Mariusz Rudnicki PROGRAMOWANIE SYSTEMÓW CZASU RZECZYWISTEGO CZ.3

Transkrypt

1 Mariusz Rudnicki PROGRAMOWANIE SYSTEMÓW CZASU RZECZYWISTEGO CZ.3

2 Szeregowanie Omawiane zagadnienia Czym jest szeregowanie? W jakim celu stosuje się mechanizmy szeregowania? Algorytmy szeregowania w RT OS: QNX Neutrino, RT Linux, Windows CE. Szeregowanie zadań okresowych i aperiodycznych. Niebezpieczeństwa związane z szeregowaniem. 2/38

3 Szeregowanie Algorytm szeregowania (ang. scheduler - planista) to algorytm rozwiązujący jedno z najważniejszych zagadnień programowania systemów czasu rzeczywistego, a mianowicie w jaki sposób rozdzielić czas procesora i dostęp do innych zasobów tj. pamięć, zasoby sprzętowe, pomiędzy zadania, które w praktyce zwykle o te zasoby konkurują, aby dostęp do tych zasobów był sprawiedliwy i zapewniał terminowe wykonanie zadań krytycznych. 3/38

4 Szeregowanie Implementacje algorytmu szeregowania mogą być różne: zazwyczaj moduł planisty umieszczony jest w jądrze systemu QNX Neutrino; może jednak być jednym ze zwykłych zadań, które dostarcza usług dla jądra. W niektórych systemach mogą istnieć różne algorytmy szeregowania dla zadań RT i non-rt. Algorytm szeregowania musi rozpatrywać wiele czynników: stan zadania (gotowość do wykonania); priorytet zadania; przeciwdziałać zagłodzeniu procesu. 4/38

5 Szeregowanie Szeregowanie a wywłaszczanie Wymuszone oddawania kontroli wielozadaniowość z wywłaszczaniem. Dobrowolne oddawanie kontroli wielozadaniowość oparta na współpracy (rzadziej stosowana źle zaprojektowany proces może zdestabilizować system). 5/38

6 Szeregowanie stany wątków Wątki posiadają dwa podstawowe stany: zablokowany: oczekuje na zdarzenie; istnieje wiele stanów blokowania w zależności od tego na co proces oczekuje np.: blokada REPLY proces oczekuje na odpowiedź IPC; blokada MUTEX proces oczekuje na mutex; blokada RECEIVE proces oczekuje na komunikat, gotowy: zdolny do użycia CPU; dwa podstawowe stany gotowości: RUNNING proces aktualnie używa CPU; READY proces oczekuje podczas gdy inny proces jest uruchomiony. 6/38

7 Szeregowanie stany wątków Pozostałe stany wątków: DEAD wątek jest martwy, nie może być przywrócony do pracy, nigdy nie opuści tego stanu; STOPPED zatrzymany przez sygnał stop, nie będzie kontynuowany dopóki nie dostanie sygnału wznowienia. 7/38

8 Szeregowanie priorytety Wszystkie wątki posiadają priorytety: priorytety są w zakresie od 0 (niski) do 255 (wysoki); mechanizm priorytetów tylko dla wątków w stanie gotowy; jądro zawsze wybiera wątek o najwyższym priorytecie i będący w stanie READY (pełne wywłaszczanie): stan wątku zmienia się na RUNNING, zablokowane wątki nawet nie są rozważane; większość wątków spędza najwięcej swojego czasu w stanie zablokowanym. 8/38

9 Szeregowanie priorytety References: 9/38

10 Szeregowanie algorytmy Algorytm karuzelowy ang. Round Robin: Każdemu procesowi przyporządkowana jest szczelina czasowa ang. timeslice równa 4 x clock period. Clock period zależy od zegara CPU: 40 MHz > f CPU cp = 10 ms; 40 MHz f CPU cp = 1 ms. Wątek: po wykorzystaniu swojego kwantu czasu zostaje wydziedziczony; dobrowolnie oddaje zasoby procesora przed upływem interwału czasu; zostaje wydziedziczony przez proces o wyższym priorytecie. References: 10/38

11 Szeregowanie algorytmy Algorytm sporadyczny ang. Sporadic scheduling: C initial budgetl; L Low priority; N Normal priority; T Replenishment period; R stan zablokowania; Max. liczba możliwych przeszeregowań wpływa na narzuty szeregowania sporadycznego; References: 11/38

12 Szeregowanie algorytmy Algorytm sporadyczny ang. Sporadic scheduling wykorzystywany jest w sytuacji, gdy system reazlizuje Rate Monotonic Analysis (RMA) w celu zapewnienia obsługi procesów periodycznych i aperiodycznych. Dobrze zaprojektowanych system pozwala obsługiwać krytyczne zadania aperiodyczne z zachowaniem terminowego wykonania pozostałych zadań. References: 12/38

13 Szeregowanie algorytmy Algorytm FIFO ang. First In First Out: Wątek uruchomiony; Dobrowolnie zrzeka się kontroli; Zostaje wydziedziczony przez wątek o wyższym priorytecie. References: 13/38

