SCALENIA GRUNTÓW W MAŁOPOLSCE OSIĄGNIĘCIA I WYZWANIA Gustaw Korta

Transkrypt

1 SCALENIA GRUNTÓW W MAŁOPOLSCE OSIĄGNIĘCIA I WYZWANIA Gustaw Korta Z-ca Dyrektora Departamentu Środowiska, Rolnictwa i Geodezji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, p.o. Geodety Województwa Małopolskiego

2 MAŁOPOLSKA Powierzchnia km 2 (4,82 % powierzchni Polski) Mieszkańcy 3,2 mln (8,27 % ludności Polski) 57 miast, 22 powiaty, 182 gminy, wsi Największe miasta: Kraków 785 tys. mieszkańców Tarnów 125 tys. mieszkańców Nowy Sącz 85 tys. mieszkańców

3 WARUNKI GOSPODAROWANIA W ROLNICTWIE STREFA I PÓŁNOCNA ze względu na korzystne warunki naturalne, szczególnie dobre gleby, zachowuje tradycyjnie rolniczy charakter. Strefa północna charakteryzuje się mniejszym zaludnieniem, mniej rozdrobnioną struktura agrarną oraz większym znaczeniem dochodów rolniczych STREFA II ŚRODKOWA to obszary związane z przemysłem, w tej strefie zlokalizowane są największe zakłady przemysłowe, tutaj przebiega najważniejszy międzynarodowy i regionalny ciąg komunikacyjny. Strefa środkowa jest gęsto zaludniona, silnie zurbanizowana, o znacznej przewadze ludności dwuzawodowej i bardzo dużym rozdrobnieniu ziemi STREFA III- POŁUDNIOWA (górska i podgórska) to obszary cenne pod względem przyrodniczym i krajobrazowym, ale jednocześnie słabe gleby i ukształtowanie terenu nie sprzyjają rozwojowi rolnictwa oraz przemysłu. Ta część regionu charakteryzują się wysoką atrakcyjnością turystyczną, rozdrobnieniem gospodarstw i dużym znaczeniem dochodów nierolniczych

4 WARUNKI GOSPODAROWANIA W ROLNICTWIE ,59ha 2,2ha 2,66ha 0,74ha 0,53ha 0,52ha STREFA I - ROLNICZA (PÓŁNOCNA) STREFA II - PRZEMYSŁOWA (ŚRODKOWA) STREFA III - TURYSTYCZNA (POŁUDNIOWA) LEGENDA ŚREDNIA POWIERZCHNIA DZIAŁKI W GOSPODARSTWIE [ha] ŚREDNIA POWIERZCHNIA GOSPODARSTWA [ha] ŚREDNIA LICZBA DZIAŁEK W GOSPODARSTWIE

5 SCALENIA W UJĘCIU HISTORYCZNYM Problematyka scaleń na terenach polskich pojawia się w Średniowieczu inicjatorem były zazwyczaj instytucje kościelne. Majątek jednostek kościelnych (darowizny otrzymywane od królów, książąt) był rozproszony, w związku z tym władze kościelne przystępowały do łączenia swych dóbr poprzez zamiany z innymi właścicielami W późniejszym okresie, kiedy wsie przechodziły na praw niemieckie, nowy podział terenów pod uprawę rolniczą był połączony z likwidacją istniejącej i wytworzonej szachownicy, jednak trójpolowy system uprawy powodował powstanie szachownicy, pogłębianej z czasem przez spadki, małżeństwa, obrót ziemią

6 SCALENIA W UJĘCIU HISTORYCZNYM Po utracie niepodległości prace komasacyjne podejmowane były w poszczególnych zaborach: W zaborze pruskim uchwalono pełne prawo komasacyjne, uwłaszczenie chłopów połączone było ze scaleniem gruntów, likwidacją serwitutów i separacją gruntów dworskich od chłopskich W zaborze rosyjskim obowiązywały przepisy o przymusowej separacji oraz znoszeniu szachownic i podziale wspólnot pastwiskowych pomiędzy poszczególnymi wsiami W zaborze austriackim ustawodawstwo komasacyjne było bardzo zawiłe, skomplikowane i czasochłonne. Rozpoczęte w 1903 r. i latach następnych prace komasacyjne nie zostały zakończone do 1918 r.

