1/ Mikroklimat

Transkrypt

1 Mikroklimat gorący występuje wtedy, gdy temperatura powietrza w pomieszczeniu przekracza 30 o C, a wilgotność powietrza jest powyżej 65% lub występuje bezpośrednie oddziaływanie otwartego źródła promieniowania cieplnego w pomieszczeniu, np. piece hutnicze. W mikroklimacie gorącym utrzymanie stałej temperatury wewnętrznej jest możliwe w pewnych granicach, dzięki funkcjonowaniu mechanizmów termoregulacji, ale w warunkach nadmiernego obciążenia ciepłem, temperatura wewnętrzna może ulegać podwyższeniu, co wiąże się z groźnymi dla zdrowia, a nawet życia objawami. Do oceny środowiska gorącego służy wskaźnik WBGT. Jest to łatwa i wygodna metoda oceny obciążenia mikroklimatem gorącym, pozwalająca ocenić ogólne oddziaływanie warunków środowiska gorącego na organizm człowieka. Wskaźnik ten określa się na podstawie pomiaru temperatury termometru wilgotnego naturalnego (tnw) i temperatury termometru kulistego (tg). Podczas pracy w warunkach mikroklimatu gorącego, gdy wskaźnik WBGT przekracza wartości dopuszczalne organizm traci zdolność regulowania wewnętrznej temperatury ciała i może wystąpić stres cieplny. WBGT Stres cieplny Objawy łagodne stresu cieplnego to ból głowy, nudności, rozdrażnienie, omdlenia cieplne, skurcze cieplne. Do objawów ciężkich zalicza się wyczerpanie cieplne oraz udar cieplny. Wyczerpanie cieplne jest spowodowane niewystarczającym uzupełnieniem płynów i elektrolitów utraconych podczas wydzielania potu, któremu towarzyszą zawroty i bóle głowy, osłabienie, nudności, chwiejność układu krążenia, omdlenia cieplne. Wyczerpanie cieplne 3

2 Udar cieplny Grupy szczególnego ryzyka Mikroklimat zimny Udar cieplny pojawia się wówczas, gdy układ termoregulacji jest tak przeciążony, że nie ma możliwości obniżania wewnętrznej temperatury ciała. Może to spowodować trwałe uszkodzenie mózgu lub innych narządów, a nawet śmierć. Grupą szczególnego ryzyka, która jest bardziej podatna na dolegliwości związane z mikroklimatem gorącym, są: osoby z nadwagą (powyżej 20% należnej masy ciała), osoby niezaaklimatyzowane, osoby po 45 roku życia, jeżeli nie pracowały dotychczas w środowisku gorącym, osoby ze schorzeniami serca i krążenia, osoby z przewlekłymi chorobami dróg oddechowych i płuc, nadużywające alkoholu, zażywające leki psychotropowe, hipotensyjne. Mikroklimat zimny występuje wtedy, gdy temperatura powietrza w pomieszczeniu spadnie poniżej 14 o C, a wilgotność powietrza jest powyżej 65%. Odpowiedzią ustroju na ujemny bilans cieplny jest początkowo skurcz naczyń krwionośnych skóry, zwiększenie wytwarzania ciepła, następnie spadek wewnętrznej temperatury i ochłodzenie całego ciała. Możliwe jest także działanie miejscowe środowiska zimnego (odmrożenia skóry twarzy, rąk, nóg). IREQ IREQ (required clothing insulation) jest wskaźnikiem ustalanym na podstawie analizy wymiany ciepła między człowiekiem a środowiskiem i służy do oceny ogólnego ochłodzenia całego ciała. Wymaganą ciepłochronność odzieży IREQ określa się w jednostkach clo, w zależności od metabolicznej produkcji ciepła, prędkości ruchu powietrza i tzw. temperatury operacyjnej. 4