14 Szeregowanie algorytmy Adaptive partitioning: W wielu systemach zachodzi konieczność ochrony aplikacji lub grupy aplikacji przed wpływem innych programów. Statyczne partycje gwarantują procesom dostęp do zasobów wyspecyfikowanych przez konstruktora systemu: podstawowym zasobem branym pod uwagę jest czas CPU, pozostałe to współdzielone zasoby takie jak pamięć, przestrzeń plików (dysk lub flash). 14/38

15 Szeregowanie algorytmy Adaptacyjność partycji w QNX Neutrino polega na: możliwości zmiany konfiguracji w trakcie pracy; stałym rozmiarze w danym czasie; automatycznym dostosowaniu się do warunków pracy systemu, dla przykładu: wolny czas CPU jest redystrybuowany do innych partycji; systemy plików mogą rozliczać czas klienta w oparciu o mechanizm tymczasowego przenoszenia wątków pomiędzy partycjami. W związku z powyższym adaptacyjne partycjonowanie jest mniej restrykcyjne i bardziej wydajne w stosunku do innych algorytmów szeregowania. 15/38

16 Szeregowanie algorytmy Czym są adaptacyjne partycje? nazwanymi zbiorami reguł; regułami wybranymi do sterowania zachowaniem globalnych zasobów systemu; kiedy proces lub wątek skojarzony jest z daną partycją jego działania zarządzane są zgodnie z regułami tej partycji w danym czasie. 16/38

17 Szeregowanie algorytmy Adaptacyjne partycje dostarczają: ochronę pamięci każda z partycji jest dyskretna i sterowana przez jednostkę zarządzającą pamięcią ang. Memory Management Unit MMU; ochronę przed przeciążeniem każda partycja ma zagwarantowany przedział czasu, na wykonywanie powiązanych z nią zadań, wyspecyfikowany przez twórcę systemu; 17/38

18 Szeregowanie algorytmy Dlaczego stosujemy adaptacyjne partycje? w celu zapewnienia wydajności RT z gwarancją zapobiegania przeciążeniom; ponieważ w systemach dynamicznych, statyczne partycję są nieefektywne; Dla przykładu statyczny podział czasu CPU pomiędzy partycje może prowadzić do marnowania tego zasobu i wprowadzać opóźnienia: jeżeli większość partycji jest wolna, a jedna bardzo obciążona, to obciążona partycja nie otrzymuje dodatkowego czasu, dopóki wątki tła w pozostałych partycjach marnują czas CPU, jeżeli przerwanie zostało przypisane do partycji, musi ono poczekać, aż partycja ruszy. To może powodować nieakceptowalne opóźnienia szczególnie w sytuacji sekwencji przerwań. 18/38

19 Szeregowanie algorytmy Adaptacyjne partycje vs. Bezpieczeństwo Wiele systemów podatnych jest na ataki DoS ang. Denial of Service DoS attack w/o adaptive partitioning 19/38

20 Szeregowanie algorytmy Adaptacyjne partycje vs. Bezpieczeństwo Wiele systemów podatnych jest na ataki DoS ang. Denial of Service DoS attack with adaptive partitioning 20/38

21 Szeregowanie algorytmy Planista Adaptacyjnego partycjonowania ang. Adaptive partitioning thread scheduler został zaprojektowany aby rozwiązywać następujące problemy: gwarancji współdzielenia czasu procesora na wyspecyfikowanym minimalnym poziomie w czasie przeciążenia systemu; zapobieganiu monopolizacji systemu przez nieistotne lub niezaufane aplikacje. 21/38

22 Szeregowanie algorytmy Partitioning Technology projektant systemu: definiuje partycje dla mechanizmu priorytetowania; przypisuje wątki/procesy do poszczególnych partycji: proces/wątek potomny domyślnie zostaje umieszczony w partycji rodzica; określa minimalne % zużycie procesora dla każdej partycji. 22/38

23 Szeregowanie RT LINUX Planista: ładowalny moduł RT Core; moduł stworzony przez użytkownika. Task 1 T1 = 50 ms, C1 = 25 ms. Task 2 T2 = 100 ms, C2 = 40 ms. Wykorzystanie procesora wyraża wzór U = C T 23/38

24 Szeregowanie RT LINUX RMS Rate Monotonic Scheduling Algorithm domyślny algorytm szeregowania bazujący na statycznych priorytetach uwzględnia okres wykonywania zadania, krótszy okres zadania wyższy jego priorytet; algorytm optymalny w takim sensie, jeśli zadanie nie jest szeregowalne (nie będzie wykonane na czas) tym algorytmem, to nie będzie szeregowalne według żadnego innego algorytmu bazującego na statycznych priorytetach; 24/38

25 Szeregowanie RT LINUX RMS Rate Monotonic Scheduling Algorithm wadą tego algorytmu jest niski limit szeregowalności 69,3%. Oznacza to iż w systemie, w którym zadania zużywają 70% czasu procesora, nie wszystkie zadania będą wykonane na czas. 25/38

