Produkt kształceniowy w kontekście tworzenia wartości na rynku usług edukacyjnych szkolnictwa wyższego
|
|
- Weronika Barbara Mazur
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Angelika Pabian Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej, Katedra Zarządzania Produkt kształceniowy w kontekście tworzenia wartości na rynku usług edukacyjnych szkolnictwa wyższego Educational product in the contexts of value creation on the higher education market Wiele zmian, które dokonały się na rynku usług edukacyjnych szkolnictwa wyższego, wywołało orientowanie się rynkowe uczelni. Ponadto zmiany te ukazały nowe wyzwania, przed którymi przyszło stanąć szkołom wyższym. Zaczęły one działać jak przedsiębiorstwa usługowe oferujące usługę kształceniową. To w konsekwencji doprowadziło do postrzegania studenta w kategoriach klienta, którego potrzeby należy zaspokajać. Autorka w niniejszym artykule skupia się na przedstawieniu usługi kształceniowej w kontekście źródła wartości dostarczanych studentom. Podkreśla również ewolucję, której został poddany produkt kształceniowy. Jeszcze blisko dwadzieścia lat temu dla studenta ważny był przede wszystkim sam proces dydaktyczny (rdzeń produktu), a dzisiaj to już nie wystarczy. Przy ocenie oferty edukacyjnej brane są pod uwagę również dodatkowe elementy, tj. marka uczelni, system stypendialny, infrastruktura czy system informacyjny. Słowa kluczowe student-klient, produkt kształceniowy, źródła wartości dostarczane studentom Many changes on the higher education market have resulted in introducing marketing orientation at universities. Furthermore, the changes have created new challenges for universities. They started to operate as service companies which offer educational service. As a result, universities have to respond to new needs of students and treat them like clients. They also have to use many instruments used also by companies. The main subject of the paper focuses on an educational product shown as the main source of value given to students. The paper also shows how the educational product has changed. About twenty years ago it was the core benefit that was the most important for students. Nowadays it is not sufficient. There must be something more than a teaching-learning process. Other important factor include for example: university's brand, scholarship, infrastructure, additional courses, or information system. Keywords student-client, educational product, sources of value created for students. Kierunki zmian w sektorze szkolnictwa wyższego w Polsce Rok 1990 przyniósł zmiany związane z funkcjonowaniem szkół w sektorze szkolnictwa wyższego. Usługę kształceniową mogły od tej pory świadczyć podmioty o charakterze niepublicznym, które zaczęły powstawać masowo. W 1994 r. istniało 36 uczelni niepaństwowych, a w roku akademickim 2002/2003 osiągnęły one już liczbę 252. Dla porównania państwowych szkół wyższych w analizowanych latach było odpowiednio 104 oraz 125. Dzisiaj można mówić o 460 szkołach wyższych, z czego 132 to szkoły wyższe publiczne (według GUS). Wzrastające tempo przyrostu szkół wyższych przebiegało równolegle ze zwiększającą się liczbą studentów. Masowa chęć kształcenia miała odzwierciedlenie we współczynnikach skolaryzacji 1 (tablica 1). W roku akademickim 1990/1991 współczynnik skolaryzacji brutto wyniósł blisko 13%, a na początku kolejnej dekady był prawie czterokrotnie wyższy. Rok akademicki 2011/
2 Tablica 1. Współczynniki skolaryzacji w szkolnictwie wyższym w Polsce w latach Współczynnik skolaryzacji 1990/ / / / / /2012 Brutto 12,9 22,3 40,7 48,9 53,8 53,1 Netto 9,8 17,2 30,6 38,0 40,8 40,6 Ź r ó d ł o: GUS (2011). Szkoły wyższe i ich finanse Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. przyniósł jednak spadek współczynnika o 0,7% (porównując z rokiem poprzednim). Na przestrzeni lat procentowy udział osób z wykształceniem wyższym w całej populacji w Polsce wzrósł z 6,5% do poziomu 14,6% ( Jednak po osiągnięciu wartości rekordowej ( osób) w 2006 r. liczba studentów zaczęła spadać. Zmiana w strukturze szkolnictwa wyższego wpłynęła na upowszechnienie się kształcenia na poziomie wyższym i zwiększenie dostępu do usług edukacyjnych. W dalszej kolejności wzrost liczby uczelni sprzyjał również pojawieniu się nowych kierunków kształcenia (w odpowiedzi na potrzeby rynku) oraz wzrostowi znaczenia wykształcenia wyższego na rynku pracy. Z czasem zaczęto mówić o pojawieniu się specyficznego rynku usług edukacyjnych szkolnictwa wyższego. A z racji istnienia dwóch sektorów szkolnictwa wyższego (publicznego i niepublicznego) urynkowienie przebiegało w dwojaki sposób. Uczelnie publiczne w mniejszym stopniu zostały zreformowane pod kątem funkcjonowania w gospodarce rynkowej. Mimo to usługę kształceniową zaczęto postrzegać w kategoriach komercyjnego produktu, a studenta jako klienta. Student stał się klientem, którego trzeba nauczyć się dostrzegać, a co najważniejsze, o którego należy zabiegać (Krzyżak, 2000, s. 17). Głównym celem uczelni stało się zaspokojenie potrzeb studentów, którzy z pasywnego ogniwa łańcucha wartości stali się aktywnymi uczestnikami procesu tworzenia wartości (...), dokonującymi rozważnych wyborów (Thomas i Gupta, 2005; za: Sawicki, 2006, s. 35). Taki stan rzeczy wymusił na uczelniach adaptację zasad zarządzania ze świata biznesu oraz implementację narzędzi marketingowych. W warunkach zagęszczenia na rynku usług edukacyjnych szkolnictwa wyższego obserwuje się nasilenie procesów konkurencyjnych. Dodatkowo uczelnie działają w warunkach dynamicznie pojawiających się zmian. Zmiany te dotyczą przede wszystkim wymagań rynku docelowego (studentów), będących jednak pochodną sygnałów pochodzących z rynku pracy. Wybory konkretnej uczelni oraz kierunku kształcenia w dużej mierze determinowane są popytem pracodawców na określone umiejętności i kwalifikacje pracownicze. W takim przypadku szkoły wyższe muszą być konkurencyjne i przygotować ofertę odpowiadającą na aktualne zapotrzebowanie. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie ewolucji produktu kształceniowego w kontekście tworzenia wartości, która ma zapewnić jeszcze lepsze zaspokojenie potrzeb studentów, tj. realizowanie własnych aspiracji poprzez rozwój intelektualny, podniesienie statusu społecznego i zawodowego wskutek zdobycia odpowiednich kwalifikacji oraz umiejętności. Student-klient jako podstawa funkcjonowania uczelni w kontekście wartości Zmiany na rynku usług edukacyjnych szkolnictwa wyższego dokonały się po stronie nie tylko podaży, ale także popytu. Urynkowienie sektora szkolnictwa wyższego daje więc prawo do oceny studenta w kategoriach klienta, a szkoły wyższej w roli oferenta usługi edukacyjnej. Dlatego też identyfikacja rynku docelowego jest tak istotna. A to z kolei implikuje wykorzystanie zarządzania marketingowego na płaszczyźnie uczelni. Zdefiniowanie profilu potencjalnego studenta warunkuje ponadto sformułowanie misji i wiązki celów uczelni. Wykorzystanie zasad marketingowych nakłada konieczność umieszczenia w centrum zainteresowania szkół wyższych studenta oraz zaspokojenie jego preferencji i potrzeb edukacyjnych. Są to potrzeby wyższego rzędu, wyrażające się w poszukiwaniu sposobów na samorealizację związaną z rozwojem intelektualnym. Dzisiejszy student jest człowiekiem świadomym sposobów realizacji swych celów, tym trudniej sprostać jego wymaganiom. Dodatkowo występuje na rynku jako aktywny uczestnik podejmujący rozważne i przemyślane decyzje. Spojrzenie na uczelnie w kategoriach rynkowych na początku lat 90. XX w. w Polsce budziło wiele kontrowersji, jednak już w latach 60. w Stanach Zjednoczonych podjęto próbę dyskusji nad przydatnością koncepcji marketingowej w działal- 22
3 ności organizacji sektora niedochodowego. Wykazano, iż cechy procesów wymiany wartości i użyteczności pomiędzy nimi jest podobny, co stwarza szanse pomyślnej adaptacji zasad marketingowych do zarządzania organizacją non profit. Fakt uczestnictwa tych organizacji w procesie wymiany, możliwości stosowania koncepcji marketingowej, gromadzenie kapitału w procesie oferowania produktów (dóbr i usług), korzystanie z pracy zatrudnionych osób sprawiają, iż widoczne są podobieństwa obu grup podmiotów. Nie można jednak zapominać o znaczącej różnicy, jaką jest działalność nienastawiona na zysk. P. Kotler i S.J. Levy wyrazili opinię opartą na tezie, iż marketing w organizacjach non profit ma do spełnienia zadanie szersze, które rozpatrywać należy w kontekście szerszego tła społecznego. Autorzy ci przedstawili definicję marketingu, w której pominięta została kwestia zyskowności. Zgodnie z tą definicją marketing to obsługa i zaspokojenie ludzkich potrzeb dokonana z dozą wrażliwości (sensitively serving and satisfying human needs). Definicja ta idealnie koresponduje z ideą istnienia i działania organizacji niekomercyjnych (Kotler i Levy, 1969, s. 15). Marketing w takim ujęciu jest równoznaczny z zaspokojeniem potrzeb edukacyjnych (w przypadku działalności rynkowej uczelni), mającym na celu ułatwienie procesu świadczenia usługi kształceniowej między uczelnią a studentami. Pomija się fakt czerpania korzyści finansowych przez szkołę wyższą na rzecz podkreślenia idei krzewienia wiedzy i procesu