Choroba godności. Anomia. Jerzy Protasiuk
|
|
- Jadwiga Cieślik
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Choroba godności Jerzy Protasiuk W różnych modelach zespołu uzależnienia od alkoholu wspólnym elementem jest odwalanie się do mechanizmów psychologicznych jako regulatorów postępowania alkoholika. Istnieje wszakże w funkcjonowaniu człowieka jeszcze jedna płaszczyzna regulacji zachowania: są to wartości i normy przez niego cenione. To one właśnie służą, człowiekowi do budowania poczucia godności i zaspokajania swoich potrzeb godnościowych. Zdrowienie w chorobie alkoholowej rozumiem jako dążenie do życia zgodnego z cenionymi przez siebie wartościami i normami. Od kiedy zaczyna się uzależnienie? Wydaje się, że za punkt krytyczny można przyjąć moment, w którym osoba pijąca (przyszły alkoholik) poświęca dla picia coś dla siebie ważnego, jakąś sprawę, normę, wartość. Od tego momentu rośnie ilość sytuacji, w których alkoholik, by móc pić, narusza swoje wartości: kłamie, nie dotrzymuje obietnic, jest agresywny, używa przemocy, nie wywiązuje się ze swoich ról życiowych, oszukuje, manipuluje. Jako efekt naruszania wartości pojawia się wstyd, poczucie winy, wyrzuty sumienia, izolacja, samotność, obniżona samoocena itp. Jest więc oczywiste i naturalne, że człowiek, który znalazł się w takim położeniu, będzie dążył do ochrony poczucia własnej godności i przekonania, że w jego życiu nie dzieje się nic złego. W jaki sposób jest to możliwe? Musi on znaleźć wiarygodne usprawiedliwienie dla swojego postępowania. Jednak potrzebne są nie tylko przekonania, lecz i poparcie, które alkoholik uzyskuje od innych ludzi, na przykład innych alkoholików. Z nimi może uzgodnić wiarygodne usprawiedliwienia dla swojego picia. Przekonanie, że picie nie jest przyczyną wynikających z niego negatywnych konsekwencji, pozwala alkoholikowi na skuteczną ochronę poczucia własnej godności. Tak więc poparcie z zewnątrz oraz przekonania i umiejętność usprawiedliwiania korzyści z picia są potrzebne alkoholikowi, by mógł pić, a jednocześnie chronić i zaspokajać swoje potrzeby godnościowe. Umożliwiają to dwa rodzaje zaburzeń w postrzeganiu rzeczywistości: o podłożu chemiczno-fizjologicznym oraz wynikające z racjonalizowania i usprawiedliwień. Alkoholik tym różni się od niealkoholika, że alkohol zmienia jego wyobrażenie o sobie, świecie i innych ludziach. To oderwanie alkoholika od rzeczywistości służy ochronie godności. A ponieważ potrzeby godnościowe są zaspokajane i chronione w sposób iluzoryczny, można o zespole zależności alkoholowej powiedzieć, że jest chorobą godności. By zachować godność, osoba uzależniona nie może racjonalnie i realistycznie ocenić swojej sytuacji, bo gdyby to zrobiła, musiałaby przestać pić. Anomia Anomia (gr. a = nie + nomos = prawo) to termin określający sytuację, w jakiej może znaleźć się człowiek, podlegający naciskowi różnych, zwykle sprzecznych ze sobą motywacji. Według greckiego źródłosłowia anomia to brak prawa, postępowanie niezgodne z prawem - nierząd lub życie nierządne, tj. pozbawione dobrych reguł - czytamy w Encyklopedii socjologii 1. Uważa się, że jako pierwszy pojęcie anomii wprowadził do nauk społecznych Emil Durkheim w końcu XIX stulecia, w książce O podziale pracy społecznej. Rozumiał on anomię jako stan społeczeństwa, w którym normy i wartości społeczne istnieją, lecz nie są przestrzegane. Znaczący wzrost zainteresowania anomią nastąpił na początku lat 60-tych naszego wieku, przede wszystkim wśród socjologów amerykańskich. Szczególnie popularna okazała się koncepcja anomii Roberta Mertona, opublikowana po raz pierwszy w 1938 roku w słynnym eseju Struktura społeczna a anomią. Merton kon- 1 Encyklopedia socjologii, t.1 Warszawa 1998, s.32.
2 centruje się na anomii rozumianej jako brak równowagi pomiędzy sposobami a wynikami działań ludzkich. Stan anomii w ujęciu Durkheima jest nieodłącznie związany z cierpieniem i lękiem. Towarzyszą one człowiekowi nie tylko wtedy, kiedy jest mu źle, ale i wtedy, kiedy jest mu za dobrze. Gdy cele ludzkich pragnień nie mają granic, grozi to rozprzężeniem wewnętrznej regulacji - wówczas powstaje stan anomii. W sensie psychologicznym teorie anomii opisują wewnętrzny konflikt pomiędzy dążeniami i osobistymi ambicjami człowieka a obowiązującymi go wartościami i normami. W sensie socjologicznym zajmują się kryzysem systemu norm i wartości w danym społeczeństwie, który prowadzi do rozpadu i patologii więzi społecznych. Narusza to niezbędne poczucie bezpieczeństwa i utrudnia zaspokajanie potrzeby identyfikacji i tożsamości, powodując stany rozdarcia, niepewności, zagubienia i trudne do rozstrzygnięcia dylematy moralne. O godności i potrzebach godnościowych Godność - nieredukowalna, niestopniowalna oraz zasługująca na szacunek własny i innych ludzi właściwość przysługująca każdemu bez wyjątku człowiekowi z racji bycia człowiekiem; wartość człowieczeństwa jako takiego; człowieczeństwo - pisze Krzysztof Kosior w Małym słowniku etycznym 2. Godność zakłada poczucie wewnętrznej harmonii i wewnętrznej wartości, przekonanie o podmiotowości człowieka oraz dojrzałość i poczucie odpowiedzialności. Godność można rozpatrywać i analizować w aspekcie psychologicznym, filozoficznym, prawnym, religijnym lub socjologicznym. Człowiek mający poczucie godności własnej działa skuteczniej, jest bardziej mobilny, a jego decyzje są bardziej racjonalne i dojrzałe. Poczucie własnej wartości jest wskaźnikiem zaspokojenia potrzeby godności i pokazuje, jak bardzo lub jak mało człowiek ceni to, co sądzi, że posiada w dziedzinie umiejętności, talentu, zdolności, charakteru, możliwości lub zalet. Pozytywna samoocena motywuje do dokonywania moralnie wartościowych uczynków, uodparnia i chroni przed manipulacją i zniewoleniem. Ma również znaczący wpływ na sposoby radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Potrzeba godności pomaga także w ukierunkowaniu i afirmowaniu życia, niezależnie od warunków. Jest także podstawą budowania sensu życia i wynikających z niego powinności. Pełni również funkcje motywacyjne: wpływa na postępowanie człowieka tak, że stara się on zachowywać w sposób zgodny z uznawaną przez siebie hierarchią wartości. Broni bowiem swojego wizerunku przed zagrożeniem spowodowanym postępowaniem niezgodnym z własnymi przekonaniami i cenionymi przez siebie wartościami oraz normami. Człowiek z wysokim poczuciem godności potrafi przeżyć frustracje, sytuacje trudne, niepowodzenia życiowe, cierpienie - przeżyć je i przyjąć w sposób dojrzały, akceptując przeciwności życia. Jego poczucie godności pozwala mu szanować godność innych. Buduje się ono poprzez dokonywanie godnych uczynków. Godne uczynki zaś to takie, które są zgodne z cenionymi przez nas wartościami. Niezgodność zachowania z wartościami powoduje - jak pisze Marek Kosewski 3 - dysonans godnościowy czy też dysonans moralny. Jest to niezgodność przekonań o własnym uczynku oraz 2 Mały słownik etyczny Bydgoszcz 1994, s 79 3 Kosewski Marek Anomia w krajach postsocjalistycznych jako skutek kulturowo uzgodnionych usprawiedliwień, Warszawa 1998.
