienia zasad horyzontalnych w procesie programowania: czy w ramach przygotowywania diagnozy oraz całego programu brane były pod uwagę zasady równości szans płci, niedyskryminacji oraz zrównowaŝonego rozwoju, czy w procesie programowania uczestniczyły podmioty zaangaŝowane w promocję zasad horyzontalnych, (b) przewidywany wkład programu operacyjnego do realizacji celów polityk horyzontalnych: czy w ramach programu przewidziane zostały konkretne działania lub instrumenty słuŝące realizacji zasad horyzontalnych, jaka będzie ich spodziewana skuteczność i efektywność, (c) sposób uwzględnienia zasad horyzontalnych w procesie wdraŝania, monitorowania i ewaluacji programu. MODUŁ III. 5. Czy i w jakim zakresie koncepcja systemu realizacji będzie wystarczająca do skutecznej i efektywnej realizacji celów RPO WM w kontekście obecnego potencjału administracyjnego, w tym zasobów jednostek zaangaŝowanych w realizację MRPO oraz komponentu regionalnego PO KL? Analiza w tym zakresie składać będzie się z dwóch części: (a) część pierwsza: ocena potencjału administracyjnego jednostek zaangaŝowanych w proces zarządzania MRPO oraz regionalnego komponentu PO KL, obejmująca: ocenę zasobów ludzkich w oparciu o takie czynniki jak: wiedza i doświadczenie pracowników (w tym system szkoleń), system rekrutacji i selekcji, system motywacyjny, fluktuacja kadr, warunki pracy, zasoby materialne, 7

8 ocenę struktur oraz rozwiązań organizacyjnych i proceduralnych w ramach oraz pomiędzy instytucjami funkcjonującymi w systemie realizacji, w tym: podział kompetencji (zadań), mechanizmy współpracy i koordynacji, mechanizmy zapewnienia i monitorowania komplementarności efektów podejmowanych działań, komunikacja wewnętrzna i zewnętrzna, systemy elektronicznej wymiany danych, określenie obszarów ryzyka i barier dla skutecznej i efektywnej realizacji programu, sformułowanie rekomendacji dotyczących koncepcji systemu instytucjonalnego w postaci wariantowych modeli rozwiązań w odniesieniu do systemu realizacji RPO WM , przy uwzględnieniu rozwiązań przyjętych w ramach wybranych programów regionalnych (RPO Województwa Śląskiego oraz RPO Województwa Mazowieckiego); Analiza w tej części przeprowadzona zostanie w pierwszym etapie realizacji ewaluacji ex ante w celu wykorzystania jej wyników w pracach nad opisem systemu realizacji w projekcie RPO WM (b) część druga: ocena koncepcji systemu realizacji zawarta w projekcie RPO WM , przy załoŝeniu, Ŝe udzielając odpowiedzi na pytanie ewaluacyjne nr 5 Wykonawca powinien uwzględnić co najmniej następujące: ocenę zasobów ludzkich, ocenę struktur oraz rozwiązań organizacyjnych i proceduralnych w ramach oraz pomiędzy instytucjami funkcjonującymi w systemie realizacji, określenie obszarów ryzyka i barier dla skutecznej i efektywnej realizacji programu. 6. Czy załoŝenia RPO WM umoŝliwiają skuteczną i efektywną realizację procesów monitorowania i ewaluacji? Udzielając odpowiedzi na powyŝsze pytanie Wykonawca powinien uwzględnić co najmniej następujące kwestie: (a) trafność, przejrzystość, wiarygodność statystyczna, agregowalność, dostępność, solidność (ang. robustness) przyjętych wskaźników realizacji: produktu i rezultatu, (b) dobór wskaźników (oraz wartości) dla oceny realizacji celów pośrednich ( kamieni milowych ): czy wskaźniki dostarczają odpowiedniej informacji na temat postępów we wdraŝaniu, realność ich osiągnięcia w wyznaczonych terminach, dostępność niezbędnych danych, czynniki zewnętrzne mogące mieć wpływ na realizację wskaźników rezultatu, czy wskaźniki wybrane jako podstawa do dokonywania ewentualnych korekt finansowych są reprezentatywne dla działań podejmowanych w ramach poszczególnych priorytetów, (c) sposoby umoŝliwiające terminowe dostarczanie odpowiedniego zakresu danych m.in. na uŝytek sprawozdań rocznych, (d) źródła oraz metody generowania danych oraz sposoby słuŝące zapewnieniu wysokiej jakości pozyskiwanych danych, (e) potrzeby w zakresie dostępu do danych niezbędnych do skutecznej realizacji procesu ewaluacji, w tym w szczególności dla zaawansowanych metodologicznie badań ewaluacyjnych przeprowadzanych m.in. za pomocą metod kontrfaktycznych (identyfikacja luk informacyjnych w tym zakresie oraz zaproponowanie sposobów pozyskiwania niezbędnych danych), (f) zasoby ludzkie oraz potencjał instytucjonalny system monitorowania i ewaluacji (obszary ryzyka i bariery dla skutecznej i efektywnej realizacji procesów monitorowania i ewaluacji), (g) ocena załoŝeń programu pod kątem realizacji zasady evidence based policy. 8

