Oddziały przydzielone: Stefan Majewski

Transkrypt

1 64 Mjr Stefan Majewski, dowódca 11 dywizjonu pancernego. Załącznik w sprawie rejestracji faktów dotyczących przygotowań i działań wojennych, Paryż, 9 stycznia 1940 r. Stefan III MAJEWSKI ur. 19 XII 1898 w Warszawie. Uczęszczał do gimnazjum J.B. Goetzena oraz szkoły technicznej Mackiewicza, następnie pracował jako praktykant rolny w Siedleckiem ( ), a po powrocie do Warszawy kontynuował naukę w VII klasie Gimnazjum S. Kopczyńskiego ( ). 20 I 1919 wstąpił ochotniczo do WP i został wcielony do baonu zapasowego 23 pp. Jako kpr. został skierowany do Szkoły Podchorążych w Warszawie (7 III 20 IX 1919); w trakcie nauki był odkomenderowany do 23 pp, z którym wziął udział w ofensywie wileńskiej. Po ukończeniu nauki został przydzielony jako pchor. do 11 pp i tam 1 XI 1919 otrzymał nominację na ppor. piech. 1 II 1920 przeniesiony do 145 pp, w którym objął dowództwo kompanii. Ranny 25 III 1920 pod Karasiejowicami, odszedł do szpitala. Wrócił 8 V 1920 i do końca wojny dowodził kompanią, a od 20 I 1921 pułkową szkołą podoficerską. Po zakończeniu wojny pozostał w pułku, przemianowanym na 72 pp, jako dowódca plutonu 1 kompanii oraz dowódca szkoły podoficerskiej. W tym okresie ukończył kurs w centrum wyszkolenia 18 DP (10 V 10 IX 1921) oraz 2 kursy gimnastyczne. W czerwcu 1923 awansowany na por. piech. (ze starszeństwem z 1 XII 1920). Przeniesiony 22 III 1924 do 21 pp, nadal dowodził plutonem i tymczasowo kompanią; od 17 XI 1926 do 3 I 1927 przydzielony był Dep. I MSWojsk. Awansowany na kpt. piech. (ze starszeństwem z 1 I 1927), po powrocie do pułku był zastępcą oficera materiałowego ( ), dowodził kompanią PW ( ) i kompanią strzelecką ( ). Po ukończeniu kursu aplikacyjne 604

2 Oddziały przydzielone: Stefan Majewski go w Centrum Wyszkolenia Broni Panc. w Modlinie (4 I 4 VIII 1932) został 15 X 1932 przeniesiony do 3 p panc., w którym był zastępcą oficera mob., a potem dowódcą kompanii administracyjnej (od 16 XI 1932). Po ukończeniu kursu obsługi czołgów Vickers (13 27 III 1933) służył od 9 V 1933 w doświadczalnej grupie pancerno-motorowej jako adiutant, potem dodatkowo p.o. dowódcy kompanii czołgów Vickers. W następnym roku został przeniesiony do Centrum Wyszkolenia Czołgów i Samochodów Panc., gdzie po ukończeniu kursu unifikacyjnego dla kapitanów został zastępcą dowódcy baonu doświadczalnego (18 VI 1934). 1 I 1936 awansował na mjr. piech. i 22 IV tr. został mianowany zastępcą dowódcy 3 baonu strzelców. Od 3 IV 1937 służył w Centrum Wyszkolenia Piechoty jako wykładowca broni panc.; w tym samym roku został przeniesiony do nowo utworzonego korpusu oficerów broni panc. Opublikował skrypt Obrona przeciwpancerna pułku piechoty (Warszawa 1938). 16 I 1939 powrócił do Centrum Wyszkolenia Broni Panc. i objął dowództwo baonu doświadczalnego. Po mobilizacji został dowódcą 11 dyonu panc., działającego w składzie Mazowieckiej BK, a później objął komendę nad wszystkimi oddziałami pancernymi Armii Lublin. Po kapitulacji armii pod Tomaszowem Lubelskim (20 IX 1939) uniknął niewoli i przedostał się do Warszawy, gdzie rozpoczął organizację działalności konspiracyjnej, następnie przez Węgry przedostał się do Francji (18 XII 1939). Po ewakuacji do Anglii od 24 X 1940 był dowódcą 3 kadrowego baonu czołgów. 