3 przekonań o sobie i cenionych osobiście wartościach. Powstaje on wówczas, gdy człowiek w sytuacjach pokusy lub sytuacjach upokorzenia sięgnie po korzyści. Wszystko to, co powoduje zmniejszenie dysonansu moralnego, można nazwać usprawiedliwieniem: mogą to być zdarzenia, stany rzeczy, zachowania własne i innych ludzi, przekonania, uznane obyczaje i normy społeczne itd. Wiarygodność usprawiedliwień powstaje i utrzymuje się dzięki procesowi ich społecznego uzgadniania, czyli głośnemu lub milczącemu wspieraniu przez osoby znaczące; poparciu grupy, w której człowiek żyje: rodziny, kolegów z pracy; akceptacji usprawiedliwień przez podkulturę grupy lub szerszą kulturę macierzystą 4. Usprawiedliwienia mają różny stopień subiektywnej wiarygodności, a przez to różną zdolność do redukowania dysonansu moralnego. Po to, aby usprawiedliwienia utrzymały swoją wiarygodność, proces społecznych uzgodnień nie może ulec przerwaniu. Ludzie nie uzgadniają usprawiedliwień raz na zawsze, lecz stale muszą je z różną intensywnością podtrzymywać. Anomia psychologiczna nie polega więc na braku normatywnych przekonań o tym, co słuszne i wartościowe, lecz na istnieniu obok nich innych przekonań, które nazwaliśmy usprawiedliwieniami i które neutralizują oddziaływanie tych pierwszych na zachowanie człowieka. Dążenie do zaspokajania potrzeb godnościowych realizowane jest również przez czynnego alkoholika, mimo różnych deficytów spowodowanych piciem. W ujęciu anomii godnościowej choroba alkoholowa polega na tym, że dotknięty nią człowiek w stanie po spożyciu alkoholu nie potrafi dokonywać uczynków zaspokajających jego potrzeby godnościowe. Jest to bowiem ktoś, kto nie posiada konkurencyjnych dla alkoholu źródeł satysfakcji, zarówno w płaszczyźnie fizjologicznej, jak i godnościowej 5. Model uzależnienia od alkoholu w ujęciu anomii godnościowej 6. W chorobie alkoholowej naruszanie cenionych przez siebie norm i wartości jest zwyczajne i codzienne. Alkoholik czerpie satysfakcję z picia za tę właśnie cenę. Kac moralny to przecież nic innego jak skutek naruszania norm i wartości - alkoholik dużo energii poświęca jego złagodzeniu, wykorzystując do tego celu rozbudowany system usprawiedliwień. Przyjrzyjmy się kolejnym fazom popadania w uzależnienie i wracania do zdrowia od strony stosunku do norm i wartości oraz potrzeb godnościowych. Pierwsze zetknięcie z alkoholem ma miejsce najczęściej w dzieciństwie w czasie uroczystości rodzinnych i spotkań towarzyskich, gdzie dziecko występuje w roli obserwatora. Jest świadkiem niekonwencjonalnych zachowań dorosłych pod wpływem alkoholu, często aktów odwagi i brawury, podziwianych potem i rozpamiętywanych. Pierwsze próby picia, najczęściej w wieku kilkunastu lat, przynoszą pewne korzyści psychologiczne w postaci lepszego samopoczucia, poprawy nastroju, większej pewności siebie, poczucia mocy, bycia w centrum uwagi, a także rozluźnienia itp. Korzyści te często przewyższają przykre skutki fizyczne kontaktów z alkoholem. Jak się wydaje, również uzyskiwane tą drogą poczucie przynależności do środowiska lub grupy korzystnie wpływa na poczucie godności osoby nadmiernie pijącej. 4 Także Kosewski Marek. Ludzie w sytuacji pokusy i upokorzenia Wiedza Powszechna, Warszawa Definiowanie zespołu uzależnienia od alkoholu w ujęciu anomii godnościowej nie jest podejściem konkurencyjnym dla modelu Jerzego Mellibrudy czy innych modeli uzupełnieniem. 6 Koncepcja modelu stanowi wspólny dorobek autora i dwóch innych uczestników seminarium magisterskiego (Ireneusza Kaczmarczyka i Bogdana Mieszkowicza), prowadzonego w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych UW przez Marka Kosewskiego w latach
4 Istotą tego etapu jest uczenie się i tworzenie wzorców picia oraz oswajanie się z alkoholem. Osoba pijąca kontroluje swoje postępowanie i w związku z piciem jeszcze nie narusza cenionych przez siebie norm i wartości. Jednak z czasem jej zachowania coraz częściej pozostają w konflikcie z obowiązującymi normami: często znajduje się ona w sytuacji pokusy i często jej ulega. W fazie picia problemowego - anomii alkoholowej - wskutek nadużywania alkoholu człowiek traci kontrolę nad swoim piciem i coraz częściej narusza cenione przez siebie wartości. Pojawia się dysonans godnościowy, który domaga się złagodzenia: rodzą się usprawiedliwienia, a dzięki nim osoba pijąca nadal czuje się godna. Powodują one, że na zachowania jednostki przestaje wpływać godnościowy system kierowania postępowaniem, a destrukcyjne skutki picia nie prowadzą do zmiany zachowań związanych z alkoholem. System oparty na usprawiedliwieniach utrwala się i staje się częścią destrukcyjnego programu, organizującego życie alkoholika. Ten system jest oczywiście wspierany przez mechanizmy obronne, jakie posiada każdy człowiek. Zmniejszanie dysonansu moralnego za pomocą usprawiedliwień jest możliwe tylko wtedy, kiedy są one wiarygodne. Mogą je uwiarygodnić bądź inni alkoholicy, bądź osoby, które nie biorą pod uwagę obowiązujących w społeczeństwie norm moralnych - w ten sposób powstaje anomia alkoholowa czy inaczej podkultura usprawiedliwiania picia. Sprawny system takich usprawiedliwień chroni poczucie godności alkoholika. Dzięki usprawiedliwieniom ma on poczucie bezpieczeństwa i komfortu picia, które zachowuje również dzięki psychologicznemu mechanizmowi iluzji i zaprzeczania. Ten mechanizm zaburza jego postrzeganie rzeczywistości poprzez magiczne i życzeniowe myślenie o sobie, otaczającym świecie, innych ludziach, wydarzeniach i swoim postępowaniu. Bardzo często alkoholik traci poczucie rzeczywistości, nie wie, co jest prawdą, a co fałszem w sprawie picia i towarzyszących mu okoliczności. Tak więc człowiek nałogowo pijący alkohol jest w pierwszych stadiach choroby zdolny do dokonywania godnych uczynków, jednak wraz z rozwojem uzależnienia jego postępowanie coraz częściej pozostaje w sprzeczności z cenionymi przez niego wartościami. Ale dopóki to możliwe alkoholik dąży do zachowania swojego poczucia godności, demonstrując innym uczynki moralnie wartościowe. Jest to troska o fasadę, która każe alkoholikowi kupując butelkę wódki kupić także dziecku lizaka. Pokazowa moralność staje się narzędziem uzgadniania usprawiedliwień. Ochrona poczucia godności poprzez usprawiedliwienia nie wystarcza jednak do utrzymania pozytywnego wizerunku samego siebie. Potrzeba godności domaga się bowiem stałego zaspokajania. Tymczasem zawężająca się stopniowo z powodu picia możliwość dokonywania uczynków wartościowych moralnie (godnych) powoduje, że potrzeby godnościowe coraz częściej zaspokajane są za pomocą porównywania się z innymi, na tle których wypada się korzystniej. Ten sposób zaspokajania potrzeb godnościowych nazywamy mechanizmem relacyjnym: pijący stopniowo rezygnuje z wewnętrznej regulacji opartej o schemat Jestem porządnym i uczciwym człowiekiem i w jej miejsce wprowadza regulację zewnętrzną, czyli relacyjną, opartą o schemat Jestem lepszy (lub nie gorszy) od innych bądź To, co zrobiłem, jest lepsze (lub nie gorsze) od tego, co robią inni ludzie. Potrzeby godnościowe są tak silne, że alkoholik, gdy nie potrafi w sobie znaleźć źródła ich zaspokojenia, musi szukać go poza sobą. W zaawansowanej fazie choroby alkoholowej jedynym sposobem zaspokojenia potrzeby godności staje się właśnie mechanizm relacyjny: mało wydajny, związany z niepewnością i koniecznością potwierdzania korzystnych porównań, zależnością od opinii innych ludzi, działaniem dla poklasku. Uzyskiwane poczucie ważności jest kruche, zależy bowiem od otoczenia i warunków zewnętrznych, które stale się zmieniają. Mechanizm relacyjny wraz z postępem choroby okazuje się coraz mniej skuteczny, by w stadium kryzysu wreszcie tę skuteczność utracić. Coraz słabsze