9 MODUŁ IV. W ramach tej części ewaluacji ex ante Wykonawca przygotuje wstępną koncepcję procesu ewaluacji programu operacyjnego, która posłuŝy Instytucji Zarządzającej do przygotowania Planu ewaluacji RPO WM Zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej, Plan ewaluacji powinien zawierać: (a) listę tematów badań ewaluacyjnych wraz z uzasadnieniem ich realizacji, (b) metody przewidziane do zastosowania wraz z określeniem zapotrzebowania na dane, (c) sposoby zapewnienia dostarczenia odpowiedniego zakresu danych na uŝytek ewaluacji, (d) harmonogram procesu ewaluacji, (e) sposoby komunikacji wyników ewaluacji, (f) zasoby ludzkie, (g) budŝet, (h) plan szkoleń. Wstępna koncepcja procesu ewaluacji powinna ściśle wynikać z logiki interwencji programu oraz zawierać w szczególności zakres tematyczny i harmonogram realizacji ewaluacji wraz uzasadnieniem ich przeprowadzenia oraz propozycje metodologiczne dla poszczególnych badań wraz z określeniem zapotrzebowania na dane. Rolą Wykonawcy jest równieŝ wskazanie barier w pozyskiwaniu danych oraz sposobów ich przezwycięŝenia (w szczególności na potrzeby realizacji badań ewaluacyjnych za pomocą metod kontrfaktycznych). Rolą Wykonawcy nie jest opracowanie projektu Planu ewaluacji RPO WM. CZĘŚĆ IV. ZAŁOśENIA METODOLOGICZNE EWALUACJI EX-ANTE Ewaluacja ex-ante skoncentrowana zostanie na zastosowanej w ramach RPO WM teorii zmiany i zaprojektowanej na jej podstawie logice interwencji. Proces badawczy będzie ewaluacją opartą na teorii (theory based evaluation) i polegać będzie na analizie i ocenie logiki programu operacyjnego. Podstawowe znaczenie będą mieć metody typu desk research. Etapy analizy logiki interwencji NajwaŜniejszym zadaniem ewaluacji ex-ante jest weryfikacja logiki programu operacyjnego poprzez odniesienie jej do istniejącej wiedzy naukowej i eksperckiej (w tym wyników badań ewaluacyjnych). Badanie jest procesem testowania logiki interwencji za pomocą dostępnych dowodów (evidence), przebiegającym w następujących etapach: 1.Odtworzenie logiki programu operacyjnego Wykonawca na podstawie analizy dokumentacji programowej, uzupełnionej o dane uzyskane metodami jakościowymi (wywiady, grupy fokusowe, warsztaty itp.), buduje model logiczny programu i poszczególnych osi priorytetowych, obrazujący związki przyczynowo-skutkowe pomiędzy zidentyfikowanymi potrzebami i planowanymi do podjęcia działaniami, a spodziewanymi efektami. 2.Stworzenie ram koncepcyjnych badania Wykonawca zbiera i analizuje wiedzę naukową i ekspercką (analiza literatury, analiza wyników badań naukowych i ewaluacyjnych krajowych i zagranicznych, ekspertyz, analiz, metody eksperckie, fokusy z udziałem ekspertów), uŝytecznej dla weryfikacji mechanizmów przyczynowo-skutkowych przedstawionych w odtworzonej logice programu operacyjnego i osi priorytetowych. 3. Ewaluacja logiki programu operacyjnego Wykonawca porównuje załoŝenia programu (odtworzoną logikę interwencji) z wiedzą naukową i ekspercką, a następnie dokonuje oceny programu operacyjnego. Celem ewaluacji jest przede wszystkim ocena siły powiązań przyczynowo-skutkowych pomiędzy interwencją a efektami. Poza odpowiedzią na pytanie, CZY spodziewane efekty/zmiany wystąpią w wyniku wdroŝenia interwencji, ewaluacja powinna równieŝ udzielić odpowiedzi na pytania, W JAKI SPOSÓB i DLACZEGO (wraz ze szczegółowym uzasadnieniem). 9

