Wpływ znajomości czynników ryzyka sercowonaczyniowego na styl życia studentów I i VI roku kierunku lekarskiego

Transkrypt

1 PRACE ORYGINALNE Aleksandra Lenart Justyna Mosio Klaudia Knap Dominik Dziad Karolina Adamik Maria Olszowska Wpływ znajomości czynników ryzyka sercowonaczyniowego na styl życia studentów I i VI roku kierunku lekarskiego The influence of knowledge of cardiovascular risk factors for 1st and 6th year medical students lifestyle Pracownia Kardiologii Społecznej, Instytut Kardiologii, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II Kierownik: Dr hab. n. med. Maria Olszowska Prof. UJ Dodatkowe słowa kluczowe: studenci uczelnia medyczna prewencja czynniki ryzyka choroby sercowo-naczyniowe Additional key words: students medical school prevention risk factors cardiovascular diseases Adres do korespondencji: Aleksandra Lenart Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, Pracownia Kardiologii Społecznej ul. Prądnicka Kraków Tel: , Fax: olalenart@vp.pl Wstęp: Najważniejszym sposobem redukcji zapadalności na chorobę sercowo-naczyniową jest jej prewencja, która powinna się skupiać na modyfikowaniu czynników ryzyka. Cel: Określenie znajomości i stosowania w czasie studiów na kierunku lekarskim prewencji pierwotnej chorób układu krążenia oraz wiedzy na temat prawidłowych wartości i jednostek podstawowych badań. Materiał i metody: Badaniem objęto 275 studentów I roku oraz 161 studentów VI roku Wydziału Lekarskiego (303 kobiet i 133 mężczyzn; w wieku lat). Przeprowadzono anonimową ankietę zawierającą pytania z zakresu znajomości i stosowania prewencji pierwotnej oraz wiedzy na temat prawidłowych wartości i jednostek podstawowych badań m.in. ciśnienia tętniczego, poziomu glukozy we krwi, gospodarki lipidowej. Wyniki: Studenci VI roku częściej niż studenci I roku poprawnie wskazywali czynniki ryzyka chorób układu krążenia. Poprawny obwód talii u mężczyzn i u kobiet wskazał mniejszy odsetek studentów I roku niż VI roku. Studenci VI roku częściej niż I roku prawidłowo wskazywali objawy mogące świadczyć o zawale mięśnia sercowego, badania niezbędne do rozpoznania OZW oraz wykazywali znajomość markerów martwicy mięśnia sercowego. Wśród studentów I i VI roku średnia wartość BMI wynosi: 20,82 kg/m 2 vs.21, 74 kg/m 2 ; średnia obwodu talii: 70,00 cm vs.74,81 cm. Studenci ostatniego roku częściej niż studenci I roku spożywają regularnie posiłki, spożywają minimum 4 razy w tygodniu owoce i warzywa, podejmują wysiłek fizyczny więcej niż 30 minut dziennie. Wnioski: Wiedza studentów VI roku na temat prewencji chorób układu krążenia jest większa niż studentów I roku, ale wciąż z zakresie niektórych zagadnień odsetek prawidłowych odpowiedzi jest niezadowalający. Studenci VI roku nieznacznie częściej niż I roku stosują się do zasad profilaktyki pierwotnej. Background: The most important way to reduce the incidence of the atherosclerotic cardiovascular disease (CVD) is prevention, which should include modification of risk factors. Aim: To define knowledge of primary CVD prevention, and to rate compliance with prevention rules among students. Material and methods: The study included 275 first year (1y) students and 161 sixth year (6y) students of the Faculty of Medicine (303 Females and 133 Males; aged