Pojadanie między posiłkami przyczyny i skutki
|
|
- Grażyna Kuczyńska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Pojadanie między posiłkami przyczyny i skutki Autorzy prezentacji Pracownicy Wydziału Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW: - dr inż. Danuta Gajewska z Zakładu Dietetyki, - dr inż. Marzena Jeżewska-Zychowicz z Zakładu Badań Konsumpcji. Wykład wygłoszony w ramach Wszechnicy Żywieniowej w SGGW w dn. 15 marca 2006 Zapis wykładu przygotowała mgr inż. Hanna Wysocka, autoryzowali wykładowcy. Definicje pojadania Pojadanie definiuje się najczęściej jako spożywanie żywności pomiędzy posiłkami głównymi, za które uznaje się: śniadanie, obiad i kolację. Posiłek stanowi żywność o pewnej strukturze, którą spożywa się na zimno (np. kanapka, sałatka) lub na gorąco w formie potraw składających się z kilku produktów. Inna definicja określa pojadanie jako spożywanie żywności bez uczucia głodu a posiłek określa jako żywność konsumowaną przez osobę odczuwającą głód. Z kolei prof. dr hab. Jadwiga Charzewska z Instytutu Żywności i Żywienia definiuje pojadanie jako spożywanie najprostszych (pod względem złożoności) produktów (np. jabłka, batony, lody, ciastka, chipsy spożywane razem z napojem lub bez) oraz napojów konsumowanych pojedynczo jak soki, słodkie napoje czy napoje mleczne). Najczęściej pojada się produkty bardzo smaczne, wyglądające apetycznie, o zróżnicowanej wartości odżywczej. Niektóre z nich można zakwalifikować do żywności typu junk food czyli śmieci lub fast food, które smakują, ale nie wnoszą większej wartości odżywczej. Pojadać zdarza się napewno wszystkim - najczęściej w domu, ale również w szkole, w pracy, na ulicy, w punktach gastronomicznych, a od pewnego czasu także w supermarketach - w specjalnie wydzielonych mini kafeteriach. Dlaczego pojadamy? Na to pytanie nikt nie potrafi podać pełnej odpowiedzi, ponieważ przyczyn pojadania jest bardzo dużo. Pojadanie jest odpowiedzią na pojawiającą się potrzebę. Żywność kojarzy się najczęściej z odczuwaniem głodu i pragnienia. Jeśli człowiek nie odczuwałby głodu, to najprawdopodobniej nie poszukiwałby żywności i nie zjadałby jej. Jednak żywność służy nie tylko do zaspakajania potrzeb fizjologicznych, jakimi są głód i pragnienie. Może również zaspakajać wiele innych potrzeb. Potrzeba jest pożądaniem czegoś, czego nam brakuje, a co jest niezbędne do zapewnienia warunków naszego rozwoju i funkcjonowania. Jeżeli odczuwamy pewien brak, to zazwyczaj pojawia się motywacja do zrobienia czegoś, aby ten brak zlikwidować lub wyrównać. Może wówczas powstać chęć spożycia żywności, co jest oczywiste wtedy, kiedy odczuwany jest głód lub pragnienie. Takie zachowania mogą pojawiać się także z innych powodów, np. z powodu braku bliskiej osoby. Niektórzy rekompensują ten brak pojadaniem smakołyków typu batoniki. Inni, próbują tę potrzebę zaspokoić we właściwy sposób, czyli poszukując bliskiej osoby. Bez względu na to, w jaki sposób zaspakajamy swoje potrzeby, należy uświadomić sobie fakt, że tylko pojawiająca się potrzeba może być powodem podjęcia jakiegoś działania.
2 Pojawia się wówczas motywacja i zaczynamy poszukiwać wartości, która zaspokoi odczuwany brak. Jakie zatem potrzeby wywołują chęć pojadania? Są to różne potrzeby, wśród których wyróżnia się 3 główne grupy, a klasyfikacja ta jest wynikiem uwzględnienia źródła ich pochodzenia: 1. Potrzeby biologiczne - ich źródłem jest organizm człowieka. 2. Potrzeby społeczne - ich źródłem jest otoczenie człowieka. 3. Potrzeby psychiczne - ich źródłem jest osobowość (psychika) człowieka. Potrzeby biologiczne Potrzeby biologiczne reprezentuje głód i pragnienie. Oczywistym jest to, że głód i pragnienie mogą być zaspokojone, jeśli tylko żywność jest dostępna. W przeciwnym wypadku człowiek zaczyna jej poszukiwać i zazwyczaj tę potrzebę zaspakaja. Potrzeby społeczne Potrzeby społeczne wynikają z życia wśród ludzi. Z jednymi jesteśmy związani bardziej, z innymi mniej. Wzajemnie na siebie oddziałujemy. Te właśnie osoby są często źródłem odczuwanych przez nas potrzeb, które można zaspakajać również poprzez żywność. Większość naszych zachowań żywieniowych ma w tle rodzinę. W domu rodzinnym uczyliśmy się posługiwać sztućcami, poznawaliśmy różne produkty żywnościowe, zjadaliśmy je wspólnie z bliskimi. Oprócz takiego bardzo pozytywnego oddziaływania, rodzina może mieć również negatywny wpływ na sferę zachowań żywieniowych człowieka. W rodzinie uczymy się traktować żywność w sposób bardzo emocjonalny. Znaczenie żywności w sensie wartości odżywczej staje się wówczas mniejsze, zaś w większym stopniu żywność staje się kategorią emocjonalną. Dzieje się tak, kiedy matka karmi dziecko. Wkłada w to dużo uczucia. Dziecku przygotowuje najlepsze, najsmaczniejsze jedzenie i dziecko zaczyna kojarzyć jedzenie z czymś miłym, przyjemnym, z bezpieczeństwem i ciepłem. Z perspektywy czasu okazuje się, że traktując żywność w taki właśnie emocjonalny sposób, zaczynamy wykorzystywać ją w sytuacjach nasyconych emocjami. A oto kilka przykładów wpływu otoczenia społecznego na podjęcie decyzji o zakupie i spożyciu żywności: * Widok osoby jedzącej zachęca do spożywania posiłku. * Widok żywności może być powodem, dla którego gotowi jesteśmy zjeść, mimo że nie odczuwamy głodu, a nawet mimo to, że przed chwilą zjedliśmy posiłek, który nas nasycił. * Jeśli znajdujemy się w sytuacji związanej z jedzeniem, np. przechodzimy obok piekarni i czujemy zapach świeżego pieczywa, znamy jego smak, to sytuacja ta może zachęcić nas do wejścia do piekarni i zakupu pieczywa. * Styl życia również decyduje o sposobie żywienia. Częsty brak czasu i pośpiech są przyczynami uniemożliwiającymi spożywanie prawidłowo skomponowanych posiłków. Z tych powodów ludzie korzystają z ofert restauracji typu fast food. * Środki masowego przekazu wywierają wpływ na nasze decyzje związane z wyborem produktów spożywczych. Dotyczy to zwłaszcza reklamy i osób szczególnie wrażliwych na bodźce zewnętrzne. Są też osoby skupiające uwagę głównie na bodźcach wewnętrznych czyli sygnałach płynących z wnętrza organizmu, takich jak np. głód i pojawiająca się chęć jedzenia. Osoby te w mniejszym stopniu reagują na oddziaływanie otoczenia, w tym również środków masowego przekazu. Rzadko kiedy uświadamiamy sobie, że żywność wykorzystujemy również do zaspakajania potrzeb społecznych. Potrzeby te najczęściej zaspakajane są bowiem w określony, właściwy sobie sposób, niezwiązany z żywnością. Można je jednak zaspakajać również poprzez żywność.