10 Elementem oceny w tym zakresie powinna być równieŝ analiza alternatywnych sposobów realizacji załoŝonych celów. Analiza ta (w zakresie, w jakim jest to uzasadnione) powinna mieć odzwierciedlenie w rekomendacjach formułowanych w sposób wariantowy. Na podstawie przeprowadzonej oceny Wykonawca formułuje wnioski i rekomendacje (proponowane zmiany w projekcie programu) oraz przedstawia rekomendowany model logiczny programu operacyjnego spójny z dostępną wiedzą naukową i ekspercką (m.in. w postaci diagramu wraz z opisem oraz odniesieniem do teorii/wyników badań). Wnioski i rekomendacje sformułowane przez Wykonawcę powinny być uŝyteczne dla Instytucji Zarządzającej w trakcie prac na szczegółowym opisem priorytetów na późniejszych etapach programowania. Jednym z produktów ewaluacji ex-ante będą przygotowane przez Wykonawcę diagramy, obrazujące związki przyczynowo-skutkowe zachodzące pomiędzy zaplanowanymi w ramach programu działaniami i ich produktami, a oczekiwanymi rezultatami. Diagramy powinny przedstawiać rekomendowane przez Wykonawcę modele logiczne programu i osi priorytetowych oraz zawierać szczegółowy opis związków przyczynowo-skutkowych wraz z odniesieniem do wyników badań oraz teorii społeczno-ekonomicznych. Wykonawca przygotuje równieŝ diagramy obrazujące związki przyczynowo-skutkowe zachodzące pomiędzy spodziewanymi efektami programu, a celami najwaŝniejszych strategii na poziomie regionalnym, krajowym i unijnym, w tym w szczególności celami Strategii Europa Wyjściowym punktem odniesienia dla procesu ewaluacji ex-ante jest wstępna koncepcja programu operacyjnego w wersji aktualnej na dzień podpisania umowy z Wykonawcą w przedmiocie realizacji niniejszego zamówienia. Ewaluacja ex ante zostanie zrealizowana w oparciu o wskazane poniŝej załoŝenia metodologiczne, obejmujące minimalny zakres metod i technik badawczych wymaganych do zastosowania przez Wykonawcę. 1. Analiza danych zastanych, w tym co najmniej następujących dokumentów: (a) akty prawne: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego objętych zakresem wspólnych ram strategicznych oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 (projekt oraz jego zmiany uzgadniane w ramach procesu negocjacji), Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie przepisów szczegółowych dotyczących Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i celu Inwestycje na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia oraz w sprawie uchylenia rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 (projekt oraz jego zmiany uzgadniane w ramach procesu negocjacji), Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1081/2006 (projekt oraz jego zmiany uzgadniane w ramach procesu negocjacji), Ustawa z dn. 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (przy uwzględnieniu nowelizacji planowanej w 2013 r.), inne akty prawne, uzasadnione w kontekście ewaluacji ex ante; (b) dokumenty strategiczne i programowe: Komunikat Komisji Europa Strategia na rzecz inteligentnego i zrównowaŝonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, 10

11 Wspólne Ramy Strategiczne, ZałoŜenia Umowy Partnerstwa na lata , Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do 2030, Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020, Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego , Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego , regionalne dokumenty strategiczne, stanowiące punkt odniesienia dla oceny spełniania warunków ex ante, mających zastosowanie do RPO WM , w szczególności: - Regionalna Strategia Innowacji Województwa Małopolskiego, - Program Strategiczny Transport i Komunikacja, - Program Strategiczny Ochrona Środowiska, Subregionalny Program Rozwoju (załoŝenia dokumentu oraz kolejne wersje projektu) inne dokumenty strategiczne i programowe, uzasadnione w kontekście ewaluacji ex ante, których wykaz zostanie uzgodniony z Zamawiającym na etapie przygotowania raportu metodologicznego; (c) analizy, ekspertyzy i dokumenty powiązane z pracami