years). Anonymous questionnaire on acquaintance with the primary prevention, compliance with it and correct values and units of blood pressure, blood glucose and cholesterol level was conducted among survey participants. Results: 6y students indicated risk factors of CVD significantly more correctly than 1y students. The proper value of male and female waist circumference was indicated correctly more often by 6y students than 1y students. When compared to 1y students, 6y students more often marked properly the heart attack symptoms, tests which are necessary to diagnose ACS, and markers of the myocardial necrosis. Respectively, among the 1y and 6y students the mean BMI was: kg/m2 vs.21, 74 kg/m2, mean waist circumference: cm vs cm. 6y students more often than 1y students eat regular meals, eat fruits and vegetables more than 4 times a week, exercise more than 30 minutes a day. Conclusions: Sixth year medical students knowledge about the prevention of CVD is greater than the first year students but still is unsatisfactory. Sixth year students slightly often follow the rules of primary prevention than first year students. 389

2 Wstęp Choroby układu sercowo-naczyniowego (CVD), zwłaszcza choroba niedokrwienna serca nadal stanowią najważniejszą przyczynę zachorowalności i przedwczesnej umieralności wśród kobiet i mężczyzn większości krajów uprzemysłowionych i rozwijających się ekonomicznie. W Europie są odpowiedzialne za 42% wszystkich zgonów kobiet i 38% zgonów mężczyzn przed 75. rokiem życia [1]. Jak wykazały badania epidemiologiczne, występowanie i umieralność z powodu tych chorób ściśle wiąże się z występowaniem czynników ryzyka miażdżycy [2]. Czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych (CVRFs) można podzielić na niemodyfikowalne tj. wiek, płeć męska, obciążenie genetyczne oraz modyfikowalne tj. palenie tytoniu, siedzący tryb życia z ograniczeniem aktywności fizycznej, nadciśnienie tętnicze, upośledzona tolerancja glukozy i cukrzyca, nadwaga i otyłość, zaburzenia lipidowe, złe nawyki żywieniowe, stres. Umieralność z powodu CVD ulega ciągłym zmianom. W większości krajów europejskich umieralność standaryzowana względem wieku zmniejsza się. Najważniejszym sposobem redukcji zapadalności na CVD jest jej prewencja, która powinna obejmować kontrolę i korekcję powyższych czynników ryzyka [3,4]. Dane zgromadzone w ciągu ostatnich 30 lat wskazują, że proces miażdżycowy zaczyna się już w dzieciństwie i na jego progresję w ciągu całego życia mają wpływ czynniki genetyczne, potencjalnie modyfikowalne czynniki ryzyka i ekspozycja środowiska. Istniejące dane dowodzą przekonująco zasadność wprowadzenia profilaktyki pierwotnej CVD już we wczesnym dzieciństwie [5]. Cel badań Porównanie wiedzy z zakresu zasad profilaktyki pierwotnej CVD, czynników ryzyka CVD oraz wypełniania kryteriów zdrowego stylu życia wśród studentów I i VI roku kierunku lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum (UJCM). Określenie związku między posiadanym zakresem wiedzy teoretycznej a prowadzeniem zdrowego stylu życia w badanej grupie. Materiał i metody Badanie przeprowadzono w roku akademickim 2011/2012 wśród studentów pierwszego (1y) i szóstego (6y) roku kierunku lekarskiego Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w