Tradycyjne i nowe funkcje obszarów wiejskich w rozwoju kraju

Transkrypt

1 III KONGRES NAUK ROLNICZYCH Badania naukowe w procesie kształtowania polskiej wizji Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej Tradycyjne i nowe funkcje obszarów wiejskich w rozwoju kraju dr hab. inż. Jacek M. Pijanowski, prof. dr hab. inż. Urszula Litwin Uniwersytet Rolniczy im H. Kołłątaja w Krakowie 1 z 20

2 Wprowadzenie Obszary wiejskie Polski ulegały w ostatnich 25 latach intensywnym przemianom, co dotyczy zarówno szeroko pojętego rolnictwa, jak i pozarolniczych aspektów rozwoju. Dziś obszary te stoją przed nowymi wyzwaniami, do których w dużo silniejszym niż wcześniej stopniu zalicza się konieczność poprawy struktur przestrzennych i infrastruktury zarówno w rolniczo-leśnej przestrzeni produkcyjnej, jak i na terenach zabudowanych. Celem referatu jest dyskusja potrzeby intensyfikacji interdyscyplinarnych badań na styku m.in. rolnictwa, urządzeń rolnych (geodezja rolna), gospodarki przestrzennej na obszarach wiejskich czy gospodarki komunalnej. Konieczne są rozwiązania systemowe w przedmiotowym zakresie. 2 z 20

3 Tematyka przestrzenno-strukturalna w naukach rolniczych Nauki rolnicze jedynie w ograniczonym stopniu obejmują aspekty struktury przestrzennej, infrastruktury rolniczej czy rozłogu gospodarstw: agronomia chemia rolnicza ogólna uprawa roli i roślin szczegółowa uprawa roślin inżynieria rolnicza kształtowanie środowiska ochrona roślin ogrodnictwo rybactwo weterynaria technologia żywności i żywienia zootechnika wraz z rozwojem nauk rolniczych zakres agronomii uległ zawężeniu do uprawy roli i roślin obejmuje m.in. systemy rolnicze* a więc aspekt mający wpływ na rozłóg gospodarstw i infrastrukturę obejmuje m.in.: zalesianie i zadrzewianie nawadnianie rekultywacja rolnicza i rekreacyjna zakładanie pasów wiatrochronnych melioracje wodno-klimatyczne kształtowanie krajobrazu Nauki rolnicze winny silniej niż dotychczas otworzyć się na badania interdyscyplinarne. * ) sposób zagospodarowania przestrzeni rolniczej w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz ich przetwarzania (rolnictwo konwencjonalne, -ekologiczne, -integrowane, -precyzyjne). 3 z 20

4 Wybrane przyczynki do badań interdyscyplinarnych Rozdział 1.9 określa problemy do rozwiązania: 1. Nieefektywna struktura polskiego rolnictwa ( ) 2. Brak prowadzenie spójnej i klarownej polityki gospodarowania ziemią rolniczą, cyt.: Rozdział wskazuje, iż cyt.: 4 z 20

5 Wybrane przyczynki do badan interdyscyplinarnych Rozdział 6.2 traktuje o nierozwiązanych problemach środowiskowych, w tym cyt.: 5 z 20

6 Nowe funkcje a najważniejsze wyzwania 6 z 20 Źródło: [Rur@l News 2]

7 Nowe funkcje a najważniejsze wyzwania Opracowanie własne na podstawie: [Rur@l News 2] 7 z 20

8 Wybrane stare-nowe wyzwania Fot. J. Pijanowski Fot. StMELF Fot. J. Pijanowski rozmoknięte drogi erozja wodna atak samosiejki wyziewy wodne wodne na polach Fot. J. Pijanowski Fot. ARiMR postępujące rozdrobnienie niszczenie rolniczej przestrzeni produkcyjnej dojazd, melioracje, przyroda Fot. GDDKiA 8 z 20 Fot. J. Pijanowski mokre koleiny Fot. J. Pijanowski pozarastane rowy Fot. StMELF retencja / powódź

9 Rozwiązania starej UE (tu: Bawaria) Zdjęcia: StMELF 9 z 20 Jacek M. Pijanowski Jacek, Urszula M. Pijanowski Litwin Warszawa, Puławy, 10 września grudnia 2014 r. Złoty Potok, 26 luty 2015

