Wewnątrzrodzinne i pokoleniowe różnice występowania manifestacji alergii

Transkrypt

1 Walczak Artykuły A, Szych oryginalne Z. Wewnątrzrodzinne / original i pokoleniowe papers różnice występowania manifestacji alergii 687 Wewnątrzrodzinne i pokoleniowe różnice występowania manifestacji alergii Intrafamilial and generational differences in the prevalence of allergic manifestations Alicja Walczak 1/, Zbigniew Szych 2/ 1/ Zakład Higieny, Epidemiologii i Zdrowia Publicznego, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie 2/ Zakład Informatyki Medycznej i Badań Jakości Kształcenia, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Wstęp. Występowanie atopowego zapalenia skóry (AZS), alergicznego nieżytu nosa (ANN) i astmy (AS) narasta w wielu regionach świata. Cel. Ocena śródrodzinnych powiązań i międzypokoleniowych różnic częstości występowania manifestacji triady alergii atopowych (TA). Materiał i metody. W badaniu przekrojowym 877 uczestników Festiwali Bliźniąt (Polska): 417 rodziców i 460 ich dzieci (200 kompletnych rodzin polskich z parami bliźniąt jako drugą ich generacją) użyto polskiej wersji kwestionariusza ISSAC. W analizach występowania: AZS, ANN, AS albo alternatywnie ocenianego wystąpienia minimum jednej z nich (TA) stosowano klasyczne testy statystyczne. Wyniki. Występowanie objawów AZS, ANN, AS albo TA było częstsze w młodszej generacji niż w starszej, tak jak w parach (+/+) drugiego vs pierwszego pokolenia (p<0,001). Najwyższa częstość alergii (79,6%) była w kolejnym pokoleniu tych samych rodzin z rodzicami (+/+), najniższa (22,4%) u rodzeństwa z rodzicami (-/-). W ostatnim roku objawy TA także występowały częściej (p<0,02) w drugiej generacji. Alergie u rodziców silnie korelowały z alergiami u ich dzieci, a te u matki były silniej z nimi powiązane (r=0,45) niż ojca (r=0,29). Wniosek. Wysoka częstość występowania objawów triady alergii z kręgu atopii oraz ekspansja ich manifestacji w następnym pokoleniu tych samych rodzin z parami bliźniąt, wskazuje na większe zagrożenie młodszej generacji Polaków, nie tylko z racji antycypacji. Słowa kluczowe: alergie atopowe, antycypacja Introduction. The prevalence of allergy including atopic dermatitis (AD), allergic rhinitis (AR) and asthma (AS) increases in many regions of the world. Aim. The assessment of the allergy prevalence in the context of interfamilial associations and two-generational differences. Material & methods. In a cross-sectional study of 877 participants of Twin Festivals (Poland): 417 parents and 460 siblings (200 complete Polish families with twin pairs - as the second generation) we used Polish version of the ISAAC questionnaire. For comparisons of timeline prevalence and co-morbidity rates for AD, AR, AS or alternatively assessed at least one allergy manifestation from atopic triad (AT), we used classical tests. Results. The lifetime prevalence of AD, AR, AS or AT symptoms were significantly higher in the second/younger than in the first/older generation. The proportions of pairs (+/+) were significantly greater in the second generation than in the ancestors. The highest allergy prevalence (79.6%) was manifested in the next generation pairs with (+/+) parents and the lowest (22.4%) in twins with (-/-) parents. The last 12 months prevalence of the AT manifestation