Krakowie. Badaniem objęto 436 studentów (303 kobiet i 133 mężczyzn) w wieku od 20 do 29 lat (średnio 21±2,57 lat). Badana grupa stanowiła 25% wszystkich studentów kierunku lekarskiego UJ CM w roku akademickim 2011/2012. W projekcie posługiwano się opracowaną przez zespół autorów ankietą, wypełnianą przez respondentów anonimowo. Ankieta składała się z dwóch części. Część pierwsza zawierała pytania dotyczące składowych stylu życia studentów. Pytano o nawyki żywieniowe (ilość spożywanych posiłków w ciągu doby oraz o regularność ich spożywania, częstość spożywania owoców i warzyw), poziom aktywności fizycznej, palenie tytoniu, występowanie chorób układu krążenia w najbliższej rodzinie (zawał serca, udar mózgu, nagły zgon sercowy wśród krewnych pierwszego stopnia - przed 65 rokiem życia u kobiet i/lub przed 55 rokiem życia u mężczyzn), a także wyniki pomiarów antropometrycznych (wzrost, waga, obwód talii). Drugą część kwestionariusza stanowiły pytania mające na celu sprawdzenie wiedzy studentów. Respondenci zostali poproszeni o wskazanie czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych tj. płeć męska, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, obciążenia genetyczne, wiek, nadwaga/otyłość, nieprawidłowa dieta, stres, palenie papierosów, mała aktywność fizyczna, duże spożycie alkoholu, cukrzyca, zespół metaboliczny oraz wyszczególnienie Tabela I Wiedza studentów. Porównanie podgrup wyodrębnionych na podstawie roku studiów oraz kryterium płci. Students knowledge. The comparison of year of school subgroups and the comparison of gender subgroups. Czynniki ryzyka Studenci 1 roku Studenci 6 roku Kobiety Mężczyźni n % n % p n % n % p Prawidłowo wskazuje czynniki ryzyka CVDs <0,001* ,15 Prawidłowo wskazuje modyfikowalne czynniki ryzyka CVDs <0,001* ,89 Ciśnienie tętnicze krwi Podaje prawidłowe wartości (<140/90 mmhg) ,02* ,45 Podaje prawidłowo jednostkę (mmhg) <0,001* ,97 Stężenie glukozy we krwi Podaje prawidłowe wartości (3,3-5,5mmol/l ; mg/dl) <0,001* ,93 Podaje prawidłowo jednostkę (mmol/l; mg/dl) <0,001* ,51 Stężenie cholesterolu całkowitego we krwi Podaje prawidłowe wartości (3-5,2mmol/l; mg/dl) <0,001* Podaje prawidłowo jednostkę (mmol/l; mg/dl) <0,001* ,89 BMI Prawidłowo wyjaśnia skrót BMI (body mass index) <0,001* ,35 Prawidłowo podaje sposób obliczania BMI = masa ciała [kg]/ (wzrost [m]^2) Obwód talii <0,001* ,13 Podaje prawidłowe wartości dla kobiet < 80 cm <0,001* ,001* Podaje prawidłowe wartości dla mężczyzn < 94 cm <0,001* ,7 Piramida żywienia Wskazuje prawidłową piramidę żywienia , ,55 Ostry zespół wieńcowy (OZW) Prawidłowo wskazuje objawy OZW <0,001* ,07 Prawidłowo wskazuje badania niezbędne do rozpoznania OZW <0,001* ,72 Prawidłowo wskazuje markery martwicy mięśnia sercowego <0,001* , A. Lenart i wsp.

3 spośród nich czynników modyfikowalnych. Następnie zapytano studentów o prawidłowe wartości i jednostek podstawowych badań, m.in. ciśnienia tętniczego (< 140/90 mmhg), poziomu glukozy we krwi(3,3-5,5 mmol/l; mg/dl), stężenia cholesterolu całkowitego we krwi (3-5,2 mmol/l; mg/dl). Kolejne pytania dotyczyły umiejętności rozwinięcia skrótu BMI (body mass index= wskaźnik masy ciała) oraz podania właściwego sposobu obliczania powyższego wskaźnika tj. BMI = masa ciała [kg]/ (wzrost [m]^2), a