tworzenia wartości dla studenta. Takie ujęcie w pełni koresponduje z misją jednostki użyteczności publicznej. Adaptacja marketingowych zasad oraz zwrócenie się ku rynkowi przez uczelnie wiązało się również z problemem definiowania roli studenta. Może być on postrzegany jako: produkt, klient lub nawet partner (Drapińska, 2007, s. 15). Dzisiaj jednak odchodzi się już od rozumienia studenta w kategoriach produktu. Choć zwykło się produktem rynkowym nazywać kwalifikacje oraz umiejętności absolwenta szkoły wyższej oferowane na rynku pracy. Zdecydowanie większy nacisk kładzie się na studenta będącego klientem na rynku usług edukacyjnych, a często też partnerem. M.J. Armstrong zaproponował, aby studenta traktować jako klienta (client), którego charakterystyka jest szczególna (Armstrong, 2003). Jest to jednostka wymagająca profesjonalnej pomocy w procesie świadczenia usługi. Taki opis może odnosić się do usług profesjonalnych (np. usług prawniczych czy medycznych), w których klienci nie dysponują na tyle fachową wiedzą, aby samodzielnie ocenić usługę. Polegają na wiedzy merytorycznej profesjonalistów (tu: wykładowców), którzy nierzadko mają ogromny wpływ na kształtowanie się potrzeb i oczekiwań klientów. W przypadku usług profesjonalnych, a takimi możemy określić usługi świadczone przez uczelnie wyższe, klienci również mają swoje preferencje, charakteryzują ich niezaspokojone potrzeby edukacyjne. Powinny być one zaspokajane, oczywiście o ile nie pozostają w sprzeczności z misją uczelni. W przeciwnym razie uczelnia, jako specjalista w danej dziedzinie, ma prawo do dokonania pewnej korekty pojawiających się potrzeb. Warty podkreślenia jest fakt, iż klient charakteryzowany przez M.J. Armstronga został przedstawiony w opozycji do kupującego (customer) (Armstrong, 2003, s. 372). Mimo iż w literaturze przedmiotu można spotkać definicję studenta również jako kupującego (customer), to istnieją fundamentalne różnice pomiędzy tymi dwiema kategoriami. M. Sirvaci (1996, s ) szczególnie podkreśla trzy elementy rozróżniające te dwie grupy. 1. Wolność wyboru (freedom of choice) kupujący mają nieskrępowane niczym możliwości zakupu produktów, w odróżnieniu od sytuacji wyższych uczelni, gdzie jedynie jednostki posiadające wysokie wyniki w nauce oraz określone predyspozycje intelektualne są uznawane za odpowiednio przygotowane do podjęcia kształcenia na poziomie wyższym. Uczelnie w Polsce mają określone standardy, które wyznaczają kierunek ich działalności. Rekrutacja odbywała się kiedyś tylko na podstawie wyników egzaminów wstępnych, dzisiaj warunkiem otrzymania indeksu uczelni jest zebranie odpowiedniej liczby punktów na egzaminie maturalnym. 2. Odpowiedzialność za ponoszenie opłat (responsibility for paying the price) kupujący zazwyczaj płacą za dobra materialne i świadczenie usług na ich rzecz, czyli koszty konsumpcji pokrywane są z funduszy własnych zainteresowanego. Na gruncie szkolnictwa wyższego można spotkać się z odmienną sytuacją. Studenci nie zawsze sami regulują należności wobec uczelni. Jest możliwość pokrycia opłat czesnego ze stypendiów, kredytu studenckiego czy skorzystania z pomocy finansowej rodziców. Dodatkowo studenci mogą studiować bez ponoszenia opłat, jeżeli studia są opłacane z budżetu państwa lub finansowane ze środków unii europejskiej. 3. Konieczność weryfikacji osiągnięć i oceny kwalifikacji dających prawo do skorzystania z oferty usługowej jednostki (requirements to prove merit and eligibility). Dla świata biznesu rzeczą nie do pomyślenia jest, aby przeprowadzać testy czy egzaminować swoich kupujących w celu sprawdzenia, czy mają prawo do zakupu produktu oferowanego przez firmę. Natomiast jeżeli chodzi o studentów, to są oni poddawani ciągłej ocenie mającej na celu sprawdzenie poziomu przyswojonej wiedzy 23
4 piszą regularnie kolokwia, a co semestr przystępują do egzaminów. A zanim podejmą kształcenie na poziomie wyższym, ich wiedzę sprawdza egzamin maturalny, będący podstawą dostania się do najlepszych uczelni. Zdanie M. Sirvanci w kwestii postrzegania studentów podziela również R.S. Franz. Przestrzega on przed określaniem studentów kupującymi, z uwagi na fakt, iż edukacja stanowi coś więcej niż tylko pakowanie i dostarczenie wiedzy pasywnemu studentowi, który w zasadzie jest bardziej aktywny i stanowi integralną część procesu własnego kształcenia (Franz, 1998, s. 63). Rynek usług edukacyjnych szkolnictwa wyższego jest rynkiem dość specyficznym. Ma to związek z istotą produktu usługowego oraz specyfiką działalności misyjnej prowadzonej przez szkołę wyższą. Ograniczenia wielowiekowej tradycji akademickiej dają tylko prawo do stwierdzenia, iż uczelnie działają w quasi-komercyjnym inkubatorze, tzn. zaczerpnęły pewne schematy zarządzania ze świata biznesu, ale są zmuszone do dokonywania w nich zmian tak, aby odpowiadały ich potrzebom i nie naruszały wartości akademickich. Student zaczął być postrzegany jako aktywny podmiot biorący udział w procesie tworzenia wartości. Stał się klientem, który jest świadomy swoich praw, obowiązków i ograniczeń. W takiej sytuacji ważnym zadaniem dla uczelni staje się budowanie wspólnych z nim relacji opartych na dialogu, mającym na celu szybkie reagowanie na zmieniające się oczekiwania rynku docelowego, przekazywanie informacji o usłudze i oferowanych wartościach, których głównym nośnikiem jest produkt usługowy. Ewolucja struktury produktu kształceniowego na rynku usług edukacyjnych szkolnictwa wyższego Jeszcze kilkanaście lat temu produkt usługowy (produkt edukacyjny, produkt kształceniowy) był nieco inaczej postrzegany niż dzisiaj. Potrzeby edukacyjne studentów nie były w tak dużym stopniu zdeterminowane przez czynniki zewnętrzne (np. tendencje rynku pracy). Ważny był przede wszystkim sam fakt kształcenia na poziomie wyższym, czyli czynności procesu dydaktycznego świadczone na określonych kierunkach. Uwagę studentów skupiały przede wszystkim takie czynniki, jak przekazywanie wiedzy, umiejętności oraz wykształcenie określonych postaw czy zachowań. Uzyskanie dyplomu ukończenia studiów wyższych wiązało się z posiadaniem określonego poziomu wiedzy, jak również przysposobieniem społeczno-kulturowym. Nikt nie zastanawiał się wtedy nad estetyką sal wykładowych czy problemami dostępności literatury przedmiotu. Kolejki do dziekanatu były czymś normalnym, ale koniecznym, jeśli student chciał być dobrze poinformowany. Z czasem jednak rynek zweryfikował przydatność oferty edukacyjnej, dzięki czemu została ona wzbogacona o kolejne elementy. Potrzeby edukacyjne studentów wiązały się już nie tylko z rozwojem intelektualnym, ale także pewną wiązką celów, które w trakcie trwania studiów miały być realizowane. Taki stan rzeczy sprawił, iż podjęcie decyzji o rozpoczęciu studiów jest trudniejsze i wymaga dłuższego czasu poświęconego na poszukiwanie informacji o uczelni. Potencjalny student bierze dziś pod uwagę jakość kształcenia, którą ocenia przez pryzmat zaplecza naukowo-badawczego (sale wykładowe, ćwiczeniowe, biblioteka itp.) oraz pracowników dydaktycznych i ich dorobku naukowego. Dodatkowo ważne są środki i narzędzia przekazywania wiedzy, jak też materiały dydaktyczne oferowane przez uczelnię. Determinantę wyboru uczelni stanowi również wartość użytkowa usługi, która oceniana jest m.in. w kontekście pozycji rankingowych uczelni czy zaufania rynkowego związanego z marką uczelni. Szczególnie ważny jest zasób wiedzy i umiejętności, które w ciągu 3- lub 5-letnigo toku studiów posiądzie student. Owe zdolności będą poddane weryfikacji na rynku pracy, a ich poziom będzie determinował zatrudnienie absolwenta uczelni wyższej lub jego brak. Nie marginalne znaczenie ma też infrastruktura, wysokość czesnego czy system stypendialny, który może ułatwić studiowanie. Kolejny etap ewolucji produktu usługowego skutkował jego dalszym poszerzeniem. Ofertę uczelni wzbogacono o studia podyplomowe i kursy, które mogą ułatwić podjęcie pracy absolwentowi. Dodatkowo uczelnie oferują pomoc w znalezieniu miejsca odbycia stażu czy stałego zatrudnienia wspierając studentów doświadczeniem oferowanym przez pracowników Biur Karier i Promocji. Cały proces kształcenia wsparty jest również systemem informacyjnym, dzięki któremu komunikacja między szkołą wyższą a studentami jest w znacznym stopniu ułatwiona. Mało kto wyobraża sobie, aby sprawdzenie planu zajęć wiązało się z przyjazdem na uczelnię. Większość uczelni oferuje specjalne systemy typu Wirtualny Dziekanat, w którym studenci mogą odnaleźć informacje, takie jak: przebieg studiów, średnia ocen z każdego zaliczonego semestru, decyzja Komisji Stypendialnej w sprawie przyznania prawa do świadczeń pomocy materialnej, stan płatności (jeśli studia wymagają uiszczenia opłat czesnego). Dodatkowo część uczelni w Polsce odchodzi od tradycyjnych indeksów na rzecz elektronicznych, co nie wymaga zaangażowania studenta w poszukiwanie wykładowców i zbieranie wpisów. Wykładowca wpro- 24