7 SCALENIA W UJĘCIU HISTORYCZNYM Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zmianę w strukturze własnościowej na wsi przyniosła pierwsza reforma rolna podjęta uchwałą w 1919 r. zakładała parcelację gruntów stanowiących własność państwa, będących własnością członków rodzin dynastii byłych państw zaborczych oraz należących do byłego rosyjskiego Banku Włościańskiego i byłej pruskiej Komisji Kolonizacyjnej Kolejne zmiany w stosunkach własnościowych przyniosła druga reforma rolna, przeprowadzona na podstawie Dekretu PKWN z 6 września 1944r. Dekret ustalił nadziały ziemi dla robotników folwarcznych w wysokości do 5 ha oraz do 3 ha dla pozostałych rolników. Mimo masowego uwłaszczenia niewiele zmieniła się przeciętna wielkość gospodarstwa chłopskiego wzrosła z 5 ha w 1938 r. do 5.4 w 1950 r.

8 SCALENIA W UJĘCIU HISTORYCZNYM Struktura agrarna Polski po odzyskaniu niepodległości nie była jednolita WOJEWÓDZTWA ZACHODNIE - Poznańskie, Pomorskie, Śląskie - miały niewielką ilość gospodarstw karłowatych, natomiast dużo średnich i większych, silną i dobrze prowadzoną własność folwarczną. Panowała wysoka kultura rolna, szachownica pól była uregulowana. Obszar województwa nie był wyniszczony przez działania wojenne, ZACHODNIE CENTRALNE WSCHODNIE WOJEWÓDZTWA POŁUDNIOWE Krakowskie, Lwowskie, Tarnopolskie, Stanisławowskiemiały najgorszą strukturę agrarną w całej Polsce występowała tutaj ogromna przewaga gospodarstw karłowatych, mała liczba gospodarstw średnich i prawie nie występowały wielkie gospodarstwa. Szachownica była uciążliwa i całkowicie nieuregulowana, kultura rolna na bardzo niskim poziomie oraz największe w Polsce zniszczenia wojenne. Ziemie w szachownicy posiadało 77% gospodarstw w województwie, POŁUDNIOWE WOJEWÓDZTWA CENTRALNE - Warszawskie, Łódzkie, Kieleckie, Lubelskie, Białostockie - na zachodzie i w centrum (warszawskie i łódzkie) zbliżały się do stosunków w poznańskim, zaś na południu (kieleckie i lubelskie) do stosunków w Małopolsce. Część województwa białostockiego i lubelskiego miała strukturę agrarną zbliżoną do województw wschodnich, WOJEWÓDZTWA WSCHODNIE - Wileńskie, Nowogrodzkie, Poleskie, Wołyńskie przeważały drobne i średnie gospodarstwa obok licznych, ale słabo zagospodarowanych gospodarstw folwarcznych. Nieuregulowana szachownica, niski poziom kultury rolnej oraz zniszczenia wojenne sprawiły, że na tych terenach struktura agrarna była niekorzystna.

9 Użytki rolne w gospodarstwach [%] SCALENIA W UJĘCIU HISTORYCZNYM PROCENTOWY UDZIAŁ POWIERZCHNI UŻYTKÓW ROLNYCH W POSZCZEGÓLNYCH GRUPACH OBSZAROWYCH GOSPODARSTW WG. WOJEWÓDZTW W 1921 R ,9% ,2% % 1,3% 0,4% 0,2% CENTRALNE WSCHODNIE ZACHODNIE POŁUDNIOWE 0 do 2 ha 2-5 ha 5-10 ha ha ha pow. 100 ha Grupy gospodarstw [ha] Informację o strukturze agrarnej w okresie międzywojennym dostarczył spis powszechny z 1931r. Na podstawie zebranych danych w województwie małopolskim blisko 50% powierzchni użytków rolnych skupione było w gospodarstwach o powierzchni do 2 ha i 40% w gospodarstwach o powierzchni od 2 do 5 ha. Dla porównania w województwach zachodnich w gospodarstwach o powierzchni do 2 ha skupione było zaledwie 12% powierzchni użytków rolnych, a w gospodarstwach o powierzchni od 2 do 5 ha - 20%.