was higher (p<0.02) in the second generation. Paternal allergies were highly correlated with allergies in their children, with maternal allergic manifestation being stronger (r=0.45) than the fraternal one (r=0.29). Conclusion. High prevalence of allergic triad symptoms and the expansion of atopic allergy manifestation in the next generation of the same families with twin pairs poses even greater threat for younger generation of Poles than anticipated. Key words: atopic allergies, anticipation Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence Alicja Walczak Zakład Higieny, Epidemiologii i Zdrowia Publicznego, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Szczecin, ul. Żołnierska 48, tel , epiawpam@pum.edu.pl Wstęp Narastającym problemem zdrowia publicznego są choroby alergiczne, które stają się coraz bardziej powszechne w wielu regionach świata, a szczególnie tych, które równocześnie doświadczają gwałtownego przebiegu urbanizacji i zmian stylu życia na bardziej pro-zachodni [1, 2, 3, 4]. W krajach takich jak Australia, niemal połowa populacji w różnych okresach życia manifestuje objawy alergicznego nieżytu nosa (ANN), a prawie ¼ ludności cechy nadreaktywności dróg oddechowych, typowych dla astmy (AS). Aktualnie rozpoznaje się tam zjawisko wtórnej fali epidemii chorób alergicznych, polegającej na wysoce dynamicznym tempie wzrostu występowania alergii wśród najmłodszych dzieci, u których coraz częściej rozpoznaje się alergie pokarmowe i przebiegające z objawami skórnymi jako zespół atopowego zapalenia skóry (AZS) [5]. Przyczyny tego narastania chorób

2 688 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): alergicznych pozostają nieznane, chociaż coraz więcej obserwacji wskazuje na rolę środowiskowych czynników, które przy udziale dysregulacyjnych mechanizmów epigenetycznych oddziałują na przestrojenie immunologiczne już w prenatalnym okresie życia [6]. Jednocześnie wykazywane są coraz wyższe koszty bezpośrednie i pośrednie związane z występowaniem alergii i ich leczeniem [7]. Cel pracy Celem tego doniesienia jest przedstawienie wyników przekrojowego badania częstości występowania AZS, ANN, AS albo przynajmniej jednej z ich triady (triada alergii TA) w dwupokoleniowych rodzinach polskich z bliźniętami. W szczególności skupiono się na ocenie wyników pod kątem śródrodzinnych i międzypokoleniowych różnic ich występowania, w tym świadczących o antycypacji alergii, tj. bardziej nasilonego ich występowania w kolejnym pokoleniu rodzin nimi obciążonych [8]. Materiał i metody W ramach ogólnopolskiego badania występowania atopowego zapalenia skóry (AZS), alergicznego nieżytu nosa (ANN), astmy oskrzelowej (AS) lub przynajmniej jednej z ich triady (TA) gromadzono materiał badawczy pochodzący od ochotników uczestników prowadzonych w Szczecinie od wielu lat Festiwali Bliźniąt. Korzystając z polskiej wersji standaryzowanego kwestionariusza International Study of Asthma and Allergies (ISAAC) [9] zebrano retrospektywny wywiad epidemiologiczny od 877 osób, w tym od 417 rodziców i 460 dzieci. Sposób rekrutacji do tych badań, opis zastosowanego w nim kwestionariusza wraz z kryteriami oceny, przedstawiono we wcześniejszej publikacji [10]. Przedstawione w tej pracy wyniki przekrojowego badania dwu generacji rodzin, z parami rodzeństwa w drugim