26 Szeregowanie RT LINUX EDF - Earliest Deadline First obecny algorytm szeregowania bazujący na dynamicznych priorytetach: im bliższy deadline, tym wyższy priorytet; zaletą tego algorytmu jest 100% szeregowalność zadań; wadę stanowią narzuty związane z przeliczaniem priorytetów. 26/38

27 Szeregowanie RT LINUX Szeregowanie zadań nieokresowych algorytmy RMS i EDF nie gwarantują wykonania na czas zadań aperiodycznych inaczej zwanych sporadycznymi, czyli pojawiającymi się w dowolnym czasie; szeregowanie zadań aperiodycznych wykonywane jest przy użyciu następujących algorytmów: Slot shifting algorithms ; Stack Stealing algorithms. 27/38

28 Szeregowanie RT LINUX Szeregowanie zadań nieokresowych 28/38

29 Szeregowanie zakleszczenia Inwersja priorytetów ma miejsce w sytuacji, gdy zadanie o wysokim priorytecie nie otrzymuje czasu procesora, pomimo tego iż powinno; Rozważmy sytuację, w której wysokopriorytetowy wątek oczekuje, aż niskopriorytetowy wątek zwolni zasób. Opóźnienie wynikające z tego faktu może być oszacowane i uwzględnione. Gorszy przypadek następuje wtedy, gdy pojawi się wątek średniopriorytetowy, który nie korzysta ze wspólnego zasobu. Wówczas wątek o średnim priorytecie wydziedziczy wątek o niskim priorytecie. Przez co wątek o wysokim priorytecie nadal pozostaje blokowany. 29/38

30 Szeregowanie Inwersja priorytetów rozwiązania dziedziczenie priorytetów polega na tym że niskopriorytetowy wątek otrzymuje priorytet wątku o najwyższym priorytecie, który oczekuje na zasób. Zapobiega to przejmowaniu zasobów procesora przez wątki o średnim priorytecie. Czy ciągle możliwe jest zakleszczenie? 30/38

31 Szeregowanie zakleszczenia Zakleszczenia ang. deadlock rozwiązania Rozważmy sytuację kiedy dziedziczny proces żąda dostępu do innego zasobu, który jest w użyciu przez inny proces o wysokim priorytecie. 31/38

32 Szeregowanie zakleszczenia Ceiling Semaphore Protocol pułap zasobów, inaczej mówiąc semafor zapewniający wyłączny dostęp do danego zasobu, jest równy najwyższemu priorytetowi zadania, które może przejąć zasób plus jeden; Zgodnie z protokołem CSP poziom zadania, które zajmuje zasób jest równy pułapowi zasobu. Jest to rozwinięcie idei dziedziczenia priorytetów. 32/38

33 Szeregowanie zakleszczenia Rozważmy przypadek trzech procesów p1, p2, p3 o priorytetach p1>p2>p3. Pułap zasobu = 1. 33/38

34 Szeregowanie zakleszczenia Stack Resource Policy (SRP) zgodnie z szeregowaniem SRP zadanie nie może być rozpoczęte dopóki jego priorytet nie jest najwyższy z pośród aktywnych zadań lub poziom wywłaszczenia nie jest wyższy od pułapu systemowego; Poziom wywłaszczenia zadania T i jest zdefiniowany jako P i = 1 D i gdzie D i czas do zakończenia zadania. Używając algorytmu SRP mamy pewność, że zadanie rozpoczęte nie zostanie zablokowane przed jego zakończeniem. Może zostać jednak wydziedziczone przez zadanie o wyższym priorytecie. SRP wykorzystuje wspólny stos do przechowywania parametrów wszystkich wykonywanych funkcji i zwracanych adresów. 34/38

35 Szeregowanie algorytmy Inne algorytmy szeregowania: FCFS (first come, first serve) podobny do FIFO, bardzo słaba interaktywność systemu pojedynczy długi proces blokuje cały system, brak priorytetów nie ma możliwości wywłaszczenia; SJF (shortest job first) pierwsze najkrótsze zadanie, wada problem głodzenia długich procesów; 35/38

36 Szeregowanie Szeregowanie Windows Embedded CE: Wątki o tym samym priorytecie szeregowane są algorytmem Round Robin; domyślny kwant czasu wynosi 100 ms, może być zmieniany przez projektanta systemu; 256 poziomów priorytetów; wątki o priorytetach są priorytetami czasu rzeczywistego. 36/38

37 Szeregowanie Szeregowanie Windows Embedded CE: Pozostałe wątki opisane są w następujący sposób: 37/38

38 Szeregowanie Szeregowanie Windows Embedded CE: wątki o wyższym priorytecie, niższym numerze uruchamiane są w pierwszej kolejności; wątek o niższym priorytecie może zostać uruchomiony tylko w przypadku, gdy wszystkie wątki o wyższych priorytetach zakończyły działanie lub są zablokowane. wątki dla, których kwant czasu został ustawiony na 0 mają nieograniczony limit czasu, mogą zostać wydziedziczone przez wątek o wyższym priorytecie lub przez ISR; priorytety wątków są stałe wyjątek stanowi tu zjawisko dziedziczenia priorytetów; 38/38