10 SCALENIA W UJĘCIU HISTORYCZNYM Odziedziczone po państwach zaborczych zróżnicowane przepisy dotyczące scalenia gruntów stworzyły po odzyskaniu niepodległości potrzebę opracowania jednolitej ustawy komasacyjnej. Właściwa ustawa została uchwalona 31 lipca 1923 r. i stanowiła podstawę prawną dla działalności komasacyjnej w całym kraju. Główne założenia ustawy z 1923 r.: wszczęcie postępowania z zasady na wniosek osób zainteresowanych (właściciele lub posiadacze 25 ha lub 1/10 terenów jednostki administracyjnej powyżej 200 ha). z urzędu wszczęcie postępowania tylko w szczególnych przypadkach (likwidacja służebności, parcelacja) ogólnie inicjatywa scaleniowa leżała po stronie osób prywatnych, a generalną przesłanką wszczęcia postępowanie scaleniowe było nadmierne rozdrobnienie gruntów, rozmieszczenie w szachownicy bądź nadmierne zwężenie OBSZAR SCALONY W LATACH WEDŁUG WOJEWÓDZTW 9,6 mln ha 7,3 mln ha 25% 34% 5,4 mln ha 3,3 mln ha 9% 1,3% Akcja scaleniowa w okresie międzywojennym obejmowała przede wszystkim województwa centralne i wschodnie, niewielka była w województwach południowych, nieznaczna w zachodnich LEGENDA POWIERZCHNIA UŻYTKÓW ROLNYCH W [ha] CENTRALNE WSCHODNIE ZACHODNIE POŁUDNIOWE POWIERZCHNIA SCALONA

11 SCALENIA W UJĘCIU HISTORYCZNYM W okresie międzywojennym Małopolska nie skorzystała na scaleniach prawie w ogóle ponieważ: scalenia w tym okresie wykonywano odpłatnie wieś galicyjska była biedna szerzona była propaganda polityczna przeciw scaleniom chłopi byli przywiązani do ziemi scalenia trwały 4 7 lat część chłopów i ich przedstawicieli w sejmie cechowało pieniactwo WOJEWÓDZTWA POŁUDNIOWE 1,2 mln ha 1,9 mln ha WOJEWÓDZTWA CENTRALNE 2,2 mln ha 2,2 mln ha 2 mln ha 3% 1% 1,7 mln ha Krakowskie Lwowskie 1,4 mln ha 54% 2,0 mln ha WOJEWÓDZTWA ZACHODNIE 17% 11% 17% 24% 1,1 mln ha LEGENDA Warszawskie Łódzkie Kieleckie Lubelskie Białostockie 15% 0,2 mln ha POWIERZCHNIA UŻYTKÓW ROLNYCH [ ha ] POWIERZCHNIA SCALONYCH UŻYTKÓW ROLNYCH w % Poznańskie Pomorskie Śląskie

12 SCALENIA W UJĘCIU HISTORYCZNYM Podstawy prawne dla prac scaleniowych w okresie powojennym Dekret z dnia 14 kwietnia 1948 r. w sprawie dostosowania do warunków powstałych w związku z wojną zasad postępowania scaleniowego, przewidzianego w ustawie z 31 lipca 1923 r. o scalaniu gruntów (Dz.U. Nr 21, poz. 144) ustawa wprowadzała zmiany wynikające z sytuacji prawnej i faktycznej na terenie kraju, powstałej po zakończeniu działań wojennych. Wprowadziła uproszczony tryb w przypadku zatarcia granic lub braku dokumentacji Dekret z dnia 16 sierpnia 1949 r. o wymianie gruntów (Dz.U. z 1962 r. Nr 46, poz. 226) - wprowadzono samoistną instytucję prawa - wymianę gruntów. Postępowanie wymienne było prowadzone na koszt państwa, na wniosek (co najmniej połowa posiadaczy gruntów, które wymagają wymiany) lub z urzędu. Działania ukierunkowane na tworzenie wspólnych gospodarstw rolnych, PGR lub innych jednostek uspołecznionych Ustawa z dnia 24 stycznia 1968 r. o scaleniu i wymianie gruntów (Dz.U. Nr 3, poz. 13) postępowanie scaleniowe prowadzone było w celu polepszenia warunków dla przyspieszonego rozwoju produkcji rolnej, a postępowanie wymienne w celu racjonalnego ukształtowania gruntów jednostek gospodarki uspołecznionej (działanie polityczne). Scalenia lub wymiany wszczęte z urzędu prowadzone były na koszt państwa, wszczęte na wniosek - koszty ponosili uczestnicy Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o scaleniu i wymianie gruntów (Dz.U. z 1982 r. Nr 11, poz. 80) - najbardziej demokratyczna ustawa. Scalenia prowadzone tylko na wniosek, z urzędu jedynie scalenia infrastrukturalne. Prace scaleniowo-wymienne finansowane przez Skarb Państwa, a w przypadku scaleń infrastrukturalnych finansowane przez inwestora.