3 Do potrzeb społecznych, które mogą być powodem pojadania należą m.in.: potrzeba bezpieczeństwa, przynależności i miłości, szacunku i uznania, samoeralizacji. Potrzeba bezpieczeństwa Potrzeba ta wyraża się poczuciem stabilizacji, brakiem lęku. W sytuacji jakiegokolwiek zagrożenia zaburzona jest równowaga emocjonalna. Trudno jest wtedy dobrze funkcjonować. Również w sferze żywieniowej czujemy się bezpiecznie, jeśli jesteśmy pewni, że w domu mamy żywność lub, że posiadamy środki na jej zakup. Osoby, które doświadczyły braku żywności i nie mogły jej spożywać, twierdzą, że było to przeżycie bardzo trudne. Poczucie bezpieczeństwa w tym zakresie zapewnia świadomość, że realne jest spożycie następnego posiłku lub posiłków. Potrzeba przynależności i miłości Każdy człowiek chce być akceptowany przez innych. Odczuwa potrzebę przynależności do pewnej grupy i utożsamia się z jej wartościami. Zdarza się nawet, że zachowuje się wbrew sobie tylko dlatego, aby być w grupie. Chce również dawać uczucia i brać je od innych m.in. chce kochać i być kochanym. Jeśli potrzeby te nie są zaspakajane, to równowaga emocjonalna jest zaburzona i pojawiają się różne oznaki złego samopoczucia. Ten rodzaj potrzeb społecznych może być również zaspakajane przy udziale żywności, m.in. poprzez tradycje żywieniowe, kultywowanie obyczajów charakterystycznych dla rodziny, z której się wywodzimy. Można tu przytoczyć zjawisko gościnności i obyczaj częstowania gości posiłkiem. W ten sposób wyrażana i podkreślana jest potrzeba przynależności. Potrzeba szacunku i uznania Dla każdego człowieka bardzo ważne jest poczucie własnej wartości. Każdy chce być szanowany i poważany przez innych. Chce aby inni myśleli o nim pozytywnie, nawet jeśli on sam myśli o sobie krytycznie. W ocenie innych każdy chce wypadać możliwie jak najlepiej. Jeśli potrzeba szacunku i uznania nie jest zaspakajana, to nie czujemy się z tym dobrze. W sferze żywienia potrzebę szacunku i uznania można zaspokajać poprzez wspomniane już wcześniej zjawisko gościnności, jak również poprzez prezenty żywnościowe. Przygotowując potrawy na przyjęcie organizowane we własnym domu, gospodarze oczekują ze strony gości pozytywnych uwag, pochwał, które są wyrazem uznania dla ich kulinarnych umiejętności. Z kolei poprzez obdarowanie kogoś prezentem, np. czekoladkami, można wyrazić swój stosunek do tej osoby, wyrazić wdzięczność, szacunek itp. Potrzeba samourzeczywistnienia Każdy z nas ma jakieś swoje cele i chce je zrealizować. Ma też plany jak to osiągnąć. Pojawiające się przeszkody są przyczyną zaburzenia równowagi emocjonalnej. Rzadko kiedy próbujemy zaspakajać potrzebę samourzeczywistnienia poprzez żywność. Niemniej jednak niektóre osoby, dla których eksperymentowanie z żywnością jest źródłem satysfakcji, mogą w ten sposób, poprzez swoją kreatywność, zaspakajać tę potrzebę. Potrzeby psychiczne Potrzeby te są związane z osobowością człowieka. Brak możliwości zaspokojenia tych potrzeb prowadzi do zaburzeń w funkcjonowaniu psychiki. Mogą się wówczas pojawić takie stany jak lęk, niepokój, rozdrażnienie itp. Stres a pojadanie Stres pojawia się wtedy, kiedy nie możemy zaspokoić swoich potrzeb, zarówno biologicznych, społecznych jak i psychicznych. Stres można zdefiniować jako produkt uboczny niewłaściwego radzenia sobie z trudnościami. Jest zatem efektem pojawienia się trudności. Wszystkie sytuacje, zarówno pozytywne jak i negatywne, do których trzeba się dostosować są stresujące. Najczęściej myśli
4 się o stresie w kategoriach negatywnych i traktuje jako coś złego, coś co nie powinno mieć miejsca. Taki stres oczywiście istnieje. Należy jednak pamiętać o tym, że istnieje również stres pozytywny, który motywuje do działania. Źródłem stresu może być: - frustracja, wynikająca z niezaspokojenia potrzeb społecznych, braku zadowolenia, upośledzenia, samotności, poczucia winy; - konflikt, wynikający z trudności pogodzenia dwóch i więcej potrzeb, np. potrzeby szacunku i bezpieczeństwa - brak środków finansowych, niepozwalający na zakup żywności, którą jedna osoba chciałaby zaproponować do spożycia innej osobie jako wyraz swojego do niej szacunku; przymus, który może odnosić się do osiąganych celów czy określonych zachowań, np. wynikający z oczekiwań otoczenia społecznego, m.in. rodziców, przełożonych, kolegów etc. Stres jest sytuacją, której coraz częściej towarzyszą zachowania żywieniowe, a żywność traktowana jest jako rodzaj środka odstresowującego. Wynika to ze stereotypowego myślenia o żywności jako środku eliminującym stres: denerwuję się jem stres mija. W zasadzie badania naukowe tego nie potwierdzają, choć jest wiele obserwacji, które wskazują na występowanie takich właśnie zachowań. Jak dotąd nie udało się jednak opisać relacji między stresem a pojadaniem. W takich sytuacjach nie każda osoba sięga po żywność i próbuje ją wykorzystać jako środek rozładowujący stres. Zachowania takie zależą od indywidualnej podatności na stres. Jedni są podatni bardziej, inni mniej. Wpływa to na ich zachowania żywieniowe. W literaturze specjalistycznej wyróżnia się 3 typy konsumentów o charakterystycznych zachowaniach w sferze żywności i żywienia, zwłaszcza zachowaniach ujawniających się w sytuacjach stresowych. Są to konsumenci restrykcyjni, emocjonalni oraz pozostali. Konsumenci restrykcyjni Są to osoby, które kontrolują lub ograniczają spożycie w celu utrzymania lub redukcji masy ciała. Kontrolują nawet myślenie o żywności. Każde działanie związane z żywnością oceniają pod kątem efektu, jakie przyniesie dla ich ciała, dla ich organizmu. W trudnych sytuacjach mają jednak kłopoty w sferze zachowań żywieniowych, co przejawia się nadmiernym jedzeniem. Bardzo często mają wówczas poczucie winy. Ich własna samokontrola nie jest bowiem skuteczna - zaczynają jeść, mimo iż nie chcą tego czynić. Poczucie winy jest doznaniem przykrym i dlatego, chcąc uczucie to wyeliminować często znowu sięgają po kolejną porcję żywności. Konsumenci emocjonalni Są bardzo podobni do konsumentów restrykcyjnych. Jedyną różnicą jest to, iż nie zwracają uwagi na efekt swoich zachowań, czyli nie traktują żywności jako źródła dodatkowych kalorii, a w konsekwencji dodatkowych kilogramów. Nie mniej jednak ich osobowość jest bardzo emocjonalna. W związku z tym również żywność traktują w kategoriach emocjonalnych. Jeśli produkt lub potrawa wydaje im się smaczna, to doznania te są dostatecznym bodźcem do jedzenia. Zaczynają zatem jeść. Konsumenci pozostali Zalicza się do nich osoby, które w mniejszym stopniu podatne są na oddziaływanie czynników związanych z emocjami, stąd ich zachowania żywieniowe są konsekwencją innych czynników, w tym przyzwyczajeń, świadomości żywieniowej etc. Nawet jednak ci konsumenci, którzy zazwyczaj nie są podatni na oddziaływania emocjonalne, w pewnych sytuacjach swoje zachowania żywieniowe uzależniają od emocji. Oczywistym przykładem dużego stresu jest stres przed egzaminem. Można wówczas obserwować zachowania żywieniowe w zależności od tego jak odległy jest termin egzaminu.