także wartości prawidłowego obwodu talii u kobiety (<80cm) i mężczyzny (<94cm). Poproszono studentów o wskazanie prawidłowej piramidy żywienia. Ankietowanych zapytano również o objawy ostrego zespołu wieńcowego (OZW), badania niezbędne do rozpoznania OZW oraz markery martwicy mięśnia sercowego. Analizę statystyczną przeprowadzono w oparciu o program STATISTICA 10. Wyniki przedstawiono w postaci średnich i odchyleń standardowych oraz wyrażono w postaci odsetków. Zależności sprawdzano testami t-student i Chi-kwadrat. Za istotne statystycznie przyjmowano wartości dla p <0,05. Wyniki Studenci VI roku częściej niż studenci I roku poprawnie wskazywali czynniki ryzyka chorób układu krążenia. Poprawny obwód talii u mężczyzn i u kobiet wskazał mniejszy odsetek studentów I roku niż VI roku. Studenci VI roku częściej niż I roku prawidłowo wskazywali objawy mogące świadczyć o zawale mięśnia sercowego, badania niezbędne do rozpoznania OZW oraz wykazywali znajomość markerów martwicy mięśnia sercowego. Pełne wyniki analizy pytań z zakresy wiedzy studentów przedstawiono w tabeli I. Zgromadzone dane pozwoliły scharakteryzować grupy badanych. Wśród studentów I i VI roku średnia wartość BMI wynosi: 20,82 kg/ m 2 vs.21,74 kg/m 2 ; średnia obwodu talii: 70,00 cm vs.74,81 cm (Tab. II). Studenci ostatniego roku częściej niż studenci I roku spożywają regularnie posiłki, spożywają minimum 4 razy w tygodniu owoce i warzywa, podejmują wysiłek fizyczny więcej niż 30 minut dziennie. Charakterystykę badanych grup przedstawiono w tabeli III. Omówienie Zdrowie człowieka zależy od wielu wzajemnie powiązanych czynników. Według koncepcji pól zdrowia Lalonde a styl Tabela II Charakterystyka wskaźników antropometrycznych badanych. Baseline characteristics of the study participants. życia człowieka w dużo większym stopniu niż środowisko życia, czynniki biologicznodziedziczne, organizacja opieki zdrowotnej determinuje zachowanie zdrowia [6]. To my sami, w bardzo dużym stopniu, decydujemy o swoim zdrowiu. Dlatego szczególnie istotny jest nacisk na propagowanie zdrowego stylu życia już od najmłodszych lat. Studenci kierunku lekarskiego, którzy stanowili grupę badawczą tego badania, w szczególny sposób zobligowani są do propagowania zdrowego stylu życia. Studenci powinni posiadać stosowną wiedzę na temat czynników ryzyka, ponieważ to oni będą za chwilę edukować swych pacjentów o tym, jak zapobiegać chorobom układu krążenia. Studenci studiów medycznych, za moment młodzi lekarze, poprzez swoje prozdrowotne zachowania stanowią autorytet dla swych przyszłych pacjentów. Ford E.S. i wsp. przeanalizowali czynniki wpływające na zmniejszenie śmiertelności w wyniku choroby wieńcowej w USA w latach % zaobserwowanego zmniejszenia umieralności wiązało się z poprawą leczenia choroby wieńcowej, a 44% z redukcją czynników ryzyka (obniżeniem cholesterolu całkowitego 24%, skurczowego ciśnienia tętniczego 20%, zaprzestaniem palenia papierosów 12% i zwiększeniem aktywności fizycznej 5%) [7]. W naszym badaniu większość studentów poprawnie odpowiedziała na pytania ankiety dotyczące znajomości czynników ryzyka układu sercowo-naczyniowego. Studenci prawidłowo wskazują czynniki ryzyka układu krążenia (72% 1y i 92% 6y) oraz modyfikowalne czynniki ryzyka, odpowiednio 77% i 