Plan prezentacji WPR polityką ciągłych zmian

Transkrypt

1 WPR polityką zmian

2 Plan prezentacji WPR polityką ciągłych zmian Europejski Model Rolnictwa Rola rolnictwa i obszarów wiejskich w Polsce i na świecie Zmiany skutkiem WPR: zmiany zachodzące w rolnictwie i na obszarach wiejskich w Polsce

3 WPR zmienia się wraz z upływem czasu

4 Ewolucja WPR a funkcje rolnictwa Traktat rzymski (1957): głównym celem WPR zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego; funkcje produkcyjne Agenda 2000: Europejski Model Rolnictwa; wzrost pozaprodukcyjnej roli sektora rolnego; większy nacisk na rozwój obszarów wiejskich Debata publiczna nt. kształtu WPR po 2013 r. (2010): rolnik dostarczycielem dóbr publicznych

5 Ewolucja funkcji obszarów wiejskich

6 Plan prezentacji WPR polityką ciągłych zmian Europejski Model Rolnictwa Rola rolnictwa i obszarów wiejskich w Polsce i na świecie Zmiany skutkiem WPR: zmiany zachodzące w rolnictwie i na obszarach wiejskich w Polsce

7 Europejski model rolnictwa Kompleksowe łączenie funkcji produkcyjnej, społecznej, kulturowej i środowiskowej działalności rolniczej (wielofunkcyjność rolnictwa) Harmonia ze środowiskiem przyrodniczym i kulturowym (rolnictwo zrównoważone) Funkcjonowanie i rozwój obok gospodarstw wysoce konkurencyjnych rodzinnych gospodarstw rolnych dostarczających dóbr rynkowych poza strukturą agrobiznesu, dóbr pozarynkowych (krajobraz, bioróżnorodność) oraz opartych na pracy własnej członków rodziny, a nie na pracy najemnej

8 Plan prezentacji WPR polityką ciągłych zmian Europejski Model Rolnictwa Rola rolnictwa i obszarów wiejskich w Polsce i na świecie Zmiany skutkiem WPR: zmiany zachodzące w rolnictwie i na obszarach wiejskich w Polsce

9 Rolnictwo wielofunkcyjne (1) Wytwarzanie konkurencyjnych towarów rynkowych metodami przyjaznymi dla środowiska; Skracanie drogi od pola do stołu ; Wzrost roli rolnictwa w rozwoju obszarów wiejskich (tworzenie miejsc pracy na wsi, zachowanie dziedzictwa kulturowego wsi, integrowanie społeczności lokalnych); Poprawa stanu środowiska naturalnego; Zwiększenie walorów turystycznych wsi (rozwój agroturystyki)

10 Rolnictwo wielofunkcyjne (2) Funkcje produkcyjne dobra rynkowe: żywność, pasza, surowce energetyczne wynagrodzenie: mechanizm rynkowy, tj. transakcje kupna-sprzedaży Funkcje pozaprodukcyjne dobra nierynkowe (publiczne): atrakcyjny krajobraz, dziedzictwo kulturowe, niezdegradowane środowisko mechanizm rynkowy nie zapewnia/wynagradza za dostarczenie dóbr publicznych

11 Definicja dóbr publicznych Dobra to środki, które mogą być wykorzystywane do zaspokajania potrzeb ludzkich Dobra publiczne to dobra pożądane przez społeczeństwo, a których mechanizm rynkowy nie jest w stanie dostarczyć Bez odpowiednich nakładów (zachęt) dobra publiczne nie są produkowane w odpowiedniej ilości Regulacja dostarczania dóbr publicznych może się odbywać za pomocą systemu wsparcia finansowego, mechanizmów podatkowych oraz przepisów prawnych

12 Dobra prywatne a dobra publiczne Zachowanie bioróżnorodności Nie są sprzedawane na rynku Nikt nie jest wyłączony z korzyści Sprzedawane na rynku Mechanizm cenowy Własność może być przenoszona