5 przekonanie o własnych przymiotach oraz szybko malejący krąg osób, z którymi można uzgadniać usprawiedliwienia, powodują coraz gorsze zaspokajanie potrzeb godnościowych mimo pogłębiającej się anomii. Krąg osób, z którymi porównuje się alkoholik, stopniowo się zawęża, z czasem wyłącznie do innych alkoholików. Później osoba uzależniona już nie ma się z kim porównywać, ponieważ staje się zupełnie osamotniona. Alkoholik wchodzi w fazę kryzysu godnościowego i wtedy pojawia się możliwość rozpoczęcia efektywnej terapii. Wydaje się nawet, że bez kryzysu godnościowego podjęcie rzeczywiście skutecznej decyzji o rezygnacji z picia jest niemożliwe. Kryzys godnościowy Kryzys godnościowy pojawia się: 1. gdy nie udaje się stworzyć i uzgodnić z innymi usprawiedliwień dla nieustannego naruszania wartości; 2. gdy nie ma już możliwości zaspokojenia swoich potrzeb godnościowych w sposób relacyjny. Kryzys w chorobie alkoholowej nie jest wydarzeniem jednorazowym, lecz narastającym procesem o dramatycznym przebiegu. Mamy z nim do czynienia, gdy zawodzi skuteczność mechanizmu autonomicznego, a później relacyjnego oraz mechanizmu osłabienia dysonansu moralnego poprzez stosowanie uzgodnionych usprawiedliwień, a więc gdy nie można ani zaspokoić, ani ochronić potrzeby godności. Jedynym sposobem na zmniejszenie dysonansu - poprzez przyćmienie świadomości - pozostaje alkohol, na poszukiwanie którego skierowana jest cała aktywność osoby uzależnionej. Zdarzenia występujące w kryzysie sprawiają alkoholikowi ogromne cierpienia. Na ten temat Dick Selvig i Don Riley 7 piszą: Picie przybiera okropną formę: pijący chce utopić w alkoholu grożącą mu klęskę. Odczuwa bezgraniczną samotność i rozpacz. Teraz, kiedy narastają w nim wyrzuty sumienia, poczucie winy, wstyd i zwątpienie w siebie samego, pije wręcz samobójczo. Czuje się przeraźliwie samotny i zapomniany. Nikt go nie rozumie. Chce odciąć się od świata, ponieważ alkohol, który dał mu swego czasu tyle radości i złudzeń, teraz uwalnia od przeraźliwego wstydu. Świadomość, że sam siebie zniszczył dobrowolnym szaleństwem, dręczy jego sumienie i przyprawia o wielki smutek. W tej ostatniej fazie jest samotny ponad wszelkie wyobrażenie i przekonany o tym, że niczego nie dokonał. Selvig i Riley wyróżniają trzy ważne elementy kryzysu: wstyd, poczucie winy i samotność. Często się zdarza, że alkoholik myli dwa pierwsze uczucia i ocenę swojego postępowania utożsamia z oceną siebie: jeśli postąpił źle, uważa, że jest zły. W efekcie izoluje się, myśli o sobie: Jestem gorszy, nikt mnie nie lubi, jestem nikomu niepotrzebny, czuje się samotny. Skutecznym i znanym sposobem na poradzenie sobie z cierpieniem, które wiąże się z takim przeżywaniem, jest picie. Błędne koło się zamyka - alkoholik, aby uciec od cierpienia, zaczyna pić i z tego powodu cierpi. Tak wygląda jego życie: picie, cierpienie, picie, cierpienie, picie, cierpienie... i tak bez końca. Według Jerzego Mellibrudy 8 typowe kliniczne objawy kryzysu to - obok postępującego samozniszczenia - stan cierpienia i bezradności, samotność, uszkodzenie i rozerwanie podstawowych kontak- 7 Dick Selvig, Don Riley: Nie piję. Warszawa 1994, s Jerzy Mellibruda Skrypt dla uczestników. Instytut Psychologu Zdrowia, Warszawa 1997, s. 4.
6 tów społecznych, gotowość do naruszania norm społecznych i wartości, gdy znajdą się one w konflikcie z dążeniem do picia. Sytuacje pokusy i wyboru pomiędzy korzyściami płynącymi z wypicia alkoholu a wartościami stają się stałym dylematem życia alkoholika. Skuteczność relacyjnego sposobu zaspokajania potrzeby godności, i tak mizerna z natury, jeszcze się zmniejsza. Wskutek dalszego picia, a w efekcie postępującej degradacji społecznej coraz mniej jest osób, do których alkoholik może się porównać i na ich tle wypadać korzystniej, zaspokajając w ten sposób swoją potrzebę godności. Zaczyna również zawodzić ochrona poczucia godności. Usprawiedliwienia przestają być skuteczne, kurczy się i z czasem zanika krąg ludzi znaczących, z którymi można je uzgodnić. Wtedy mamy do czynienia z dnem kryzysu godnościowego w chorobie alkoholowej. Kryzys godnościowy może doprowadzić do rezygnacji z picia i zatrzymania procesu chorobowego, a więc zrodzić decyzję o leczeniu odwykowym. Może też, jeśli choroba nie zostanie zatrzymana, skończyć się śmiercią. Początek zdrowienia W procesie zdrowienia musi dojść do zmiany sposobów zaspokajania potrzeb godnościowych. Podczas terapii następuje przerwanie procesu usprawiedliwień i odebranie im wiarygodności poprzez aktywne ich podważanie przez terapeutę i grupę terapeutyczną. Wytworzone w wyniku picia anomijne lub niedojrzałe regulacje godnościowe (usprawiedliwienia, sposoby relacyjnego zaspokajania potrzeby godności) utrwaliły się i są obecne we wszystkich dziedzinach życia alkoholika. Stąd duże ryzyko powrotu do picia w tej fazie choroby. Przestając pić i rozpoczynając leczenie alkoholik spostrzega, że jego dotychczasowe sposoby realizowania dążeń związanych z wartościami i zaspokajaniem potrzeb godnościowych są nieodpowiednie, nie przystają do rzeczywistości i - co najważniejsze - są nieskuteczne. A nowych sposobów - zdrowych, konstruktywnych i skutecznie działających - jeszcze się nie nauczył bądź jest mu trudno się z nimi pogodzić. Psychoterapia i wspólnota AA otwierają drogę prowadzącą do zgodności zachowań z cenionymi przez siebie wartościami, a tym samym do autonomicznego zaspokajania potrzeb godnościowych. Kiedy człowiek w kryzysie godnościowym trafia do grupy samopomocowej albo placówki odwykowej, terapeuta lub inni alkoholicy podkreślają, że przyjście do poradni czy ośrodka to akt odwagi - w ten sposób pacjent otrzymuje informację, że jest osobą godną szacunku. Jego poczucie godności wzrasta także, gdy dowiaduje się, że alkoholizm jest chorobą. Wzmocnienie tego poczucia przez terapeutę bądź sponsora z grupy AA może stać się podstawą do uzyskania równowagi godnościowej niezbędnej przy konfrontowaniu alkoholika ze skutkami jego picia. Pacjenci często rezygnują z terapii, gdyż konfrontacja bez tego wzmocnienia pogłębia kryzys, a uczucia z tym związane rodzą pragnienie picia. W psychoterapii najważniejsze jest przejście od podjęcia leczenia poprzez otwartość do przeżywania na nowo wartości jako godnościowe znaczących i do osiągnięcia autonomii godnościowej. Człowiek otwarty na informacje ma szansę dowiedzieć się, jak jest oceniane to, co robi, i jak oceniany jest on sam. Mamy tu do czynienia z procesem, w którym rodzi się nowy obraz samego siebie i nowe poczucie tożsamości. Schemat tego procesu można przedstawić następująco: podjęcie terapii Þ budowanie otwartości Þ przeżywanie na nowo wartości godnościowo znaczących Þ autonomia godnościowa (dojrzałość)