5 wadza oceny do elektronicznego protokołu, co umożliwia studentowi podgląd not na swoim profilu (tzn. w wirtualnym indeksie). Ponadto studenci zwracają również uwagę na promocje, które oferuje uczelnia, szczególnie jeśli mają charakter obniżki kosztów studiowania (np. niewnoszenie opłat za pierwszy semestr nauki, brak konieczności uiszczania opłaty wpisowego). Produkt usługowy jest więc dzisiaj bardzo rozbudowany. W literaturze usługa edukacyjna jest klasyfikowana jako produkt okresowego zakupu, którego elementy składowe to: rdzeń produktu, produkt rzeczywisty oraz produkt poszerzony. Istotę produktu (rdzeń) w usługach edukacyjnych stanowią czynności procesu dydaktycznego w obrębie wybranych kierunków kształcenia. Obejmują one kształcenie (przekazywanie wiedzy), nauczanie (przekazywanie umiejętności) oraz przekazywanie właściwych zachowań i postaw. Efektem procesu dydaktycznego jest wiedza absolwenta oraz przysposobienie społeczno-kulturowe. Z kolei krąg produktu rzeczywistego tworzą takie elementy, jak: zaplecze naukowo-badawcze (sale wykładowe i ćwiczeniowe, biblioteka oraz narzędzia wspomagające działania procesu dydaktycznego), załoga (osoby zajmujące się procesem dydaktycznym oraz obsługą studentów w działach administracyjnych), wartość użytkowa usługi, wizerunek uczelni i odpowiadająca mu marka, wysokość czesnego, system stypendialny, infrastruktura itp. Natomiast produkt poszerzony tworzą następujące składowe: studia podyplomowe, dodatkowe kursy podnoszące kwalifikacje studentów (np. językowe, komputerowe), koła naukowe, staże krajowe i zagraniczne, serwis informacyjny (w tym strona internetowa i intranetowa uczelni, system informatyczny wspomagający obsługę studentów), e-learning, nagrody dla liderów roku czy najlepszych studentów na roku. Z marketingowego punktu widzenia produkt edukacyjny to konstrukcja pojęciowa określająca w możliwie precyzyjny sposób z jednej strony to, co placówka oświatowa oferuje klientowi, a z drugiejzasoby i procedury, jakie organizacja musi uruchomić, aby świadczenie zostało ukończone (Zeller, 2006, s ). Zaś efektem współdziałania uczelni i studentów (w trakcie trwania procesu świadczenia usługi kształceniowej) powinno być: zadowolenie, prowadzące do pełnego zaspokojenia potrzeb klienta i rozwoju przedsiębiorstwa (tu: uczelni). Działania te polegają na identyfikowaniu, kreowaniu, komunikowaniu i dostarczaniu wartości dla klienta (Mruk i Stępień, 2008, s. 3). Wszystkie omówione wyżej działania są częścią procesu świadczenia usługi na każdym jego etapie. Bazę dla budowania długotrwałych relacji uczelnia student stanowi zdolność uczelni do dostarczania wartości. Każda szkoła wyższa powinna posiadać umiejętność generowania wartości dla klienta, co z kolei pozwala na kreowanie wartości uczelni jako instytucji oferującej kształcenie na poziomie wyższym. Wartość dla studenta, jak dla każdego innego klienta, to pewien stosunek otrzymywanych korzyści (np. w postaci przyszłego prestiżu zawodowego) do postrzeganych kosztów i wyrzeczeń, których wymaga proces kształcenia się na poziomie wyższym. Wartości te zdeterminowane są wieloma czynnikami, a mogą mieć pięć podstawowych źródeł. Rysunek 1. Źródła oraz typy wartości dostarczane studentowi Źródła wartości Informacje Produkty Interakcje Otoczenie Prezkazanie posiadania/przekazanie własności Typy wartości Funkcjonalna Przeżyciowa Symboliczna Kosztowa Relacje uczelnia student Zadowolenie, prowadzące do pełnego zaspokojenia potrzeb studenta i rozwoju uczelni Ź r ó d ł o: opracowanie na podstawie J.B. Smith i M. Colgate (2007). Customer Value Creation. A Practical Framework. Journal of Marketing Theory and Practice, (Winter), s
6 Źródła te stanowią: produkty, związane z nimi informacje, powstałe interakcje, otoczenie, przekazanie posiadania/przekazanie własności (rysunek 1). Każde z tych źródeł generuje wartość, która może być zaklasyfikowana do czterech grup, charakteryzujących typ wartości wykreowanej przez placówkę. Są to: wartość funkcjonalna/instrumentalna (functional, instrumental value), wartość przeżyciowa/hedonistyczna (experiential, hedonic value), wartość symboliczna/ekspresywna (symbolic, expressive value), wartość kosztowa/nakładowa (cost, sacrifice value). Wartość funkcjonalna jest związana ze stopniem, w jakim produkty odpowiadają pożądanej charakterystyce, są użyteczne lub spełniają oczekiwaną funkcję. Wartość instrumentalna może być analizowana na trzech płaszczyznach: właściwości/odpowiedniości cech charakterystycznych produktu, spełnianych funkcji i posiadanych atrybutów (tj. estetyka, jakość, kreatywność), właściwości/odpowiedniości wykonania (tj. rzetelność, jakość, działania grupy serwisowej), właściwości/odpowiedniości wyników lub konsekwencji (tj. wartość strategiczna, efektywność, operacyjne korzyści, korzyści dla środowiska). Wartość przeżyciowa związana jest ze stopniem, w jakim produkt kształtuje określone doświadczenia, odczucia czy emocje klienta. Firmy mogą koncentrować się na doznaniach zmysłowych, których nośnikiem jest wygląd placówki, atmosfera czy roznoszący się zapach (np. restauracje). Firmy rozrywkowe czy biura turystyczne eksponują wartość emocjonalną, tj. radość, podniecenie, zabawę czy humor. Jeszcze inne (firmy produkujące zabawki lub gry, firmy usługowe lub organizacje B2B) skupiają się na wartościach związanych z relacjami społecznymi (międzyludzkimi). Są to wartości związane z kontaktem osobistym, rozwojem zaufania czy zaangażowania. W końcu są i firmy, których przykładem jest Disney, kładące nacisk na wartości poznawcze (tj. ciekawość, nowość, wiedza czy fantazje). Wartość symboliczna wiąże się ze stopniem, w jakim klienci łączą znaczenie psychologiczne z produktem. W tym aspekcie firmy odwołują się do poczucia własnej wartości klienta, wzbudzenia osobistych wspomnień (np. muzyka), zaakcentowania własnej osobowości i gustów (np. markowe perfumy) czy zamanifestowania prestiżu. Wartość kosztowa jest odpowiedzią na pragnienia klientów dotyczące minimalizacji kosztów i innych wyrzeczeń związanych z zakupem. Wartość kosztowa rozumiana jest jako obniżenie kosztów ekonomicznych czy psychologicznych (związanych z poszukiwaniem informacji o produkcie), zmniejszenie wysiłku związanego z zaangażowaniem klienta w zakup (firmy internetowe) czy oferowanie gwarancji. Ocenie studenta podlega nie tylko sam produkt usługowy, ale również relacje, które udało się uczelni nawiązać ze studentem. Takie czynniki jak sympatia czy antypatia mają niebagatelne znaczenie w budowaniu wzajemnego zaufania pomiędzy usługobiorcą a usługodawcą. Jeśli natomiast do zadowolenia studenta dołożymy jego zaangażowanie (w relacje z uczelnią), ich wypadkową będzie poziom lojalności. R.M. Morgan oraz S.D. Hunt (1994, s. 22) podkreślają, iż owe zaangażowanie stanowi swoistą gwarancję utrzymania długoterminowych relacji. Zaangażowanie modeluje zachowania rynkowe uczestników procesu po stronie podażowej i popytowej, a zatem wpływa na jakość relacji. Wspomniana wcześniej lojalność studenta będzie oceniana w kategoriach mechanizmu wpływającego na wzrost wartości oferowanej. Zadowolony student, a później absolwent będzie powracał na uczelnię, by uzupełniać swoją wiedzę, biorąc udział w kursach, szkoleniach czy zajęciach studiów podyplomowych. Dodatkowo o swoim zadowoleniu poinformuje innych potencjalnych studentów-klientów, a może w przyszłości zechce, aby jego dzieci również kształciły się na tej uczelni. Stąd też proces generowania wartości (rysunek 2) jest tak istotny. Uczelnia reprezentowana przez pracowników naukowo-dydaktycznych oraz administracyjnych oferuje nauczanie na poziomie wyższym. W procesie kształcenia studentowi dostarczane są różnego rodzaju wartości, które mają wpływ na jego zadowolenie. Z kolei sposób postrzegania wartości przez danego studenta jest uzależniony od poziomu jego zaangażowania w studiowanie. Pochodną zadowolenia jest lojalność studenta wobec uczelni, która jest generatorem wartości placówki. Cały proces wpływa nie tylko na zaspokojenie potrzeb i aspiracji edukacyjnych studentów, ale również na budowę wizerunku i marki szkoły wyższej. Jedno z głównych źródeł wartości stanowi wspomniany produkt usługowy, czyli w przypadku uczelni usługa kształceniowa. Uczelnie w coraz większym stopniu skłaniają się do prowadzenia badań losów absolwentów oraz oceny wartości ich wykształcenia w kontekście przygotowania do wymagań rynku pracy. Wyniki tych badań stanowią podstawę przygotowania nowych programów kształcenia i budowy profilu idealnego absolwenta szkoły wyższej. Ponadto są one cennym źródłem wniosków towarzyszących ocenie dydaktyki i warunków studiowania. Wszystkie te działania wiążą się z wartością instrumentalną, będącą pochodną użyteczności i jakości kształce- 26