10 Modelowe prace badawczo-wdrożeniowe Woj. Małopolskiego i UR Kraków W ramach prac w sołectwie Strzelce Wielkie (gmina Szczurowa) opracowano modelową koncepcję zintegrowanego rozwoju obszarów wiejskich w oparciu o metodykę bawarską i sprawdzoną w Bawarii kombinację kompleksowych przedsięwzięć z zakresu rozwoju obszarów wiejskich. Ważnym elementem metodyki bawarskiej jest intensywne zaangażowanie właścicieli gruntów i mieszkańców miejscowości w proces planowania i podejmowania decyzji, jak również współpraca administracji publicznej z ekspertami działającymi na wolnym rynku (public-private-partnership). Urządzenia rolne i rolnictwo Odnowa wsi Krajobraz, przyroda i czas wolny 10 z 20

11 Nie mniej istotne jest budowanie kapitału społecznego 11 z 20

12 Administracja gwarantem sprawiedliwości Sprawiedliwość wewnątrzpokoleniowa Godność ludzka Prawa człowieka (Umowa cywilna i społeczna) Sprawiedliwość międzypokoleniowa 1. Sprawiedliwość dla równych możliwości 2. Sprawiedliwość w zaspokajaniu codziennych potrzeb (wymagania podstawowe) Rozwój oddolny 3. Sprawiedliwość procedur (dobre zarządzanie, sprawiedliwe procedury między rządem i obywatelami) 12 z 20 [Lotze-Campen i in. 2010]

13 Nie mniej istotne jest budowanie kapitału społecznego Społeczność lokalna oszalała na punkcie swojej wsi (!) Kategoryzacja tematów grupy roboczej Odnowa i rozwój wsi 13 z z 20

14 Nie mniej istotne jest budowanie kapitału społecznego Społeczność lokalna chce chronić przyrodę i krajobraz (!!) Kategoryzacja tematów grupy roboczej Ekologia i krajobraz 14 z 20

15 Nie mniej istotne jest budowanie kapitału społecznego Społeczność lokalna chce scalenia gruntów (!!!) Kategoryzacja tematów grupy roboczej Rolnictwo i urządzenia rolne 15 z 20

16 Nowy paradygmat obszarów wiejskich Tradycyjne, hierarchiczne struktury administracyjne mogą być niewystarczające do skutecznego prowadzenia tej polityki i dlatego potrzebne są korekty w trzech kluczowych wymiarach zarządzania: horyzontalnym zarówno na poziomie centralnym, jak i lokalnym oraz wertykalnym na wszystkich poziomach administracji [OECD 2006] 16 z 20

17 Konieczność rozwiązań systemowych 17 z 20

18 Rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich Zintegrowany Realizacja ustaleń planów miejscowych Realizacja interesów rolnictwa Realizacja zadań z zakresu ochrony przeciwpowodziowej Pozyskanie i przygotowanie terenów pod inwestycje gminne (infr. techniczna i socjalna) Pozyskanie i przygotowanie terenów pod inwestycje ponadlokalne (duże inwestycje infrastrukturalne) Melioracje Pozyskanie terenów pod cele środowiskowe i krajobrazowe Zdjęcia: Internet 18 z 20

19 Rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich Zintegrowany Realizacja ustaleń planów miejscowych Realizacja interesów rolnictwa Realizacja zadań z zakresu ochrony przeciwpowodziowej Pozyskanie i przygotowanie terenów pod inwestycje gminne (infr. techniczna i socjalna) Pozyskanie i przygotowanie terenów pod inwestycje ponadlokalne (duże inwestycje infrastrukturalne) Melioracje Pozyskanie terenów pod cele środowiskowe i krajobrazowe Zdjęcia: Internet 19 z 20

20 Źródła: European Network for Rural Development Zmiany klimatyczne a rolnictwo. RUR@L NEWS 2, Newsletter EN RD Marzec Bruksela. Fundacja na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa (FAPA) Raport o stanie wsi. Polska wieś 2014, Warszawa. Lotze-Campen H., Edenhofer O., Reder M., Wallacher J Global aber gerecht. Ein Report. C.H. Beck Verlag, München. OECD The New Rural Paradigm: Policies and Governance. Organisation for Economic Co-operation and Development, Paris. Kontakt: kgrkif@ur.krakow.pl dr hab. inż. Jacek M. Pijanowski Prof. dr hab. inż. Urszula Litwin 20 z 20