11 III 1941 odkomenderowany do dyspozycji II gen. do zleceń Naczelnego Wodza (gen. B. Ducha). 1 VIII 1941 przeniesiony do 5 Kadrowej BStrz. z przeznaczeniem do kadry zawodowej dla obozów werbunkowych w Kanadzie. Po przybyciu do Kanady (26 IX 1941) objął funkcję zastępcy komendanta Obozu WP im. T. Kościuszki w Owen Sound. Po likwidacji obozu w maju 1942 powrócił do Anglii i został przydzielony do WSWoj. jako wykładowca broni panc. Po ukończeniu kursu taktycznego broni panc. w Royal Armoured Corps Tactical School w Oxfordzie (14 IV 10 V 1943) został przeniesiony do dyspozycji Oddziału Personalnego Sztabu NW i powołany na półroczny staż w oddziałach brytyjskich (22 V 21 XI 1943). Po jego ukończeniu przydzielony do składu osobowego Inspektora Wyszkolenia Wojska, 1 III 1944 awansował na ppłk. broni panc.; w tym czasie odbył też staż w armii amerykańskiej (wrzesień listopad 1944). Po zakończeniu wojny oddany do dyspozycji dowódcy I Korpusu (17 XI 1945), a w 1947 oddelegowany do Głównej Komisji Likwidacyjnej PSZ. Po przejściu przez PKPR ( ) wyemigrował w styczniu 1948 do RPA. W 1964 awansowany przez gen. W. Andersa na płk. broni panc. Zm. 1 II 1972 w Durbanie. Odznaczony: Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Walecznych oraz Złotym Krzyżem Zasługi. [ ] IX po przybyciu do Lublina zameldowałem się u dowódcy OK Lublin, który po rozmowie telefonicznej z dowódcą Armii gen. [dyw. Tadeuszem] Piskorem rozkazał mi niezwłocznie zameldować się u p. gen. Piskora w jego m.p. Dzbenin pod Lublinem. Po zameldowaniu się u p. gen. Piskora przedstawiłem moje ostatnie zdarzenia i to, że ja działam na korzyść Mazowieckiej Brygady Kawalerii. Pan generał wydał mi rozkaz na piśmie, że przechodzę pod jego rozkazy i że mam objąć dowództwo nad całą bronią panc. będącą w dyspozycji pana generała. A było tego sporo, a mianowicie: 22 czołgi lekkie 7TP, połowa baonu czołgów z 3 baonu panc. Warszawa pod dowództwem kpt. Kossobudzkiego Stefana. Były to czołgi z rozproszonego [1] baonu czołgów dowodzonego przez mjr. [Adama] Kubina. 541 Opuszczono obszerny fragment relacji dotyczący działań 11 dywizjonu pancernego w okresie poprzedzającym jego podporządkowanie dowództwu WBPM. 605

3 Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa samodzielna komp. czołgów lekkich Vickersa z Centrum Wyszkolenia Broni Panc. Modlin dowodzona przez kpt. Bloka Czesława dotychczas nie była w akcji. Samodzielna komp. czołgów rozp. TK z Centrum Wyszkolenia Broni Panc. dotychczas w akcji nie była 542. Część dywizjonu z Wilna 543 : kom. TK i sam. panc. pod dowództwem kpt. [Władysława Łunieńskiego] nazwiska nie pamiętam. 11 dyon panc. dowodzony przeze mnie. komp. samodzielna TKS kpt. [Stanisława] Szapkowskiego z 6 Baonu Panc. Lwów. Prócz tego otrzymałem jeszcze pluton saperów zmot. Wszystkie oddziały były na postoju częściowo w rej. Lublina, częściowo poza Lublinem. Pan generał po zapoznaniu mnie z sytuacją wydał mi rozkaz, abym z moim dyonem panc. i podporządkowanymi oddziałami zapewnił osłonę Lublina z kierunku Zamość Krasnystaw Piaski Lublin oraz z kierunku Jabłonna Lublin, z tym, żeby o świcie już uchwycić Piaski na pierwszym kierunku i Jabłonnę na drugim kierunku. Chodziło o to, że WJ panc. niem. działająca od południa skierowała się przez Tomaszów Lubelski, zajęła Zamość i zagrażała przez Krasnystaw Piaski tyłom Armii gen. Piskora. Panu generałowi Piskorowi chodziło o zyskanie na czasie dla swoich decyzji. Ja ze swoim zgrupowaniem miałem dać ten czas przez utrzymywanie w ciągu dn. 18 czy 19 IX tych kierunków. Rozkaz otrzymałem na piśmie podpisany przez pana generała o godz Zadanie ani proste, ani łatwe. Mój 11 dyon panc. od 24 VIII w ciągłych marszach, a od 1 IX bez przerwy dosłownie dzień i noc w bitwach. Sprzęt panc. ledwo się trzyma na gąsienicach. Żołnierze wyczerpani do ostatka. Prawda, że oddziały panc., które mi zostały podporządkowane, trochę lepiej się przedstawiały, ale kiedy je zabrać? Kiedy wydać rozkazy? A czas ucieka. Natychmiast uruchomiłem swój dyon panc. Szwadron samochodów panc. Ursus pod dowództwem por. [Michała] Nahorskiego i kilkoma czołgami TK kpt. [Stanisława] Spodenkiewicza oraz sap. zmotor. rzuciłem bezwładnie z zadaniem, [aby] do świtu opanować przeprawy pod [m.] Piaski, rozpoznawać na Krasnystaw. Most podminować. Komp. czołgów rozp. TKS kpt. Szapkowskiego rzuciłem na kierunek Jabłonna z zadaniem do świtu uchwycić wylot m. Jabłonna, rozpoznawać na płd. i wsch. i meldować do mnie w m. Piaski. Ja z pocztem udałem się do m. Piaski Lub. Pozostawiłem adiutanta kpt. Brodzikowskiego z gońcami, który w ciągu nocy odszukiwał oddziały panc. podporządkowane pod rozkazy i dosyłał w rej. m. Piaski. W ten sposób o świcie uchwyciłem nakazany rejon i wziąłem w rękę część oddziałów panc. oddanych mi do dyspozycji (prócz samodzielnej komp. czołgów lekkich Vickersa oraz samodzielnej komp. czołgów rozpoznawczych TKS, które się znajdowały przy Brygadzie Warszawa). 18 czy 19 IX o godz po otrzymaniu meldunków, że [na] Zamość, za Krasnymstawem, wycofał się plut. sam. panc. npla, a na kierunku Jabłonna nie nawiązano styczności z nplem po zapoznaniu się z terenem za dnia postanowiłem pojechać do pana generała z prośbą o oddanie mi baonu piechoty (który bym przywiózł na moim taborze sam.) i rzucenie mnie w tym zgrupowaniu na Zamość, aby zagrodzić drogę temu nplowi, który się tędy posuwał. Po przybyciu do m.p. (Dzbenin) pana generała zastałem oficera żandarmerii, 542 Mowa o kompanii kpt. Stanisława Łętowskiego dywizjon pancerny Wileńskiej BK. 606

4 Oddziały przydzielone: Stefan Majewski który oznajmił mi, że pan generał ze sztabem wyjechał w niewiadomym kierunku o godz rano. Zapytałem, czy nie pozostawiono dla mnie rozkazów, otrzymałem odpowiedź odmowną. Powróciłem do Lublina, do dowódcy OK II, ale i tu już nikogo nie zastałem. W mieście były niewielkie oddziałki saperów wykonujące barykady ppanc. na wylotowych ulicach. Dopiero przypadkowo spotkałem majora ze sztabu DOK II, który powiedział mi, że dowódca Armii i dowódca OK II ze sztabem wyjechali o godz w kierunku na Kraśnik. Napisałem meldunek sytuacyjny z prośbą o dalsze rozkazy i przez oficera z mojego dyonu wysłałem na kierunek Kraśnik celem odnalezienia sztabu Armii gen. Piskora, sam zaś wróciłem do m. Piaski. Cały dzień minął spokojnie, poza kilkoma nalotami bombowców, które mi krzywdy nie wyrządziły. O godz tego dnia, po zapadnięciu zmroku, powrócił oficer wysłany przez mnie z rozkazem na piśmie od p. gen. Piskora. Rozkaz brzmiał: odpalić most pod Piaski Lut., z całością zgrupowania przejść przez Lublin, dołączyć do Warszawskiej Brygady Zmot. (dowodzonej przez płk. dypl. Roweckiego). W rejonie lasy na zach. Biłgoraj. 