7 Rysunek 2. Proces tworzenia wartości na rynku usług edukacyjnych szkolnictwa wyższego Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie M. Kieżel i A. Kwiecień (2010). Zaufanie i lojalność klienta jako determinanty i składniki wartości przedsiębiorstwa na przykładzie sektora bankowości detalicznej. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 34 (634), s nia. Uczelnie starają się również oferować wartość przeżyciową poprzez umożliwienie swoim studentom odbycia stypendium zagranicznego (np. program Leonardo da Vinci, program Erasmus). Nierzadko organizowane są również debaty i spotkania ze znanymi osobistościami świata nauki, biznesu, kultury itp. Jest to czas dostarczający nie tylko wielu doświadczeń, ale również wielu wrażeń. Jeśli chodzi o wartość symboliczną, to możemy ją tutaj rozpatrywać z dwóch punktów widzenia: studenta i absolwenta. W pierwszym przypadku uczelnia buduje pewien model, w którym poprzez zestaw symboli chce ukazać jakość rynkową swoich usług, często odnosząc się do rynku pracy, którego wymagania są ostatecznym weryfikatorem wartości (tu: jakości) wykształcenia zdobytego przez absolwenta. Również absolwent znajduje się w kręgu zainteresowań uczelni, która stara się wykształcić wizerunek jednostki, z którą będzie się identyfikowała społeczność studencka (obecni studenci oraz absolwenci). Sam produkt kształceniowy jednak nie wystarczy. Ważne jest nie tylko doskonałe jego zaprojektowanie, ale też konieczne jest zakomunikowanie potencjalnym klientom informacji o unikatowości oferty edukacyjnej nad innymi dostępnymi na rynku. Stąd też informację uznaje się za kolejne źródło wartości dostarczanej studentowi. W dobie tak dużej konkurencji miedzy uczelniami niewyobrażalna jest sytuacja, w której szkoły wyższe nie wykorzystywałyby instrumentarium komunikacji marketingowej. Komunikowanie wartości oferowanej wybranym klientom staje się dzisiaj koniecznością, wobec której stają wszystkie przedsiębiorstwa (Szymura-Tyc, 2005, s. 144), zarówno produkcyjne, jak i świadczące usługi. Przewagę konkurencyjną opiera się na przekazywanej informacji. Uczelnie muszą dotrzeć z komunikatem do potencjalnych (ale także obecnych) studentów, a następnie podkreślić sumę korzyści wynikających z oferowanej im usługi. U podstaw procesu komunikacyjnego leżą takie funkcje, jak edukowanie 27
8 czy kształtowanie postaw i zachowań potencjalnych i obecnych studentów. Dzięki przekazywaniu informacji uczelnia może zdobyć trwałą przewagę konkurencyjną i kreować pozytywny wizerunek. Wartość funkcjonalna wiąże się w tym przypadku z przekazaniem na rynek zestawu informacji, który w znacznym stopniu jest w stanie poszerzyć wiedzę interesariuszy. Prowadzony dialog ma związek również z wartością kosztową, bowiem dzięki dostarczeniu kompleksowej informacji adresatowi (tu: studentowi) oszczędza się jego czas, który musiałby poświęcić w procesie decyzyjnym na poszukiwanie różnych sposobów zaspokajania swoich potrzeb i aspiracji edukacyjnych. Natomiast wartość symboliczna leży u podstaw przedstawienia korzyści wynikających ze skorzystania, które uczelnia stara się przedstawić przez czytelny zestaw symboli (np. charakterystyka zaplecza dydaktyczno-naukowego wpływającego na poziom kształcenia). Ostatnia z omawianych wartości przeżyciowa wydaje się w przypadku usług edukacyjnych szkolnictwa wyższego minimalizowana. Dotyczy ona dostarczania bodźców zmysłowych i emocjonalnych klientom. Wszelkie jednak apele reklamowe czy hasła promocyjne są bardziej oparte na przesłankach racjonalnych niż emocjonalnych. Odwołanie do emocji w przypadku uczelni wyższych mogłoby być postrzegane jako dalece nieetyczne. Zwykło się bowiem uważać, iż wykorzystywanie emocji w apelach reklamowych to w wielu przypadkach manipulacja. Dlatego też na rynku usług edukacyjnych za jedyną słuszną i przekonującą uznaje się argumentację racjonalną, która nie narzuca podjęcia konkretnego wariantu decyzji, a jedynie dostarcza przesłanek do jej powzięcia. Wszystkie omówione źródła wartości mają wspólny mianownik, którym są interakcje. Występują one m.in. podczas procesu rekrutacji przyszłych studentów, czynności procesu dydaktycznego (prowadzenie ćwiczeń, laboratoriów, seminariów, konsultacji) oraz procesów obsługi klienta w działach administracyjnych (np. dziekanat, kasa, kwestura). Ponadto duże znaczenie ma kontakt z pracownikami biblioteki, którzy biorą czynny udział w procesie wspomagającym samokształcenie studentów. Nie można również zapominać o interakcji pomiędzy władzami uczelni a społecznością studencką, która ukazuje, jak ważnym podmiotem jest student w działalności rynkowej uczelni. Okazywana troska o jego interesy i próba jak najlepszego dostosowania oferty kształceniowej, a czasem pomoc w rozwiązaniu problemów natury technicznej to czynności, podczas których buduje się relacje będące odzwierciedleniem wartości hedonistycznej. Wartość symboliczna natomiast oparta jest na prestiżu związanym z uzyskanymi przywilejami. Student taki prestiż może uzyskać po ukończeniu uczelni wyższej, kiedy dyplom będzie świadectwem przywilejów, z których może skorzystać, np. podjąć pracę w renomowanej firmie, dla której dyplom danej uczelni jest potwierdzeniem wysokich kwalifikacji i zdobytych umiejętności. Wartość funkcjonalna i kosztowa interakcji są ze sobą ściśle związane. Pierwsza bowiem ma związek z jakością interakcji, która przekłada się na efektywność współpracy np. promotor-seminarzysta, gdzie promotor, dzieląc się swoją fachową wiedzą, pomaga seminarzyście w łatwiejszym i szybszym przyswojeniu wiedzy niezbędnej do rozwiązania problemu wynikającego z tematu pracy. W tym samym momencie mamy już do czynienia również z wartością kosztową. Otoczenie, w którym następuje proces kształcenia studentów, jest kolejnym ze źródeł tworzenia wartości. Wartość funkcjonalna oferowana przez otoczenie to np. wyposażenie sal wykładowych czy ćwiczeniowych w urządzenia wspomagające proces dydaktyczny. Uczelnie oferują: komputery, wizualizery, rzutniki multimedialne, sprzęt audio i video, które mają wspomóc przekazywanie wiedzy i ułatwić jej przyswajanie. Otoczenie uczelni to również miejsca jak klub studencki, dostarczający niewątpliwie wartości przeżyciowej. To właśnie tam mają miejsca spotkania środowiskowe oraz wydarzenia inspirowane działalnością studentów. Poprzez cały zestaw symboli uczelnia stwarza swoiste opakowanie oferty edukacyjnej, komunikuje się ze swoimi interesariuszami oraz kształtuje swój image. Kosztowy aspekt może być związany z lokalizacją szkoły wyższej. Łatwy i szybki dojazd do uczelni jest częstokroć podawany przez studentów za główną determinantę wyboru uczelni. Przekazanie własności wiąże się z takimi czynnościami, jak: księgowanie (uiszczenie opłat czesnego, wystawianie rachunków), świadczenie usługi w określonym miejscu i czasie. Jednak w przypadku uczelni nie będzie brany pod uwagę aspekt formalnego transferu własności. Mimo iż studenci podpisują z uczelnią umowę, w której szczegółowo opisuje się warunki kształcenia, to kontrakt ten nie daje prawa studentom do posiadania usług, a jedynie daje dostęp do ich świadczenia. Fakt ten wydaje się rzeczą naturalną, zważywszy na charakter samych usług. Źródło wartości funkcjonalnej stanowić mogą w tym przypadku terminowo odbywające się zajęcia, których terminy zostały wcześniej ustalone w planie dydaktyki. Wartość hedonistyczna może mieć genezę w odczuciach studenta, tj. zadowoleniu z zajęć, które były prowadzone w sposób ciekawy i inspirowały do samodzielnego myślenia. Symboliczny aspekt związany jest z marką dyplomu ważną z punktu widzenia produktu rynkowego, takiego jak umiejętności i kwalifikacje absolwenta uczelni wyższej. Zaś wymiar nakładowy związany 28
9 jest ze spokojem, który ma swoje źródło w przekonaniu, iż zdobyte wykształcenie będzie zabezpieczeniem przed bezrobociem, zapewnieniem satysfakcjonującego wynagrodzenia i będzie stwarzało perspektywy zawodowe. Wszystkie źródła wartości: produkt, interakcje, informacje czy otoczenie wzajemnie się uzupełniają. A generowane przez nie wartości wpływają na zadowolenie studenta. Podsumowanie Przed rozpoczęciem okresu transformacji gospodarczej nikt nie przypuszczał, iż uczelniom przyjdzie kiedykolwiek myśleć w kategoriach przedsiębiorczości. Zwrócenie się szkół wyższych ku rynkowi na początku budziło wiele kontrowersji. Z czasem jednak uczelnie zaczęły działać jak przedsiębiorstwa usługowe, postrzegające studenta jako klienta, którego potrzeby edukacyjne należy zaspokajać. Aby stać się konkurencyjnymi, szkoły wyższe, śladem organizacji sfery biznesowej, starają się dostarczyć studentom szeroki wachlarz wartości. Jednym z głównych źródeł oferowanych wartości jest produkt kształceniowy, który na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat zmienił swoją strukturę. Jego przygotowanie poprzedzone jest badaniami przeprowadzonymi zarówno wśród obecnych studentów, jak i absolwentów, ale również wśród przedstawicieli praktyki gospodarczej. Tak szerokie spektrum oglądu problemu sprawia, że oferowana usługa kształceniowa w bardzo dużym stopniu odpowiada wymaganiom rynkowym. W związku z ogólnym wzrostem zainteresowania Internetem jako medium komunikacyjnym uczelnie zdecydowały się wykorzystać je również do celów dydaktycznych i naukowych. Zajęcia wsparte są najnowszymi narzędziami ułatwiającymi percepcję i przyswajanie wiedzy. Oprócz tego studenci mają możliwość uczęszczania na dodatkowe zajęcia i kursy, które w znacznym stopniu wpływają na ich konkurencyjność na rynku pracy. Struktura produktu edukacyjnego na rynku szkolnictwa wyższego wydaje się już bardzo rozbudowana, dostarcza bowiem studentom wielu wartości. Jednak doświadczenie pokazuje, że aby stać się konkurencyjnymi, uczelnie wciąż muszą być zaangażowane w projektowanie oferowanego produktu. Zwiększenie wartości dla studenta skutkuje również zwiększeniem wartości uczelni, dla której prestiż jest aktywem niematerialnym o dużym znaczeniu. Przypisy 1 Współczynnik skolaryzacji brutto to wyrażony procentowo stosunek wszystkich osób uczących się na danym poziomie do całej populacji osób będących w wieku nominalnie przypisanym temu poziomowi kształcenia. Natomiast współczynnik skolaryzacji netto to stosunek procentowy liczby studentów w nominalnym wieku kształcenia na danym poziomie do liczby ludności zdefiniowanej, czyli całej populacji osób będących w wieku nominalnie przypisanym temu poziomowi kształcenia. Literatura Armstrong, M.J. (2003). Students as Clients. A Professional Service Model for Business Education. Academy of Management Learning and Education, (4). Drapińska, A. (2007). Student-klient. Czy uczelnia ma zawsze spełniać oczekiwania studentów? Marketing i Rynek, (3). Franz, R.S. (1998). Whatever You Do, Don't Treat Your Students Like Customers! Journal of Management Education, (February). GUS (2011). Szkoły wyższe i ich finanse Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. Kieżel, M. i Kwiecień, A. (2010). Zaufanie i lojalność klienta jako determinanty i składniki wartości przedsiębiorstwa na przykładzie sektora bankowości detalicznej. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 34 (634), s Kotler, P. i Levy, S.J. (1969). Broading the Concept of Marketing. Journal of Marketing, (January). Krzyżak, M. (2000). Działania promocyjne szkół i uczelni. Marketing i Rynek, (12). Morgan, R.M. i Hunt, S.D. (1994). The Commitment-Trust Theory of Relationship Marketing. Journal of Marketing, (July). Mruk, H. i Stępień, B. (2008). Tworzenie wartości dla klienta w przedsiębiorstwach międzynarodowych z perspektywy instytucjonalnej. Marketing i Rynek, (1). Sirvanci, M. (1996). Are Students the True Customers of Higher Education? Quality Progress, (October), Smith, J.B. i Colgate, M. (2007). Customer Value Creation. A Practical Framework. Journal of Marketing Theory and Practice, (Winter). Szymura-Tyc, M. (2005). Marketing we współczesnych procesach tworzenia wartości dla klienta i przedsiębiorstwa. Katowice: Wyd. Akademii Ekonomicznej. Thomas, J. i Gupta, R.K. (2005). Marketing Theory and Practice: Evolving Through Turbulent Times. Global Business Review, (1); za: J. Sawicki (2006). Ewolucja marketingu w burzliwych czasach. Marketing i Rynek, (3). Zeller, P. (2006). Produkt w usługach edukacyjnych sposób definiowania i konsekwencje dla działań marketingowych. W: G. Nowaczyk i P. Lisiecki (red.), Marketingowe zarządzanie szkołą wyższą. Poznań: Wyd. WSB. 29
Spis treści. Wstęp... 9 KOMUNIKACJA MARKETINGOWA UCZELNI WYŻSZEJ... 11 ZNACZENIE MARKI W KOMUNIKACJI MARKETINGOWEJ UCZELNI WYŻSZEJ...
Spis treści Wstęp... 9 Rozdział I KOMUNIKACJA MARKETINGOWA UCZELNI WYŻSZEJ... 11 Rozdział II ZNACZENIE MARKI W KOMUNIKACJI MARKETINGOWEJ UCZELNI WYŻSZEJ... 33 Rozdział III ROLA SERWISU INTERNETOWEGO UCZELNI
Bardziej szczegółowoProces Boloński co oferuje i jak z niego skorzystać? Katarzyna Martowska Zespół Ekspertów Bolońskich
Proces Boloński co oferuje i jak z niego skorzystać? Katarzyna Martowska Zespół Ekspertów Bolońskich Uniwersytet Rzeszowski, 18-19.01.2010 Proces Boloński (1999) Stworzenie Europejskiego Obszaru Szkolnictwa
Bardziej szczegółowoPromocja i techniki sprzedaży
Promocja i techniki sprzedaży Specjalność stanowi zbiór czterech kursów specjalnościowych umożliwiających studentom nabycie profesjonalnej wiedzy i szerokich umiejętności w zakresie promocji i technik
Bardziej szczegółowoelement kształcenia wysoko lub bardzo wysoko. W przypadku Wydziału Nauk Ekonomicznych ocena ta była nieco niższa. Podobnie niżej od średniej oceniono
Raport z analizy wyników badania losów zawodowych absolwentów Wydziału Nauk Ekonomicznych UWM w Olsztynie rocznika 2012/2013 w 6 miesięcy po ukończeniu studiów Przedmiotem analizy są wyniki badania losów
Bardziej szczegółowoWytyczne Wydziałowej Rady ds. Jakości Kształcenia na. Wydziale Turystyki i Rekreacji
Wytyczne Wydziałowej Rady ds. Jakości Kształcenia na Wydziale Turystyki i Rekreacji w sprawie dostosowania programów kształcenia dla kierunku studiów, poziomów i profili kształcenia prowadzonych w uczelni
Bardziej szczegółowoLiczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia
Wydział: Zarządzanie i Finanse Nazwa kierunku kształcenia: Zarządzanie Rodzaj przedmiotu: podstawowy Opiekun: dr Robert Nowacki Poziom studiów (I lub II stopnia): I stopnia Tryb studiów: Niestacjonarne
Bardziej szczegółowoFormy promocji na rynku usług edukacyjnych. Dorota Kalisz
Formy promocji na rynku usług edukacyjnych Dorota Kalisz Formy promocji na rynku usług edukacyjnych Definicja promocji marketingowej Co promujemy (produkt/usługa edukacyjna)? Cele promocji (co chcemy osiągnąć?)
Bardziej szczegółowoLiczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia. ćwiczenia 15 zaliczenie z oceną
Wydział: Zarządzanie i Finanse Nazwa kierunku kształcenia: Zarządzanie Rodzaj przedmiotu: podstawowy Opiekun: dr Tomasz Szopiński Poziom studiów (I lub II stopnia): I stopnia Tryb studiów: Niestacjonarne
Bardziej szczegółowoZarządzanie marketingiem i sprzedażą
Zarządzanie marketingiem i sprzedażą Specjalność stanowi zbiór 5 przedmiotów specjalnościowych umożliwiających studentom nabycie profesjonalnej wiedzy i szerokich umiejętności w zakresie zarządzania marketingiem
Bardziej szczegółowoWSPÓŁCZESNY MARKETING cz. I
Studia podyplomowe Trening Menedżerski - Wykład WSPÓŁCZESNY MARKETING cz. I Dr Barbara Bielicka e mail: barbara.bielicka@wsb.torun.pl Market ing Rynek i działania tworzące i rozwijające rynek koncepcja
Bardziej szczegółowoWydział Matematyki Stosowanej. Politechniki Śląskiej w Gliwicach
Wydział Matematyki Stosowanej Politechniki Śląskiej w Gliwicach Wydział Matematyki Stosowanej jeden z 13 wydziałów Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Od kilkunastu lat główną siedzibą Wydziału oraz Instytutu
Bardziej szczegółowoZarządzanie marketingiem w przedsiębiorstwie
Zarządzanie marketingiem w przedsiębiorstwie Opis specjalności: Celem specjalności Zarządzanie marketingiem w przedsiębiorstwie jest wykształcenie specjalistów posiadających kompetencje pozwalające im
Bardziej szczegółowoNazwa Wydziału Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia Kod modułu Język kształcenia Efekty kształcenia dla modułu kształcenia
Nazwa Wydziału Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia Kod modułu Język kształcenia Efekty kształcenia dla modułu kształcenia Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej Instytut Przedsiębiorczości
Bardziej szczegółowoOPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Załącznik nr 1 do uchwały nr 17/II/2018 Senatu UJ z 28 lutego 2018 r. Nazwa Wydziału: Nauk o Zdrowiu Nazwa kierunku studiów: organizacja i ekonomika ochrony zdrowia
Bardziej szczegółowoPublic Disclosure of Student Learning Form
International Assembly for Collegiate Business Education Public Disclosure of Student Learning Form Institution: Academic Business Unit: WYŻSZA SZKOŁA BANKOWA W POZNANIU WYDZIAŁ FINANSÓW I BANKOWOŚCI Academic
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Gdańsku
Materiał na konferencję prasową w dniu 26 października 2010 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Gdańsku Notatka informacyjna WYNIKI BADAŃ GUS Notatka na temat szkół wyższych w Polsce 1. Ogólne
Bardziej szczegółowoOferta dla III sektora
Stowarzyszenie Młodych Profesjonalistów Extremum Oferta dla III sektora Stowarzyszenie Młodych Profesjonalistów Extremum ul. Garncarska 2/9, 61-817 Poznań tel. 501 684 242 e-mail: extremum@extremum.org.pl
Bardziej szczegółowoZarządzanie strategiczne
Zarządzanie strategiczne Zajęcia w ramach specjalności "zarządzanie strategiczne" prowadzić będą specjaliści z wieloletnim doświadczeniem w pracy zarówno dydaktycznej, jak i naukowej. Doświadczenia te
Bardziej szczegółowo2.nauki o polityce. 6. Forma studiów: niestacjonarne 7. Liczba semestrów: sześć
PROGRAM KSZTAŁCENIA 1. Nazwa Wydziału: Wydział Administracji i Nauk Społecznych 2. Kierunek studiów: administracja 3. Poziom kształcenia: studia pierwszego stopnia 4. Profil kształcenia: ogólnoakademicki
Bardziej szczegółowoPublic Disclosure of Student Learning Form
International Assembly for Collegiate Business Education Public Disclosure of Student Learning Form Institution: Academic Business Unit: WYŻSZA SZKOŁA BANKOWA W POZNANIU WYDZIAŁ FINANSÓW I BANKOWOŚCI Academic
Bardziej szczegółowoPOLITYKA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA UNIWERSYTETU ZIELONOGÓRSKIEGO
Uczelniana Rada ds. Jakości Kształcenia POLITYKA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA UNIWERSYTETU ZIELONOGÓRSKIEGO - REKOMENDACJE - Przyjęte na posiedzeniu Uczelnianej Rady ds. Jakości Kształcenia 13 lutego 2017. Założenie
Bardziej szczegółowoStudia podyplomowe Zarządzanie Oświatą
Załącznik do Uchwały nr 188/2012 Senatu UKSW z dnia 20 grudnia 2012 r. Studia podyplomowe Zarządzanie Oświatą 1. Dokumentacja dotycząca opisu efektów kształcenia dla programu kształcenia. Nazwa kierunku
Bardziej szczegółowoSemestr zimowy Podstawy marketingu Nie
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013 Z-ZIP-483z Zarządzanie marketingowe i badania rynku Marketing management
Bardziej szczegółowoI. Część ogólna programu studiów.