7 Psychoterapia uzależnienia musi przywrócić alkoholikowi zdolność do przeżywania wartości, bowiem dopiero na tym fundamencie można zacząć budować autonomię godnościową. Dzieje się to podczas pracy grupowej, która uniemożliwia zaspokojenie potrzeby godności poprzez porównywanie. Najważniejsza więc na tym etapie terapii jest kontrola nad tym, aby porównania nie prowadziły do agresywnego dołowania uczestników. Podobnie obowiązujące w AA reguły nieprzerywania wypowiedzi, niedopuszczania do dyskusji, a także powstrzymywania się od ocen sprzyjają konfrontowaniu swoich doświadczeń z doświadczeniami innych alkoholików. Porównywanie uczynków z własnymi normami - a nie porównywanie się do innych uczestników mitingów AA - jest początkiem przechodzenia od relacyjnego do autonomicznego sposobu zaspokajania potrzeb godnościowych. Od autonomii do relacyjności Anomijne sposoby zaspokajania i ochrony potrzeb godnościowych podtrzymują uzależnienie: alkoholik pijąc i poświęcając ważne i cenione przez siebie normy i wartości w zamian za psychologiczne korzyści - w postaci poprawy samopoczucia - zachowuje przekonanie o tym, ze w jego życiu w związku z piciem nie dzieje się nic takiego, co mogłoby naruszyć jego poczucie godności. W procesie rozwoju uzależnienia odchodzi on od autonomicznych (odwołujących się do własnych przekonań) sposobów zaspokajania potrzeb godnościowych, zastępując je przez sposoby relacyjne (oparte na porównywaniu siebie do innych). Gdy uzależnienie postępuje, sposoby relacyjne również przestają działać - powstaje kryzys godnościowy, który jest punktem zwrotnym, od którego może rozpocząć się zdrowienie. Celem psychoterapii uzależnienia nie jest więc wyłącznie abstynencja, lecz budowanie dojrzałości i dążenie do godności poprzez postępowanie zgodne z uznawanymi i znaczącymi dla siebie wartościami. Jest to także początek budowania poczucia tożsamości. Dopiero bowiem kiedy uczynki są porównywane do swoich uwewnętrznionych wartości, odpowiedź na pytania Kim jestem? i Co zrobiłem? staje się możliwa. Zadowolenie i satysfakcja przy zgodności z cenionymi wartościami stanowi podstawę poczucia godności i jest jednocześnie - jako nagroda moralna - wskazówką, jak postępować. Terapeuta odwołuje się do takich właśnie wartościowych zachowań. Osoba uzależniona przeżywa satysfakcję, która wzmacnia motywację do dalszego leczenia. Praca w grupie terapeutycznej zmierza więc do zmiany zachowań alkoholika wobec alkoholu jako świadomego wyboru wartości w sytuacji alkoholowej pokusy. W tym miejscu trzeba zwrócić uwagę na niebezpieczeństwa godności bez moralności. Można powiedzieć, że suchy alkoholik to osoba uzależniona, w życiu której nie dokonują się głębsze zmiany związane z wartościami i sposobem zaspokajania potrzeby godności. Jego proces zdrowienia ogranicza się jedynie do nieprzyjmowania alkoholu, do utrzymywania abstynencji, głównie ze strachu przed konsekwencjami dalszego picia. Mamy tu do czynienia jedynie z ochroną poczucia godności, unikaniem dysonansu, a nie z zaspokajaniem potrzeby godności poprzez działanie i tworzenie faktów moralnie wartościowych. Na tej drodze alkoholik zyskuje doświadczenie w byciu godnym, ale nie w byciu moralnym, co może spowodować, że jego potrzeba godności będzie zaspokajana na obrzeżach wartości moralnych. Brak odniesienia do nich przy ścisłym podporządkowaniu się zasadom obowiązującym w AA to jedynie powtarzanie rytuałów. Człowiek kieruje się w tym przypadku nie celami i wartościami, a jedynie zgodnością zachowań z normami obowiązującymi w AA. Odstępstwo od wartości w sytuacji pokusy w jakimkolwiek obszarze życia alkoholika rodzi wtedy dysonans uruchamiający potężne mechanizmy uzależnienia.
8 W procesie trzeźwienia przemianie ulegają nie tylko sposoby regulacji godnościowych, ale także hierarchia wartości, zaś abstynencja jest jednym z podstawowych warunków ich realizowania. Stanowi ona podstawę do budowania własnej tożsamości w oparciu o konkretne działania, a także przyjmowanie konkretnych ról. Alkoholik występował dotąd w wielu rolach: ojca, męża, pracownika, ale teraz dzięki uczynkom zgodnym ze swoimi wartościami staje się przede wszystkim wiarygodnym, uczciwym, opiekuńczym, dobrym człowiekiem, co stanowi odpowiedź na pytanie: Jaki jestem? Tak więc również role, w jakich występuje, nabierają godnościowego znaczenia. moja NADZIEJA
MAREK KOSEWSKI Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie ANOMIA I ETOS PRACOWNICZY ZASADY ZARZĄDZANIA GODNOŚCIOWEGO
MAREK KOSEWSKI Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie ANOMIA I ETOS PRACOWNICZY ZASADY ZARZĄDZANIA GODNOŚCIOWEGO MURARZE Pewien człowiek zapytał murarzy budujących katedrę, co robią? 1. Pierwszy
Bardziej szczegółowoDostrzegalne zmiany u pacjenta na tym etapie terapii winny manifestować się tym, że pacjent :
CARE BROK sp. z o.o Szkoła Specjalistów Psychoterapii Uzależnień i Instruktorów Terapii Uzależnień O7-306 Brok ul. Warszawska 25 tel.: 793 607 437 lub 603 801 442 mail.: care@brok.edu.pl www.brok.edu.pl
Bardziej szczegółowoUZALEŻNIENIE jako choroba całej rodziny
UZALEŻNIENIE jako choroba całej rodziny Uzależnienie jest chorobą całej rodziny Relacje w rodzinie, której ktoś pije nadmiernie, zazwyczaj ulegają dużym zmianom. Każdy na swój sposób próbując poradzić
Bardziej szczegółowoAnaliza zjawiska i aspekt prawny.
Analiza zjawiska i aspekt prawny. Wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub stan fizyczny osoby pomimo braku jej przyzwolenia przy użyciu środków komunikacji interpersonalnej. Typowe środki przemocy
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE DPS LUBLIN
SPRAWOZDANIE DPS LUBLIN Szkolenie prowadzone w dniach 28-29 września i 23-24 listopada 2012 roku w wymiarze 30 godzin. Uczestnicy mieszkańcy DPS, uzależnieni od alkoholu. Przebieg szkolenia: Trudnością
Bardziej szczegółowoDEPRESJA ASPEKT PSYCHOTERAPEUTYCZNY MGR EWA KOZIATEK. Członek Sekcji Naukowej Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego WZLP Olsztyn
DEPRESJA ASPEKT PSYCHOTERAPEUTYCZNY MGR EWA KOZIATEK Członek Sekcji Naukowej Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego WZLP Olsztyn PSYCHOTERAPIA Wywodzi się z greckich określeń: psyche (dusza)
Bardziej szczegółowoSkłada się on z czterech elementów:
Asertywność umiejętność powiedzenia nie, odmowy lub obrony własnych postaw, granic, psychologicznych w taki sposób, aby z jednej strony nie odczuwać wyrzutów sumienia, że sie powidzialo nie, kiedy ktoś
Bardziej szczegółowoMAREK KOSEWSKI Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie ZARZĄDZANIE GODNOŚCIOWE
MAREK KOSEWSKI Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie ZARZĄDZANIE GODNOŚCIOWE MURARZE Pewien człowiek zapytał murarzy budujących katedrę, co robią? 1. Pierwszy powiedział, że układa cegły, bo
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Psychologia potrzeb. Dr Monika Wróblewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Psychologia potrzeb Dr Monika Wróblewska Uniwersytet w Białymstoku 10 czerwca 2010 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL 1. Specyfika potrzeb
Bardziej szczegółowodr n. med. Swetłana Mróz mgr Joanna Pęska
dr n. med. Swetłana Mróz mgr Joanna Pęska Diagnoza psychologiczna. Rozmowy wspierające. Psychoedukacja. Rehabilitacja funkcjonowania procesów poznawczych. Organizacja spotkań informacyjno edukacyjnych.
