W ŚWIECIE MITÓW GRECKICH

Transkrypt

1 W ŚWIECIE MITÓW GRECKICH

2 mit opowieść o otaczającym ludzkość świecie, opisująca historię bogów, zjawisk paranormalnych, demonów, legendarnych bohaterów oraz historię stworzenia świata i człowieka. Próbowała ona wyjaśnić odwieczne zagadnienia dotyczące bytu ludzkiego, mistyki, życia i śmierci, dobra i zła, jak również istnienie zjawisk przyrody (np. pory roku, piorun). Z religiologicznego punktu widzenia mit, obok świętych ksiąg jest teologicznym uzasadnieniem przedmiotu wiary religijnej

3 Rodzaje mitów - kosmogoniczne o stworzeniu świata i kosmosu - teogoniczne o narodzinach i życiu bogów - kalendarzowe o podziale roku - antropogeniczne o stworzeniu człowieka - genealogiczne o rodach starożytnych - soteriologiczne o zbawieniu człowieka - eschatologiczne o życiu po śmierci człowieka - ajtiologiczne - o powstaniu tradycji

4 Funkcje mitów poznawcza poprzez mity ludzie starali się wyjaśnić niezrozumiałe dla nich zjawiska przyrody; światopoglądowa mity jako podstawa wierzeń religijnych; sakralna w mitologiach odnajdujemy wzorce rytualnych obrzędów oraz wskazówki, jak należy czcić bogów; literacka inspiracja dla twórców kolejnych epok; motywacyjna mity jako uzasadnienie ludzkiego losu.

5 Mitologia zbiór legend i podań o bogach i bohaterach, funkcjonujący w danej religii lub społeczności. Terminem tym określa się również naukę zajmującą się badaniem mitów.

6 Starożytna Grecja cywilizacja, która w starożytności rozwijała się w południowej części Półwyspu Bałkańskiego, na wyspach okolicznych mórz (Egejskiego, Jońskiego), wybrzeżach Azji Mniejszej, a później także w innych rejonach Morza Śródziemnego. Starożytna Grecja uważana jest za kolebkę cywilizacji zachodniej. Grecka kultura, sztuka, mitologia, filozofia, nauka zostały za pośrednictwem Rzymian przekazane Europie i wywierały na jej mieszkańców ogromny wpływ w różnych okresach dziejów.

7

8 BOGOWIE GRECCY

9 Zeus Syn Kronosa i Rei, naczelne bóstwo nieba i ziemi, bóg światłości, zsyłał deszcze, grzmoty i pioruny. Stał na straży porządku świata, sprawiedliwości, był opiekunem wszystkich plemion greckich, patronem każdego gospodarstwa rolnego. Jego atrybutami były złote pioruny, orzeł i tarcza zwana egidą.

10 Posejdon Syn Kronosa i Rei, brat Zeusa i Posejdona, bóg mórz, rzek, wysp i półwyspów, panował nad wszystkimi istotami żyjącymi w wodach morskich i lądowych. Jego władzy podlegali żeglarze wraz ze swoimi statkami. Atrybutem jego potęgi był trójząb, dzięki któremu wzniecane były burze morskie i powodowano trzęsienie ziemi. Głównym centrum kultu Posejdona była świątynia na Istmos, poświęcane mu były konie i delfiny.

11 Hades bóg świata podziemnego, syn Kronosa i Rei, brat Zeusa i Posejdona, panował wraz ze swoją żoną Persefoną nad duszami zmarłych, podziemnymi demonami. Atrybutami boga były drzewa cyprysowe i narcyzy, sadzone na grobach, oraz róg obfitości.

12 Hefajstos syn Zeusa i Hery, bóg ognia i sztuki kowalskiej, słynął z brzydoty i ułomności ( okulał, gdy został dwa razy zrzucony z Olimpu). Hefajstos wzniósł boskie pałace na Olimpie, stworzył tarczę dla Zeusa, trójząb dla Posejdona i zbroję dla Achillesa. Jego atrybuty to młot i kowadło.

13 Atena Córka Zeusa i Metis (Rozwagi). Bogini mądrości, rozwagi i wojny, opiekowała się rzemiosłem, życiem społecznym oraz pracami kobiecymi, zwłaszcza tkactwem. Atrybutami Ateny były: włócznia, hełm i tarcza, ulubioną rośliną oliwka, zwierzęciem sowa.