I. Część ogólna programu studiów.. Wstęp: Kierunek edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych jest umiejscowiony w obszarze sztuki (Sz). Program studiów dla prowadzonych w uczelni specjalności
Bardziej szczegółowoNarzędzia Informatyki w biznesie
Narzędzia Informatyki w biznesie Przedstawiony program specjalności obejmuje obszary wiedzy informatycznej (wraz z stosowanymi w nich technikami i narzędziami), które wydają się być najistotniejsze w kontekście
Bardziej szczegółowoPRAKTYKI STUDENCKIE JAK ZNALEŹĆ DOBRYCH KANDYDATÓW?
PRAKTYKI STUDENCKIE JAK ZNALEŹĆ DOBRYCH KANDYDATÓW? www.nauka.gov.pl/praktyki SPIS TREŚCI 1. CZYM SĄ STUDENCKIE PRAKTYKI ZAWODOWE 2. CO ZYSKUJE PRACODAWCA 3. GDZIE SZUKAĆ STUDENTÓW NA PRAKTYKI 3.1 Portal
Bardziej szczegółowoSpis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08
Spis treści Wstęp.............................................................. 7 Część I Podstawy analizy i modelowania systemów 1. Charakterystyka systemów informacyjnych....................... 13 1.1.
Bardziej szczegółowoUchwała Nr 28/2013/IV Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r.
Uchwała Nr 28/2013/IV Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych Zarządzanie Logistyką w Przedsiębiorstwie, prowadzonych
Bardziej szczegółowoKIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK STUDIÓW INFORMATYCZNE TECHNIKI ZARZĄDZANIA
KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK STUDIÓW INFORMATYCZNE TECHNIKI ZARZĄDZANIA Nazwa kierunku studiów: Informatyczne Techniki Zarządzania Ścieżka kształcenia: IT Project Manager, Administrator Bezpieczeństwa
Bardziej szczegółowoKARTA PROCEDURY Procedura przygotowywania i zatwierdzania oferty programowej studiów wyższych Oferta
Rodzaj dokumentu: Tytuł: Dotyczy procesu: KARTA PROCEDURY Procedura przygotowywania i zatwierdzania oferty programowej studiów wyższych Oferta Numer: II-O-1 Wersja: 1 Liczba stron: 8 Opracował: Zatwierdził:
Bardziej szczegółowoJak budować markę w relacjach inwestycyjnych? Lublin,
Jak budować markę w relacjach inwestycyjnych? Lublin, 17.03.2017 Jak budować markę w relacjach inwestycyjnych? Waga kryteriów miękkich / wizerunkowych Inwestorzy instytucjonalni 35% swoich ocen opierają
Bardziej szczegółowoCzęść I. Kryteria oceny programowej
Część I Kryteria oceny programowej 1. Jednostka formułuje koncepcję rozwoju ocenianego kierunku. 1) Koncepcja kształcenia nawiązuje do misji Uczelni oraz odpowiada celom określonym w strategii jednostki,
Bardziej szczegółowoRaport WSB 2014 www.wsb.pl
Studenci, Absolwenci, Pracodawcy. Raport WSB 2014 www.wsb.pl WPROWADZENIE prof. dr hab. Marian Noga Dyrektor Instytutu Współpracy z Biznesem WSB we Wrocławiu Z przyjemnością oddaję w Państwa ręce pierwszy
Bardziej szczegółowoEKONOMIKA TURYSTYKI I REKREACJI SYLABUS. Studia Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów TURYSTYKA I REKREACJA STUDIA I STOPNIA STACJONARNE
EKONOMIKA TURYSTYKI I REKREACJI SYLABUS Nazwa Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot EKONOMIKA TURYSTYKI I REKREACJI WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO ZAKŁAD ORGANIZACJI KSZTAŁCENIA EUROPEJCZYK Kod Studia Kierunek
Bardziej szczegółowoAKTUALIZACJA STRATEGII UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO W POZNANIU NA LATA
AKTUALIZACJA STRATEGII UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO W POZNANIU NA LATA 2017-2020 WSTĘP Strategia Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu (UEP) definiuje politykę rozwoju Uczelni na lata 2017 2020. Stanowi
Bardziej szczegółowoRAPORT SAMOOCENY OCENA PROGRAMOWA. ... Nazwa wydziału (jednostki) prowadzącej oceniany kierunek ...
WZÓR RAPORT SAMOOCENY OCENA PROGRAMOWA Nazwa szkoły wyższej:. Nazwa wydziału (jednostki) prowadzącej oceniany kierunek.. Nazwa ocenianego kierunku ze wskazaniem: profilu kształcenia: poziomu kształcenia:..
Bardziej szczegółowoMisja Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
Misja Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu Prowadzimy działalność naukowo-badawczą oraz kształcimy bazując na najnowszych osiągnięciach teorii i rozwiązaniach
Bardziej szczegółowoZARZĄDZANIE MARKĄ. Doradztwo i outsourcing
ZARZĄDZANIE MARKĄ Doradztwo i outsourcing Pomagamy zwiększać wartość marek i maksymalizować zysk. Prowadzimy projekty w zakresie szeroko rozumianego doskonalenia organizacji i wzmacniania wartości marki:
Bardziej szczegółowoDOROBEK NAUKOWY. 4) E. Gołąb-Andrzejak, Lojalność eurokonsumentów pokolenia Y, Handel Wewnętrzny 2015, nr 1, s (lista B 12 punktów)
dr Edyta Gołąb-Andrzejak Katedra Marketingu Wydział Zarządzania i Ekonomii Politechnika Gdańska Gdańsk, 21.02.2017r. PO DOKTORACIE (od 2010 roku) ARTYKUŁY RECENZOWANE DOROBEK NAUKOWY 1) E. Badzińska, E.
Bardziej szczegółowoPromocja Biur Karier uwarunkowania i wyzwania
P.Zeller, # Promocja Biur Karier uwarunkowania i wyzwania Promocja Biur Karier uwarunkowania i wyzwania Wrcoław, 2012 # 2 Marka Promocja Wyższa Biur Szkoła Karier Bankowa uwarunkowania i wyzwania Program
Bardziej szczegółowoNazwa kierunku Economics and IT Applications (studia w języku angielskim) Wydział Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Nazwa kierunku Economics and IT Applications (studia w języku angielskim) Tryb studiów stacjonarne Profil studiów ogólnoakademicki Wydział Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Opis kierunku Economics
Bardziej szczegółowoREGULAMIN STUDENCKICH PRAKTYK ZAWODOWYCH
REGULAMIN STUDENCKICH PRAKTYK ZAWODOWYCH na kierunkach: administracja, politologia, stosunki międzynarodowe w Instytucie Politologii Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej 1 POSTANOWIENIA
Bardziej szczegółowoOferta dla biur karier
Stowarzyszenie Młodych Profesjonalistów Extremum Oferta dla biur karier Stowarzyszenie Młodych Profesjonalistów Extremum ul. Garncarska 2/9, 61-817 Poznań tel. 501 684 242 e-mail: extremum@extremum.org.pl
Bardziej szczegółowoÁ Á JAKIE SPECJALNOŚCI
KIERUNEK MARKETING I KOMUNIKACJA RYNKOWA Marketing i komunikacja rynkowa to kierunek przygotowany z myślą o kształceniu wysokiej klasy specjalistów z zakresu marketingu. Zajęcia pozwalają zdobyć wiedzę
Bardziej szczegółowoZ-ZIP-169z Zarządzanie usługami Servieces Management. Stacjonarne Wszystkie Katedra Ekonomii i Zarządzania Dr Dorota Miłek
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013 Z-ZIP-169z Zarządzanie usługami Servieces Management A. USYTUOWANIE MODUŁU
Bardziej szczegółowoUchwała Nr 11/2013/II Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 21 marca 2013 r.