ich pokoleniu, uzyskano bezpośrednio albo drogą pocztową od 200 ojców i 217 matek oraz od 230 par dzieci (AB): A urodzonych jako pierwsze, B urodzonych jako drugie z danej pary bliźniąt. Szczegóły metodologiczne wraz z wynikami odpowiednich analiz występowania alergii w obu generacjach rodziców albo bliźniąt zostały przedstawione w odrębnych doniesieniach [11, 12]. Tutaj zaś skupiono się na międzypokoleniowych różnicach i śródrodzinnych powiązaniach z występowaniem kiedykolwiek w życiu lub w okresie ostatnich dwunastu miesięcy objawów AZS, ANN, AS albo TA. Przy tym zmienna TA została wygenerowana dodatkowo dla przedstawienia wyników alternatywnie analizowanego wystąpienia przynajmniej jednej z triady alergii, co uzyskano zestawiając odpowiednie wyniki poszczególnych osób lub par stanowiących pierwszą albo drugą generację w badanej kohorcie. Analizy statystyczne wyników wykonano z użyciem pakietu STATA, korzystając z klasycznych metod, w tym testu c 2, także z poprawką Yates`a albo korelacji rang Spearmana. Przyjęty poziom istotności statystycznej p=0,05. Wyniki Liczbowy opis rozkładu cech wieku i płci w badanej kohorcie, uwzględniający przynależność do pierwszej (rodzice) albo drugiej generacji (dzieci pary bliźniąt), zestawiono w tabeli I. Ogółem zbadano 877 osób: 417 rodziców (200 ojców i 217 matek) oraz 460 dzieci, tj. 230 par bliźniąt. Tabela I. Charakterystyki wieku i płci badanej kohorty Table I. Characteristics of age and gender in survey cohort Płeć/ Gender N Wiek [lata] / Age [years] x Me Q25% Q75% SD I. Generacja Mężczyźni/ Males , ,1 Kobiety/ Females ,5 43, ,2 II. Generacja Mężczyźni/ Males , ,2 Kobiety/ Females , , , ,3 Pary /Pairs , ,3 Wyniki badania przedstawione w tabeli II pozwalają stwierdzić, że niezależnie od pozycji zajmowanej w dwupokoleniowej rodzinie polskiej, manifestowanie kiedykolwiek przynajmniej jednej choroby z triady alergii (TA): AZS lub ANN lub AS stwierdzano u ponad 51% każdej kategorii członków czteroosobowych rodzin, tj.: u 51,7% ojców i 51,6% matek oraz u 51,3% urodzonych jako pierwsze i u 53% jako drugie dziecko z ich pary. Różnice dwupokoleniowe dla Tabela II. Występowanie kiedykolwiek objawów atopowego zapalenia skóry (AZS), alergicznego nieżytu nosa (ANN), astmy oskrzelowej (AS) albo minimum jednej z triady alergii (TA) u badanych osób z obu generacji kohorty polskiej Table II. Lifetime prevalence atopic dermatitis (AD), allergic rhinitis (AR), asthma (A) or minimum one from their allergic triad (TA) in persons of both generations of Polish cohort Alergie/ Allergies Występowanie/Prevalence I. Generacja Razem/Total Ojcowie/ Fathers Matki/ Mothers O/F vs M n % n % n % p 1. AZS/ AD 77 18, , ,1 <0,03 2. ANN/ AR , , ,2 ns 3. AS/ AS 56 13, , ,6 <0,05 TA/ AT* , , ,6 ns II. Generacja Dziecko A/Child A Dziecko B/Child B A vs B 1. AZS/ AD , , ,2 ns 2. ANN/ AR , , ,6 ns 3. AS/ AS 72 15, , ,0 ns TA/ AT* , , ,0 ns *minimum jedna z ich triady / minimum one from their triad ns p>0,05