5 I tak, kiedy termin jest jeszcze odległy, osoba ucząca się zazwyczaj bardzo chętnie sięga po żywność, gdyż żywność trochę uspakaja i motywuje do działania. Im bliższy jest termin egzaminu, tym mniejsza jest chęć do jedzenia. Dowodzi to, że duży stres eliminuje chęć pojadania. Nawiązując zarówno do oddziaływania otoczenia społecznego, jak i do psychiki człowieka, należy powiedzieć, że powodów pojadania jest bardzo dużo. Poczynając od powodów czysto biologicznych, związanych z głodem i pragnieniem można też wymienić szereg innych, m.in. związanych z cechami żywności. Żywność służy do tego aby kontaktować się z innymi osobami. Jest narzędziem oddziaływania na inne osoby. Jeśli kogoś lubimy, to chętnie proponujemy mu spotkanie wraz z konsumpcją żywności. Jeśli kogoś nie lubimy, to takiej propozycji nie składamy. Przykładem tego, jak bez słów a poprzez żywność można wyrazić swój stosunek do człowieka jest przykład czarnej polewki, o której Mickiewicz pisze w Panu Tadeuszu. Oczywiście, obecnie raczej nie korzystamy z takiej mowy symbolicznej, nie mniej jednak żywność nadal, czy chcemy tego czy nie chcemy, służy nam do utrzymania kontaktów międzyludzkich wyraża te kontakty. Żywność jako środek zapewniający bezpieczeństwo jest dla niektórych powodem pojadania. Jest również środkiem zmniejszającym lub eliminującym różne stany psychiczne takie jak nuda, napięcie, stres. Nie wszyscy jednak tak samo wykorzystują żywność w określonych, podobnych sytuacjach. Czy ważne jest zatem z jakich powodów pojadamy? Tak, to może być ważne. Jeśli pojadamy z powodu głodu, to nie stanowi to problemu organizm potrzebuje składników odżywczych. Jeśli jednak pojadamy z innych powodów, a skutki pojadania przeszkadzają nam, to trzeba wnikliwie przeanalizować, co może być tego powodem. Jeśli przyczyna tkwi w otoczeniu społecznym, to może warto coś w tym otoczeniu zmienić. Najprostszą metodą może być tzw. wygaszanie. Jest to metoda psychoterapeutyczna, polegająca na próbie wyeliminowania tych bodźców zewnętrznych, które skłaniają nas do jedzenia. I tak dla przykładu, jeśli nie można oprzeć się zapachowi świeżego pieczywa i przechodząc obok piekarni nie można powstrzymać się przed wstąpieniem i zakupem, to trzeba wybrać inną drogę, tak, aby nie przechodzić obok piekarni i nie narażać się na taką pokusę. Jeśli przyczyną pojadania są powody psychiczne, jeśli nie umiemy właściwie reagować na stres, a sięgamy po żywność, to wówczas trzeba nauczyć się skutecznych sposobów rozwiązywania takich trudnych sytuacji. Powodów pojadania jest zatem wiele i dlatego tak trudno jest wyeliminować pojadanie ze swoich zachowań. Nie należy przez to rozumieć, że z pojadania trzeba całkowicie zrezygnować absolutnie nie. A jaki wpływ na nasze zdrowie ma pojadanie? Pojadanie należy rozpatrywać w różnych kategoriach, w zależności od grupy osób pojadających. Szczególnie często pomiędzy posiłkami pojadają dzieci. W przypadku tej grupy populacyjnej mogą z tego płynąć pewne korzyści. Jak wynika z badań, około 15 % wapnia i 5 % witaminy C może pochodzić z pojadania, ale pod warunkiem, że do diety zostaną wprowadzone odpowiednie produkty. Jeśli będą to tylko produkty typu junk food, to wraz z nimi dostarczana będzie duża ilość cukru, tłuszczu i nasyconych kwasów tłuszczowych. Jak wiadomo są to składniki, które spożywane w nadmiarze mają negatywny wpływ na zdrowie człowieka. W Europie, 20 % całkowitej energii diety dzieci pochodzi właśnie z pojadania, zaś
6 w Stanach Zjednoczonych aż 30 %. Niestety, im więcej energii pochodzi z pojadania, tym większe jest ryzyko nadmiarów masy ciała i otyłości. Dosyć często pojada też młodzież. Jest to grupa, która intensywnie rośnie i dojrzewa, wobec czego ma wysokie zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze. Pojadanie produktów o wysokiej wartości odżywczej będzie zatem uzupełniało dietę w niezbędne składniki, takie jak np. wapń, żelazo czy magnez. W żywieniu młodzieży często obserwuje się niedobory tych składników. Oczywiście, pojadają też dorośli. Osoby aktywne zawodowo z reguły w ten sposób uzupełniają swoje rezerwy węglowodanowe. Ma to swoje pozytywne strony, ponieważ przy długich przerwach między posiłkami zapobiega spadkom glikemii. Może też być dobrym uzupełnieniem diety w cenne składniki, takie jak np. witaminy, związki mineralne bądź błonnik pokarmowy. Jednak zbyt częste pojadanie, zwłaszcza jeśli będą to tylko słodycze, prowadzi do nadmiernej masy ciała, co potem dosyć trudno zredukować. Oczywiście, pojadają również osoby starsze. Tymczasem, wraz z wiekiem zmniejsza się zapotrzebowanie na energię, mniejsza jest także aktywność fizyczna. I tak dla przykładu: dzieci w wieku 0-6 miesięcy potrzebują ok. 108 kcal/kg masy ciała, a osoby powyżej 50 lattylko do 30 kcal/kg mc. Z drugiej zaś strony u osób starszych obserwuje się pogorszenie wchłaniania niektórych składników mineralnych i witamin, stąd pojadanie produktów o wysokiej wartości odżywczej może stanowić cenne źródło najbardziej deficytowych składników. Czy liczba posiłków spożywanych w ciągu dnia wpływa na nasze zdrowie? Jest to pytanie bez jednoznacznej odpowiedzi. Pierwszymi badaniami, które zapoczątkowały rozpatrywanie tego zagadnienia były badania Jenkinsa z 1989 roku. Porównywano w nich dwie grupy zdrowych dorosłych osób: pierwsza - spożywała 3 duże posiłki dziennie, druga - 17 małych. Obserwacje trwały krótko 2 tygodnie. Stwierdzono wówczas, że grupa osób pojadających miała mniejsze stężenie cholesterolu całkowitego i frakcji LDL oraz mniejsze stężenie insuliny we krwi. Nie zmieniło się natomiast stężenie glukozy. Z kolei prof. Mattson w artykule opublikowanym w roku 2005 w czasopiśmie Lancet uważa, że nie ma naukowego uzasadnienia, aby zalecać częste spożywanie posiłków małych objętościowo. Twierdzi on bowiem, że nie ma przekonywujących dowodów, że jest to zdrowsze niż spożywanie większych posiłkówz mniejszą częstotliwością. Do tego stwierdzenia należy jednak dodać komentarz. Otóż, odnosi się ono do populacji amerykańskiej, a jest to populacja bardzo zróżnicowana o różnych rasach, kulturach, zwyczajach żywieniowych. Z tego względu badając tak zróżnicowaną populację nie można uzyskać jednoznacznych wyników. Natomiast na konferencji w Mougins we Francji jednoznacznie stwierdzono, że większa ilość posiłków w diecie ma pozytywny efekt na wybrane parametry stanu zdrowia człowieka. Do takiego wniosku doszło 15 obradujących ekspertów, którzy opracowali wytyczne dotyczące częstości spożywania posiłków. Z kolei, prof. Rossner zwraca uwagę, że zwiększenie liczby posiłków w diecie osób z nadwagą bądź otyłością może prowadzić do nadmiernego spożycia energii i składników niekorzystnych dla zdrowia oraz do pogłębienia istniejących, wręcz patologicznych, zachowań żywieniowych. Przykładem takiego zachowania może być tzw. Syndrom nocnego objadania się, którego efektem jest anoreksja w ciągu dnia, zmęczenie i bezsenność. Ciekawe są też wyniki badań przeprowadzonych wśród muzułmanów w okresie Ramadanu. Podczas tego miesięcznego postu muzułmanie w ciągu dnia nie jedzą nic, a wieczorami objadają się. Wyniki badań wykazały, że po zakończeniu postu zwiększyło się u nich stężenie cholesterolu frakcji HDL czyli dobrego. Zmniejszyło się natomiast stężenie
7 cholesterolu frakcji LDL czyli złego. Zmniejszyła się również agregacja płytek krwi. W tym przypadku ograniczenie liczby posiłków dało efekt pozytywny. W innych badaniach porównywano 2 grupy szczupłych dorosłych mężczyzn, którzy spożywali śniadanie albo w jednym zwyczajowym posiłku albo w 5 małych izokalorycznych porcjach. Porównując te grupy, okazało się, że osoby zjadające śniadanie w 5 porcjach lepiej kontrolowały apetyt a w związku z tym również spożycie energii. Przejawiało się to w tym, iż osoby zjadające śniadanie w jednej dużej porcji, zjadały na lunch więcej niż osoby spożywające śniadanie w kilku mniejszych porcjach. Bardzo ciekawe wyniki uzyskano również w badaniach francuskich, w których 2 grupy dorosłych mężczyzn zamieniono zwyczajami żywieniowymi. pierwszą grupę stanowili tzw. podwieczorkowcy czyli osoby mające zwyczaj jadania podwieczorków. Osobom tym zalecono zrezygnowanie z tych posiłków. Drugą grupę stanowili mężczyźni, którzy dotychczas nie jadali podwieczorków, a w badaniach wprowadzili je do swoich codziennych jadłospisów. Okazało się, że wśród osób, które zrezygnowały z podwieczorków stwierdzono dosyć znaczny przyrost masy ciała - średnio o 640 g. Nie stwierdzono u nich istotnych zmian parametrów biochemicznych. Speechly i wsp. [1999] uważają, że rozłożenie racji pokarmowej na większą liczbę posiłków pozwala na lepszą kontrolę apetytu w ciągu całego dnia. Czynnikami, które kontrolują apetyt są m.in.: tempo opróżniania żołądka, stężenie glukozy i poziom niektórych hormonów (np. insulina, leptyna, grelina). Wiele badań przeprowadzono też na zwierzętach. I tak dla przykładu, ciekawe wyniki uzyskano na szczurach. Jedną grupę szczurów karmiono w cyklu dzień jedzenia, dzień głodu. Drugą grupę karmiono ad libitum czyli do woli. Okazało się, że czas życia szczurów, którym ograniczano jedzenie był o 30% dłuższy niż szczurów jedzących do woli. Wyniki wielu innych badań na zwierzętach pozwalają na wyciągnięcie wniosku, że zmniejszenie liczby posiłków wpływa raczej pozytywnie na: poprawę metabolizmu glukozy, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, poprawę adaptacji na stres w obrębie układu sercowonaczyniowego, zwiększenie odporności na choroby nowotworowe oraz neurodegeneracyjne. Są to jednak wyniki badań przeprowadzone na zwierzętach, które nie zawsze można bezpośrednio przenieść na organizm człowieka. Co zatem pojadać? Czy w nowej piramidzie zdrowego żywienia jest miejsce na pojadanie? Oczywiście jest, przy czym najlepszym przykładem produktów, które warto pojadać jest piramida żywności funkcjonalnej. Wszystkie produkty umieszczone na poszczególnych piętrach tej piramidy warto zastosować w swojej diecie. Żywność funkcjonalna ma bowiem właściwości prozdrowotne. Tak więc do pojadania polecane są warzywa, owoce, produkty zbożowe z pełnego ziarna, napoje mleczne, czarna i zielona herbata, kakao itp. Pozwoli to uzupełnić dietę w takie składniki jak witaminy, sole mineralne, przeciwutleniacze (antyoksydanty), błonnik pokarmowy. Wiąże się z tym lepsza kontrola apetytu, gdyż zmniejsza się ilość pożywienia zjadanego na główne posiłki. Przy większej liczbie posiłków nie ma stanów hipoglikemii oraz wyczerpania zapasów glukozy i energii, węglowodany są szybko dostępne. Z drugiej jednak strony należy pamiętać o niebezpieczeństwach wynikających z nadmiernego pojadania - m.in. o tym, że: - nadmierne spożywanie energii niesie ze sobą ryzyko nadwagi i otyłości; - nadmierne pojadanie produktów obfitujących w tłuszcz, kwasy tłuszczowe nasycone i cholesterol oraz izomery trans kwasów tłuszczowych nienasyconych niesie ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego; - nadmierne spożycie cukrów prostych to ryzyko próchnicy, cukrzycy, podwyższonego stężenia triglicerydów;
8 - nadmierne spożycie sodu to ryzyko nadciśnienia tętniczego. Stanowisko żywieniowców w tej sprawie jest następujące: częste spożywanie posiłków może być korzystne dla zdrowia, pod warunkiem, że będzie to inteligentny wybór produktów. Wybierajmy zatem: 1. owoce, warzywa, soki warzywne i nieklarowane soki owocowe, ponieważ zawierają błonnik pokarmowy, witaminy, składniki mineralne oraz antyoksydanty. 2. produkty mleczne, ponieważ są bogate w wapń, białko i witaminy 3. produkty zbożowe z całego ziarna, bogate w błonnik pokarmowy, witaminy z grupy B i składniki mineralne. 4. orzechy i nasiona są bogate w błonnik pokarmowy, witaminy i składniki mineralne, ale zawierają bardzo dużo tłuszczu, choć jest to tłuszcz nienasycony. Niestety, często są spożywane w niewłaściwej postaci, np. jako solone czy w polewie czekoladowej. Wymienione poniżej orzechy i nasiona są cenne, ponieważ zawierają m.in.: - orzechy arachidowe: magnez, witaminę B 3 (niacynę), tryptofan (aminokwas będący prekursorem serotoniny odpowiadającej za nasz dobry nastrój); - orzechy nerkowca: miedź, magnez, tryptofan; - orzechy włoskie: kwasy tłuszczowe z rodziny Ω-3, magnez, miedź; - nasiona lnu: kwasy tłuszczowe z rodziny Ω-3, magnez; - ziarno sezamu: miedź, magnez, wapń, tryptofan, - nasiona słonecznika: witaminę E i B 1, mangan, magnez, miedź, tryptofan, selen, - nasiona dyni: magnez, mangan, fosfor, żelazo, miedź oraz tryptofan. Można też pojadać gorzką czekoladę z uwagi na obecne w niej związki polifenolowe związki o charakterze przeciwutleniaczy (antyoksydantów). Badania przeprowadzone w 2005 r. pokazały wpływ spożywania czarnej czekolady na parametry gospodarki lipidowej (cholesterol ogółem i HDL) oraz ciśnienie tętnicze krwi. Osoby z nadciśnieniem, podzielone na dwie grupy, przez 2 tygodnie otrzymywały czekoladę białą lub czarną. Stwierdzono, że tylko czekolada czarna powodowała obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego i obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Zaleca się zatem czarną czekoladę, ale w umiarkowanych ilościach czyli nie więcej niż 30 g dziennie (1/3 tabliczki). Warto też samemu komponować przysmaki do pojadania łącząc ze sobą różnego rodzaju produkty, wybierając te o wysokiej wartości odżywczej i zawierające składniki, których z reguły nam brakuje. Zasady racjonalnego pojadania 1. Przemyślane zakupy. Zakupy powinny być przemyślane, celowe, bez gromadzenia w domu zapasów słodyczy i innych produktów do pojadania. Przechowywane w domu mogą stanowić dużą pokusę. Trzeba też czytać informację o wartości odżywczej kupowanych produktów. Producenci mają obowiązek podawania takich informacji na opakowaniach. Niestety, niewiele osób czyta te napisy. Często też, bardziej do zakupu zachęca atrakcyjne opakowanie niż wartość odżywcza produktu. 2.Dobrze mieć w domu produkty, które można pojadać, jeśli przyjdzie na to ochota i po które można sięgnąć nie obawiając się o to, że zjadany jest tylko cukier i tłuszcz. Godne polecenia są zatem obrane i pokrojone warzywa bądź owoce takie jak np. kalarepka, marchewka, ogórek, pomidor, jabłka, melon. Wiele osób chętnie sięgnie po takie przekąski, jeśli będą pod ręką i to już gotowe do zjedzenia. 3. Koniecznie też trzeba dawać dobry przykład dzieciom.
9 To przecież od rodziców dzieci czerpią wzorce żywieniowe. To właśnie w domu rodzinnym kształtują się ich nawyki żywieniowe. Cechy produktu doskonałego do pojadania Na Kongresie w Mougins w 2004 roku grupa ekspertów pracująca nad zagadnieniem wpływu częstości spożywania posiłków na zdrowie człowieka określiła cechy produktu doskonałego do pojadania. A oto one: 1. Powinien być niskokaloryczny, niskotłuszczowy, o niskim ładunku glikemicznym, choć może być bogaty w węglowodany, ale węglowodany złożone, o dużej zawartości błonnika pokarmowego. 2. Nie musi być bogaty w białko, ponieważ według zaleceń żywieniowych białka powinny dostarczać posiłki główne. 3. Powinien być spożywany podczas głodu, przy czym głód określany jest na podstawie pomiaru stężenia glukozy i insuliny we krwi, co w praktyce jest raczej niewykonalne. 4. Nie powinien hamować apetytu w stosunku do posiłku głównego (obiadu, kolacji). 5. Powinien być smakowo atrakcyjny, może być stały lub płynny. 6. W jednym zestawie możliwe jest łączenie najwyżej 2 produktów. Na stronach internetowych dotyczących pojadania znajduje się wiele ciekawych pomysłów na bardzo atrakcyjne potrawy o cechach produktu doskonałego do pojadania. Takim przykładem mogą być lody bananowe przyrządzone z zamrożonych i zmiksowanych bananów. Na zakończenie warto przypomnieć stwierdzenie Hipokratesa ojca medycyny, iż żywność może być naszym lekarstwem Ankieta dotycząca restrykcyjnego jedzenia Skala jedzenia restrykcyjnego (Polivy J., Herman C.P. (1983) Breaking the diet habit: The natural weight alternative. New York: Basic books) 1. Jak często się odchudzasz? Nigdy 0 pkt Rzadko 1 pkt Czasami 2 pkt Często 3 pkt Stale 4 pkt 2. Ile kilogramów udało Ci się zrzucić w ciągu miesiąca? (podaj największą liczbę) 0-2 kg 0 pkt 2,1 4,3 kg 1 pkt 4,4 6,6 kg 2 pkt 6,7 8,9 kg 3 pkt 9 kg i więcej 4 pkt 3. Ile kilogramów udało Ci się utyć w ciągu tygodnia? (podaj największą liczbę) 0,45 kg 0 pkt 0,46-0,99 kg 1 pkt 1-1,4 kg 2 pkt 1,5 2,2 kg 3 pkt 2,3 kg i więcej 4 pkt 4. Jakim zmianom ulega masa Twojego ciała w ciągu typowego tygodnia? 0,45 kg 0 pkt 0,46-0,99 kg 1 pkt 1-1,4 kg 2 pkt 1,5 2,2 kg 3 pkt
10 2,3 kg i więcej 4 pkt 5. Jaki wpływ na Twoje życie wywarłaby zmiana masy ciała na poziomie dwóch kilogramów? Żaden 0 pkt Nieznaczny 1 pkt Umiarkowany 2 pkt Silny 3 pkt 6. Jak często się zdarza, że w obecności innych ludzi jesz umiarkowanie, a w samotności jesz znacznie więcej? Nigdy 0 pkt Rzadko 1 pkt Często 2 pkt Zawsze 3 pkt 7. Czy jedzenie i myślenie o nim zajmuje Ci zbyt wiele czasu? Nigdy 0 pkt Rzadko 1 pkt Często 2 pkt Zawsze 3 pkt 8. Czy kiedy się objesz, masz poczucie winy? Nigdy 0 pkt Rzadko 1 pkt Często 2 pkt Zawsze 3 pkt 9. Czy zdajesz sobie sprawę z tego co jesz? Nie 0 pkt W niewielkim stopniu 1 pkt W umiarkowanym stopniu 2 pkt Zawsze 3 pkt 10. O ile Twoja masa ciała była większa od masy upragnionej, w okresie, kiedy ważyłeś(aś) najwięcej? 0-0,9 kg 0 pkt 1-2,5 kg 1 pkt 2,6-4,9 kg 2 pkt 5 8,9 kg 3 pkt 9 kg i więcej 4 pkt Im wyższy wynik uzyskasz, tym bardziej restrykcyjnie postępujesz w sferze żywienia Piśmiennictwo u autorów Pytania słuchaczy 1. Wyniki przedstawionych tutaj badań wykazały, że u szczupłych mężczyzn, którzy zrezygnowali z podwieczorków zaobserwowano wzrost masy ciała. Dlaczego? dr Danuta Gajewska: Rezygnacja z podwieczorków spowodowała, że badani mężczyźni zjadali większą kolację. Podczas kolacji w mniejszym stopniu kontrolowali apetyt. Jest to dowodem potwierdzającym, że im większa liczba posiłków w diecie, tym łatwiejsza kontrola apetytu. Trzy posiłki zjadane w ciągu dnia będą objętościowo duże. Im więcej posiłków, tym wielkość posiłków jest mniejsza. 2. Czy żucie gumy wpływa na apetyt? dr Danuta Gajewska: Żucie gumy ma za zadanie zmienić w jamie ustnej kwasowość (określaną przez wskaźnik ph). Chroni to zęby przed próchnicą. Żucie gumy pobudza jednak ślinianki do wydzielania śliny, co może potęgować uczucie głodu. Słuchaczka: Gumę żuję około 20 minut i pod koniec żucia odczuwam silny głód.