Bardziej szczegółowoŻałoba i strata. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Żałoba i strata Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Żałoba Proces psychologicznej, społecznej i somatycznej reakcji, będącej odpowiedzią na utratę i jej konsekwencje. Spełnia prawie wszystkie kryteria
Bardziej szczegółowoEtyka Tożsamość i definicja. Ks. dr Artur Aleksiejuk
Etyka Tożsamość i definicja Ks. dr Artur Aleksiejuk 1. ETYKA A FILOZOFIA PYTANIA PROBLEMOWE: Czy etyka musi być dyscypliną filozoficzną? Czy etyka może być wolna od filozoficznych założeń? Czy i jak dalece
Bardziej szczegółowoSYSTEM MOTYWACYJNY W KLASACH I - III
SYSTEM MOTYWACYJNY W KLASACH I - III MOTYWACJA UCZNIA DO NAUKI 1. Pojęcie motywacji 2. Procesy motywacyjne 3. Rodzaje motywacji 4. Motywowanie ucznia w klasach I - III Pojęcie motywacji Motywacja rozumiana
Bardziej szczegółowoPoradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Dr. Józefa Rostka 16 41-902 Bytom tel; 032 2819405, 032 2819406
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Dr. Józefa Rostka 16 41-902 Bytom tel; 032 2819405, 032 2819406 mgr Zuzanna Krząkała- psycholog Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Bytomiu Uzależnienie od gier
Bardziej szczegółowoGranice. w procesie wychowania. Iwona Janeczek
Granice w procesie wychowania Iwona Janeczek Czym są granice? w świecie fizycznym są to płoty, szlabany, żywopłoty; informują o tym gdzie zaczyna się moja własność; w świecie duchowym są równie rzeczywiste,
Bardziej szczegółowoZAKRES PRZEDMIOTOWY PROGRAMU SZKOLENIOWEGO
Załącznik nr 1 ZAKRES PRZEDMIOTOWY PROGRAMU SZKOLENIOWEGO I Program szkolenia w zakresie podstawowych umiejętności udzielania profesjonalnej pomocy psychologicznej obejmuje: 1) Trening interpersonalny
Bardziej szczegółowoPodstawy pomagania. Natura dała nam dwoje oczu, dwoje uszu, ale tylko jeden język po to, abyśmy więcej patrzyli i słuchali, niż mówili.
Podstawy pomagania. Natura dała nam dwoje oczu, dwoje uszu, ale tylko jeden język po to, abyśmy więcej patrzyli i słuchali, niż mówili. (Sokrates) Czym jest pomaganie? Pomaganie jest działaniem, w które
Bardziej szczegółowoGRAŻYNA KOWALCZYK. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata
GRAŻYNA KOWALCZYK SĄ TYLKO DWA SPOSOBY NA ŻYCIE. JEDEN TO ŻYCIE TAK, JAKBY NIC NIE BYŁO CUDEM. DRUGI TO ŻYCIE TAK, JAKBY WSZYSTKO BYŁO CUDEM (Albert Einstein) Wykaz rzeczy niszczących i zagrażających życiu
Bardziej szczegółowoWarto rozróŝnić 3 pojęcia:
Kampania 1997 1 Warto rozróŝnić 3 pojęcia: złość jest to uczucie nie mamy wpływu na emocje, one powstają jako reakcja na potrzeby agresja jest to zachowanie skierowane przeciwko sobie i innym związane
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY GIMNAZJUM
PROGRAM WYCHOWAWCZY GIMNAZJUM PRZY SPECJALNYM OŚRODKU SZKOLNO - WYCHOWAWCZYM W LESZNIE Podstawy prawne systemu wychowania Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Konwencja Praw Dziecka Deklaracja Praw Osób
Bardziej szczegółowoTrójkątna terapia (artykuł w rozbudowie) Damian Zdrada. W tradycyjnym modelu medycznym mamy do czynienia z relacją trójkątną:
1 Trójkątna terapia (artykuł w rozbudowie) Damian Zdrada Wstęp teoretyczny (Bowen triangulacja, później analiza transakcyjna) W tradycyjnym modelu medycznym mamy do czynienia z relacją trójkątną: pacjent
Bardziej szczegółowoWYZWALACZE WEWNĘTRZNE. poczucie szczęścia. napięcie wewnętrzne złość
WYZWALACZE WEWNĘTRZNE Zaznaczę znakiem "X" te emocje, które wywoływały u mnie uczucie głodu alkoholowego: poczucie obcości podekscytowanie pewność siebie emocjonalny ból poczucie winy frustracja nerwowość
Bardziej szczegółowoTRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna
TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA analiza psychologiczna Beata Dobińska psycholog Zachodniopomorska Szkoła Biznesu CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA 1569,7 tys. dzieci i
Bardziej szczegółowoMANIPULACJA W COACHINGU
MANIPULACJA W COACHINGU Arkadiusz Siechowicz Krzysztof Filarski SŁOWNICZEK, A JEDNOCZEŚNIE PLAN SPOTKANIA COACHING OSOBISTY COACHING W BIZNESIE MANIPULACJA I PODATNOŚĆ PRZYKŁADY SYTUACJI MANIPULACJI W
Bardziej szczegółowoSamorząd a dyrektorzy szkół
VIII Kongres Zarządzania Oświatą Warszawa, 25-27 września 2013 r. Samorząd a dyrektorzy szkół Marlena Ewa Kazoń W Harmonii Szkolenia i Doradztwo Zarządzanie Zasobami Ludzkimi Dajcie ludziom swobodę działania,
Bardziej szczegółowoWsparcie rodziny w kontekście wczesnego wspomagania rozwoju dziecka. Paweł Wakuła Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Białymstoku
Wsparcie rodziny w kontekście wczesnego wspomagania rozwoju dziecka Paweł Wakuła Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Białymstoku 1 Już przed narodzeniem dziecka rodzina zmienia się i przygotowuje
Bardziej szczegółowoAnaliza działań merytorycznych wspomagających zdrowienie w uzależnieniu. Jolanta Ryniak NZOZ Centrum Dobrej Terapii Kraków, 6 wrzesień 2016 rok
Analiza działań merytorycznych wspomagających zdrowienie w uzależnieniu Jolanta Ryniak NZOZ Centrum Dobrej Terapii Kraków, 6 wrzesień 2016 rok Rehabilitacja osób uzależnionych Działania Medyczne Psychologiczne
Bardziej szczegółowoJakość życia nie zależy wyłącznie od dobrostanu fizycznego, bo stan zdrowia ma wpływ na wiele aspektów życia.