3 Walczak A, Szych Z. Wewnątrzrodzinne i pokoleniowe różnice występowania manifestacji alergii 689 odrębnie rozpatrywanych manifestacji chorobowych: AZS, ANN albo AS potwierdzają większe natężenie występowania objawów alergii w młodszej, drugiej generacji. Odpowiednio analizowane wyniki zestawione w tabeli III wskazują, iż w drugim pokoleniu istotnie częściej występowały pary obopólnie (+/+) manifestujące chorobowe objawy alergii: tylko skórne (AZS), tylko nosowe (ANN) albo tylko oddechowe (AS). Różnice międzypokoleniowe, dotyczące par (+/+) z objawami przynajmniej jednej alergii z kręgu TA, były przy tym wysoce znamienne (p<0,001). Te ostatnie porównania, w zestawieniu z poprzednimi w tej tabeli, nie tylko potwierdzają większe natężenie alergii w drugiej generacji, ale równolegle wskazują na relatywnie częstsze współwystępowanie odrębnych schorzeń alergicznych w parach (+/+) kolejnego pokolenia. Tabela III. Występowanie kiedykolwiek objawów atopowego zapalenia skóry (AZS), alergicznego nieżytu nosa (ANN), astmy oskrzelowej (AS) albo minimum jednej z triady alergii (TA) w parach osób z obu generacji kohorty polskiej Table III. Lifetime prevalence atopic dermatitis (AD), allergic rhinitis (AR), asthma (A) or minimum one from their triad (TA) in pair sets of both generations of Polish cohort Alergie/ Allergies Występowanie w parach/ Prevalence in pair sets -/- +/- +/+ I. Generacja (n=200) n % n % n % 1. AZS/ AD , ,0 12 6,0 2. ANN/ AR , , ,4 3. AS/ AS , ,5 3 1,5 TA/ AT* 76 38, , ,5 II. Generacja (n=230) 1. AZS/ AD , , ,6 2. ANN/ AR , , ,8 3. AS/ AS , ,2 22 9,5 TA/ AT* 85 37, , ,3 Porównania / Comparisons: I.G. vs II.G (p) 1. AZS/ AD ns ns <0,05 2. ANN/ AR ns ns <0,01 3. AS/ AS ns ns <0,01 TA/ AT* ns ns <0,001 *minimum jedna z ich triady / minimum one from their triad Tabela IV przedstawia wyniki analizy porównującej ilości osób z obu generacji, które manifestowały w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy objawy odrębnych chorób alergicznych z kręgu atopii, a przy tym uwzględniają możliwość ich współwystępowania. Na ich podstawie można stwierdzić, że w okresie ostatniego roku przynajmniej jedna choroba z TA była manifestowana istotnie częściej (p<0,02) w młodszym pokoleniu (52,2%) niż w starszym (43,6%). Wprawdzie pozostałe różnice nie osiągały znamienności statystycznej, to zestawione w tej tabeli wyniki wskazują na częstsze w kolejnej generacji współwystępowanie dwu lub więcej chorób alergicznych z kręgu atopii, a przebiegających z objawami skórnymi, nosowymi lub oddechowymi. Tabela IV. Występowanie alergii u obu generacji według ich manifestowanych ilości w ostatnich 12 miesiącach Table IV. Last 12 months allergy prevalence in both generations by the amount of allergic diseases manifestations Ilość manifestowanych chorób alergicznych /Amount of allergic disease manifestations I. Generacja (n=417) II. Generacja (n=460) Porównania /Comparisons I.G. vs II.G. n % n % p , ,8 <0, , ,9 ns , ,7 ns ,7 44 9,5 ns TA / AT* , ,2 <0,02 *minimum jedna z ich triady / minimum one from their triad Analizy z zakresu śródrodzinnych powiązań występowania chorób alergicznych z kręgu atopii (tab. V) przeprowadzono na podstawie wyników tych osób, które stanowiły kompletne pary rodziców i ich dzieci w czteroosobowych rodzinach (n=200). Wskazują one, że w tak kontrolowanych rodzinach było 37% (148/400) dzieci, których ojcowie byli obciążeni przynajmniej jedną z trzech chorób alergicznych, a 54% (216/400) dzieci miało matki obciążone alergią. W drugim pokoleniu tych rodzin było 152 (38%) dzieci, których żadne z pary ich rodziców ( / ) dotąd nie manifestowało alergii, spośród których 