96% studentów. Połowa studentów pierwszego roku i prawie wszyscy studenci szóstego roku poprawnie podają prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego krwi. Stanowi to lepszy wynik zarówno od wyników podawanych dla całego społeczeństwa polskiego przez Zdrojewskiego i wsp. w badaniu z 2002 roku, gdzie znajomość definicji nadciśnienia tętniczego wykazało 30,9% badanych oraz od wyników podawanych przez Zawadzkiego i wsp. w badaniu z 2007 roku na, gdzie w pytaniu o najniższą wartość ciśnienia świadczącą o wystąpieniu nadciśnienia poprawnej odpowiedzi udzieliło 55% studentów Akademii Medycznej we Wrocławiu [8,9]. Niewiele studentów podało właściwe odpowiedzi w pytaniach o prawidłowe wartości stężenia glukozy we krwi (13% 1y i 57% 6y) i stężenia cholesterolu we krwi (odpowiednio 3% i 42%). Zdecydowana większość ankietowanych wykazała się znajomością definicji BMI (80% 1y i 99% 6y) oraz poprawnego sposobu obliczania BMI (odpowiednio 51% i 92%). Powyższe wyniki są lepsze od uzyskanych w 2007 roku w badaniu Poręba i wsp. w którym znajomością definicji BMI wykazało się 36,4% studentów Uniwersytetu Wrocławskiego, 24,4% studentów Politechniki Wrocławskiej, 29,2% studentów Uniwersytetu Przyrodniczego, 44% studentów Akademii Medycznej we Wrocławiu i 20,4% studentów Wyższej Szkoły Fizjoterapii [10]. Nadwaga i otyłość są rozpoznawane na podstawie wskaźnika masy ciała (BMI), który koreluje z całkowitą zawartością tłuszczu w organizmie u osób dorosłych. BMI wyraża jedynie otyłość uogólnioną, nie określa dystrybucji tkanki tłuszczowej. Wielu badaczy podkreśla znaczenie otyłości brzusznej jako ważniejszy niż otyłość ogólna czynnikiem ryzyka w przewidywaniu rozwoju cukrzycy t.2 i choroby sercowo-naczyniowej. W badaniach epidemiologicznych wykazano, że obwód talii koreluje istotnie z odpowiednimi zakresami BMI. Pomiar obwodu talii powinien być powszechnie używany w codziennej praktyce podstawowej opieki zdrowotnej do przesiewowego wykrywania otyłości oraz oceny indywidualnego ryzyka chorób układu krążenia [11,12]. Znajomością prawidłowych obwodów talii u kobiet i mężczyzn wykazała się niewielka liczba studentów. Poprawnych odpowiedzi dotyczących obwodu talii kobiet udzieliło 12% studentów pierwszego roku i 36% studentów szóstego roku, natomiast obwodu talii mężczyzn odpowiednio 0% i 27%. W naszym badaniu kobiety znamiennie częściej niż mężczyźni podawały prawidłową wartość obwodu tali dla płci żeńskiej (24% vs 12%; p<0.001), natomiast prawidłową wartość obwodu talii dla mężczyzn obie grupy podawały z podobną częstością (p=0,7). Pomiar obwodu talii, pomimo swej prostoty, jest niestety bardzo często zaniedbywanym elementem badania przedmiotowego. Według danych Polskiego Forum Profilaktyki Chorób Układu Krążenia (PFP ChUK) rozpowszechnienie najczęstszego czynnika ryzyka chorób sercowo-naczyniowych tj. nadwagi i otyłości w polskiej populacji wieku rozwojowego wynosi od ok. 7 do 21% w zależności od regionu, wieku pacjentów i przyjętych kryteriów rozpoznania. W ostatnich latach obserwuje się niekorzystną tendencję do zwiększenia występowania tych zaburzeń [13]. W naszym badaniu uwidoczniona została ciekawa zależność wzrostu BMI studentów wraz z ich wiekiem. Studenci 1 roku Studenci 6 roku Ogółem Kobiety Mężczyźni n=275 n=161 n= 436 n=303 n=133 średnia SD średnia SD średnia SD średnia SD średnia SD wiek (lata) 19,25 0,87 24,26 0,86 21,1 2, ,52 21,33 2,66 waga (kg) 61,14 11,44 64,85 13,61 62,52 12,4 56,62 7,64 75,79 10,71 wzrost (m) 1,71 0,09 1,72 0,09 1,71 0,09 1,68 0,06 1,8 0,08 BMI (kg/m 2 ) 20,82 2,81 21,74 2,92 21,16 2,88 20,17 2,23 23,4 2,94 obwód talii (cm) 70 11,36 74, ,92 11, , ,09 391

4 Odsetek studentów z niedowagą (BMI < 18,5 kg/m2) wynosi odpowiednio 18,5% wśród studentów pierwszego roku vs. 10% studentów szóstego roku, z nadwagą (BMI w przedziale 25-29,9 kg/m2) 4% studentów pierwszego roku vs. 10% studentów szóstego roku, z otyłością odpowiednio 1% i 1%. Podobne odsetki studentów z nadwagą lub otyłością zaobserwowano w badaniu Poręba i wsp., które wynoszą odpowiednio 2,3% studentów Uniwersytetu Wrocławskiego, 13,4% studentów Politechniki Wrocławskiej, 10,9% studentów Uniwersytetu Przyrodniczego, 8% studentów Akademii Medycznej we Wrocławiu i 4,2 % studentów Wyższej Szkoły Fizjoterapii [10]. W analizie według kryterium płci w podgrupie mężczyzn w porównaniu z podgrupą kobiet statystycznie rzadziej występuje niedowaga (2% vs. 22%), częściej występuje nadwaga i otyłość (16% vs. 1% i 2% vs. 0% ; p<0,001). Wśród studentek zanotowano znacząco większy odsetek osób z prawidłowym obwodem talii w porównaniu ze studentami (53% vs 37%; p<0,007). Palenie papierosów jest nadal jednym z głównych czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego. Z powodu rozpowszechnienia, sięgającego około 30% populacji dorosłych Polaków [14], palenie tytoniu stanowi chorobę o charakterze społecznym. O ile częstość palenia wśród mężczyzn w ostatnich latach stopniowo spada (obecnie 38%), nie obserwuje się takiego trendu wśród kobiet (obecnie pali 23%). Większość ludzi zaczyna palić przed ukończeniem 18. roku życia. Do kontaktu z papierosami przyznaje się ok. 70% uczniów w wieku 12 lat. Blisko 3 miliony dzieci w Polsce to bierni palacze [13]. Wśród naszej grupy badawczej nie wykazano istotnej statystycznie różnicy w częstości palenia w grupie kobiet i mężczyzn (8% vs. 14%). Palenie papierosów zadeklarowało 9% studentów pierwszego roku i 10% studentów szóstego roku. Dla porównania nałóg palenia według badania Poręba i wsp. dotyczy 27,3% studentów Uniwersytetu Wrocławskiego, 28,6% studentów Politechniki Wrocławskiej, 29,2% studentów Uniwersytetu Przyrodniczego, 18% studentów Akademii Medycznej we Wrocławiu i 26,5% studentów Wyższej Szkoły Fizjoterapii [10]. Wiele czynników takich jak kampanie antynikotynowe, edukacja pacjentów przez lekarzy, prasę i środki masowego przekazu Tabela III Porównanie podgrup wyodrębnionych na podstawie roku studiów oraz kryterium płci. General characteristics of the study sample. a także ciągłe podwyżki cen papierosów w ostatnich 10-ciu latach skutkują spadkiem ilości osób palących. Naszym zdaniem do osiągnięcia większego spadku liczby osób palących wyżej wymienione działania należy zintensyfikować. Jak wiadomo siedzący styl życia lub lenistwo ruchowe jest istotnym czynnikiem ryzyka CVD oraz wielu innych chorób przewlekłych. Systematyczny wysiłek fizyczny jest korzystnym czynnikiem o działaniu plejotropowym, min. warunkuje prawidłowy rozwój psychofizyczny, poprawia jakość życia i zapobiega występowaniu miażdżycy i