Jakość życia w chorobie nowotworowej Krzysztof G. Jeziorski Warszawa Definicja jakości życia WHO (1993) Poczucie jednostki co do jej pozycji życiowej w ujęciu kulturowym oraz systemu wartości, w którym
Bardziej szczegółowoKryzys w wartościowaniu i relacje rodzinne w świetle badań podopiecznych schroniska dla nieletnich i uczniów liceum
Kryzys w wartościowaniu i relacje rodzinne w świetle badań podopiecznych schroniska dla nieletnich i uczniów liceum Wartości, które człowiek ceni, wybiera i realizuje, pozostają w istotnym związku z rozwojem
Bardziej szczegółowoDziecko wobec szkołyszkoła
Dziecko wobec szkołyszkoła wobec dziecka Wanda Papugowa psycholog, dyrektor Samorządowego Ośrodka Psychologiczno- Pedagogicznego Oferta szkoły- a gotowość dziecka Szkoła Nauczyciel Oferta edukacyjna: Środowisko
Bardziej szczegółowoPROGRAM LECZENIA W OŚRODKU PSYCHOTERAPII UZALEŻNIEŃ I WSPÓŁUZALEŻNIENIA KCTU
PROGRAM LECZENIA W OŚRODKU PSYCHOTERAPII UZALEŻNIEŃ I WSPÓŁUZALEŻNIENIA KCTU PROCES DIAGNOSTYCZNY I KONSULTACJA SPECJALISTY PSYCHOTERAPII/TERAPII UZALEŻNIEŃ > wstępna diagnoza nozologiczna > analiza kontekstu
Bardziej szczegółowoProgram działania Punktu Konsultacyjnego w Gminie Siechnice
Program działania Punktu Konsultacyjnego w Gminie Siechnice Opis zadania 1. Nazwa zadania Punkt Konsultacyjny Gminy Siechnice 2. Miejsce wykonywania zadania: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, 55 011 Siechnice,
Bardziej szczegółowoPraca ze sprawcą przemocy
Praca ze sprawcą przemocy stawianie granic w stosowaniu przemocy motywowanie do korzystania z pomocy Anna Wojciechowska Plan pracy Ogólne informacje nt przemocy w rodzinie Psychologiczna charakterystyka
Bardziej szczegółowoGrupa wsparcia - nowa forma pomocy psychologicznej? Katarzyna Konczelska
Grupa wsparcia - nowa forma pomocy psychologicznej? Katarzyna Konczelska k.konczelska@fripp.org.pl 1) W sytuacjach kryzysowych nie wszyscy potrzebują pomocy psychologicznej czy psychoterapii; 2) Ludzie
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Nauczanie wartości. Czym są wartości? Czy można nauczyć dziecko praktykować wartości? Dlaczego trzeba i jak uczyć wartości moralnych? Dwanaście najważniejszych wartości w praktyce. Prowadzący: mgr Małgorzata
Bardziej szczegółowoPrzemoc psychiczna wobec dzieci w sytuacjach okołorozwodowych. Bydgoszcz 08.10.2015r.
Przemoc psychiczna wobec dzieci w sytuacjach okołorozwodowych Bydgoszcz 08.10.2015r. Przemoc psychiczna Przemoc psychiczna to przewlekła, niefizyczna interakcja między dzieckiem i opiekunem, obejmująca
Bardziej szczegółowoWarsztaty grupowe z zakresu kluczowych umiejętności społeczno - zawodowych istotnych z punktu widzenia rynku pracy
Warsztaty grupowe z zakresu kluczowych umiejętności społeczno - zawodowych istotnych z punktu widzenia rynku pracy II ETAP AKTYWIZACJI MATERIAŁY DLA BENEFICJENTÓW/BENEFICJENTEK CO TO SĄ EMOCJE? EMOCJE
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE KOŃCOWE. z wykonania zadania publicznego. w okresie od 01.02 do 31.12
SPRAWOZDANIE KOŃCOWE z wykonania zadania publicznego Terapia i rehabilitacja osób uzależnionych od alkoholu i członków ich rodzin z terenu Gminy Andrychów (tytuł zadania publicznego) w okresie od 01.02
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ W PRACY PROFILAKTYCZNEJ
JAKOŚĆ W PRACY PROFILAKTYCZNEJ Jakość pracy profilaktycznej jakość ofert programowych jakość realizacji J Idea przewodnia na której opiera się działanie, określa sens i cel istnienia organizacji A K O
Bardziej szczegółowoGrupy psychoedukacyjno-wsparciowe oraz indywidualne wsparcie psychologiczno-terapeutyczne dla rozwodzących się rodziców
Grupy psychoedukacyjno-wsparciowe oraz indywidualne wsparcie psychologiczno-terapeutyczne dla rozwodzących się rodziców Karolina Budzik psycholog, psychoterapeuta, seksuolog kliniczny ul. Oleandrów 6,
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Kształtowanie postaw etycznych u dziecka Beata Szynalska-Skarżyńska Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 11 maja 2015 r. CZYM JEST ETYKA? Etyka, zgodnie z europejską tradycją,
Bardziej szczegółowoING to my wszyscy. A nasz cel to: wspieranie i inspirowanie ludzi do bycia o krok do przodu w życiu i w biznesie.
Pomarańczowy Kod ING to my wszyscy. A nasz cel to: wspieranie i inspirowanie ludzi do bycia o krok do przodu w życiu i w biznesie. Pomarańczowy Kod determinuje sposób, w jaki realizujemy powyższy cel określa
Bardziej szczegółowoPsychoterapia poznawczobehawioralna. chorobami somatycznymi. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Psychoterapia poznawczobehawioralna pacjentów z chorobami somatycznymi Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Chory somatycznie i jego sytuacja Poczucie zagrożenia Utrata kontroli Wyłączenie z ról społecznych
Bardziej szczegółowoPROJEKT SOCJALNY UZALEŻNIENIOM. Realizatorzy: Anna Osiewicz Aleksandra Zaborska Joanna Krzemińska Alicja Kowalska Joanna Trytek
PROJEKT SOCJALNY UZALEŻNIENIOM Realizatorzy: Anna Osiewicz Aleksandra Zaborska Joanna Krzemińska Alicja Kowalska Joanna Trytek 1. Opis problemu Rodzina winna zaspokajać potrzeby fizjologiczne jak i psychologiczne
Bardziej szczegółowoCele i zadania stawiane przed uczniem w ramach zajęć etyki.
Etyka w szkole podstawowej klasy IV VI (zajęcia międzyoddziałowe) Autor programu. Magdalena Środa, Program lekcji etyki. Szkoła podstawowa kl. IV VI. Dopuszczony do użytku przez MEN pod numerem DKW-4014-3/00
Bardziej szczegółowoRola psychologa w podmiotach leczniczych
Rola psychologa w podmiotach leczniczych Podstawowym celem działań podmiotów leczniczych było i jest zdrowie pacjentów. Ponieważ jednak zdrowie według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to stan cechujący
Bardziej szczegółowoSzkodliwy wpływ alkoholu na umysł młodego człowieka
Szkodliwy wpływ alkoholu na umysł młodego człowieka Wiek pierwszego zetknięcia się z alkoholem z roku na rok obniża się. Nieodwracalne zmiany w funkcjonowaniu, uszkodzenie procesów rozwojowych, problemy
Bardziej szczegółowoRealizacja programu terapeutycznego dla współuzależnionych autorstwa Mirosławy Kisiel, który podzielony jest na dwa etapy:
GRUPY WSPARCIA Grupa wsparcia dla osób współuzależnionych. Grupa spotyka się cyklicznie w środy od godz. 16.00 19.00. Realizacja programu terapeutycznego dla współuzależnionych autorstwa Mirosławy Kisiel,
Bardziej szczegółowoZNACZENIE BIOGRAFII EDUKACYJNEJ
ZNACZENIE BIOGRAFII EDUKACYJNEJ W EDUKACJI DOROSŁYCH GDYNIA. 10.06.2014 uwarunkowania rynkowe uwarunkowania behawioralne uwarunkowania społeczne CZŁOWIEK jego historia życia i historia uczenia się uwarunkowania
Bardziej szczegółowoCo to jest asertywność
ASERTYWNOŚĆ Co to jest asertywność To umiejętność, dzięki której ludzie otwarcie wyrażają swoje myśli, preferencje, uczucia, przekonania, poglądy, wartości, bez odczuwania wewnętrznego dyskomfortu i nie
Bardziej szczegółowow sprawie Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na rok 2018
Uchwała Nr XLII.230.2017 Rady Gminy w Białośliwiu z dnia 29 listopada 2017 w sprawie Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na rok 2018 Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990r.
Bardziej szczegółowoPROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE
PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE 1. Założenia programu: Program zajęć socjoterapeutycznych rozwijających kompetencje emocjonalno - społeczne jest jedną
Bardziej szczegółowoKATARZYNA POPICIU WYDAWNICTWO WAM
KATARZYNA ŻYCIEBOSOWSKA POPICIU WYDAWNICTWO WAM Zamiast wstępu Za każdym razem, kiedy zaczynasz pić, czuję się oszukana i porzucona. Na początku Twoich ciągów alkoholowych jestem na Ciebie wściekła o to,
Bardziej szczegółowoPsychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa. Michał Ziarko Poznań 2018/2019
Psychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa Michał Ziarko Poznań 2018/2019 Zmaganie się z krytycznymi wydarzeniami życiowymi w ujęciu interackycjnym Stres jako interakcja ujęcie fenomenologiczno
Bardziej szczegółowoTrudne rozmowy z rodziną o stanie pacjenta z podejrzeniem śmierci pnia mózgu
Trudne rozmowy z rodziną o stanie pacjenta z podejrzeniem śmierci pnia mózgu Na sposobie rozmowy o krytycznym, nie rokującym żadnej poprawy stanie pacjenta z jego rodziną odciska swoje piętno nasz osobisty
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAJĘĆ PROFILAKTYCZNYCH. Nie tak, jak u zbójców - dzieci Króla. program opracowany na podstawie książki Urszuli Marc pt. Nie tak, jak u zbójców
PROGRAM ZAJĘĆ PROFILAKTYCZNYCH Nie tak, jak u zbójców - dzieci Króla program opracowany na podstawie książki Urszuli Marc pt. Nie tak, jak u zbójców ZAJĘCIA I: Zbójecki chłopiec CELE: Nawiązanie kontaktu,
Bardziej szczegółowoZasady etyczne dotyczące relacji ludzi ze zwierzętami w badaniach naukowych. dr Beata Płonka
Zasady etyczne dotyczące relacji ludzi ze zwierzętami w badaniach naukowych dr Beata Płonka PRAWO I ETYKA Prawo europejskie: ocena etyczna jest obowiązkowym i nieodłącznym składnikiem doświadczeń na zwierzętach
Bardziej szczegółowoZADANIA EDUKACJI ELEMENTARNEJ
ZADANIA EDUKACJI ELEMENTARNEJ 1. Wspieranie dziecka w poznawaniu oraz wykorzystywaniu własnego potencjału rozwojowego i budowaniu pozytywnego obrazu własnego ja. 2. Tworzenie warunków umożliwiających dziecku
Bardziej szczegółowoEtyka kompromisu. Zbigniew Szawarski Komitet Bioetyki przy Prezydium PAN Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego -PZH z.szawarski@uw.edu.
Etyka kompromisu Zbigniew Szawarski Komitet Bioetyki przy Prezydium PAN Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego -PZH z.szawarski@uw.edu.pl 20.IX.2013 Struktura problemu Ład społeczny Konflikt Kompromis Ład
Bardziej szczegółowoSzanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm
Rodzeństwo dzieci niepełnosprawnych Szanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm Tłumaczenie: Psycholog - Dorota Fedorowska (Fundacja EDUCO) Czynniki obciążające rodziny posiadające niepełnosprawne dziecko Obciążenie
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ
PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ PRZY SPECJALNYM OŚRODKU SZKOLNO - WYCHOWAWCZYM W LESZNIE Podstawy prawne systemu wychowania Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Konwencja Praw Dziecka Deklaracja
Bardziej szczegółowoWsparcie społeczne. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Szeroko definiowane wsparcie społeczne to pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych (Saranson, 1982, za: Sęk, Cieślak, 2004), jako zaspokojenie potrzeb w
Bardziej szczegółowoSzkolenie. Szef najlepszego zespołu sprzedaży - Motywowanie pracowników. Strona szkolenia Terminy szkolenia Rejestracja na szkolenie Promocje
Szkolenie Szef najlepszego zespołu sprzedaży - Motywowanie pracowników Strona szkolenia Terminy szkolenia Rejestracja na szkolenie Promocje Opis szkolenia Jak zmotywować pracowników, by pracowali lepiej,
Bardziej szczegółowoPsychoterapeutyczne podstawy przeciwdziałania bezdomności - doświadczenia i działania na podstawie autorskiego programu IPRO (Integratywny Plan
Psychoterapeutyczne podstawy przeciwdziałania bezdomności - doświadczenia i działania na podstawie autorskiego programu IPRO (Integratywny Plan Rozwoju Osobistego 2007) Uzasadnienie dla psychoterapii w
Bardziej szczegółowoGMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2013
Załącznik do uchwały Nr III/7/11 Rady Gminy Ulan-Majorat z dnia 23 lutego 2011 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2013 1 I. WSTĘP Rodzina jest podstawowym i najważniejszym
Bardziej szczegółowoSpecyfika pracy z osobami bezrobotnym perspektywa psychologiczna
Specyfika pracy z osobami bezrobotnym perspektywa psychologiczna Anna Skuzińska Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Elblągu Plan wystąpienia Charakterystyka psychologiczna sytuacji bez
Bardziej szczegółowoNarzędzie pracy socjalnej nr 15 Wywiad z osobą uzależnioną od alkoholu 1 Przeznaczenie narzędzia:
Narzędzie pracy socjalnej nr 15 Wywiad z osobą uzależnioną od alkoholu 1 Przeznaczenie narzędzia: Etap I (1b) Ocena / Diagnoza (Pogłębienie wiedzy o sytuacji związanej z problemem osoby/ rodziny) Zastosowanie
Bardziej szczegółowoŁatwiej pomóc innym niż sobie
Łatwiej pomóc innym niż sobie Spośród wszystkich chorób nowotwory wywierają najsilniejszy wpływ na psychikę człowieka. Fazy przeżywania, adaptacji do choroby, ich kolejność i intensywność zależy od wielu
Bardziej szczegółowoZofia Sobolewska-Bała
Zofia Sobolewska-Bała Rok: 1999 Czasopismo: Terapia Uzależnienia i Współuzależnienia Numer: 6 Zakład lecznictwa odwykowego nie jest zobowiązany do przetrzymywania pacjenta, tylko pacjent jest zobowiązany
Bardziej szczegółowoOpis treści. Wstęp 13. Część pierwsza DEFICYT MIŁOŚCI JAKO PROBLEM BADAŃ W PEDAGOGICE 15. Wprowadzenie 17
Opis treści Wstęp 13 Część pierwsza DEFICYT MIŁOŚCI JAKO PROBLEM BADAŃ W PEDAGOGICE 15 Wprowadzenie 17 ROZDZIAŁ I Eksplikacja zjawisk deficytu miłości 19 1. Teoria potrzeb Abrahama H. Masłowa 19 2. Teorie
Bardziej szczegółowoWPŁYW ALKOHOLU NA ORGANIZM CZŁOWIEKA
RODZAJE ALKOHOLU alkohol metylowy (znany także pod nazwami spirytus drzewny i karbinol najprostszy, trujący dla człowieka związek organiczny z grupy alkoholi) ; alkohol etylowy (napój alkoholowy); gliceryna
Bardziej szczegółowoGENERATOR MYŚLI HUMANISTYCZNEJ
Autorka: Małgorzata Kacprzykowska ETYKA W GIMNAZJUM Temat (1): Czym jest etyka? Cele lekcji: - zapoznanie z przesłankami etycznego opisu rzeczywistości, - pobudzenie do refleksji etycznej. Normy wymagań
Bardziej szczegółowoZESPÓŁ SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH W KLESZCZOWIE. Liceum Ogólnokształcące Technikum Nowoczesnych Technologii PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA ETYKA
ZESPÓŁ SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH W KLESZCZOWIE Liceum Ogólnokształcące Technikum Nowoczesnych Technologii PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA ETYKA Realizowany przez nauczyciela etyki: Mgr Ewę Szczepaniak-Sieradzką
Bardziej szczegółowo12. Leczenie choroby alkoholowej zmiana tożsamości
W poprzednim odcinku opisaliśmy pierwsze kroki jakie powinien zrobić alkoholik decydujący się na powrót do normalnego życia. Zasadnicza sprawa jest odtrucie, czyli przerwanie picia pod kontrola lekarska.
Bardziej szczegółowoPokazujemy jak ratownictwo wygląda naprawdę
Lao tse, powiedział: Najlepsi przywódcy to tacy, których istnienia ludzie nie dostrzegają. Stopień niżej to tacy, których ludzie cenią i szanują. Potem tacy, których się boją; wreszcie tacy, których nienawidzą....