nad projektem RPO: Programming Period Monitoring and Evaluation of European Cohesion Policy. Guidance document on ex-ante evaluation. European Regional Development Fund. European Social Fund. Cohesion Fund Concepts and Recommendations, Zalecenia w zakresie ewaluacji ex-ante programów operacyjnych na lata , Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Evidence-based Cohesion Policy and its role in achieving Europe 2020 objectives, Ewaluacja ex-post Narodowego Planu Rozwoju na lata , Potencjał administracyjny systemu instytucjonalnego Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata , Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, inne analizy, ekspertyzy i dokumenty powiązane z pracami nad projektem RPO, uzasadnione w kontekście ewaluacji ex ante, których wykaz zostanie uzgodniony z Zamawiającym na etapie przygotowania raportu metodologicznego. 2. Panele eksperckie z udziałem członków zespołu ewaluacyjnego oraz pracowników Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego odpowiedzialnych za przygotowanie projektu RPO WM (spotkania realizowane w etapie pierwszym zamówienia w ramach prac nad raportem końcowym) co najmniej 4 panele eksperckie spotkania poświęcone będą zagadnieniom ujętym w 4 modułach ewaluacji ex ante, określonych w części II SOPZ. PowyŜszy zakres metod/technik/narzędzi oceny nie jest katalogiem zamkniętym i moŝe zostać rozszerzony przez Wykonawcę w celu uzyskania optymalnych wyników oceny. Kompletny zakres metodologii zostanie wskazany w ofercie Wykonawcy, a następnie jego poszczególne elementy zostaną szczegółowo przedstawione w raporcie metodologicznym, podlegającym akceptacji przez Zamawiającego. Wykonawca jest zobowiązany do udokumentowania realizacji wykorzystanych przez siebie metod/technik/narzędzi oceny (w tym transkrypcje/ notatki z przebiegu spotkań) oraz przekazania tej dokumentacji Zamawiającemu. Realizując ewaluację ex-ante, Wykonawca jest zobowiązany postępować zgodnie z powszechnymi standardami realizacji badań ewaluacyjnych. 11

12 CZĘŚĆ V. ORGANIZACJA I HARMONOGRAM REALIZACJI EWALUACJI EX ANTE Ewaluacja ex-ante ma charakter partycypacyjny, tzn. prowadzona jest równolegle z procesem programowania. Wykonawca współpracuje z osobami odpowiedzialnymi za przygotowanie programu, aby na bieŝąco dokonywać analizy i oceny zgodnie z zakresem wskazanym w SOPZ. Szczegółowy sposób współpracy z Zamawiającym, w zakresie procesu ewaluacji powinien zostać zaproponowany w ofercie Wykonawcy, a następnie doprecyzowany w raporcie metodologicznym. Realizacja przedmiotu zamówienia składa się z dwóch zasadniczych etapów tj. etap pierwszy, który obejmuje: (a) opracowanie raportu metodologicznego ewaluacji ex ante, (b) opracowanie raportu końcowego z przeprowadzonej ewaluacji ex-ante, etap drugi, w trakcie którego wykonywane będą dodatkowe usługi doradcze, świadczone przez członków zespołu ewaluacyjnego w związku z przygotowaniem końcowej wersji projektu RPO WM: świadczenie usług doradczych polegać będzie na: (a) prezentowaniu wniosków i rekomendacji eksperckich, dotyczących treści dokumentów i projektów dokumentów przekazywanych przez Zamawiającego w związku z pracami nad projektem RPO WM w maksymalnym wymiarze 30 godzin, w ramach nie więcej niŝ 5 spotkań, przeprowadzonych w terminach ustalonych przez Zamawiającego, (b) wykonaniu suplementu do raportu końcowego z ewaluacji ex ante, w ramach którego uwzględniony zostanie dodatkowy zakres wniosków i rekomendacji eksperckich, sformułowanych w konsekwencji postępu prac nad projektem RPO WM oraz wynikającej z tego potrzeby wprowadzania uzupełnień lub modyfikacji w szczególności w zakresie wynikającym z konsultacji społecznych oraz prac nad końcową wersją Umowy Partnerstwa (dotyczy ewentualnej potrzeby uwzględnienia zmian zarówno w treści projektu programu, jak i w raporcie końcowym z ewaluacji). Realizacja przedmiotu zamówienia będzie przebiegać zgodnie z następującym harmonogramem: W ramach etapu