22,4% (34/152) zgłosiło jednak objawy przynajmniej jednej choroby alergicznej. Z kolei, wśród 150 dzieci z jednym rodzicem obciążonym alergią (+/-) oraz wśród 98, których oboje rodzice (+/+) doświadczyli alergii proporcje zgłoszeń którejkolwiek alergii były wielokrotnie częstsze i wynosiły odpowiednio 63,3% i 79,6%. Natomiast częstość schorzeń alergicznych u 207 dzieci, których rodzice stanowili o składzie par (+/-) lub (+/+), tj. z jakimkolwiek rodzicem z objawami choroby alergicznej, wynosiła 69,8%. Tabela V. Śródrodzinne powiązania występowania chorób alergicznych w 200 rodzinach z parami dzieci Table V. Interfamilial associations on allergy prevalence in 200 families with pairs of children II. Generacja I.G. & II.G. Alergie u /Allergies in Nie/ No (-) Tak/Yes (+) Nie vs Tak Korelacja n (%) n (%) p (r) I. Generacja Ojciec/ Fatrher (n=148) 44 (29,7) 104 (70,3) <0,001 0,29* Matka /Mother (n=216) 55 (25,5) 161 (74,5) <0,001 0,45* Pary rodziców/ Pairs of parents Żadne / None (-/-) (n=152) 118 (77,6) 34 (22,4) Jedno / One (+/-) (n=150) 55 (36,7) 95 (63,3) <0,001 0,47* Oboje/ Both (+/+) (n=98) 20 (20,4) 78 (79,6) Minimum 1. rodzic/ parent + (n=207) 75 (30,2) 173 (69,8) <0,001 0,46* *p< 0,001

4 690 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): W opisanych wyżej rodzinach analizy porównujące dwupokoleniową chorobowość z powodu alergii potwierdziły istotnie wyższą ich częstość u potomstwa (p<0,001) w sytuacji, gdy przynajmniej jedno z rodziców, niezależnie od płci, manifestowało kiedykolwiek chorobę alergiczną. Kolejne analizy statystyczne wyników od szczegółowo kontrolowanych 800 członków tych samych rodzin, wykonane metodą korelacji rang Spearmana (tabela V), umożliwiają następujące stwierdzenia: 1. Wystąpienie manifestacji chorobowej alergii w drugim pokoleniu jest istotnie skorelowane (przy p<0,001) z manifestacją alergii przez któregokolwiek z rodziców (ojca lub matkę). 2. Alergie u matki są silniej skorelowane (współczynnik korelacji rang Spearmana r=0,45; p<0,001) z obecnością choroby alergicznej u jej potomstwa niż alergie u ojca (r=0,29; p<0,001). 3. Im więcej rodziców z ich pary jest obciążonych alergiami, tym częściej ich potomstwo również manifestuje objawy chorobowe którejkolwiek z triady alergii: AZS, ANN lub AS. 4. Najmniejsze nasilenie występowania alergii w polskiej kohorcie 200 rodzin z parami bliźniąt obserwowano w drugim pokoleniu tych samych rodzin, w których oboje antenatów było dotąd wolnych od chorobowych manifestacji alergii z triady: AZS, ANN, AS. Dyskusja Choroby alergiczne stanowią zróżnicowaną grupę schorzeń, a w poszczególnych okresach życia osobniczego mogą dominować objawy: 1. skórne zespołu atopowego zapalenia skóry (AZS), 2. nosowe jako alergiczny nieżyt nosa (ANN) lub 3. oddechowe w przebiegu astmy oskrzelowej (AS). Celem przeprowadzonego badania przekrojowego dwupokoleniowych rodzin z bliźniętami, jako drugą ich generacją, była ocena wewnątrzrodzinnych powiązań i międzypokoleniowych różnic częstości występowania manifestacji tych schorzeń. Alergie, takie jak z kręgu analizowanej triady atopowej (TA), tj.: AZS, ANN i AS są powszechnie manifestowane, a u osób nimi dotkniętych współwystępujące w różnych okresach życia [13, 14]. Przedstawione w niniejszej pracy poziomy występowania poszczególnych manifestacji