13 SCALENIA W UJĘCIU HISTORYCZNYM W okresie powojennym wyróżnić można okresy scaleniowe: I lata pracami scaleniowymi objęto 560 tys. ha gruntów (w Małopolsce 14 tys. ha), II lata w tym okresie prace scaleniowe zostały zdynamizowane, obszar nimi objęty wynosił tys. ha (w Małopolsce 26 tys. ha), III lata liczba scaleń i obszar nimi objęty wyraźnie zmalały, w tym okresie scalono zaledwie tys. ha (Małopolska 7.5 tys. ha), IV okres transformacji ustrojowej obejmujący lata znaczny, wzmagający się spadek realizowanych prac scaleniowych, w okresie transformacji scaleniem objęto zaledwie tys. ha (Małopolska 1.8 tys. ha) V okres przedakcesyjny lata PRACE SCALENIOWE OKRES POWOJENNY - POLSKA PRACE SCALENIOWE OKRES POWOJENNY - MAŁOPOLSKA 20,1 mln ha 19,4 mln ha 19,0 mln ha 18,6 mln ha 15,9 mln ha 1,04 mln ha 0,92 mln ha 0,85 mln ha 0,79 mln ha 0,71 mln ha 19% 3% 2% 1% 0,004% 0,01% 0,03% 0,01% 0,002% 0% LEGENDA POWIERZCHNIA UŻYTKÓW ROLNYCH [ ha ] POWIERZCHNIA SCALONYCH UŻYTKÓW ROLNYCH w %

14 SCALENIA W UJĘCIU HISTORYCZNYM Małe zainteresowania pracami scaleniowymi związane było następującymi przyczynami: przyznanie przywilejów gospodarce uspołecznionej, scalenie podejmowane było z urzędu i wykonywane przez wiele lat w celu poprawy rozłogu gruntów jednostek gospodarki uspołecznionej, przyśpieszona industrializacja i masowa migracja ze wsi do miast, dyskryminacja większych gospodarstw indywidualnych, atrakcyjność małych gospodarstw umacniało rozpowszechnianie dwuzawodowości, utrudnienia w obrocie ziemią poprzez wprowadzenie norm obszarowych W okresie powojennym scalono w Polsce około 25% powierzchni użytków rolnych. Byłoby to sporo, gdyby nie rozciągnięcie tej akcji w czasie, w którym swoboda dysponowania areałem własnych, już scalonych, gospodarstw indywidualnych nie doprowadziła do znacznego, ponownego rozdrobnienia gruntów w wyniku działów rodzinnych. Analogicznie w tym okresie w Małopolsce scalono zaledwie 0.05% powierzchni użytków rolnych. Podobnie jak w Dwudziestoleciu Międzywojennym, w okresie powojennym, w Małopolsce scaleń w rzeczywistości nie wykonywano. W latach utrzymywała się tendencja spadkowa ilości przeprowadzanych scaleń. Wg badań ankietowych w starostwach, gminach i sołectwach spowodowane to było: brakiem środków finansowych na zagospodarowanie poscaleniowe nieuporządkowanym stanem prawnym nieruchomości, brakiem dokumentów planistycznych (ożywienie planistyczne nastąpiło dopiero po akcesji Polski do UE), nieaktualną klasyfikacją gruntów, nieaktualną ewidencją gruntów, brakiem zainteresowania właścicieli

15 SCALENIA DZIŚ SPO-ROL Scalenia wykonywane w województwie małopolskim w latach były finansowane głównie ze środków Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, działanie 2.2 Scalania gruntów (SPO-ROL). Były to następujące obiekty: 1. Łętownia w powiecie suskim (gmina Jordanów) o powierzchni 206 ha, 2. Marcinkowice i Przybysławice w powiecie tarnowskim (gmina Radłów) o powierzchni 1010 ha. W ramach programu SPO-ROL wykonano prace scaleniowe za kwotę zł na obszarze ha (w tym 20% wkładu własnego z budżetu państwa oraz zł w ramach realokacji środków ). Województwo Małopolskie wykorzystało 140% przyznanych środków w ramach tego programu.