jej powikłań, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, zespołu metabolicznego, chorób nowotworowych, depresji, czy osteoporozy. Osoby aktywne fizycznie żyją przeciętnie o 5-7 lat dłużej. Według PFP ChUK osobom zdrowym zaleca się wysiłki o umiarkowanej intensywności wykonywane systematycznie (co najmniej 3 razy w tygodniu, a najlepiej codziennie), trwające nie mniej niż 30 minut, tj. szybki marsz lub marszobieg, jazda rowerem, gimnastyka ogólnorozwojowa czy pływanie [13]. W obecnym badaniu zaobserwowaliśmy małą aktywność fizyczną studentów. Wykonywanie ćwiczeń fizycz- Studenci 1 roku Studenci 6 roku Kobiety Mężczyźni n % n % p n % n % p BMI (kg/m2) 0,01* <0,001* <18,5 niedowaga 49 18, ,5-24,5 prawidłowa wartość , ,9 nadwaga ,0 otyłość Obwód talii (cm) 0,2 0,007* K<80 lub M< Ilość posiłków / dzień 0,06 0,02* Regularność spożywania posiłków <0,05* ,05 Spożywanie owoców i warzyw / tydz. 0,03* 0,1 6 razy razy Aktywność fizyczna / doba <0,001* 0,005* <30 minut minut >60 minut Aktywność fizyczna / tydzień 0,19 0,44 <30 minut minut , >60 minut , Palenie papierosów , ,06 Dodatni wywiad rodzinny w kierunku chorób układu krążenia (CVDs) , , A. Lenart i wsp.

5 nych trwających minimum 30 minut dziennie deklaruje 28% studentów pierwszego roku i 46% studentów szóstego roku. Regularny, codzienny trening wykonuje 42% mężczyzn i 30% kobiet. Podobny trend zaobserwowano w projekcie WOBASZ z 2005 roku, gdzie aktywność fizyczną odnotowano u 27% mężczyzn i prawie 23% kobiet, natomiast w 2002 roku w badaniu NATPOL III u 45,5 % badanej populacji [14,15]. Propagowanie aktywności fizycznej jest niezwykle istotnym elementem profilaktyki chorób układu krążenia. Jak potwierdzają badania Gremeaux i wsp. długoterminowa zmiana stylu życia z optymalizowanym, wysokiej intensywności treningiem interwałowym wpływa korzystnie na obniżenie masy ciała, zmniejsza ryzyko kardiometaboliczne i tolerancję wysiłkową u osób otyłych [16]. Nieprawidłowe żywienie jest jednym z podstawowych czynników ryzyka predysponujących do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. W Polsce zmniejszenie umieralności z powodu choroby niedokrwiennej serca po 1991 roku występowało jednocześnie z poprawą zwyczajów żywieniowych społeczeństwa, w tym zmniejszeniem spożycia tłuszczów zwierzęcych i wzrostem spożycia tłuszczów roślinnych oraz owoców. Według wytycznych PFP ChUK prawidłowa dieta powinna uwzględniać dostosowanie podaży kalorii do wydatku energetycznego pacjenta, różnorodność stosowanych produktów oraz zachować odpowiednie proporcje poszczególnych składników pożywienia. Zaleca się spożywać warzywa i owoce co najmniej 5 razy dziennie [13]. W odniesieniu do żywienia studentów wyniki przedstawiają się optymistycznie. Prawie połowa z badanych poprawnie buduje piramidę żywienia (42% 1y i 47% 6y), co odzwierciedla dobrą znajomość zasad zdrowego żywienia. Te wyniki przekładają się na styl żywienia. Prawie połowa (46%) studentów szóstego roku spożywa posiłki regularnie, 57% studentów spożywa owoce i warzywa minimum 4 razy w tygodniu; dla studentów pierwszego roku wyniki wynoszą odpowiednio 31,3% i 45,5%. Wśród ankietowanych kobiety statystycznie częściej w porównaniu do mężczyzn spożywają średnio 4-5 posiłków dziennie (54% vs 40%; p=0,02). Analiza wyników niniejszego badania pokazuje, że studentów kierunku lekarskiego charakteryzuje większa wiedza z zakresu czynników ryzyka chorób układu krążenia oraz zdrowego stylu życia i nawyków żywieniowych niż studentów innych uczelni. Studenci medycyny, poprzez specyfikę swego przyszłego zawodu powinni w szczególny sposób przywiązywać uwagę do promowania zdrowego stylu życia. Wciąż bardzo potrzebne są programy edukacyjne, obejmujące zasięgiem szczególnie młodą populację. Wnioski Wiedza studentów VI roku na temat prewencji chorób układu krążenia jest większa niż studentów I roku, ale wciąż z zakresie niektórych zagadnień odsetek prawidłowych odpowiedzi jest niezadowalający. Mimo większej wiedzy studenci VI roku nieznacznie częściej niż studenci I roku stosują się do zasad profilaktyki pierwotnej. Piśmiennictwo 1. Perk J. De Backer G, Gohlke H, Graham I, Reiner Ž. i wsp: Europejskie wytyczne dotyczące zapobiegania chorobom serca i naczyń w praktyce klinicznej na 2012 rok. Kardiol Pol. 2012; 70 (Supl.) Ridker PM, Genest J, Libby P: Risk factor for atherosclerotic disease. W: Braunwald E, Zipes DP, Libby P. (red.). Heart disease. W.B. Saunders Company, Philadelphia 2001: Podolec P: Podręcznik Polskiego Forum Profilaktyki tom 1. Medycyna Praktyczna, Kraków Podolec P: Podręcznik Polskiego Forum Profilaktyki tom 2. Medycyna Praktyczna, Kraków Hayman LL, Meininger JC, Daniels SR, McCrindle BW, Helden L. et al: Primary prevention of cardiovascular disease in nursing practice: focus on children and youth. Circulation 2007; 116: Narodowy Program Zdrowia na lata zal_urm_npz_90_ p.pdf 6. Ford ES, Ajini UA, Croft JB, Critchley JA, Labarthe D. et al: Explaining the decrease in u.s. deaths from coronary disease, , N Eng J Med. 2007; 356: Zdrojewski T: Nadciśnienie tętnicze w Polsce. Terapia 2002; 7/8: Zawadzki M, Poręba R, Gać P, Lewczuk K, Pawlas K, Andrzejak R: Wiedza studentów uczelni Wrocławia na temat nadciśnienia tętniczego. Nadciśnienie tętnicze. 2007; 5: Poręba R, Gać P, Zawadzki M, Poręba M, Derkacz A. i wsp: Styl życia i czynniki ryzyka chorób układu krążenia wśród studentów uczelni Wrocławia. Pol Arch Med Wewn. 2008; 118; Kinalska I, Popławska-Kita A, Telejko B, Kinalski M, Zonenberg A: Otyłość a zaburzenia przemiany węglowodanowej. Endokrynologia. Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2006; 2: Siren R, Eriksson JG, Vanhanen H: Waist circumference a good indicator of future risk for type 2 diabetes and cardiovascular disease. BMC Public Health. 2012; 12: Wytyczne Grupy Roboczej Polskiego Forum Profilaktyki Chorób Układu Krążenia Zdrojewski T, Bandosz P, Szpakowski P, Konarski R, Manikowski A. i wsp: Rozpowszechnienie głównych czynników ryzyka chorób układu sercowonaczyniowego w Polsce. Wyniki badania NATPOL- PLUS. Kardiol Pol. 2004; 61 (Supl. 4): Drygas W, Kwaśniewska M, Szcześniewska D, Kozakiewicz K, Głuszek J. i wsp: Ocena poziomu aktywności fizycznej dorosłej populacji Polski, Wyniki programu WOBASZ, Kardiol Pol. 2005; 63 (Supl. 4): Gremeaux V, Drigny J, Nigam A, Juneau M, Guilbeault V. et al: Long-term lifestyle intervention with optimized high-intensity interval training improves body composition, cardiometabolic risk, and exercise parameters in patients with abdominal obesity. Am J Phys Med Rehabil Jul