19 czy 20 IX o świcie po całonocnym marszu osiągnąłem nakazany rejon. Zameldowałem się u p. płk. Roweckiego na odprawę, gdyż zostałem oddany pod jego rozkazy. Wobec tego, że tak Warszawska Brygada, jak i moje zgrupowanie panc. nie posiadało odpowiedniej do działań benzyny, dowódca Warszawskiej Brygady rozkazał mi być gotowym do wyruszenia z kolumną samochodów cięż. (z beczkami na benzynę) i niewielką ilością czołgów poprzez WJ zagradzającą nam drogę na Lwów, wzgl. wyminąć ją. Przebić się lub wyminąć to zgrupowanie panc. niem., które już w tym czasie walczyło pod Lwowem. Plan ten został porzucony wobec braku czasu i wobec zmiany położenia. Powstała nowa koncepcja, która przeszła w formę rozkazu. Wysadzić, zniszczyć tabor samoch. techniczno-gospodarczy po uprzednim przelaniu benzyny do maszyn bojowych. W ten sposób przed rozpoczęciem działań na Tomaszów Lub. 80% taboru samoch. techn. -gospod. zostało zniszczonych a było tego setki sztuk (łącznie dla Warszawskiej Brygady i mojego zgrupowania panc.). 19 czy 20 IX na odprawie prowadzonej przez p. gen. Piskora w lasach zwierzynieckich zapadła decyzja. Warszawska Brygada Zmot. i moje zgrupowanie. panc. (2 baony czołgów lekkich i rozp.) miały z lasów Józefowa uderzyć na Tomaszów Lub. i utorować drogę dla wycofujących się pod naporem npla dywizji Armii gen. Piskora. 22 czy 23 IX o świcie 544 wyruszyło natarcie Warszawskiej Brygady Zmot. na dwóch kierunkach: a) z kierunku Józefowa na Tomaszów Lub. nacierał psp pod dowództwem ppłk. dypl. Wzacnego Zenona wsparty słabą art., ale za to silnie czołgami 2 komp. czołg. 7TP = 21 czołgów 7TP i 2 komp. czołgów TKS i TK. b) na kierunku płn. zbieżnie nacierał psk wsparty 1 komp. czołg. lekkich Vickersa i 1 komp. czołgów TKS (z C.W.Br.Panc). c) prócz tego ze sprzętu sam. panc. Ursus, które musiałem zniszczyć, bo nie mogły brać udziału w walce w tych strasznych piaskach, oraz ze zniszczonego tab. samochodowego sformowałem pieszą komp. żołnierzy panc. Była to silna komp. 120 podoficerów i żołnierzy panc. Na dowódcę tej kompanii wyznaczyłem śp. por. [Mariana] Hermana. Komp. tę odda IX 1939 r. 607

5 Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa łem jako wzmocnienie dowódcy psp ppłk. Wzacnemu. Natarcie wyruszyło o świcie. W dyw. panc. niem. z naszego kierunku zawczasu (wywiad lotniczy) przygotowali się obronnie na przedpolu Tomaszowa Lub. Okopali się, przygotowali armatki ppanc. na kierunkach przypuszczalnego działania naszych czołgów itd. Zaraz po wyruszeniu natarcia, z chwilą nawiązania skutecznej styczności ogniowej z nplem, miałem olbrzymie straty w ludziach i sprzęcie panc., np. w komp. czołgów rozp. TKS kpt. Szapkowskiego (lewoskrzydłowa komp.) działającej wzdłuż traktu Józefów Tomaszów Lub. na 13 czołgów rozp. TKS 11 czołgów zostało rozbitych przez ogień ppanc. prawie 100%. W komp. czołgów 7TP działającej oskrzydlająco od płd. miałem rozbitych około 40% czołgów. Straty w ludziach: 100% zabitych, bo ci, co byli ranni, musieli umierać z braku pomocy lekarskiej. Ale mimo to natarcie poszło