16 SCALENIA SPO-ROL

17 SCALENIA PROW Scalenia gruntów w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w latach LP NAZWA WOJEWÓDZTWA WYSOKOŚĆ LIMITÓW ŚRODKÓW W EURO 1 dolnośląskie kujawsko - pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podolskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie LIMIT ŚRODKÓW

18 SCALENIA PROW Podstawowym źródłem finansowania prac scaleniowych w okresie są środki Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata

19 SCALENIA PROW Obiekty projektowane do realizacji scaleń na lata ze środków PROW to: Lp. Gmina Obręb Powierzchnia (ha) Przewidywane koszty ( ) 1 Sękowa Męcina Wielka Sękowa Sękowa Szczurowa Niedzieliska, Rajsko, Szczurowa 4 Żabno Nieciecza -Czyżów Łącznie

20 PROGRAMY URZĄDZENIOWO - ROLNE Potrzeby scaleniowe na obszarze gminy określane są przez programy urządzeniowo - rolne obejmujące kompleksową analizę jej obszaru oraz przemian w strukturze agrarnej. Programy urządzeniowo rolne obejmują: analizę priorytetów i zadań gminy zgodnie ze strategią jej rozwoju, charakterystykę gminy z punktu widzenia potrzeb prac urządzeniowo rolnych (również w odczuciu liderów społeczności lokalnej), konsultacje społeczne w zakresie potrzeb prac urządzeniowo rolnych na obszarze gminy, inwentaryzację terenową stanu użytkowania gruntów na obszarze gminy

21 PROGRAMY URZĄDZENIOWO - ROLNE

22 SCALENIA INFRASTRUKTURALNE Scalenia infrastrukturalne porządkujące przestrzeń w sąsiedztwie autostrady, przywracające ład rolniczej przestrzeni produkcyjnej Województwo Małopolskie realizuje swoje zadania ustawowe w zakresie koordynacji i wykonywania scaleń gruntów w porozumieniu z GDDKiA, na odcinku autostrady A4, od powiatu wielickiego do wschodniej granicy województwa małopolskiego, w sumie na 41 obiektach. Dwa z nich (Kłaj i Brzezie) zostały pomyślnie zakończone, obecnie przystąpiono już do prac związanych z zagospodarowaniem poscaleniowym na tych obiektach. Jedenaście obiektów oczekuje na wydanie decyzji starosty, a na pozostałych 28 obiektach prace scaleniowe zostaną rozpoczęte w najbliższym czasie.

23 SCALENIA INFRASTRUKTURALNE Obiekty znajdujące się w zasięgu oddziaływania autostrady A-4 na obszarze województwa małopolskiego, zakwalifikowane do prac scaleniowo - wymiennych: Lp. Powiat Gmina Obręby Powierzchnia scalenia (ha) 1 krakowski Kraków 4 obręby wielicki 3 bocheński Niepołomice Kłaj Bochnia Rzezawa Zakrzów, Podłęże, Zakrzowiec, Staniątki Brzezie, Łysokanie, Szarów, Targowisko, Kłaj Stanisławice, Cikowice, Damienice, Proszówki, Bochnia Krzeczów, Rzezawa, Ostrów Królewski, Jodłówka, Borek brzeski Brzesko Jasień, Brzesko, Mokrzyska, Szczepanów, Sterkowiec, Wokowice 1583 Dębno Biadoliny Szlacheckie, Maszkienice Borzęcin Wojnicz Bielcza Biadoliny Radłowskie 5 tarnowski Wierzchosławice Żabno Tarnów Łętowice, Bogumiłowice, Wierzchosławice, Gosławice, Rudka, Komorów, Bobrowniki Małe Bobrowniki Wielkie 21 obrębów 4402 Lisia Góra Brzozówka, Zaczarnie, Stare Żukowice, Nowe Żukowice, Nowa Jastrząbka Łącznie 9719