Bardziej szczegółowoIndywidualne wsparcie naczelną zasadą pracy z osobą z chorobą Alzheimera
Indywidualne wsparcie naczelną zasadą pracy z osobą z chorobą Alzheimera Wsparcie terapeutyczne ma na celu zachowanie zasobów osoby dotkniętej chorobą Alzheimera, możliwie najdłużej. W oparciu o testy
Bardziej szczegółowoZjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h. Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny 58 h
S t r o n a 1 Studiium Psychoterapiiii Uzalleżniień Harmonogram szkolleniia edycjja 2010/2011 II SEMESTR Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny
Bardziej szczegółowoTABELE. Tabela 1 Czy w miejscu Pana/i zamieszkania dostępność alkoholu jest:
1 TABELE Tabela 1 Czy w miejscu Pana/i zamieszkania dostępność alkoholu jest: Zdecydowanie łatwa 51 % Raczej łatwa 24 % Raczej trudna 16 % Zdecydowanie trudna 7 % Trudno powiedzieć 2 % Tabela 2 Czy Pana/i
Bardziej szczegółowoProgram profilaktyki Gimnazjum Nr 2 w Ciechanowie do realizacji w latach 2012/2015
Program profilaktyki Gimnazjum Nr 2 w Ciechanowie do realizacji w latach 2012/2015 Działania profilaktyczne to te, które stwarzają człowiekowi okazję do aktywnego uczestnictwa w gromadzeniu doświadczeń
Bardziej szczegółowoGRUPA WSPARCIA DLA RODZICÓW Odbiorcy: rodzice nastolatków z grup ryzyka, eksperymentujących ze środkami psychoaktywnymi i uzależnionych
GRUPA WSPARCIA DLA RODZICÓW Odbiorcy: rodzice nastolatków z grup ryzyka, eksperymentujących ze środkami psychoaktywnymi i uzależnionych Cel: przyjrzenie się kontaktowi rodzic dziecko oraz doskonalenie
Bardziej szczegółowo100 POWODÓW, DLA KTÓRYCH DZIECKO POWINNO BYĆ ASERTYWNE
100 POWODÓW, DLA KTÓRYCH DZIECKO POWINNO BYĆ ASERTYWNE 1. Żeby wiedziało, gdzie się kończy a gdzie zaczyna 2. Żeby wiedziało, co mu służy, a co szkodzi 3. Żeby potrafiło rozpoznać i nazwać swoje uczucia
Bardziej szczegółowoZasługujesz na szacunek! Bądź pewny siebie i asertywny.
Zasługujesz na szacunek! Bądź pewny siebie i asertywny. Obudź w sobie lwa Czy potrafisz domagać się tego, co Ci się należy? Czy umiesz powiedzieć "nie", kiedy masz do tego prawo? Czy Twoje opinie i pomysły
Bardziej szczegółowoDariusz Zwierzchowski
Dariusz Zwierzchowski Rok: 2003 Czasopismo: Świat Problemów Numer: 3 Terapia uzależnienia, prowadzona w Szpitalu Wojewódzkim w Morawicy, ma wieloletnią tradycję. Wraz z zapotrzebowaniem na leczenie odwykowe
Bardziej szczegółowoSzkolenie. Szef najlepszego zespołu sprzedaży - Kierowanie zespołem sprzedaży. Strona szkolenia Terminy szkolenia Rejestracja na szkolenie Promocje
Szkolenie Szef najlepszego zespołu sprzedaży - Kierowanie zespołem sprzedaży Strona szkolenia Terminy szkolenia Rejestracja na szkolenie Promocje Opis szkolenia Działania sprzedażowe i utrzymanie efektywności
Bardziej szczegółowoZjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h. Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny 58 h
S t r o n a 1 Studiium Psychoterapiiii Uzalleżniień Harmonogram szkolleniia edycjja 2013/2014 II SEMESTR Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny
Bardziej szczegółowoSzkolny Ośrodek Psychoterapii
Szkolny Ośrodek Psychoterapii Kiedy zgłosić się na psychoterapię? Gdy czujesz, że wszystko idzie nie tak jak chcesz i nie potrafisz tego zmienić. Podstawowym wskaźnikiem tego, że powinniśmy rozważyć psychoterapię
Bardziej szczegółowoDrogowskaz dla rodzin kontynuacja. Przeciwdziałanie przemocy wobec dzieci Projekt MOPR w Bytomiu i Policji
Drogowskaz dla rodzin kontynuacja Przeciwdziałanie przemocy wobec dzieci Projekt MOPR w Bytomiu i Policji PRZEMOC W RODZINIE jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające
Bardziej szczegółowoPROGRAM SZKOLENIA: PSYCHOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEZY PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI
PROGRAM SZKOLENIA: PSYCHOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEZY Tematy szkolenia PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI Wykład 2 godz. - Podejście do rozwoju psychicznego w kontekście
Bardziej szczegółowoJesper Juul. Zamiast wychowania O sile relacji z dzieckiem
Jesper Juul Zamiast wychowania O sile relacji z dzieckiem Dzieci od najmłodszych lat należy wciągać w proces zastanawiania się nad różnymi decyzjami i zadawania sobie pytań w rodzaju: Czego chcę? Na co
Bardziej szczegółowoProgram Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Gminie Kiełczygłów w 2009 r.
Załącznik do Uchwały Nr XIX/110/2009 z dnia 26 marca 2009r. Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Gminie Kiełczygłów w 2009 r. Podstawowym celem programu jest: 1. 1. Prowadzenie
Bardziej szczegółowo1 Uzależnienia jak ochronić siebie i bliskich Krzysztof Pilch
1 2 Spis treści Wprowadzenie......5 Rozdział I: Rodzaje uzależnień...... 7 Uzależnienia od substancji......8 Uzależnienia od czynności i zachowań.... 12 Cechy wspólne uzależnień.... 26 Rozdział II: Przyczyny
Bardziej szczegółowoPRAWA CZŁOWIEKA W BIOMEDYCYNIE. ks. Artur Aleksiejuk
PRAWA CZŁOWIEKA W BIOMEDYCYNIE ks. Artur Aleksiejuk Pojęcie praw człowieka Przez prawa człowieka rozumie się te prawa, które są bezpośrednio związane z naturą człowieka jako istoty rozumnej i wolnej (osoby)
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Kształtowanie postaw etycznych dziecka Małgorzata Dębowska Miasto Bełchatów 4 listopada 2009 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL Kształtowanie
Bardziej szczegółowoZmiana przekonań ograniczających. Opracowała Grażyna Gregorczyk
Zmiana przekonań ograniczających Opracowała Grażyna Gregorczyk Główny wpływ na nasze emocje mają nasze przekonania na temat zaistniałych faktów (np. przekonania na temat uprzedzenia do swojej osoby ze
Bardziej szczegółowoŻYWIOŁ WODY - ĆWICZENIA
Strona1 ŻYWIOŁ WODY - ĆWICZENIA Cz. III Aby uzyskać namacalny efekt oddziaływania energii Żywiołu Wody w Twoim życiu - jednocześnie korzystaj i z przygotowanych tu ćwiczeń i z opisu procesów nagranych
Bardziej szczegółowoPROCES GRUPOWY , Łódź Iwona Kania
PROCES GRUPOWY 19.0.2011, Łódź Iwona Kania Człowiek jest istotą nastawioną na bycie z innymi i jego życie w większości wiąże się z grupami. Pierwszą grupą, z jaką się styka, i w której się rozwija, jest
Bardziej szczegółowoDepresja a uzależnienia. Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień
Depresja a uzależnienia Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień Alkoholizm w chorobach afektywnych Badania NIMH* (1990) (uzależnienie + nadużywanie) Badania II Kliniki
Bardziej szczegółowoPewnym krokiem do szkoły, czyli wszystko, co trzeba wiedzieć na temat gotowości szkolnej.
Pewnym krokiem do szkoły, czyli wszystko, co trzeba wiedzieć na temat gotowości szkolnej. Gotowość szkolna- sylwetka dziecka dojrzałego i niedojrzałego do rozpoczęcia nauki w szkole Edukacja szkolna jest
Bardziej szczegółowoOsoba, która Ci przekazała tego ebooka, lubi Cię i chce, abyś poświęcał wiele uwagi swojemu rozwojowi osobistemu.
Osoba, która Ci przekazała tego ebooka, lubi Cię i chce, abyś poświęcał wiele uwagi swojemu rozwojowi osobistemu. Zależy jej na Twoim sukcesie, w każdej sferze życia. Im więcej szczęśliwych ludzi na świecie,
Bardziej szczegółowo