13 Pozaprodukcyjne funkcje rolnictwa europejskiego Funkcje środowiskowe - produkcja tlenu i pochłanianie (sekwestracja) węgla - ochrona wód gruntowych jako źródła wody pitnej - ochrona gruntów - ochrona bioróżnorodności - ochrona krajobrazu Funkcje społecznokulturowe - tworzenie warunków do rekreacji i wypoczynku - ochrona dziedzictwa kulturowego wsi - tworzenie miejsc pracy na obszarach wiejskich - spójność i żywotność obszarów wiejskich

14 Wielofunkcyjność rolnictwa i wielofunkcyjność gospodarstwa rolnego Źródło: J. Wilkin, Wielofunkcyjność rolnictwa problem teoretyczny i praktyczny, UW i IRWIR PAN

15 Plan prezentacji WPR polityką ciągłych zmian Europejski Model Rolnictwa Rola rolnictwa i obszarów wiejskich w Polsce i na świecie Zmiany efektem WPR: zmiany w rolnictwie i na obszarach wiejskich w Polsce a wielofunkcyjność rolnictwa

16 Znaczenie gospodarcze sektora rolnego w Polsce Udział rolnictwa w PKB (2009): PL-2,1% UE-27-1,1%

17 Efekty WPR a wielofunkcyjność polskiego rolnictwa Wskaźniki wielofunkcyjności rolnictwa: rolnictwo ekologiczne, produkty wysokiej jakości, sprzedaż bezpośrednia, poprawa konkurencyjności, dochody pozarolnicze Wskaźniki wielofunkcyjności obszarów wiejskich: poprawa jakości życia, działalność pozarolnicza (w tym agroturystyka), programy rolnośrodowiskowe

18 Rolnictwo ekologiczne (1) Liczba gospodarstw ekologicznych w latach Źródło: IJHAR-S

19 tys. ha Rolnictwo ekologiczne (2) Pow ierzchnia upraw w systemie rolnictw a ekologicznego Źródło: IJHAR-S

20 Rolnictwo ekologiczne (3) PL a UE

21 Produkty wysokiej jakości Produkty zarejestrowane jako: Chronione Nazwy Pochodzenia, Chronione Oznaczenia Geograficzne Gwarantowane Tradycyjne Specjalności 2007 bryndza podhalańska (1) produktów produktów produktów produktów Łącznie: GTS 8 produktów CHOG - 15 produktów CHNP 6 produktów

22 Sprzedaż bezpośrednia i marginalna Program rozwoju targowisk na obszarach wiejskich Mój Rynek Sprzedaż własnych produktów możliwa jest dwutorowo: - w ramach sprzedaży bezpośredniej - w ramach działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (MOL)

23 Poprawa konkurencyjności

24 Przemiany strukturalne (1): liczba gospodarstw rolnych Źródło: KE, RD Report 2010

25 Przemiany strukturalne (2): struktura obszarowa Struktura gospodarstw rolnych w Polsce wg grup obszarowych

26 Przemiany strukturalne (3): średnia powierzchnia gospodarstwa

27 Przemiany strukturalne (4): Gospodarstwa rolne wg ESU

28 Grupy producentów rolnych Obecnie do rejestrów UM wpisanych jest 655 grup producentów rolnych Od 2004 roku liczba zarejestrowanych grup stale rośnie.

29 Sytuacja dochodowa gospodarstw rolnych Po uzyskaniu akcesji do Unii Europejskiej dochody polskich rolników bardzo wyraźnie wzrosły. Dochody z gospodarstw rolnych zwiększyły się ponad 2-krotnie w przeliczeniu na AWU w porównaniu do okresu przedakcesyjnego Polskie rolnictwo charakteryzuje się niską dochodowością na tle rolnictwa unijnego. Dochód z czynników produkcji w przeliczeniu na pełnozatrudnionego (AWU) w rolnictwie polskim kształtuje się na poziomie ponad 3-krotnie niższym od średniej UE-27.

30 Wsparcie bezpośrednie i dochód sektora rolnego w PL Źródło: Floriańczyk, IERiGŻ: Dochód polskiego sektora rolnego w latach

31 Relacje cenowe w sektorze rolnym Rozwój cen w otoczeniu rynkowym był i jest niekorzystny dla rolników Silna tendencja do pogarszania się relacji cenowych w sektorze rolnym UE ( rozwarcie nożyc cen )

32 Udział dochodów z dodatkowych form działalności Niski poziom dochodów osiągany w rolnictwie powoduje, że w 2007 r. 80% gospodarstw indywidualnych uzyskuje również dochody ze źródeł pozarolniczych 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 17,7 11,4 9, ,6 82,3 88,6 90, ,4 do 5 ha 5-10 ha ha ha ha >=50 ha Struktura dochodów gospodarstw rolnych uzyskujących dochody pozarolnicze wg grup obszarowych w 2006 r. dochód rolniczy dochód pozarolniczy

33 Relacja dochodów w rolnictwie do średnich dochodów w gospodarce Poziom dochodów w rolnictwie jest niższy od poziomu dochodów w całej gospodarce zarówno w PL, jak i UE

34 Produktywność pracy (1)

35 Zmiana produktywności pracy

36 Zatrudnienie w rolnictwie

37 Poziom bezrobocia na wsi /2003 Bezrobotni ogółem (w tys.) ,63 Bezrobotni w wieku (w tys.): 24 lata i mniej , , , ,68 55 lat i więcej ,96 Źródło: Rocznik Statystyczny Rolnictwa i Obszarów Wiejskich 2007, GUS, Warszawa Obszary wiejskie w Polsce, GUS, Warszawa, 2011

38 Pracujący poza rolnictwem Rok Pracujący poza rolnictwem ogółem miasta wieś miasta wieś w % pracujących w tys. ogółem poza rolnictwem % 27% % 28% % 28% % 29% % 30% % 30% % 31% % 31% Źródło: na podstawie GUS Aktywność ekonomiczna ludności Polski IV kwartał 2010, Warszawa 2011

39 Pozarolnicza działalność gospodarcza Około 7,5 % mieszkańców wsi prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Około 4,5 % rolników prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Na terenach wiejskich zlokalizowanych jest 892,5 tys. przedsiębiorstw prowadzących działalność pozarolniczą, - w tym 115,2 tys. przedsiębiorstw prowadzonych jest w gospodarstwach rolniczych

40 Agroturystyka w Polsce Województwo Gospodarstwa agroturystyczne Liczba miejsc noclegowych Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Polska Źródło: dane GUS pochodzące z Ewidencji Obiektów Turystycznych, stan na r.

41 Wieś jako miejsce zamieszkania Migracje na pobyt stały na wsi Wyszczególnienie Napływ na wieś (w tys.) Odpływ ze wsi (w tys.) Saldo Źródło: Rocznik Statystyczny Rolnictwa i Obszarów Wiejskich 2007, GUS, Warszawa Obszary wiejskie w Polsce, GUS, Warszawa, 2011.

42 Programy rolno-środowiskowe Wsparcie dla gospodarstw prowadzących produkcję w sposób sprzyjający ochronie środowiska, zachowaniu bioróżnorodności i krajobrazu; rolników uczestniczy obecnie w programie rolno-środowiskowym (z czego to beneficjenci w ramach PROW ) Obszar 2,2 mln ha Łącznie wypłacono 3,6 mld zł

43 Przyszła WPR będzie ewoluować Rosnące oczekiwania społeczne Wyzwania globalne: bezpieczeństwo żywnościowe, wysoka zmienność cen surowców rolnych Wyzwania środowiskowe: bioróżnorodność, zmiany klimatyczne dążenie do niskoemisyjnej gospodarki Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i żywotności obszarów wiejskich (innowacje)

44 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ tel