chorobowych tych alergii, odzwierciedlające ich chorobowość zarówno w starszej/pierwszej generacji (417 rodziców z medianą wieku 44 lata), jak też w młodszym pokoleniu (460 bliźniąt z 230 ich par, z medianą wieku 16 lat) uzyskano przy użyciu standaryzowanego kwestionariusza ISAAC [9]. Przedstawione analizy wyników z zakresu występowania kiedykolwiek oraz w ciągu ostatnich 12 miesięcy: AZS, ANN, AS albo minimum jednej z TA, które przy tym uwzględniają dodatkową cechę, tj. przynależność do jednej z dwu porównywanych generacji czteroosobowych rodzin z parami bliźniąt, według naszej wiedzy, są pierwszymi takimi badaniami przeprowadzonymi w Polsce. Wyniki te gromadzono w ramach przekrojowego badania otwartej próby ochotników z całej Polski, których rekrutowano podczas odbywających się w Szczecinie, w latach , dwudniowych imprez plenerowych o charakterze rekreacyjnym (Festiwali Bliźniąt). Taki sposób rekrutacji ogranicza zarówno profil schorzeń alergicznych do najczęściej występujących łagodniejszych ich postaci, jak i oddziałuje na strukturę wiekowo-płciową badanej próby rodzin z parami bliźniąt. Innym ograniczeniem ram przedstawionych wyników były trudności z uzyskaniem pisemnej zgody na udział w tym badaniu obojga rodziców bliźniąt, a zwłaszcza ich ojców, którzy częściej niż matki okazywali się niedostępni. Mimo tych ograniczeń, uzyskano wyniki, które dobrze odzwierciedlają profil i częstość występowania w populacji polskiej trzech alergii o podłożu atopowym: AZS, ANN, AS, tak z perspektywy występowania ich kiedykolwiek w dotychczasowym życiu, jak i w ciągu ostatniego roku [11, 12]. Jako wysoce wiarygodne należy przy tym uznać wyniki z zakresu występowania ANN i AS, w tym u osób dorosłych, które były niemal identyczne albo wysoce zgodne z uzyskanymi w ramach ogólnopolskiego badania ECAP [16]. Odpowiednia wiarygodność wyników badania kwestionariuszowego została także potwierdzona w trakcie klinicznych badań alergologicznych, które następowo przeprowadzono u 157 rodziców i 162 bliźniąt [11, 12]. Wyniki niniejszego badania wykazały silne rodzinne powiązania z zakresu występowania alergii atopowych, o czym donoszą także inni badacze [7, 16, 17]. Stwierdzono najwyższą (p<0,001) chorobowość (79,6%) w drugim pokoleniu rodzin, gdy oboje antenatów również było obciążonych objawami którejkolwiek z trzech alergii, a najniższą (22,4%) również w młodszym pokoleniu, gdy oboje antenatów było dotąd od nich wolnych (p<0,001). Potwierdzono tym samym wcześniejsze wyniki Kjellman wskazujące, że dzieci urodzone w rodzinach atopowych są obciążone wysokim, sięgającym 80%, ryzykiem rozwoju chorób alergicznych, w porównaniu do 20% ryzyka u tych urodzonych bez rodzinnej historii atopii [18]. W badaniu własnym wykazano ponadto, że wystąpienie chorobowych objawów alergii w kolejnym, drugim pokoleniu jest silnie powiązane (p<0,001) z manifestacją alergii przez któregokolwiek z antenatów, a alergie u matki są silniej związane (współczynnik korelacji rang r=0,45) z obecnością choroby alergicznej u jej potomstwa niż alergie u ojca

