Wykład 8: Idea komunistyczna

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Wykład 8: Idea komunistyczna"

Maciej Mróz
7 lat temu
Przeglądów:

Socjologia instytucji społecznych mgr Dorota Janiszewska Wykład 8: Idea komunistyczna 12.12.2016 Lektura obowiązkowa: A.

1 Socjologia instytucji społecznych mgr Dorota Janiszewska Wykład 8: Idea komunistyczna Lektura obowiązkowa: A. Walicki Marksizm i skok do królestwa wolności, Warszawa 1996 Lektura uzupełniająca: A. Walicki Od projektu komunistycznego do neoliberalnej utopii, Kraków 2013

2 Struktura wykładu 8 Idea komunistyczna : Wykład Fragmenty teorii społecznej Karola Marksa Referat Idea komunistyczna Konwersatorium Jaką lekcję powinniśmy wyciągnąć z doświadczenia komunizmu? W jaki sposób postępować z dziedzictwem komunizmu?

Karol Marks (1818-1883) niemiecki filozof, dziennikarz i działacz polityczny (wpływ L. Feuerbacha i G.

3 Karol Marks ( ) niemiecki filozof, dziennikarz i działacz polityczny (wpływ L. Feuerbacha i G. Hegla); wczesne poglądy wyrażał w gazecie Rheinische Zeitung gdy ją zamknięto, wyemigrował z Niemiec; od 1847 r. zaangażowany wraz z F. Engelsem w Związek Komunistów (współautor Manifestu Komunistycznego 1848 r.); w 1864 r. współtwórca Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników (I Międzynarodówki); autor Kapitału (tom 1 w 1867 r.).

4 Źródła koncepcji wolności: tęsknota za utraconą wolnością wspólnotową (w rozumieniu wolności starożytnych B. Constanta), opartą na wspólnocie celów i wartości; nie koncentrował się na problemie interwencji rządu w życie prywatne, gdyż samo istnienie sfery prywatnej (w której jednostki kierują się motywami egoistycznymi) było oznaką braku wolności (dehumanizacji) wolność indywidualna tylko jako partycypacja w wolności wspólnotowej (tj. nieskrępowany rozwój wszystkich ludzkich zdolności gatunkowych w każdej poszczególnej jednostce zakładało to redukcję cech indywidualnych) społeczeństwo (Gesellschaft) dzięki wolności i poczuciu godności może przekształcić się we wspólnotę ludzką (Gemeinschaft);

5 Krytyka wolności burżuazyjnej : WOLNOŚĆ BURŻUAZYJNA = wolność jednostek w sferze prywatnej: sprowadza się do wolności sprzedawania i kupowania; jej wzniosłe aspekty (jak liberalna koncepcja praw człowieka) to tylko maska dla wolności kapitału w uciskaniu robotników. Cel wolności wg K. Marksa: Osiągnięcie WOLNOŚCI GATUNKOWEJ = wyzwolenia wspólnotowej natury ludzkiej i maksymalizacja potęgi rodzaju ludzkiego.

6 Wolność i jej aspekty: Wolność wg Marksa to wolność gatunku ludzkiego zdobywana przez kontrolę nad ślepymi siłami (przyrodą i rynkiem). 1) w relacji człowiek-przyroda wolność to maksymalizacja ludzkiej potęgi gatunkowej przez rozwój sił wytwórczych (wyzwolenie spod władzy przyrody za cenę wyobcowania i zniewolenia jednostek) 2) w relacji jednostka-społeczeństwo wolność to świadome kształtowanie przez ludzi społecznych warunków swojej egzystencji

7 Zagadnienia koncepcji wolności K. Marksa: 1) Surowa krytyka klasycznoliberalnej koncepcji wolności: odrzucenie pojęcia wolnego kontraktu między kapitalistą a robotnikiem; krytyka burżuazyjnej wolności jako koncepcji czysto formalnej i o negatywnym charakterze; negacja uniwersalnego znaczenia ideałów liberalizmu i przypisanie mu klasowego charakteru. 2) Stworzenie teorii materializmu historycznego = deterministycznej teorii rozwoju społecznego podkreślającej klasowy charakter wszystkich ideałów ludzkich ideały te zależne od interesów ekonomicznych, a systemy społecznoekonomiczne warunkowane są obiektywną koniecznością, niezależną od woli ludzkiej.

8 Zagadnienia koncepcji wolności K. Marksa: 3) Prawdziwą ludzką wolnością był komunizm, a jej podmiotem ludzkość rynek i jego ślepe siły były synonimem zniewolenia człowieka przez jego wytwory (zależność od rzeczy) i przez to przeciwieństwem wolności; pojęcie własności indywidualnej używane w sensie pozytywnym jako przeciwieństwo zdehumanizowanej własności prywatnej; ideał komunizmu zakładał przywrócenie jedności społecznej dzięki świadomie planowanej i uspołecznionej produkcji.