z rozmachem. Niemcy nie wytrzymali uderzenia, porzucili swoje okopy, działka ppanc., sprzęt pancerny, samochody ciężarowe, ckm itd. i w popłochu wycofali się do miasta. Moja piesza komp. panc. dopadła na karkach Niemców do koszar w mieście, przekroczyła szosę. Ale nie wiem, dlaczego w tym czasie natarcie pułku strzelców pieszych osłabło. Nastąpiło wyczekiwanie u progu miasta. To zdecydowało o niepowodzeniu naszego natarcia. Niemcy błyskawicznie przerzucili swój odwód, około 400 ludzi piech. i kilkanaście czołgów i przeszli do przeciwnatarcia. Kompania piesza panc., która pierwsza wdarła się do miasta, została zdziesiątkowana i wyparta z Tomaszowa Lub. Śp. por. Herman, dowódca tej kompanii, został ciężko ranny w brzuch. Ledwo go mogłem wyciągnąć z pola walki i odesłać ku tyłowi, gdzie z upływu krwi i braku pomocy sanitarnej, ze słowami Polski na ustach umarł. Niemcy opanowali miasto, ale dalej ich przeciwnatarcie nie wyszło. Na czołgi niemieckie rzucone na nasze bliskie tyły poprowadziłem osobiście pluton czołgów 7TP i rozbiwszy im 4 czołgi, zmusiłem resztę do wycofania. Tak zakończył się ten krwawy dzień. Niemcy utrzymali swój stan posiadania. Jeszcze dwukrotnie Warszawska Brygada Zmot. i moje zdziesiątkowane zgrupowanie panc. ponawiały próby przebicia się na tym kierunku, z coraz mniejszym stanem liczbowym w ludziach i sprzęcie panc. Wreszcie ostatniego dnia daty naprawdę nie pamiętam, zdaje się, że był to 23 IX 1939 r. ostatnie natarcie bez powodzenia i masowe poddawanie się wojska. Byliśmy otoczeni, bo od zach. napierały dywizje niem. na dywizję gen. Piskora, a od płd. i wsch. nie można było przerwać tego pierścienia panc. niem. Widząc tę przegraną bitwę, oddałem ostatnie wystrzały z 5 pozostałych czołgów 7TP i tak unieruchomionych z braku paliwa, kazałem je zniszczyć. Niemcy otworzyli na mnie silny ogień art. Sam zebrałem resztki moich dzielnych żołnierzy pancernych z 11 dyonu panc. i innych oddz. panc. Pod piekielnym ogniem art. kazałem zrobić zbiórkę w dwuszeregu jak na placu ćwiczeń i pożegnałem się z chłopcami. Powiedziałem im, że pancerni nie znają niewoli, raczej śmierć. Podzieliłem ich na grupy po 6 8 ludzi. Każdej grupie przydzieliłem oficera prowadzącego i kazałem się grupami rozejść. Dałem dwa zasadnicze kierunki, na Warszawę i Lwów, które się wg pogłosek broniły. Sam z grupą 8 ludzi (z adiutantem kpt. [Zbigniewem] Brodzikowskim, z por. [Michałem] Nahorskim, z por. [Stefanem] Widortem, z chor. [Stefanem] Wojcieszakiem i z 4 podoficerami) poszedłem przedzierać się do Lwowa. Tymczasem byliśmy otoczeni ze wszystkich stron przez Niemców, którzy masami brali jeńców i pozostały sprzęt z pola walki. Postanowiłem się ukryć ze swoją grupą i przeczekać, 608

6 Oddziały przydzielone: Stefan Majewski aż się trochę uspokoi. Zaszyliśmy się do małego zagajnika, który leżał tuż przy drodze, dla zmylenia przeciwnika. I tu niestety musieliśmy przesiedzieć trzy dni i dwie noce bez pożywienia i wody. Mowy nie było o wyjściu z ukrycia, taki był ruch wojsk niemieckich. Trzeciej nocy wiedziałem, że moi ludzie nie wytrzymają nerwowo. Postanowiłem z bronią w ręku utorować sobie drogę na płd. O zmroku 27 IX ruszyliśmy lasami, o świcie doszliśmy do wsi, nazwy nie pamiętam, koło m. Narol. Tu