5 Walczak A, Szych Z. Wewnątrzrodzinne i pokoleniowe różnice występowania manifestacji alergii 691 (współczynnik korelacji rang r=0,29), tj. podobnie jak w innym badaniu populacyjnym [19]. Dotychczasowe próby pozyskania bezpośredniego dowodu transmisji alergenowo specyficznych przeciwciał z krwi matczynej do pępowinowej noworodka jednakże się nie powiodły [20]. Alergiczne zaburzenia zdrowia stanowią heterogenną grupę, w której obserwuje się genetyczno-środowiskowe interakcje przebiegające z dysregulacją epigenetyczną [6, 21]. Wyjaśnienia przyczyn rodzinnej kumulacji schorzeń z kręgu alergii atopowych poszukuje się także na poziomie czynników genetycznych podlegających dziedziczeniu w ramach transmisji pokoleniowej [22, 23]. Przy tym, jak wynika z ostatnich doniesień, międzypokoleniowy efekt transmisji predyspozycji do alergii skutkuje coraz wcześniejszym ich ujawnianiem się w kolejnej generacji [1]. Badania australijskie donoszą natomiast o aktualnym narastaniu wtórnej fali epidemii alergii, obserwowanej także jako wyraźne nasilenie trendu hospitalizacji z powodu nietolerancji alergenów pokarmowych w okresie niemowlęcym [5]. Przedstawione wyniki własne z zakresu międzypokoleniowych porównań występowania kiedykolwiek w różnych okresach życia objawów AZS, ANN, AS albo minimum jednej z TA (tab. III), w szczególności analizowane w parach (+/+), wskazują na znamiennie wyższą chorobowość w młodszej (drugiej generacji) niż w starszej (pierwszej generacji). Istotnie większe (p<0,02) były również proporcje potomstwa (52,2%) niż ich antenatów (43,6%), u których w ciągu ostatnich 12 miesięcy występowały symptomy przynajmniej jednej z triady alergii: AZS, ANN, AS (tab. IV). Dodatkowo stwierdzono, iż w okresie ostatniego roku, częściej w młodszym pokoleniu niż w starszym, współwystępowały mnogie manifestacje u tych samych osób, tj. świadczące o dwóch lub więcej chorobach alergicznych, bo przebiegających z typowymi dla nich objawami skórnymi, nosowymi lub oddechowymi. Przedstawione wyniki, w świetle danych z literatury, świadczą o antycypacji alergii w tych samych rodzinach z parami bliźniąt jako drugim ich pokoleniem. Natomiast wykazany w drugiej generacji poziom zgłoszeń objawów alergii wśród tych, których oboje antenaci byli od nich wolni (22,4%) może również wskazywać, że na obserwowane aktualnie wysokie poziomy chorobowości z powodu alergii wśród młodszych Polaków, może mieć wpływ presja czynników środowiskowych, ujawniająca patogenetyczne dysregulacje epigenetyczne. Wniosek Wysoka częstość występowania objawów triady alergii z kręgu atopii oraz ekspansja ich manifestacji w następnym pokoleniu tych samych rodzin z parami bliźniąt, wskazuje na większe zagrożenie młodszej generacji Polaków, nie tylko z racji antycypacji. Piśmiennictwo / References 1. Shreffler WG, Wanich N, Moloney M, Nowak-Wegrzyn A, Sampson HA. Association of allergen-specific regulatory T cells with the onset of clinical tolerance to milk protein. J Allergy Clin Immunol 2009, 123: Trakultivakorn M, Sangsupawanich P, Vichyanond P. Time trends of the prevalence of asthma, rhinitis and eczema in Thai children ISAAC (International Study of Asthma and Allergies in Childhood) Phase Three. J Asthma 2007, 44: Liao MF, Liao MN, Lin SN, Chen JY, Huang JL. Prevalence of allergic diseases of schoolchildren in Central Taiwan. From ISAAC surveys 5 years apart. J Asthma 2009, 46: Zar HJ, Ehrlich RI, Workman L, Weinberg EG. The changing prevalence of asthma, allergic rhinitis and atopic eczema in African adolescents from 1995 to Pediatr Allergy Immunol 2007, 18: Prescott SL, Allen K. Food Allergy: riding the second wave of the allergy epidemic. Pediatr Allergy Immunol 2011, 22: Prescott S, Saffery R. The role of epigenetic dysregulation in the epidemic of allergic disease. Clin Epigenetics. 