9 Zagadnienia koncepcji wolności K. Marksa: 4) Stworzenie wszechogarniającej filozofii historii (historiozofii) łączącą naukową metodę wyjaśniania procesów historycznych (materializm historyczny) z wizją zbiorowego uniwersalnego wyzwolenia ludzkości w komunistycznym społeczeństwie przyszłości. wizja ta operowała pojęciem konieczności dziejowej i interpretowała historię teleologicznie (= jako proces pełen sensu i zmierzający do określonego celu)

10 Odwrócenie relacji między kapitalizmem a wolnością: Likwidacja form osobowej zależności w systemie niewolnictwa czy feudalizmu nie jest powiększeniem wolności, bo łączyła się ze wzmocnieniem zdepersonalizowanych form zależności w kapitalizmie; Była to nowa forma wyzysku, ale jednocześnie czynnik postępowy, bo zburzył iluzję i umożliwił wyzyskiwanym masom zrozumienie ich sytuacji; W podobny sposób popierał wolny handel nie zapewnia on wolności i dobrobytu robotnikom, ale powinni oni go poprzeć, bo rozsadza dawne narodowości i doprowadza do szczytu przeciwieństwo między burżuazją i proletariatem (przyspiesza rewolucję społeczną).

11 Skok do królestwa wolności : Zadanie to miał wypełnić PROLETARIAT jako klasa uniwersalna: całkowicie wykorzeniona, wolna od przywiązania do tradycji i instytucji przeszłości oraz niemająca nic do stracenia podczas rewolucji. Rynek światowy wytworzył uniwersalną współzależność ludzi, proletariat natomiast miał zastąpić go świadomą, racjonalną organizacją jedności ludzkiej.

12 Koncepcja planowania ekonomicznego: Marks widział konieczność ustanowienia świadomej, planowej kontroli nad siłami ekonomicznymi, by zastąpić ślepe siły gospodarki rynkowej teleologiczną aktywnością zbiorową (zgodną z istotą człowieczeństwa i zapewniającą ludziom panowanie nad własnym losem). Wymagało to regulacji produkcji i wymiany w skali światowej.

13 Zniesienie sfery prywatnej: Świadoma zbiorowa kontrola sfery ekonomicznej powinna objąć wszystkie dziedziny życia i zlikwidować istnienie autonomicznej sfery prywatnej, wolnej od państwowej interwencji. Postulat rozciągnięcia zakresu decyzji politycznych na wszelkie sfery życia. = atak na wolność prywatną, w imię wolności publicznej (prawa człowieka a prawa obywatela)

14 ALIENACJA = jest warunkiem rozwoju by w pełni rozwinąć własne siły należy je najpierw wyobcować, ponieważ wtedy to, co potencjalne i nieświadome zostaje w pełni uświadomione. Znaczenie wg Hegla i Feuerbacha: 1) Wychodzenie poza siebie, stawanie się czymś innym od własnej istoty i obcym jej; 2) Pozbawianie się czegoś.

15 Samowzbogacająca się alienacja: Wg Feuerbacha: Bóg to wytwór człowieka, a człowiek popadł w niewolę swojego wytworu i uległ zubożeniu. Kolejne stadium rozwoju to samowzbogacenie czyli pozytywne przezwyciężenie alienacji religijnej (idei Boga) przez przyswojenie sobie przez człowieka atrybutów boskich.

16 Samowzbogacająca się alienacja: Marks: Zajmował się alienacją społeczno-ekonomiczną wywołaną społecznym podziałem pracy w warunkach prywatnej własności środków produkcji. Uważał RYNEK za siłę stworzoną przez człowieka, ale jemu obcą, bo: miał własne, quasi-naturalne prawa rozwoju; przeciwstawiał się człowiekowi i dominował nad nim; krzyżował wszystkie ludzkie plany, zamiast być podporządkowany świadomej kontroli zrzeszonych wytwórców.

17 Samowzbogacająca się alienacja: W wyniku działania rynku człowiek stał się zniewolony przez własne produkty i rzeczy, a stosunki międzyludzkie również zostały urzeczowione (FETYSZYZM TOWAROWY = REIFIKACJA) Komunizm natomiast poprzez zniesienie własności prywatnej czyli źródła samoalienacji człowieka umożliwić miał samowzbogacenie (pełny powrót człowieka do samego siebie jako członka społeczeństwa)

Podobne dokumenty

Karol Marks ( )

Karol Marks ( ) Karol Marks (1818-1883) Karol Marks Filozof, ekonomista, rewolucjonista System wyjaśniający działanie przyrody i całego społeczeostwa Wpływ: Niemiecka filozofia historii Socjaliści utopijni David Ricardo