11 dr Marzena Jeżewska-Zychowicz: Żucie gumy można zaproponować osobom, które nie potrafią kontrolować swoich reakcji związanych z żywnością. Są to osoby, które jedzą, gdyż chcą żuć. Żuciem chcą zająć swoją uwagę. Guma daje możliwość przeżuwania,, nie dając dodatkowych ilości kalorii. Jeśli ktoś ma silną potrzebę żucia, to wtedy można polecać żucie gumy, mimo iż być może potęguje ona apetyt. Tym samym żucie gumy odwleka moment spożycia żywności czyli wydłuża czas między posiłkami. Może to być ważne dla osób, które mają silną potrzebę jedzenia, bez odczuwania głodu. Takim osobom wyznacza się treningi wydłużania przerw między posiłkami, począwszy np. od 5 minut. Taki trening buduje kontrolę jedzenia.
ZDROWE ODŻYWIANIE A SŁODYCZE
ZDROWE ODŻYWIANIE A SŁODYCZE Diana Fydryk SKN Zdrowia Publicznego sekcja Promocja Zdrowia 13.11.2014r. ZDROWE ODŻYWIANIE SŁODYCZE Gotowe produkty spożywcze o słodkim smaku i zazwyczaj o stałej konsystencji,
Bardziej szczegółowoŻywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie
Warsztaty żywieniowe Żywność buduje i regeneruje dostarcza energii zapewnia prawidłowe funkcjonowanie poprawia samopoczucie Żaden pojedynczy produkt nie dostarczy Ci wszystkiego, czego potrzebujesz dlatego
Bardziej szczegółowo10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także
Bardziej szczegółowoWYNIKI ANKIET I TESTÓW KLAUDIA KRZYŻAŃSKA, KL.IIIF GIMNAZJUM NR14 BYTOM
. WYNIKI ANKIET I TESTÓW KLAUDIA KRZYŻAŃSKA, KL.IIIF GIMNAZJUM NR14 BYTOM TESTY TESTY ROZWIĄZAŁO 140 UCZNIÓW 1.Co dostarcza organizmowi najwięcej energii? A)WĘGLOWODANY, TŁUSZCZE I BIAŁKA B)MAGNEZ,POTAS
Bardziej szczegółowoInterwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Bardziej szczegółowoPRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW Młody organizm, aby mógł prawidłowo się rozwijać potrzebuje wielu różnorodnych składników odżywczych, które powinny być nieodłączną częścią diety każdego dojrzewającego
Bardziej szczegółowoZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA W OKRESIE
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA W OKRESIE SZKOLNYM Opracowała: Iwona Konowalska Prawidłowe żywienie powinno stanowić bardzo istotny element promocji zdrowia. Tworząc szkolne programy prozdrowotne należy koncentrować
Bardziej szczegółowoW jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek?
W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? Prawidłowe odżywianie się to dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, a tym samym energii i substratów potrzebnych do utrzymania zdrowia
Bardziej szczegółowoSPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku
SPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku NASZE KULINARNE TRADYCJE NASZE KULINARNE TRADYCJE Co składa się na nie? Bez jakich produktów i potraw nie wyobrażamy sobie
Bardziej szczegółowoRola poszczególnych składników pokarmowych
Zdrowy styl życia Rola poszczególnych składników pokarmowych 1. Białka Pełnią w organizmie funkcję budulcową. Są składnikiem wszystkich tkanek oraz kości. 2. Tłuszcze Pełnią w organizmie funkcję energetyczną.
Bardziej szczegółowoSklepik wzorowy smaczny i zdrowy
Sklepik wzorowy smaczny i zdrowy To NASZ Zielony sklepik w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Zielonkach! ZIELONKI = Zielony Sklepik = zdrowe i smaczne jedzenie Mamy coś do powiedzenia o piramidzie zdrowego
Bardziej szczegółowoZajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe
Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: wymienia zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas zajęć żywieniowych
Bardziej szczegółowoWpływ żywienia na funkcjonowanie psychospołeczne dzieci.
Wpływ żywienia na funkcjonowanie psychospołeczne dzieci. ZDROWIE definicja Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to stan cechujący się uzyskaniem dobrego samopoczucia na poziomie fizycznym, psychicznym i
Bardziej szczegółowoZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO. Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka
ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka TALERZ CZY PIRAMIDA? Przedstawione w modelach zdrowego żywienia zalecenia żywieniowe to sugestie ogólne,
Bardziej szczegółowoEcho Dobrocina. Nr 1 W zdrowym ciele zdrowy duch.
Echo Dobrocina Nr 1 W zdrowym ciele zdrowy duch. Kwiecień 2015 Ważne aspekty wychowania fizycznego Aby poznać pojęcie wychowania fizycznego należy najpierw zaznajomić się z definicją kultury fizycznej.
Bardziej szczegółowo10. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych
10. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Temat: Potrawy typu fast food a żywność przygotowywana w domu. Cele: uświadomienie różnic pomiędzy daniami typu fast food a żywnością przygotowywaną
Bardziej szczegółowoZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE
ZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE RACJONALNIE = ZDROWO Zdrowa dieta jest jednym z najważniejszych elementów umożliwiających optymalny wzrost, rozwój i zdrowie. Ma przez to wpływ na fizyczną i umysłową
Bardziej szczegółowoZnaczenie pierwszego śniadania, czyli zdrowe odżywianie dzieci i młodzieży. Na podstawie materiałów ORE- Anna Pisowacka
Znaczenie pierwszego śniadania, czyli zdrowe odżywianie dzieci i młodzieży Na podstawie materiałów ORE- Anna Pisowacka JAK PRAWIDŁOWO SIĘ ODŻYWIAĆ? Zalecenia żywieniowe 6 + 1 U według S. Bergera Urozmaicenie
Bardziej szczegółowoEDUKACJA DLA RODZICÓW
Materiał opracowała: Jolanta Gęca EDUKACJA DLA RODZICÓW Prawidłowe żywienie dzieci i młodzieży jest szczególnie istotne, ze względu na fazę intensywnego wzrostu i dojrzewania. Dla utrzymania wzrostu i
Bardziej szczegółowo"Program pilotażowy - Dieta Mamy".
"Program pilotażowy - Dieta Mamy". Dnia 1.10.2019 r Szpital Powiatowy im.t.malińskiego w Śremie podjął współpracę z programem pilotażowym Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym-dieta
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ WYBIERAM ZDROWIE I ZDROWE ODŻYWIANIE
SCENARIUSZ WYBIERAM ZDROWIE I ZDROWE ODŻYWIANIE CELE: 1. Uczenie dzieci odpowiedzialności za własne zdrowie. 2. Uświadomienie dzieciom roli właściwego stylu życia w trosce o zdrowie i dobre samopoczucie.
Bardziej szczegółowoPowszechne mity dotyczące diety. Zofia Kwiatkowska
Powszechne mity dotyczące diety 1 Zofia Kwiatkowska Struktura prezentacji O Historia O Czym jest dieta? O Czym jest żywienie? O Zasady zdrowego żywienia O Najczęstsze mity dotyczące diety O Podsumowanie
Bardziej szczegółowoRola warzyw i owoców w diecie dzieci i młodzieży, czyli jak powinny jeść nasze dzieci.
Rola warzyw i owoców w diecie dzieci i młodzieży, czyli jak powinny jeść nasze dzieci. Alicja Kalińska Najczęstsze problemy w żywieniu dzieci Eksperci potwierdzają, że dieta dzieci w wieku szkolnym nie
Bardziej szczegółowoRACJONALNE ŻYWIENIE. Zespół Szkół Rolnicze Centrum Mokrzeszów. 2007 r.
RACJONALNE ŻYWIENIE Zespół Szkół Rolnicze Centrum Mokrzeszów 2007 r. RACJONALNE ŻYWIENIE Polega na systematycznym dostarczaniu do organizmu wszystkich niezbędnych składników odżywczych w ilościach i proporcjach
Bardziej szczegółowoZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE
ZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE PIRAMIDY EGIPSKIE Piramidy to budowle, które przetrwały tysiące lat. Najbardziej trwała była ich podstawa, czyli część zbudowana na ziemi. PIRAMIDA ZDROWEGO
Bardziej szczegółowoZDROWO JEM. Mamo! Tato! - ZDROWO ROSNE!
Mamo! Tato! To od Was zależy, co znajdzie się na moim talerzu, a potem - w brzuszku. Wybierajcie mądrze i nauczcie mnie jeść zdrowe oraz smaczne produkty. Tę naukę musimy zacząć już teraz. Kolorowanka
Bardziej szczegółowoProdukty Mleczne Tłuszcze Mięso, ryby, jaja Piramida żywienia Czego powinniśmy unikać Napoje gazowane, Chipsy Słodycze, Fast Foody PAMIĘTAJ!!
Zdrowy tryb życia Co robić żeby zdrowo żyć? Co otrzymujemy dzięki zdrowemu stylowi życia? Jak wygląda plan zdrowego żywienia? Chcesz być szczupła? Zdrowe odżywianie Węglowodany Warzywa i owoce Produkty
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Anna Sobczak-Czynsz Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka (ZBiJŻ) Ćwiczenie nr
Bardziej szczegółowoTalerz zdrowia skuteczne
Talerz zdrowia skuteczne narzędzie zdrowego odżywiania PSSE Chełm Kierownik Sekcji OZiPZ Alicja Bork PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Gwarancją właściwego rozwoju fizycznego, sprawności umysłu oraz dobrego zdrowia
Bardziej szczegółowoWarsztaty dla Rodziców. Wiosenne śniadanie. Warszawa 26.05.2015 r.
Warsztaty dla Rodziców Wiosenne śniadanie Warszawa 26.05.2015 r. Urozmaicenie Uregulowanie Umiarkowanie Umiejętności Unikanie Prawidłowe żywienie 7 zasad wg prof. Bergera + Uprawianie sportu + Uśmiech
Bardziej szczegółowoWybieram zdrowie i zdrowe odżywianie
Wybieram zdrowie i zdrowe odżywianie Doktorze Zdrówko, co to znaczy być zdrowym? Być zdrowym, to nie tylko nie chorować, ale też czuć się dobrze, być radosnym i sprawnym fizycznie. Czy wiesz, co pomaga
Bardziej szczegółowoAkcja 5 razy dziennie warzywa i owoce. 31 marca 2007r.
Akcja 5 razy dziennie warzywa i owoce 31 marca 2007r. Cele akcji: wzrost spożycia warzyw i owoców do co najmniej 5 porcji dziennie uprawianie aktywności fizycznej utrzymywanie prawidłowej masy ciała Hasło
Bardziej szczegółowopomaga w nawiązaniu i utrzymaniu więzi towarzyskich 2% 1 dostarcza niezbędnych składników odżywczyc 97% 62 przynosi wiele przyjemności 2% 1
Zdrowy styl życia Strona 1 1. Jaką najważniejszą rolę pełni odżywianie? pomaga w nawiązaniu i utrzymaniu więzi towarzyskich 2% 1 dostarcza niezbędnych składników odżywczyc 97% 62 przynosi wiele przyjemności
Bardziej szczegółowo8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185
SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej
Bardziej szczegółowoZDROWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW PORADNIK DLA RODZICÓW I UCZNIÓW
ZDROWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW PORADNIK DLA RODZICÓW I UCZNIÓW SPIS TREŚCI 1. Zasady zdrowego żywienia 2. Zapotrzebowanie energetyczne nastolatków 3. Zapotrzebowanie energetyczne nastolatków 4. Zalecenia
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI
ZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny fizycznie - ruch korzystnie wpływa na sprawność i prawidłową sylwetkę.
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM
ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM (Instytutu Żywności i Żywienia 2009) 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny
Bardziej szczegółowoZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA. Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku Nadwaga i otyłość - najważniejszy problem zdrowia publicznego. Istnieje ok. 80 chorób powstających na tle wadliwego
Bardziej szczegółowoZaproszenie do współpracy
Zaproszenie do współpracy s t r o n a 2 1. Czym jest Fitomat Misją Fitomatu jest poprawienie nawyków w sposobie odżywiania się Polaków. Fitomat powstał z myślą o ludziach, którzy potrzebują natychmiastowej
Bardziej szczegółowoNowy asortyment sklepików szkolnych nie taki straszny, czyli dlaczego warto jeść zdrowo?!
Nowy asortyment sklepików szkolnych nie taki straszny, czyli dlaczego warto jeść zdrowo?! Rozporządzenie Z dniem 01.09.2015 roku weszło w życie nowe Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2015
Bardziej szczegółowoRola śniadania w żywieniu i zachowaniu zdrowia
Rola śniadania w żywieniu i zachowaniu zdrowia Śniadanie to pierwszy posiłek w ciągu dnia oznacza spożywanie żywności o konsystencji stałej, w ilości większej niż śladowa, w godzinach porannych. W większości
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE CZŁOWIEKA. Racjonalne żywienie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego i dobrego zdrowia.
ŻYWIENIE CZŁOWIEKA Racjonalne żywienie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego i dobrego zdrowia. Prawidłowe żywienie należy do najważniejszych czynników środowiskowych,
Bardziej szczegółowoW WIEKU PRZEDSZKOLNYM
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM 1.Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2.Bądź codziennie aktywny fizycznie ruch korzystnie wpływa na sprawność
Bardziej szczegółowoCo należy jeść, a czego lepiej unikać, by odżywiać się zdrowo?
Co należy jeść, a czego lepiej unikać, by odżywiać się zdrowo? Według definicji zdrowe odżywianie to sposób jedzenia, polegający na przyjmowaniu substancji korzystnych dla zdrowia w celu jego zapewnienia
Bardziej szczegółowoWarsztaty Żywieniowe. Temat: Zasady żywienia młodzieży aktywnej
Warsztaty Żywieniowe Temat: Zasady żywienia młodzieży aktywnej Jeśli jesteś aktywny Powinieneś dbać szczególnie o to, co jesz! potrzebujesz więcej energii potrzebujesz więcej witamin i składników mineralnych
Bardziej szczegółowoGDA. Prawidłowe odżywianie
GDA Prawidłowe odżywianie Co to jest GDA? Prawidłowe odżywianie jest jednym z warunków zachowania dobrego stanu zdrowia. Aby móc dopasować swój sposób odżywiania do stylu życia jaki prowadzimy, niezbędne
Bardziej szczegółowoZdrowe odżywianie - sposób odżywiania, polegający na przyjmowaniu substancji korzystnych dla zdrowia w celu zapewnienia lub poprawy zdrowia.
Łukasz Sujecki IIIA Zdrowe odżywianie - sposób odżywiania, polegający na przyjmowaniu substancji korzystnych dla zdrowia w celu zapewnienia lub poprawy zdrowia. Piramida zdrowego Odżywiania Pyyyszne mięsko
Bardziej szczegółowoPrezentacja materiałów przygotowanych. programu edukacyjnego Trzymaj formę!
Prezentacja materiałów przygotowanych do realizacji V edycji programu edukacyjnego Trzymaj formę! KONFERENCJA PODSUMOWUJĄCA REALIZACJĘ IV EDYCJI PROGRAMU EDUKACYJNEGO PT. TRZYMAJ FORMĘ! ZAKOPANE, 6 8 PAŹDZIERNIKA
Bardziej szczegółowoPiramida Żywienia. Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS
Piramida Żywienia Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS Zasady zdrowego żywienia 1. Dbaj o różnorodnośd spożywanych produktów. 2. Strzeż się nadwagi i otyłości, nie zapominaj o codziennej aktywności fizycznej.
Bardziej szczegółowoJak dbać o swoją kondycję fizyczną, jak żyć i odżywiać się zdrowo? Sondaż
Jak dbać o swoją kondycję fizyczną, jak żyć i odżywiać się zdrowo? Sondaż Sprawozdanie z zadania numer 2 SP2 im. Marii Skłodowskiej Curie w Sobótce W dn. 5 listopada 2014 r. w kl. III VI (75 uczniów) przeprowadzono
Bardziej szczegółowoDla kogo dieta? Dbam o ładną sylwetkę przez całe życie. Natalia Niedźwiedzka 2016-02-12
Dla kogo dieta? Dbam o ładną sylwetkę przez całe życie. Natalia Niedźwiedzka 2016-02-12 Spis treści 1. Co to dieta?... 2 2. Dlaczego ludzie przechodzą na dietę?... 3 3. Od czego zależy jaki rodzaj diety
Bardziej szczegółowoŚniadanie jeść czy nie jeść? To nie jest trudne pytanie.
Katedra Żywienia Człowieka Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Komitet Nauki o Żywieniu Człowieka Wydział V Nauk Medycznych Polska Akademia Nauk Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych Śniadanie jeść czy nie
Bardziej szczegółowoŻyj smacznie i zdrowo! -wszystko o zdrowym trybie życia
Żyj smacznie i zdrowo! -wszystko o zdrowym trybie życia Co to jest? Zdrowe odżywianie sposób odżywiania, polegający na przyjmowaniu substancji korzystnych dla zdrowia w celu zapewnienia lub poprawy zdrowia.
Bardziej szczegółowoSkładniki pokarmowe i ich rola w żywieniu
WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Zawód: technik żywienia i usług gastronomicznych Przedmiot: Zasady żywienia Klasa 2. Ocena Nazwa
Bardziej szczegółowo_ Material edukacyjny przygotowany przez dietetyków Naturhouse w ramach akcji Uwaga Nadwaga!.
_ Material edukacyjny przygotowany przez dietetyków Naturhouse w ramach akcji Uwaga Nadwaga!. Twoje nawyki żywieniowe wpływają nie tylko na masę ciała, ale przede wszystkim na Twoje samopoczucie fizyczne
Bardziej szczegółowoPrawidłowe odżywianie. Czy marnujemy szansę na zdrowe żywienie?
Katedra Żywienia Człowieka Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych Prawidłowe odżywianie. Czy marnujemy szansę na zdrowe żywienie? prof. dr hab. Lidia Wądołowska
Bardziej szczegółowoTRENER MARIUSZ MRÓZ - JEDZ TO, CO LUBISZ I WYGLĄDAJ JAK CHCESZ!
TRENER MARIUSZ MRÓZ - JEDZ TO, CO LUBISZ I WYGLĄDAJ JAK CHCESZ! Witaj! W tym krótkim PDFie chcę Ci wytłumaczyć dlaczego według mnie jeżeli chcesz wyglądać świetnie i utrzymać świetną sylwetkę powinieneś
Bardziej szczegółowoZasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży
Zasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży Pamiętaj o codziennym spożywaniu produktów zawartych w piramidzie! PRODUKTY ZBOŻOWE ( mąki, kasza, ryż, płatki, pieczywo i makarony) Sągłównym
Bardziej szczegółowoDieta ketogenna ARKADIUSZ KOGUT
Dieta ketogenna ARKADIUSZ KOGUT Odżywianie oparte na tłuszczach jest coraz częściej stosowane w sportach wytrzymałościowych. Jakie korzyści płyną ze wzrostu spożycia lipidów i kiedy można stosować taką
Bardziej szczegółowoPrzestawiamy się na surową dietę
Przestawiamy się na surową dietę Autor: Wayne Gendel tłumaczyła Justyna Romanowska Piątek 12 marca 2010 Przestawienie się na surową dietę wcale nie jest tak trudne, jak mogłoby się wydawać. Wyróżniamy
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć edukacja zdrowotna - gimnazjum
Scenariusz zajęć edukacja zdrowotna - gimnazjum Autor: mgr Beata Draczko Temat lekcji: Wiem, co jem. Zasady racjonalnego odżywiania się człowieka. Cel ogólny: - zapoznanie uczniów z zasadami racjonalnego
Bardziej szczegółowoGDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie)
1. Czym jest GDA? GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie) to wartości poziomu spożycia poszczególnych składników odżywczych w codziennej diecie zostały wyznaczone przez naukowców dla przeciętnego
Bardziej szczegółowoWyzwanie na Odchudzanie
Wyzwanie na Odchudzanie Gratulacje! Dzisiejszy temat: DLACZEGO DIETY NIE DZIAŁAJĄ Statystyki otyłości i chorób w Polsce: 61,6% mężczyzn ma nadwagę lub otyłość. 50,3% kobiet ma nadwagę lub otyłość. Na przestrzeni
Bardziej szczegółowozbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl)
HIPERLIPIDEMIA to stan zaburzenia gospodarki lipidowej, w którym występuje wzrost stężenia lipidów (cholesterolu i/lub triglicerydów ) w surowicy krwi. Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej
Bardziej szczegółowoZdrowo jem - więcej wiem
Zdrowo jem - więcej wiem Co to znaczy być zdrowym??? Być zdrowym: 1. nie chorować, 2. czuć się dobrze, 3. być radosnym, 4. być sprawnym fizycznie. Prawidłowe odżywianie! Jeśli właściwie się odżywiamy,
Bardziej szczegółowo8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum
8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum Temat: Wybory żywieniowe produkty zalecane i niezalecane w żywieniu. Cel: Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych. Zdobyte
Bardziej szczegółowoŚWIADOME ŻYWIENIE A ROZWÓJ DZIECKA
ŚWIADOME ŻYWIENIE A ROZWÓJ DZIECKA mgr Katarzyna Liptak Nauczyciel wych. wczesnoszkolnego, Trener Wellness Co to jest ODŻYWIANIE? To proces życiowy polegający na pozyskiwaniu przez organizm ze środowiska
Bardziej szczegółowoZapraszamy do oglądania
Zapraszamy do oglądania 1.Odżywiaj się regularnie Należy spożywać przynajmniej 3 podstawowe posiłki dziennie (śniadanie, obiad, kolacja), a jeszcze zdrowiej będzie dołączyć dwie przekąski (II śniadanie
Bardziej szczegółowoSkładniki pokarmowe i ich rola w żywieniu
WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Zawód: kucharz Przedmiot: Zasady żywienia Klasa 1. Ocena Nazwa działu / wymagania Znaczenie nauki
Bardziej szczegółowoMateriałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej
Bardziej szczegółowoCo jadłem/jadłam wczoraj?
1 Co jadłem/jadłam wczoraj? 2 Talerz zdrowia 2 Pieczywo i produkty zbożowe Podstawowe źródło węglowodanów złożonych w diecie i pokarm o stosunkowo dużej wartości odżywczej. Produkty zbożowe dostarczają
Bardziej szczegółowoLiofilizowany ocet jabłkowy 80% (±5%), mikronizowany błonnik jabłkowy 20% (±5%), celulozowa otoczka kapsułki.
Suplement diety Składniki: Liofilizowany ocet jabłkowy 80% (±5%), mikronizowany błonnik jabłkowy 20% (±5%), celulozowa otoczka kapsułki. Przechowywanie: W miejscu niedostępnym dla małych dzieci. Przechowywać
Bardziej szczegółowoCo to jest dietetyka?
Co to jest dietetyka? Dietetyka to nauka, która bada jak to, co spożywamy wpływa na nasze zdrowie i wydajność organizmu. Bada pewne składniki pożywienia, które mogą wpływać na nasze zdrowie. Na przykład
Bardziej szczegółowoWybieram zdrowie i zdrowe odżywianie
Wybieram zdrowie i zdrowe odżywianie Doktorze Zdrówko, co to znaczy być zdrowym? Być zdrowym, to nie tylko nie chorować, ale też czuć się dobrze, być radosnym i sprawnym fizycznie. Czy wiesz, co pomaga
Bardziej szczegółowoNatureheals
Natureheals www.donatmg.eu/en Magnez NAUKOWCY OKREŚLILI MAGNEZ MIANEM MINERAŁU DO WALKI ZE STRESEM, NAZYWAJĄC GO RÓWNIEŻ BALSAMEM DLA NERWÓW I MIĘŚNI. MAGNEZ JEST JEDNYM Z NAJWAŻNIEJSZYCH MINERAŁÓW NIEZBĘDNYCH
Bardziej szczegółowoZaproszenie do współpracy
Zaproszenie do współpracy s t r o n a 2 1. Czym jest Fitomat Misją Fitomatu jest poprawienie nawyków w sposobie odżywiania się Polaków. Fitomat powstał z myślą o ludziach, którzy potrzebują natychmiastowej
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA ANETA SADOWSKA
ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA ANETA SADOWSKA I PATRYCJA SZAFRAŃSKA HASŁO PORADNIKA Nie wystarczy jeść - należy się odżywiać - to mądre słowa. Nie należy wpychać w siebie wszystkiego co jest na stole, czy w
Bardziej szczegółowoDZIECKO Z ZABURZENIAMI ODŻYWIANIA
DZIECKO Z ZABURZENIAMI ODŻYWIANIA Odżywianie jest ważną sferą w życiu każdego człowieka. Różnorodne przeżywane przez nas stresy są częstym powodem utraty apetytu, podjadania lub nadmiernego apetytu. Różne
Bardziej szczegółowoCUDZE CHWALICIE SWEGO NIE ZNACIE. Weronika Choińska
CUDZE CHWALICIE SWEGO NIE ZNACIE Weronika Choińska WARTOŚCI ODŻYWCZE Jabłka są bogatym źródłem: witamin: C, z grupy B, beta karotenu, E, K, błonnika pokarmowego (zwłaszcza pektyny) kwercetyny antyoksydantów
Bardziej szczegółowoMAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA
MAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA Na czym polega zdrowy styl życia? ZDROWY STYL ŻYCIA Prawidłowe odżywianie Aktywność
Bardziej szczegółowoSmacznie, zdrowo, aktywnie! Jak zachęcić młodzież do zdrowego stylu życia?
Smacznie, zdrowo, aktywnie! Jak zachęcić młodzież do zdrowego stylu życia? Omówienie ankiety na temat stylu życia dla uczniów klas 2 gimnazjum i 7 szkoły podstawowej 1.Czy spożywasz śniadanie codziennie
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. 1. Znaczenie nauki o żywieniu. 2. Gospodarka energetyczna organizmu człowieka. 3. Podstawowe składniki pokarmowe i ich rola
3 SPIS TREŚCI 1. Znaczenie nauki o żywieniu 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu................................................8 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka.............................................9
Bardziej szczegółowoZaproszenie do współpracy
Zaproszenie do współpracy s t r o n a 2 1. Czym jest Fitomat Misją Fitomatu jest poprawienie nawyków w sposobie odżywiania się Polaków. Fitomat powstał z myślą o ludziach, którzy potrzebują natychmiastowej
Bardziej szczegółowoPiramida przedstawia zasady prawidłowego odżywiania. Informuje o tym, ile porcji różnych grup produktów powinno znaleźć się w posiłkach, które
DROGI RODZICU Piramida przedstawia zasady prawidłowego odżywiania. Informuje o tym, ile porcji różnych grup produktów powinno znaleźć się w posiłkach, które zjadamy w ciągu dnia. Przy czym obowiązuje zasada,
Bardziej szczegółowoWYWIAD PERSONALNY. Imię i nazwisko: Data urodzenia: Telefon kontaktowy: Adres Wzrost: Aktualna waga: Główne problemy: Twoje cele:
WYWIAD PERSONALNY Ten wywiad personalny ma na celu zebranie wszystkich informacji niezbędnych do udanej współpracy między specjalistą a klientem. Wszystkie podane dane osobowe będą wykorzystywane wyłącznie
Bardziej szczegółowoAfrican Mango - recenzja, opis produktu
African Mango - recenzja, opis produktu African mango to popularne obecnie suplementy diety wspomagające odchudzanie, stworzone na bazie pestek afrykańskiego mango. Skutecznie pomagają w utracie nadmiaru
Bardziej szczegółowoZadbaj o swoje zdrowie już dziś
Zadbaj o swoje zdrowie już dziś Jurata Jurkun Specjalista ds. odżywiania i kontroli wagi Centrum Zdrowego Odżywiania i Kontroli Wagi w Suwałkach Zmiany cywilizacyjne Zmiany cywilizacyjne Transport Zbiory
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć (c) Ochrona środowiska i zachowania proekologiczne
Scenariusz zajęć (c) Ochrona środowiska i zachowania proekologiczne Temat zajęć: Ochrona środowiska i zachowania proekologiczne Liczba godzin: 1 Liczba uczniów: 30 Cele ogólne: uświadomienie uczniom potrzeby
Bardziej szczegółowoW pracach egzaminacyjnych ocenie podlegały następujące elementy: I. Tytuł pracy egzaminacyjnej. II. Założenia. III. Określenie rodzaju diety i celu
W pracach egzaminacyjnych ocenie podlegały następujące elementy: I. Tytuł pracy egzaminacyjnej. II. Założenia. III. Określenie rodzaju diety i celu jej zastosowania. IV. Wykaz głównych zaleceń dotyczących
Bardziej szczegółowoŻYWIENIOWE INWESTYCJE, CZYLI JAK ŻYWIENIE WPŁYWA NA UCZNIA. mgr Natalia Rykowska, dietetyk, Gdański Ośrodek Promocji Zdrowia
ŻYWIENIOWE INWESTYCJE, CZYLI JAK ŻYWIENIE WPŁYWA NA UCZNIA mgr Natalia Rykowska, dietetyk, Gdański Ośrodek Promocji Zdrowia GDAŃSKI OŚRODEK PROMOCJI ZDROWIA JESTEŚMY DLA WAS! CO TO JEST ZDROWIE? Definicja
Bardziej szczegółowo*W naszej szkole od kwietnia do grudnia 2013 roku realizowaliśmy projekt Naturalna kontra zmodyfikowana jaką żywność wybierasz?
*W naszej szkole od kwietnia do grudnia 2013 roku realizowaliśmy projekt Naturalna kontra zmodyfikowana jaką żywność wybierasz? *Głównym jego celem było pokazanie jak ważne jest dla nas zdrowe odżywianie
Bardziej szczegółowoCZYZJADŁEŚ JUŻ DZIŚ SWOJE ZDROWE ŚNIADANIE?
Title: Healthy Breakfast 2012 8pp A5 Gatefold ID: MA 793-Healthy Breakfast Gatefold_PL Proof No: C Date: 01/10/12 T CZYZJADŁEŚ JUŻ DZIŚ SWOJE ZDROWE ŚNIADANIE? MOJE ZDROWE ŚNIADANIE JAK ZACZYNASZ SWÓJ
Bardziej szczegółowoProgram Koła Kulinarnego Palce lizać. Projekt edukacyjny realizowany od II półrocza 2011/2012r.
Program Koła Kulinarnego Palce lizać Projekt edukacyjny realizowany od II półrocza 2011/2012r. 1 Założenia ogólne: Prowadzące: Aneta Ciapcińska i Aleksandra Rubajczyk Miejsce realizacji: Szkoła Podstawowa
Bardziej szczegółowoZaproszenie do współpracy
Zaproszenie do współpracy s t r o n a 2 1. Czym jest Fitomat Misją Fitomatu jest poprawienie nawyków w sposobie odżywiania się Polaków. Fitomat powstał z myślą o ludziach, którzy potrzebują natychmiastowej
Bardziej szczegółowoCzym jest program Trzymaj
Trzymaj formę! Czym jest program Trzymaj formę"? "Trzymaj formę" " to inicjatywa propagująca zdrowy styl życia o unikalnym dwukierunkowym podejściu: promującym zbilansowane odżywianie połą łączone z regularną
Bardziej szczegółowoWoda najlepiej gasi pragnienie
Woda najlepiej gasi pragnienie dr inż. Agnieszka Sulich Centrum Komunikacji Społecznej Zawartość wody w ciele zależy od: Wieku Płci Budowy ciała http://www.alvogenors.com/whatisdehydration 90 % 75 % 70
Bardziej szczegółowoŻywność, żywienie, zdrowie
Żywność, żywienie, zdrowie est modus in rebus Roman Cichon CM UMK 2013 ŻYWNOŚĆ BEZPIECZNA pod względem higienicznym, UMOŻLIWIAJĄCA dostarczanie potrzebnych składników odżywczych, UMOŻLIWIAJĄCA prawidłowe
Bardziej szczegółowoNOWA PIRAMIDA ŻYWIENIA 2016 CZY DOTYCHCZAS JEDLIŚMY ŹLE?
NOWA PIRAMIDA ŻYWIENIA 2016 CZY DOTYCHCZAS JEDLIŚMY ŹLE? Nowa piramida żywienia 2016, a dokładniej Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej jest odświeżoną wersją grafiki dobrze znanej już od
Bardziej szczegółowo