Uchwała Nr 11/2013/II Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 21 marca 2013 r. w sprawie określenia efektów kształcenia dla menedżerskich studiów podyplomowych Master of Business Administration (MBA) prowadzonych
Bardziej szczegółowoImię, nazwisko i tytuł/stopień KOORDYNATORA (-ÓW) kursu/przedmiotu zatwierdzającego protokoły w systemie USOS Marek Kruk, dr
SYLLABUS na rok akademicki 010/011 Tryb studiów Studia stacjonarne Kierunek studiów Ekonomia Poziom studiów Pierwszego stopnia Rok studiów/ semestr / 3 Specjalność Bez specjalności Kod katedry/zakładu
Bardziej szczegółowoSystemy zarządzania wiedzą w strategiach firm. Prof. dr hab. Irena Hejduk Szkoła Głowna Handlowa w Warszawie
Systemy zarządzania wiedzą w strategiach firm Prof. dr hab. Irena Hejduk Szkoła Głowna Handlowa w Warszawie Wprowadzenie istota zarządzania wiedzą Wiedza i informacja, ich jakość i aktualność stają się
Bardziej szczegółowoWSHiG Karta przedmiotu/sylabus PODSTAWY MARKETINGU W HOTELARSTWIE. Studia stacjonarne 30h godz Studia niestacjonarne 8h godz
WSHiG Karta przedmiotu/sylabus KIERUNEK SPECJALNOŚĆ TRYB STUDIÓW SEMESTR Turystyka i Rekreacja Hotelarstwo i gastronomia, Zarządzanie i marketing w hotelarstwie i gastronomii, turystyce i rekreacji, Obsługa
Bardziej szczegółowoKierunek Zarządzanie II stopnia Szczegółowe efekty kształcenia i ich odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych
Kierunek Zarządzanie II stopnia Szczegółowe efekty kształcenia i ich odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych Objaśnienie oznaczeń: Z efekty kierunkowe dla Zarządzania W wiedza
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM 1 - zarządzanie operacyjne
LABORATORIUM 1 - zarządzanie operacyjne Konkurencja a procesy operacyjne W czasie nasilających się procesów globalizacyjnych akcent działań konkurencyjnych przesuwa się z obszaru generowania znakomitych
Bardziej szczegółowo4. Miejsce przedmiotu w programie studiów: przedmiot z grupy treści kierunkowych
Przedmiot: Ekonomika turystyki i rekreacji Kod: Kierunek: Turystyka i rekreacja Rok/Semestr: 2/3 Specjalność: wszystkie Tryby: S/NS Liczba godzin / semestr: 30/24 Wykłady: 15/8 Ćwiczenia: 15/8 Laboratoria:
Bardziej szczegółowoSTUDIA Z GWARANCJĄ SUKCESU
Wyższa Szkoła Administracji Publicznej im. Stanisława Staszica w Białymstoku Wyższa Szkoła Administracji Publicznej im. Stanisława Staszica w Białymstoku ul. Ks.Stanisława Suchowolca 6, 15-567 Białystok
Bardziej szczegółowoZAKŁADANE EFEKTY KSZTAŁCENIA kierunek PRAWO JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE O PROFILU PRAKTYCZNYM W OBSZARZE KSZTAŁCENIA W ZAKRESIE NAUK SPOŁECZNYCH
Załącznik nr 1 do Uchwały Senatu nr 2/05/2017 Wyższej Szkoły Administracji i Biznesu im. E. Kwiatkowskiego w Gdyni z dnia 31 maja 2017 r.w sprawie zatwierdzenia zakładanych na kierunkach studiów prowadzonych
Bardziej szczegółowoSTUDIA PODYPLOMOWE. Administrowanie kadrami i płacami (miejsce:wrocław) Komunikacja społeczna i public relations (miejsce: Wrocław)
STUDIA PODYPLOMOWE Administrowanie kadrami i płacami (miejsce:wrocław) Celem studiów jest przygotowanie specjalistów z zakresu administrowania kadrami i płacami. Studia mają pogłębić wiedzę z dziedziny
Bardziej szczegółowoStudia podyplomowe Metody Statystycznej Analizy Danych Społeczno-Ekonomicznych
Studia podyplomowe Metody Statystycznej Analizy Danych Społeczno-Ekonomicznych Zwięzły opis Studia są odpowiedzią na zapotrzebowanie istniejące na rynku pracowników sektora administracyjnego na poszerzanie
Bardziej szczegółowoZ-EKO-028 Podstawy marketingu Fundamentals of Marketing. Ekonomia I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/13 Z-EKO-028 Podstawy marketingu Fundamentals of Marketing A. USYTUOWANIE
Bardziej szczegółowoENGLISH FOR BUSINESS, LAW AND ADMINISTRATION
INFORMACJE O KIERUNKU (DŁUŻSZY OPIS KIERUNKU) ENGLISH FOR BUSINESS, LAW AND ADMINISTRATION 1. SEMESTR ROZPOCZĘCIA ZAJĘĆ + CZAS TRWANIA Okres trwania studiów: październik 2017 czerwiec 2018 (dwa semestry).
Bardziej szczegółowoZarządzanie firmą Celem specjalności jest
Zarządzanie firmą Celem specjalności jest przygotowanie jej absolwentów do pracy na kierowniczych stanowiskach średniego i wyższego szczebla we wszystkich rodzajach przedsiębiorstw. Słuchacz specjalności
Bardziej szczegółowoOferta specjalności na kierunku Zarządzanie w roku akad. 2017/2018. Studia I stopnia stacjonarne
Oferta specjalności na kierunku Zarządzanie w roku akad. 2017/2018 Studia I stopnia stacjonarne Kierunek: Zarządzanie Czy w przyszłości chcesz założyć własną firmę lub kierować jednostką organizacyjną
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 1. Informacje ogólne. Ekonomia R.B5
KARTA PRZEDMIOTU 1. Informacje ogólne Nazwa przedmiotu i kod (wg planu studiów): Kierunek studiów: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Forma studiów: Obszar kształcenia: Koordynator przedmiotu: Prowadzący
Bardziej szczegółowoSprawozdanie z ankietyzacji przygotowania zawodowego absolwentów na Wydziale Geodezji i Gospodarki Przestrzennej
Sprawozdanie z ankietyzacji przygotowania zawodowego absolwentów na Wydziale Geodezji i Gospodarki Przestrzennej Ankiety po 6 miesiącach rok ukończenia 2012/2013 i 2013/2014 Płeć GiK GP Płeć Ilość Procent
Bardziej szczegółowoZasady funkcjonowania
Opis inicjatywy Uniwersytet Śląski Młodzieży to inicjatywa edukacyjna Uniwersytetu Śląskiego skierowana do młodzieży gimnazjalnej. Działalność Uniwersytetu Śląskiego Młodzieży ma na celu rozwijanie i wzbogacanie
Bardziej szczegółowoMARKETING USŁUG ZDROWOTNYCH
MARKETING USŁUG ZDROWOTNYCH Beata Nowotarska-Romaniak wydanie 3. zmienione Warszawa 2013 SPIS TREŚCI Wstęp... 7 Rozdział 1. Istota marketingu usług zdrowotnych... 11 1.1. System marketingu usług... 11
Bardziej szczegółowoKOSZALIŃSKA WYŻSZA SZKOŁA NAUK HUMANISTYCZNYCH
KOSZALIŃSKA WYŻSZA SZKOŁA NAUK HUMANISTYCZNYCH LOSY ZAWODOWE ABSOLWENTÓW KWSNH STUDIA I STOPNIA ROCZNIK 2012 RAPORT Z BADAŃ Andrzej MICHALSKI, Tomasz BLAR Jarosław STANILEWICZ. AKADEMICKIE BIURO KARIER
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Edwarda F. Szczepanika w Suwałkach. Sprawozdanie z ankietyzacji absolwentów studiów stacjonarnych I stopnia
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Edwarda F. Szczepanika w Suwałkach Sprawozdanie z ankietyzacji absolwentów studiów stacjonarnych I stopnia Wydział Humanistyczno Ekonomiczny kierunek Filologia
Bardziej szczegółowoDo słuchaczy studiów stosuje się postanowienia Regulaminu Studiów Podyplomowych. 1. Studia podyplomowe są odpłatne.
Uchwała nr 515 Senatu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 24 listopada 2015 r. w sprawie Wytycznych dla rad podstawowych jednostek organizacyjnych w zakresie tworzenia, prowadzenia i likwidacji
Bardziej szczegółowoDoradztwo zawodowe i edukacyjne
1 Doradztwo zawodowe i edukacyjne - Kierunek - studia podyplomowe 3 semestry Rekrutacja zakończona OD PAŹDZIERNIKA Opis kierunku System profesjonalnie świadczonych usług w zakresie poradnictwa zawodowego
Bardziej szczegółowo1 Wewnętrzny system zapewniania jakości kształcenia (WSZJK) jest narzędziem realizacji strategii UEP w zakresie zapewnienia jakości kształcenia.
Uchwała nr 3 (2010/2011) Senatu Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu z dnia 24 września 2010 roku ========================================================= Senat w głosowaniu jawnym, w obecności 25 osób
Bardziej szczegółowoZarządzanie strategiczne - opis przedmiotu
Zarządzanie strategiczne - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Zarządzanie strategiczne Kod przedmiotu 04.0-WZ-ZarzD-ZS-Ć-S14_pNadGenA6PI7 Wydział Kierunek Wydział Ekonomii i Zarządzania
Bardziej szczegółowoOdniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych WIEDZA K_W01
Efekty kształcenia dla kierunku EKONOMIA studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Umiejscowienie
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 2) Kod przedmiotu: ROZ_Z_S2Ms4_F4_09
Z1-PU7 WYDANIE N 3 Strona: 1 z 5 (pieczęć wydziału) KARTA PRZEDMIOTU 1) Nazwa przedmiotu: PUBLIC RELATIONS 2) Kod przedmiotu: ROZ_Z_S2Ms4_F4_09 3) Karta przedmiotu ważna od roku akademickiego: 2018/2019
Bardziej szczegółowoLiczba godzin. KARTA PRZEDMIOTU / SYLABUS Wydział Nauk o Zdrowiu Kierunek. ZDROWIE PUBLICZNE Profil kształcenia ogólnoakademicki praktyczny inny jaki.
Załącznik nr 5b do Uchwały senatu UMB nr 61/2016 z dnia 30.05.2016 KARTA PRZEDMIOTU / SYLABUS Wydział Nauk o Zdrowiu Kierunek ZDROWIE PUBLICZNE Profil kształcenia ogólnoakademicki praktyczny inny jaki.