24 DLACZEGO BRAK SCALEŃ W MAŁOPOLSCE? I. ZASZŁOŚCI HISTORYCZNE brak regionalizacji polityki rolnej, rozdrobnienie rolnictwa, chroniczna dwuzawodowość mieszkańców wsi, przywiązanie do ziemi, kłótnie sąsiedzkie, konflikty pokoleniowe, konsekwencje ideologii socjalizmu preferowanie gospodarstw uspołecznionych, przymusowe wymiany gruntów, przewartościowanie znaczenia rolników w gospodarce kraju II. UŁOMNOŚĆ ZAPISÓW USTAWOWYCH brak powiązania procesu techniczno-prawnego z zagospodarowaniem poscaleniowym, nieadekwatne do ustroju prawnego przypisanie kompetencji w ustawie, do końca 1998 roku brak docelowego podziału administracyjnego i reformy samorządowej, III. PROCES UCZENIA SIĘ SAMORZĄDNOŚCI

25 PERSPEKTYWY SCALEŃ ORGANIZACYJNO - PRZESTRZENNE INFRASTRUKTURALNE TECHNICZNO PRAWNE EKOLOGICZNE Racjonalne kształtowanie struktury agrarnej Usprawnienie komunikacji autostrady, koleje, drogi Uporządkowany stan prawny nieruchomości Poprawa atrakcyjności ekologicznej krajobrazu Racjonalne ukształtowanie rozłogu gospodarstw Koncentracja terenów pod przyszłą zabudowę mieszkaniową, rekreacyjną i letniskową Zaktualizowany operat ewidencji gruntów i budynków Ochrona środowiska przyrodniczego Poprawa efektywności i konkurencyjności gospodarowania Ochrona przeciwpowodziowa zbiorniki retencyjne, wały, poldery, modernizacja sieci rowów melioracyjnych Rozwój rolnictwa ekologicznego Dostęp do funduszy unijnych Wydzielenie gruntów pod obiekty użyteczności publicznej, infrastrukturę ekologiczną oraz pod obiekty przemysłowe na obrzeżach wsi

26 WYZWANIA I. WYNIKAJĄCE Z DEZAGRARYZACJI OBSZARÓW WIEJSKICH MAŁOPOLSKI NOWE ROZWIĄZANIA KIERUNKÓW ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH wielofunkcyjność wsi - nowe funkcje przestrzeni wiejskiej w nowym ujęciu obszary wiejskie definiowane są oprócz rolnictwa także przez środowisko przyrodnicze, ochronę krajobrazu, ekologię, agroturystykę, turystykę krajobrazową, szeroko rozumianą tradycję ludową, rzemiosło i tradycyjne metody produkcji lub usług. NOWE CELE DLA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH zapobieżenie dewastacji krajobrazu, zachowanie typowego krajobrazu małopolskiej wsi, utrzymanie produkcyjności rolnictwa, zaspokojenie nowych oczekiwań wobec przestrzeni wiejskiej oraz doprowadzenie do legitymizacji nowych grup użytkowników przestrzeni wiejskiej

27 WYZWANIA II. PRAWNE stworzenie wydolnego modelu kompetencyjnego poszczególnych organów w procesie scaleniowym oraz wydolnego modelu prawnego wynikającego z ustawy o scaleniu i wymianie gruntów, zmiana definicji scalenia gruntów dostosowanie przypisanych w ustawie kompetencji do aktualnego ustroju prawnego : beneficjentem scalenia Wójt (gmina), prowadzącym scalenia Marszałek Województwa, nierozerwalność procesu technicznego z zagospodarowaniem poscaleniowym, uproszczenie i przyśpieszenie procedur scaleniowych.

28 WYZWANIA III. ORGANIZACYJNE akcje informacyjne i szkolenia dla rolników i władz lokalnych, systematyczna przebudowa wojewódzkich biur geodezji i terenów rolnych w administrację urządzeniowo-rolną nadzorującą całość prac urządzeniowo-rolnych, systematyczne dopuszczanie do wykonania technicznych prac geodezyjnych innych podmiotów

29 D Z I Ę K U J Ę