pierwszego: w terminie do 7 dni od dnia zawarcia umowy przygotowanie projektu raportu metodologicznego: - projekt raportu zostanie przekazany Zamawiającemu w formie elektronicznej, - przedstawienie projektu raportu w formie prezentacji multimedialnej i dokonanie uzgodnień z Zamawiającym; w terminie do 14 dni od dnia zawarcia umowy przygotowanie ostatecznej wersji raportu metodologicznego: - raport zostanie przekazany Zamawiającemu w formie elektronicznej; w terminie do 21 tygodni od dnia zawarcia umowy przedstawienie projektu raportu końcowego: - projekt raportu zostanie przekazany Zamawiającemu w formie elektronicznej, - przedstawienie projektu raportu w formie prezentacji multimedialnej i dokonanie uzgodnień z Zamawiającym. w terminie do 24 tygodni od dnia zawarcia umowy przedstawienie końcowej wersji raportu ewaluacyjnego: - raport zostanie przekazany Zamawiającemu w formie elektronicznej i papierowej (3 egzemplarze), - na Ŝądanie Zamawiającego przedstawienie raportu w formie prezentacji multimedialnej. 12

13 W ramach etapu drugiego: w terminie od daty odbioru raportu końcowego do dnia 10 grudnia 2013 roku świadczenie dodatkowych usług doradczych, w zakresie o którym mowa powyŝej, poprzez: - udział w spotkaniach słuŝących prezentowaniu wniosków i rekomendacji eksperckich, dotyczących treści dokumentów i projektów dokumentów przekazywanych przez Zamawiającego w związku z pracami nad projektem RPO WM, - wykonanie suplementu do raportu końcowego z ewaluacji ex ante, w ramach którego uwzględniony zostanie dodatkowy zakres wniosków i rekomendacji eksperckich. Wykonawca zobowiązany jest do uwzględnienia w ramach ewaluacji ex ante bieŝących wyników prac związanych z prowadzoną równolegle oceną oddziaływania na środowisko projektu RPO WM. Celem współpracy i wymiany informacji pomiędzy zespołami ekspertów, odpowiedzialnych za realizację obu ocen jest uspójnienie wniosków i rekomendacji, a tym samym uniknięcie sytuacji uzyskania sprzecznych rekomendacji dotyczących zmian w programie operacyjnym. Po zakończeniu procesu oceny oddziaływania na środowisko, Wykonawca ewaluacji ex ante zamieści w raporcie końcowym syntezę wyników strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (załącznik do raportu końcowego). CZĘŚĆ VI. SPOSÓB PREZENTACJI WYNIKÓW EWALUACJI EX ANTE Finalnym produktem procesu ewaluacji ex-ante RPO WM będzie raport końcowy z ewaluacji ex-ante. Wykonawca dostarczy raport końcowy w wersji elektronicznej (CD-ROM) oraz papierowej w 3 egz. (łącznie max. 100 str. bez aneksów). Raport powinien zostać przygotowany w języku polskim (oraz w języku angielskim w wersji ostatecznej) i mieć następującą strukturę: (1) streszczenie raportu nie więcej niŝ 5 stron A4; (2) spis treści; (3) wprowadzenie; (4) syntetyczny opis zastosowanych metod badawczych; (5) opis wyników badania, w tym m.in. w ramach odrębnych części: (a) ogólna ocena projektu programu; (b) ocena przeprowadzona w ramach kaŝdego z modułów, o których mowa w cz. III SOPZ (6) wnioski i rekomendacje; (7) aneksy, w tym m.in.: (a) opis zakresu i sposobu uwzględnienia w programie operacyjnym wniosków i rekomendacji (zmiany / usprawnienia programu operacyjnego), (b) raport metodologiczny, (c) koncepcja procesu ewaluacji programu operacyjnego, (d) synteza wyników strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Wnioski i rekomendacje będą wprowadzane na bieŝąco w trakcie całego procesu ewaluacji toczącego się równolegle z procesem programowania. Punkty (5) i (6) powinny zostać zatem ujęte w raporcie w postaci opisu procesu ewaluacji (opis przedstawiający w ciągu logicznym sposób przeprowadzenia i wyniki badania, wnioski i rekomendacje oraz sposób ich uwzględnienia w programie operacyjnym). Ostateczna wersja raportu powinna jednocześnie zawierać wyodrębniony z tekstu załącznik (7a) tj. opis zakresu i sposobu uwzględnienia w programie operacyjnym wniosków i rekomendacji (zmiany / usprawnienia programu operacyjnego). 13