14 Afrodyta bogini miłości, zrodzona z fal morskich, ośrodkami jej kultu były m. in. Knidos, Pafos, Cypr. Mężem bogini był Hefajstos, którego nieustannie zdradzała z Aresem. Jej atrybutem były gołębie, róża i mirt.

15 Apollo syn Zeusa i Latony, bóg piękna i słońca, strzelając promieniami słonecznymi leczył choroby a także nagle zabijał ludzi. W Delfach, za pośrednictwem kapłanki Pytii, wieszczył przyszłość. Czczony był także jako bóg muzyki, poezji, sztuki i nauki, poświęcone mu były łabędź, jastrząb, kruk, laur, kołczan i łuk. Atrybuty: łuk i lira.

16 Hera Największa bogini olimpijska, siostra i żona Zeusa. Królowa nieba i ziemi, opiekowała się przede wszystkim kobietami zamężnymi i życiem rodzinnym. Jej atrybuty to paw, lilia, granat.

17 Hermes bóg sprytu i zręczności, boski posłaniec. Pełnił funkcję opiekuna dróg, heroldów, podróżnych, kupców, rzemieślników i złodziei. Czczono go na wiele sposobów, np. umieszczano na drogach słupy z jego popiersiem (tzw. hermy). Atrybutami Hermesa były: szeroki kapelusz, kaduceusz opleciony wężem oraz ozdobne skrzydełka u nóg i kapelusza.

18 Demeter - bogini ziemi uprawnej. Uczyła ludzkość sztuki siewu i orki, aby mogli zakończyć koczownicze istnienie.

19 Dedal i Ikar Jedną z legend kreteńskich jest mit o Dedalu i Ikarze. Dedal pochodził z Aten. Był on wybitnym rzemieślnikiem i artystą. Przebywał na Krecie, na dworze króla Minosa. Zbudował labirynt dla potwornego potomka króla, Minotaura, tworzył posągi i pożyteczne wynalazki. W końcu jednak zatęsknił za swoją ojczyzną i chciał do niej powrócić. Król Minos nie pozwalał na to, chcąc mieć tak wybitnego człowieka i wieloletniego powiernika sekretów państwowych obok siebie. Dedal mimo to postanowił wydostać się z Krety. Skonstruował dla siebie i swojego syna Ikara skrzydła z ptasich piór sklejonych woskiem. W ten sposób mieli opuścić miasto. Przed odlotem przestrzegł Ikara, aby ten trzymał się blisko niego. Nie można było lecieć ani zbyt wysoko, gdyż słońce roztopiłoby wosk, ani zbyt nisko, ponieważ wówczas pióra nasiąkną wilgocią od wody i staną się ciężkie. Ojciec z synem opuścili Kretę. Ikar, zachwycony tym, że leci, zapomniał o uwagach ojca i zaczął wzbijać się coraz wyżej. W końcu promienie słoneczne roztopiły wosk w jego skrzydłach i młodzieniec zginął, spadając na ziemię. Dedal, po długich poszukiwaniach, odnalazł ciało syna i pochował je.

20 Prometeusz Prometeusz był jednym z tytanów. Ulepił człowieka z gliny pomieszanej ze łzami. Duszę zaś zrobił z ognia niebiańskiego, który wykradł z rydwanu słońca. Człowiek Prometeusza był podobny do wizerunku bogów, ale słaby i bezradny. Dlatego tytan postanowił wykraść bogom Olimpu ogień i nauczyć człowieka używania go, rzemiosł, sztuk. Zeusowi nie podobały się poczynania Prometeusza. Namówił bogów do stworzenia drugiego człowieka pięknej i urokliwej Pandory, nazwanej tak, gdyż była darem od wszystkich bogów dla ludzi. Podejrzliwy Prometeusz nie przyjął Pandory mimo jej wdzięków. Ale jeden z jego lekkomyślnych braci, Epimeteusz, poślubił tę kobietę. Wkrótce Pandora namówiła męża do otwarcia sekretnej beczki, którą dali jej bogowie. Z puszki Pandory wydobyły się na świat wszystkie smutki, nieszczęścia, choroby, nędze. Prometeusz zemścił się na Zeusie. Zabił wołu, podzielił na dwie części i kazał Zeusowi losować, co będzie odtąd ofiarą dla bogów od ludzi. Zeus wybrał tłustszą część, w której, jak się okazało były same kości. Dla ludzi Prometeusz zostawił dobre mięso. Król bogów ukarał Prometeusza, przykuwając go do skał Kaukazu. Samotny i zniewolony cierpiał katusze, gdy każdego dnia przylatywał wygłodniały orzeł i wyjadał wątrobę, która każdej nocy odrastała Prometeuszowi. Prometeusz to symbol boga cierpiącego z miłości do ludzi.

21 Artemida Artemida - siostra Apolla, bardzo piękna. Była to królowa lasów i patronka myśliwych. Artemidę przedstawiano zwykle w krótkiej, niedbale przepasanej szacie, trzyma łuk, na plecach ma kołczan. We włosach bogini błyszczy diadem w kształcie półksiężyca.

22 Syzyf Syzyf był władcą pięknego Koryntu. Często bogowie zapraszali go na uczty boskie, ponieważ go lubili i mieli do niego słabość. Ten jednak zasłynął z plotkarstwa. Wykradał ambrozję i nektar, którymi częstował swoich przyjaciół na ziemi. Bogowie długo patrzyli przez palce na wyczyny Syzyfa. Jednak w końcu władca Koryntu zdradził ważną tajemnicę boską. Za karę musiał wtaczać ogromny głaz, który u szczytu ponownie się staczał.

23 Mit o Orfeuszu i Eurydyce Orfeusz był królem Tracji i śpiewakiem. Grał na lutni tak pięknie, że każdy, nawet dzikie zwierzęta podchodziły do niego żeby posłuchać. Miał on żonę Eurydykę nimfę drzewną. Była tak piękna, że każdy, kto na nią spojrzał od razu się zakochiwał. Tak się też stało z pewnym bartnikiem. Zobaczył ją raz w dolinie Tempe najpiękniejszej dolinie na świecie. Na łąkach kwiecistych Eurydyka wyglądała jeszcze piękniej. Zaczął ją goić. Eurydyka uciekała przed zakochanym mężczyzną. Wtedy stało się nieszczęście - ukąsiła ją żmija i nimfa umarła. Orfeusz był bardzo nieszczęśliwy. Przestał grać i śpiewać. Postanowił zrobić coś, na co nikt inny by się nie odważył postanowił pójść do podziemia. Zabrał ze sobą tylko swoją lutnię. Grał na niej tak pięknie, że Charon za darmo przewiózł go na drugi brzeg Styksu. Bez problemu przeszedł koło Cerbera, który nawet nie zaszczekał słysząc jego muzykę. Gdy stanął przed Hadesem nie przestał grać tylko zaczął błagać go by oddał mu żonę. Orfeusz grał tak pięknie, że nawet Erynie płakały. Hades zgodził się oddać Orfeuszowi Eurydykę. Postawił jednak warunek Orfeusz nie może się obejrzeć do tyłu. Wyruszyli, więc w długą wędrówkę. Pierwszy szedł Orfeusz, za nim Eurydyka, a ostatni podążał Hermes. Gdy byli już na samej górze Orfeusz obejrzał się za siebie i wtedy stracił Eurydykę na zawsze. Hermes zatrzymał jego żonę w podziemiach, a król Tracji sam wyszedł na powierzchnię. Chciał wrócić do podziemia po raz kolejny, ale go nie wpuszczono. Pewnej nocy smutny Orfeusz natknął się na dziki orszak bachiczny i obłąkane menady, które rozerwał jego ciał na strzępy. Muzy pozbierały jego ciało i pochowały u stóp Olimpu.

24 Mit o królu Midasie Słynący z nieprzebranych bogactw król Frygii - Midas, pragnął posiadać coraz więcej złota. Kiedy ludzie głodni prosili o pomoc, władca wyrzucał ich. Widząc chciwość Midasa Dionizos postanowił go ukarać. Kiedy król Midas zaglądał jak zwykle do swojego skarbca, zauważył przed sobą orszak Dionizosa. Bóg zapytał chciwego władcę, jakie ma życzenie. Król bez zastanowienia powiedział, że chciałby, aby to, czego dotknie, stało się złotem. Dionizos spełnił jego wolę i zniknął. Midas ucieszył się, ponieważ wszystko, co dotknął stało się złotem. Pomyślał, że jest najszczęśliwszym władcą świata. Długo chodził po komnatach i nie mógł się nacieszyć żółtym blaskiem kruszcu. Wreszcie poczuł głód i pragnienie. Gdy dotknął potraw, zmieniły się w twarde złoto, a wino zastygło w twardą strugę. Był bardzo głodny. Przerażony zaczął uciekać do widoku złota i przybywszy do świątyni zaczął prosić boga o litość. Dionizos powiedział mu, że zasłużył na karę, ale tym razem jeszcze mu wybaczy. Nakazał mu wykąpać się w rzece Paktolos i wtedy czar zniknie. Po krótkim czasie, kiedy przechodził po zielonych gajach doszedł do świątyni boga Apollina. Jednak Midas cały czas myślał o swoich bogactwach i dlatego nie zwracał uwagi na otaczające go piękno przyrody, ani też nie słyszał pięknych dźwięków harfy Apollina. Rozgniewał się bóg i powiedział Midasowi, że nie dla jego oślich uszu gra pieśni. Dlatego też na głowie króla wyrosły ośle uszy. Władca zawstydził się swojego wyglądu i od tego czasu chował się głęboko w lesie, żeby nikt go nie zobaczył. Ale poprzez szum drzew, skaczące wiewiórki, fruwające ptaki, wiatry i obłoki, wieść tą rozniosły po całym królestwie. Wszyscy dowiedzieli się, że król Midas ukochał złoto i był nieczuły na piękno muzyki.

25 Mit o Persefonie Za zgodą ojca boginii została porwana przez Hadesa, gdy wraz z towarzyszkami bawiła się na łące. Kiedy próbowała zerwać piękny kwiat narcyza, ziemia rozwarła się i pojawił się Hades w złotym rydwanie, uprowadzając ją do swego królestwa. Zrozpaczona Demeter przez dziewięć dni i nocy poszukiwała córki, aż w końcu poruszony jej cierpieniem Helios wyznał bogini prawdę. Rozzłoszczona Demeter opuściła Olimp i zabrała ziemi płodność. Zaniepokojony losem głodujących ludzi Zeus zgodził się zwrócić Demeter córkę, pod warunkiem że podczas pobytu w podziemiach nic nie spożyła. Świadom podstępu Hades poczęstował Persefonę przed odejściem owocem granatu. Ostatecznie Zeus zadecydował, że Persefona dziewięć miesięcy będzie spędzała z matką, zaś trzy z mężem. Kiedy Persefona powracała do matki nastawała wiosna, gdy wracała pod ziemię rozpoczynał się okres zimy. Jako pierwszy mit o porwaniu Persefony przytoczył Hezjod. Persefona zakochała się w młodym Adonisie i nie chciała zwrócić go Afrodycie. Ostatecznie wyrokiem Zeusa Adonis spędzał wraz z Persefoną trzecią część roku. Kult Persefony i Demeter był podstawą misteriów eleuzyjskich, w Atenach obchodzono na jej cześć misteria w okresie Antesteriów. Świątynie Persefony znajdowały się w Koryncie, Megarze, Sparcie, Lokroj i w południowej Italii. Przedstawiana była jako groźna, zasiadająca u boku męża władczyni podziemi, z pochodnią lub makiem w ręku.

26 ZWIĄZKI FRAZEOLOGICZNE 1. Syzyfowa praca - praca na daremno, nieprzynosząca efektu, bez skutku, niekończąca się; 2. Puszka Pandory - nieszczęścia, lęki, źródło niekończących się kłopotów 3. Ikarowy lot - postawa marzycielska, nieprzemyślane przedsięwzięcie, trudno osiągnięte marzenie; 4. Stajnia Augiasza - zaległy i trudny do sprzątnięcia bałagan, brud, brak ładu; 5. Męki Tantala - okrutne cierpienia; 6. Pięta Achillesa - słaby punkt, czułe miejsce; 7. Koń Trojański - podstęp, przebiegłość, spryt, ukryte niebezpieczeństwo, zaatakowanie od środka sił wroga; 8. Róg obfitości - niekończący się dobrobyt i szczęście; 9. Po nitce do kłębka - umiejętność, sposób wyjścia z trudnej sytuacji lub dojście do wyjścia; 10. Pod egidą - pod czyją obroną, opieką; 11. Ogień prometejski - stan życia, chwila, siła pobudzająca do życia, dająca moc i zdolności twórcze; 12. Prometeizm - poświęcenie swego życia dla innych, postawa etyczna, której zwolennicy działają na rzecz innych ludzi, odmiana buntu przeciw złu;

27