3 Dla oceny miejscowego chłodzenia ciała, np. powierzchni twarzy czy rąk, stosuje się wskaźnik siły chłodzącej powietrza WCI (wind-chill index). Wraz ze wzrostem wartości tego wskaźnika rośnie niebezpieczeństwo odmrożenia. Przyjęto dla: WCI WCI 1000 bardzo zimno, WCI 1200 odmrożenie, WCI 1400 dopuszczalny czas ekspozycji 20 min, WCI min, WCI min, WCI min, WCI min, WCI min. Najskuteczniejszą ochroną przed mikroklimatem zimnym jest stosowanie odpowiedniej odzieży ciepłochronnej, aby wewnętrzna temperatura ciała nie uległa obniżeniu poniżej 36 o C. W przypadku gdy temperatura ciała obniży się do 35 o C, następuje zmniejszenie zdolności do pracy, upośledzenie sprawności psychofizycznej i nasilenie drżenia mięśniowego. W takim wypadku pracownik powinien natychmiast przerwać pracę w zimnym środowisku. Ochrona przed zimnem Jeżeli pracownicy pracują w temperaturze poniżej 1 o C, powinni używać rękawic chroniących ręce przed odmrożeniami i zapewniających sprawność czynnościową. W służbie zdrowia jest dużo stanowisk pracy, na których występują zagrożenia mikroklimatem gorącym lub zimnym. Mikroklimat gorący występuje w sterylizatorniach, często na blokach operacyjnych, w kuchni. Jeśli chodzi o mikroklimat zimny, to może występować w prosektorium, kostnicy. Komfort cieplny powinien zostać zapewniony przede wszystkim na blokach operacyjnych. Warunki mikroklimatu wynikają przede wszystkim z konieczności zapewnienia bez- Bloki operacyjne 5

4 pieczeństwa pacjentowi, a w mniejszym stopniu pracującym tam lekarzom i pielęgniarkom. Warunki, jakie powinny być zachowane w salach operacyjnych, określone zostały w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 213, poz z późn. zm.). Temperatura na sali operacyjnej Odzież Izolacyjność odzieży Temperatura powietrza w sali operacyjnej powinna być regulowana, tak aby utrzymać ją w zakresie C. Nawiew powietrza powinien odbywać się górą, a wyciąg powietrza w 20% górą i w 80% dołem. Punkty nawiewu powinny być tak rozmieszczone, aby nie powodować przepływu powietrza od strony głowy pacjenta przez pole operacyjne. Zalecane prędkości przepływu powietrza przez salę operacyjną dla zakresu temperatury powietrza od 20 do 26 C wynoszą od 0,1 do 0,5 m/s. Zalecana jest przynajmniej 20-krotna wymiana powietrza na godzinę. Wilgotność względna powietrza w sali operacyjnej nie powinna być niższa niż 50%. Instalacje i urządzenia wentylacji mechanicznej i klimatyzacji powinny podlegać okresowemu czyszczeniu nie rzadziej niż raz na dwa lata. Czynności te powinny zostać udokumentowane. O komforcie cieplnym zatrudnionych osób, oprócz warunków mikroklimatycznych, decyduje również ich odzież. Musi ona być wykonana z materiałów charakteryzujących się odpornością na przenikanie krwi i innych płynów ustrojowych. Głównym zadaniem odzieży medycznej jest ochrona przed szkodliwym materiałem biologicznym. O bilansie cieplnym decyduje izolacyjność odzieży, która jest określana w jednostkach clo. Jedna jednostka clo zapewnia stałe poczucie komfortu człowiekowi przebywającemu w stanie spoczynku w pozycji siedzącej w temperaturze oto- 6

5 czenia 21 C, przy wilgotności względnej poniżej 50% i przy prędkości ruchu powietrza 0,1m/s. Zestawy odzieży ochronnej stosowanej podczas operacji mają izolacyjność cieplną od ok. 0,8 clo do 1,07 clo. Najwyższą izolacyjność wykazują zestawy odzieży zakładanej pod fartuch chirurgiczny, dlatego w celu osiągnięcia komfortu cieplnego wartość jego izolacyjności powinna być zredukowana do ok. 0,5 clo. Aby uzyskać w pomieszczeniach pracy komfort cieplny, należy zwrócić uwagę na przenikanie ciepła przez przegrody budowlane (okna, świetliki, drzwi, bramy itp.). Przykładowe rozwiązania służące do ograniczenia przenikania ciepła w ten sposób: optymalna organizacja przegród budowlanych względem stron świata (przeszklone przegrody należy lokalizować od strony północnej lub wschodniej), szklenie wielowarstwowe otworów, stosowanie szkła termoizolacyjnego, absorpcyjnego, rozpraszającego promienie, samoczynnie zamykające się drzwi komunikacyjne, nachylenie okien i świetlików pod takim kątem, aby odbijały promieniowanie słoneczne, stosowanie żaluzji zewnętrznych, stosowanie podwieszanych, wentylowanych stropów. Przegrody budowlane Poczucie komfortu cieplnego przez pracowników przekłada się na zmniejszenie liczby popełnianych błędów, ograniczenie liczby wypadków w pracy oraz poprawę wydajności pracy. Autor: Maciej Łabęda 7