dowiedziałem się, że bolszewicy zajęli Lwów i idą w kierunku na rz. San i Wisłę. Od tej chwili postanowiłem rozdzielić moją grupę na 3 mniejsze grupki i kazałem się przebrać w ubrania cywilne. Tu rozeszły się moje grupki w różnych kierunkach, kpt. Brodzikowski prosił mnie, żeby mu pozwolić iść samemu. Por. Nahorski, por. Widort i jeden z oficerów rezerwy poszli na Włodawę. Chor. Wojcieszak z 2 podoficerami poszedł na południe. Ja z kpr. Cisoniem poszedłem na Lwów, bo nie wierzyłem w tych bolszewików. Jednak po przejściu za Rawę Ruską przekonałem się o smutnej prawdzie, spotkałem wojska bolszewickie ale to nie było groźne dla mojego dalszego marszu. Bandy komunistów i Ukraińców, żydłaków, dały nam się we znaki. Dzięki pistoletom uniknęliśmy losu setek innych. Wobec tego, że dalej nie było celu iść, zawróciłem i poszedłem do Warszawy. Pod Sandomierzem k. Annopola przeprawiliśmy się przez Wisłę. Tu pożegnałem się z moim kapralem, który poszedł na Częstochowę, a ja już sam powędrowałem do Radomia i Warszawy. 8 X przybyłem do Warszawy, zacząłem szukać kontaktu z oficerami służby stałej, z jakąś organizacją tajną. Niestety w tym czasie jeszcze nic się w tym kierunku nie robiło. Oficerowie służby stałej i rezerwy, wobec rygorystycznych rozkazów niemieckich, tłumnie się rejestrowali. Rejestracja odbywała się w gmachu Sztabu Głównego. Chodziłem tam przez dwa dni i robiłem agitację, aby się nie rejestrowali, bo to pewna zguba. Jedni patrzyli na mnie jak na wariata, inni jak na prowokatora. Wobec niemożności znalezienia jakiejś tajnej organizacji wojskowej pod sfałszowanym nazwiskiem udałem się w rejon Łukowa, gdzie mam kilku ziemian znajomych i krewnych. Tu zacząłem organizować tzw. dziką tajną organizację wojskową. Napotkałem st. sierż. Telacha z podof. szk. KOP. Osadziłem go w jednym z majątków jako fornala. Zebraliśmy w tym rejonie sporo broni masz. ręcz. i kbk (jest to dobrze zakonserwowane i przechowane). Okoliczne ziemiaństwo przygotowałem do roboty konspiracyjnej. W okolicy Stoczka zdarzyła się sposobność podpalenia 2 samochodów naładowanych zbożem, za co Niemcy podpalili pół wsi. O pracy terrorystycznej na razie nie mogło być mowy, pozostawało szukanie organizacji kierowanej, obejmującej cały kraj, albo tworzenie na dziko komórek organizacyjnych na własną rękę. Tak też zrobiłem. Z Podlasia przyjechałem do Warszawy. Zbliżał się 11 listopada. Myślałem, że w Warszawie zacznie się coś dziać. Nic się nie działo. Dzień minął spokojnie, poza kilkoma drobnymi wystąpieniami młodzieży. Widziałem 3 zabitych młodych ludzi koło mostu Poniatowskiego. Niemcy nie dali się nimi zaopiekować i tak leżeli cały dzień. Niemcy w tym dniu skoncentrowali całą policję własną. Na dachach domów i w oknach wystawili ckm. Co min przejeżdżały samochody z drużyną żołnierzy niem. po wszystkich ulicach Warszawy. Ludność była sterroryzowana. Niemniej na wszystkich pomnikach i grobach obrońców Warszawy zabłysły świeczki i [pojawiły się] wiązanki kwiatów. Przed 11 listopada, tak jak przewidywałem, Niemcy zaaresztowali wszystkich oficerów sł. st., którzy się rejestrowali, i wywieźli ich w głąb Niemiec. Było to 8, 9, 10 XI. Nie miałem co robić w Warszawie. Pociągiem udałem się do Krakowa, gdzie miałem polecone kilka nazwisk pewnych ludzi (5 profesorów uniwersytetu i jednego lekarza), działaczy 609

7 Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa politycznych. Po przybyciu do Krakowa w dniu 16 XI 1939 r. poszedłem do domu profesorów na ulicy Słowackiego. Tam przyjęła mnie służba niemiecka i radziła mi, abym się tu nie kręcił. Po odszukaniu doktora, który pracuje w szpitalu św. Łazarza (dr Lebioda), dowiedziałem się, że profesorów, część młodzieży akademickiej i kilku księży czynnych politycznie Niemcy aresztowali i wywieźli do Niemiec. I że wobec tego robota, która zaczynała ruszać, na skutek tych aresztowań przycichła i że on dzięki swojemu ukraińskiemu nazwisku utrzymał się w szpitalu, w którym są sami Niemcy. Poprowadził mnie do jednej z separatek, gdzie przebywali na kuracji dwaj oficerowie polscy wzięci do niewoli. Tu po okazaniu im swojej legitymacji oficerskiej dogadałem się z nimi. Dowiedziałem się, że obu jeńców z Krakowa przeniesiono do Niemiec, a oni jako chorzy pozostali na kuracji. Nic o żadnej organizacji tajnej nie wiedzą i nie słyszeli i na razie uciekać ze szpitala nie mogą, bo są rzekomo tak chorzy. Nazwisko jednego z nich pamiętam, a mianowicie mjr dypl. Witkowski. Prosili mnie, abym utrzymał z nimi łączność. Po kilku dniach bezowocnych poszukiwań wyjechałem do Gorlic pociągiem. Udałem się do Szymbarku, gdzie mam pewną rodzinę wielce patriotyczną i gotową do każdych ofiar. Tu dzięki pani domu nawiązałem styczność z młodzieżą robotniczą i studencką. Zorganizowałem małe ogniwo organizacyjne. A pchor. Korydze dałem miejsce, gdzie jest ukryte trochę broni, w pobliżu Gorlic. Umówiłem hasło ze mną i dn. 23 XI 1939 r. wyjechałem z Rymanowa-Zdroju pociągiem. Stąd udałem się do m. Bukowska, gdzie siedziałem 5 dni. Jest to osada licząca 3000 mieszkańców, sami Polacy. Naokoło są wioski Rusinów nieprzychylnie odnoszących się do Państwa Polskiego tym więcej, że są podsycani przez Niemców. Tu wyszukałem pewnych ludzi do pracy tajnej organizacji wojskowej, umówiłem hasła ze mną i kazałem czekać na moje rozkazy. 28 XI poszedłem górami ku granicy polsko- -węgierskiej. Idąc do Węgier, byłem przekonany, że tam jest Wojsko Polskie zakonspirowane w obozach koncentracyjnych przed wywiadem niemieckim. Takie wieści obiegają kraj. Dopiero po przybyciu do Budapesztu dowiedziałem się prawdy. W Budapeszcie nawiązałem kontakt z Zagłubą i podałem mu wszystkie nazwiska ludzi przygotowanych przeze mnie do pracy konspiracyjnej, podałem mu hasło, pod którym można uzyskać kontakt z nimi, i nazwy miejscowości. W dniu 30 XI 545 na 1 XII przekroczyłem granicę polsko-węgierską indywidualnie. W dniu 6 XII przybyłem do Budapesztu, 16 XII wyjechałem z Węgier. W dniu 18 XII przebyłem granicę Francji, 19 XII przybyłem do Paryża, gdzie zameldowałem się w Biurze Personalnym. W dniu 19 IX 1939 r. pobrałem zaliczkę w wysokości (dwadzieścia tysięcy złotych) od intendenta Warszawskiej Brygady Zmot. Pieniądze te wydatkowałem na gaże dla oficerów i podoficerów, na żołd dla strzelców i wyżywienie 11 dyonu pancernego. Kopia, maszynopis; IPMS, sygn. I.105.D W oryginale: 31 XI. 546 Pominięto obszerny załącznik pt. Uwagi i spostrzeżenia dotyczące przygotowań i działań wojennych, którego treść nie dotyczy okresu walk w składzie WBPM. 610