Bardziej szczegółowoDokumentacja przebiegu studiów wyższych - wymogi formalne i aspekty praktyczne w świetle najnowszych zmian od 1 lutego 2018 roku
Dokumentacja przebiegu studiów wyższych - wymogi formalne i aspekty praktyczne w świetle najnowszych zmian od 1 lutego 2018 roku Program UWAGA! Szkolenie uwzględnia najnowsze zmiany, które wchodzące w
Bardziej szczegółowoZ-LOG-028I Podstawy marketingu Fundamentals of marketing. Logistyka I stopień Ogólnoakademicki
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013 Z-LOG-02I Podstawy marketingu Fundamentals of marketing A. USYTUOWANIE
Bardziej szczegółowoUchwała Nr 45/2014/IX Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 18 grudnia 2014 r.
Uchwała Nr 45/2014/IX Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 18 grudnia 2014 r. w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów pierwszego stopnia na kierunku finanse i rachunkowość prowadzonych na
Bardziej szczegółowoDokumentacja przebiegu studiów w świetle najnowszych zmian ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (ustawa 2.0)
Dokumentacja przebiegu studiów w świetle najnowszych zmian ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (ustawa 2.0) UWAGA szkolenie uwzględnia w szczególności: Program wybrane przepisy nowej ustawy z dnia
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU. Marketing w kulturze. Kulturoznawstwo. ogólnoakademicki. dr Aleksandra Norkowska. zaliczenie z oceną
Załącznik Nr 1.11 pieczątka jednostki organizacyjnej OPIS PRZEDMIOTU, PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA CZEŚĆ A * (opis przedmiotu i programu nauczania) OPIS PRZEDMIOTU Nazwa
Bardziej szczegółowoAndragogika. 1. Wprowadzenie do andragogiki. Opr. Katarzyna Verbeek
Andragogika Opr. Katarzyna Verbeek 1. Wprowadzenie do andragogiki Andragogika to dziedzina zajmująca się szeroko pojętym kształceniem dorosłych, ich edukowaniem, wychowaniem i rozwojem. Wywodzi się z pedagogiki,
Bardziej szczegółowoABSL ACADEMY Cele i program kształcenia
ABSL ACADEMY Cele i program kształcenia 1. Cel: Podstawowym celem ABSL Academy jest przygotowanie uczestników do objęcia stanowisk pracy oferowanych przez firmy sektora usług biznesowych, będących partnerami
Bardziej szczegółowoOpis zakładanych efektów kształcenia
Załącznik do uchwały nr 218 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 18 grudnia 2013 r Nazwa kierunku studiów: Psychologia Obszar kształcenia: Obszar nauk społecznych Poziom kształceni: jednolite studia
Bardziej szczegółowoSymbol EKO S2A_W01 S2A_W02, S2A_W03, S2A_W03 S2A_W04 S2A_W05 S2A_W06 S2A_W07 S2A_W08, S2A_W09 S2A_W10
Załącznik do uchwały nr 73 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 30 stycznia 2013 r. Opis zakładanych efektów kształcenia Nazwa kierunku studiów: Administracja 1. Odniesień efektów kierunkowych do
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOT: Zarządzanie i marketing KOD S/I/st/11
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOT: Zarządzanie i marketing KOD S/I/st/11 2. KIERUNEK: Sport 3. POZIOM STUDIÓW 1 : I stopień studia stacjonarne 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: II rok/iv semestr 5. LICZBA PUNKTÓW
Bardziej szczegółowoMiło nam poinformować, że rozpoczęliśmy prace nad Raportem płacowym Sedlak & Sedlak dla branży IT
ZAPROSZENIE Miło nam poinformować, że rozpoczęliśmy prace nad Raportem płacowym Sedlak & Sedlak dla branży IT - 2019. W tej edycji raportu chcemy dostarczyć kompleksowe informacje o wysokości wynagrodzeń
Bardziej szczegółowoZarządzanie relacjami ze studentami
Zarządzanie relacjami ze studentami Narzędzia, strategie, dobre praktyki Dawid Pawlak Jacek Uroda Paweł Zeller Dariusz Koperczak CZY STUDENT = KLIENT? Miejsce na grafikę, zdjęcie Jeśli TAK. to mówimy o:
Bardziej szczegółowoLogistyka I stopień Ogólnoakademicki. Stacjonarne Zarządzanie logistyczne Katedra Ekonomii i Zarządzania prof. dr hab.
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013 Z-LOG-1074 Zarządzanie relacjami z klientami Customer relationship management
Bardziej szczegółowoKWALIFIKACJE ABSOLWENTA: Absolwent specjalności Branding jest przygotowany do realizacji zadań zawodowych w trzech obszarach:
PLAN STUDIÓW NA KIERUNKU: Komunikacja wizerunkowa (reklama, public relations, branding) Studia niestacjonarne II stopnia (magisterskie) SPECJALNOŚĆ: branding PROGRAM OBOWIĄZUJĄCY OD ROKU AKADEMICKIEGO
Bardziej szczegółowoKALENDARZ JAKOŚCI Wydziału Rolnictwa i Biologii
KALENDARZ JAKOŚCI Wydziału Rolnictwa i Biologii 1. Cele operacyjne na rok akademicki 2013/14 Cel Osoby odpowiedzialne Czas realizacji Sposób weryfikacji Lp. 1 Rozszerzenie oferty zajęć do wyboru Prodziekani
Bardziej szczegółowoGenerated by Foxit PDF Creator Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Cena jako element marketingu mix
Cena jako element marketingu mix Cena jako element marketingu mix Cena to pieniądze lub inne środki wymienialne na własność lub użytkowanie produktu lub usługi Dla konsumenta cena to wyznacznik wartości
Bardziej szczegółowoOrganizacja i przebieg PB Podpisanie Deklaracji Bolońskiej rok państw Europy Regularne Konferencje Ministrów co dwa lata Komunikat Ministrów P
Proces Boloński przemiany w szkolnictwie wyższym w dekadzie 1999-2009 Tomasz SARYUSZ-WOLSKI Centrum Kształcenia Międzynarodowego, Politechnika Łódzka Zespół Ekspertów Bolońskich tsw.ife@p.lodz.pl Organizacja
Bardziej szczegółowoUniwersytet w Białymstoku Wydział Ekonomiczno-Informatyczny w Wilnie SYLLABUS na rok akademicki 2009/2010 http://www.wilno.uwb.edu.
SYLLABUS na rok akademicki 009/010 Tryb studiów Studia stacjonarne Kierunek studiów Ekonomia Poziom studiów Pierwszego stopnia Rok studiów/ semestr Rok III / semestr VI Specjalność Bez specjalności Kod
Bardziej szczegółowoKompetencje informacyjne, ich wdrożenia i rozwój.
Kompetencje informacyjne, ich wdrożenia i rozwój. Na przykładzie wybranych uczelni technicznych, medycznych, ekonomicznych i ogólnych Anna Tonakiewicz-Kołosowska Iwona Socik Krajowe Ramy Kwalifikacji dla
Bardziej szczegółowoSpołeczna odpowiedzialność biznesu podejście strategiczne i operacyjne. Maciej Bieńkiewicz
2012 Społeczna odpowiedzialność biznesu podejście strategiczne i operacyjne Maciej Bieńkiewicz Społeczna Odpowiedzialność Biznesu - istota koncepcji - Nowa definicja CSR: CSR - Odpowiedzialność przedsiębiorstw
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET KAZIMIERZA WIELKIEGO w BYDGOSZCZY INSTYTUT HISTORII I STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH. Wewnętrzny System Zapewnienia Jakości Kształcenia
UNIWERSYTET KAZIMIERZA WIELKIEGO w BYDGOSZCZY INSTYTUT HISTORII I STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH I. Wprowadzenie Wewnętrzny System Zapewnienia Jakości Kształcenia Podpisanie przez Polskę w 1999 roku Deklaracji
Bardziej szczegółowoEkonomia II stopień ogólnoakademicki stacjonarne Ekonomia menedżerska Katedra Ekonomii i Zarządzania Prof. dr hab. Oleksandr Oksanych.
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Z-EKO2-690 Nazwa modułu Marketing Międzynarodowy Nazwa modułu w języku angielskim International Marketing Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013 A. USYTUOWANIE
Bardziej szczegółowoMARKETING-MIX POZNAJ KLUCZOWE TEORIE MARKETINGOWE
MARKETING-MIX POZNAJ KLUCZOWE TEORIE MARKETINGOWE PUBLIKACJA CONQUEST CONSULTING 2018 Marketing, czyli Proces zarządzania odpowiedzialny za rozpoznanie, przewidywanie i zaspokajanie wymagań klientów w
Bardziej szczegółowoProgram wyborczy Andrzej Kaleta
Program wyborczy Andrzej Kaleta Podjąłem decyzję kandydowania w wyborach na stanowisko Rektora Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Dlaczego kandyduję? 1) Nasza Uczelnia staje wobec poważnych wyzwań
Bardziej szczegółowoREGULAMIN STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ATENEUM SZKOŁY WYŻSZEJ Z SIEDZIBĄ W GDAŃSKU
REGULAMIN STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ATENEUM SZKOŁY WYŻSZEJ Z SIEDZIBĄ W GDAŃSKU ROZDZIAŁ 1. POSTANOWIENIA OGÓLNE 1 Ateneum Szkoła Wyższa z siedzibą w Gdańsku jest uczelnią niepubliczną wpisaną do rejestru
Bardziej szczegółowoProces zarządzania zasobami ludzkimi
Marek Angowski Proces zarządzania zasobami ludzkimi Część 1 Etapy procesy zarządzania zasobami ludzkimi Planowanie zasobów ludzkich Rekrutacja Selekcja i dobór kandydatów Szkolenia i doskonalenie zawodowe
Bardziej szczegółowo