2011, 2(2): Schramm B, Ehlken B, Smala A, Quednau K, Berger K, Nowak D. Cost of illness of atopic asthma and seasonal allergic rhinitis in Germany: 1-yr retrospective study. Eur Respiratory J 2003, 21, 1: Osborne NJ, Koplin JJ, Martin PE, et al. Prevalence of challenge-proven IgE-mediated food allergy using a population-based sampling frame and pre-determined challenge criteria in infants. J Allergy Clin Immunol 2011, 127(3): e ISAAC Phase One ( ) and Phase Three ( ) ISAAC. International Study of Asthma and Allergies in childhood Walczak A, Olszowski T, Wysiecki P, Pastucha E, Drozd- Dąbrowska M, Wysokiński P. Charakterystyka próby bliźniąt szczecińskich według wstępnych wyników badania chorób atopowych. Probl Hig Epidemiol 2008, 89(3): Walczak A, Wysiecki P, Drozd-Dąbrowska M, Milona M, Pastucha E, Olszowski T, Czaja-Bulsa G. Alergie wśród rodziców bliźniąt. Probl Hig Epidemiol 2012, 93(2): Walczak A, Wysiecki P, Drozd-Dąbrowska M, Milona M, Pastucha E, Podkowa M. Manifestacje chorobowe alergii w parach rodzeństwa polskiego. Probl Hig Epidemiol 2012, 93(2):

6 692 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): Asher MI, Montefort S, Björkstén B, Lai CK, Strachan DP, Weiland SK, Williams H. ISAAC Phase Three Study Group. Worldwide time trends in the prevalence of symptoms of asthma, allergic rhinoconjunctivitis, and eczema in childhood: ISAAC Phases One and Three repeat multicountry cross-sectional surveys. Lancet 2006, 368, 9537: Zheng T, Yu J, Oh MH, Zhu Z. The atopic march: progression from atopic dermatitis to allergic rhinitis and asthma. Allergy Asthma Immunol Res 2011, 3, 2: Samoliński B, Sybilski AJ, Raciborski F, Tomaszewska A, et al. Prevalence of rhinitis in Polish population according to the ECAP (Epidemiology of Allergic Disorders in Poland) study. Otolaryngol Pol 2009, 63, 4: Peroni DG, Piacentini GL, Alfonsi L, et al. Rhinitis in preschool children: prevalence, association with allergic diseases and risk factors. Clin Exp Allergy 2003, 33: Lee JT, Lam ZCM, Lee WT, Kuo LCT, Jayant V, Singh G, Lee J. Familial Risk of Allergic Rhinitis and Atopic Dermatitis among Chinese Families in Singapore. Ann Acad Med Singapore 2004, 33: Kjellman NI. Prediction and prevention of atopic allergy. Allergy 1998, 53: Dold S, Wjst M, von Mutius E, Reitmeir P, Stiepel E. Genetic risk for asthma, allergic rhinitis, and atopic dermatitis. Arch Dis Child 1992, 67, 8: Joerink M, Rindsjö E, Stenius F, Alm J, Lilja G, Grönlund H, Scheynius A. Evidence for allergen-specific IgE of maternal origin in human placenta. Allergy 2009, 64, 6: Kruszewski J. Genetyczne uwarunkowania atopii. Postep Derm Alergol 2003, 20, 2: Christensen U, Haagerup A, Binderup H, Vestbo J, Kruse TA, Borglum AD. Family based association analysis of the IL2 and IL15 genes in allergic disorders. Eur J Hum Genetics 2006, 14, Willemsen G, van Beijsterveldt T, van Baal C, Postma D, Boomsma D. Heritability of self-reported Asthma and Allergy: A Study in Adult Dutch Twins, Siblings and Parents. Twin Res Hum Genet 2008, 11, 2: