Zastosowanie jonitów modyfikowanych w procesie odzysku jonów Pd(II)

Transkrypt

1 ZBIGIEW HUBICKI* MOIKA LESZCZYŃSKA Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Lublin Zastosowanie jonitów modyfikowanych w procesie odzysku jonów Pd(II) The use of modified ion-exchange resins for the recovery of Pd(II) ions Przedstawiono szeroką gamę jonitów modyfikowanych selektywnych w stosunku do jonów metali szlachetnych a zwłaszcza jonów Pd(II). Zwrócono uwagę na duże wartości pojemności jonowymiennych dzięki którym mogą one znaleźć zastosowanie w procesach wydzielania śladowych ilości platynowców ze złóż ścieków i wód odpływowych szlamów anodowych oraz zużytych katalizatorów spalin samochodowych i katalizatorów przemysłowych. A review with 39 refs. covering selective removal of mg amts. of Pd(II) ions on (ascending affinity) Spheron Salicyl < Spheron Oxine < Spheron Thiol ion-exchange resins and on triisobutylphosphine sulfide- or 1234-tetrazine- or thiosemicarbazide- or like-modified styrene-divinylbenzene copolymer from used-up vehicle exhaust gas converters com. catalysts wastewaters anode slimes etc. selectivity of polyacrylnitryl-thiosemicarbazide resin toward Rh(III) Ru(III) Pd(II) and Ir(IV) and appln. of an epoxy-imidazole resin to sorb 20 ng/cm 3 Au(III) Pd(IV) and Ru(III) from solns. contg. Cu(II) Mn(II) Zn(II) i(ii) Pb(II) Cd(II) Hg(II) Ga(III) Bi(III) and Al(III) ions. W ostatnich latach odnotowano na światowych rynkach znaczący wzrost popytu na pierwiastki z grupy platynowców. Ze względu na wyjątkowe właściwości fizyczne i chemiczne: wysoką temperaturę topnienia dużą odporność chemiczną i bardzo dobre właściwości katalityczne pallad zajmuje szczególną pozycję wśród metali szlachetnych i posiada szerokie zastosowanie techniczne. Stopy palladu stosowane są w budowie aparatury w postaci drutów rurek wielowarstwowych kondensatorów ceramicznych oraz pierścieni stykowych a w radio- i elektrotechnice jako druty oporowe o określonych właściwościach. Ponadto pallad jest stosowany zamiast drogiej platyny jako dobry katalizator procesów uwodornienia (czerń palladowa) oczyszczania gazów odlotowych ze związków organicznych i utleniania metanu oraz do wyrobu sprzętu laboratoryjnego a w stomatologii do produkcji stopów dentystycznych na korony mostki wypełnienia i protezy. Jako metal odporny na korozję nalotową jest stosowany do celów jubilerskich (stopy Au-Pd noszą nazwę białego złota). Ze względu na niewielkie zasoby metali szlachetnych w przyrodzie i stałe ubożenie naturalnych ich źródeł surowcowych szczególnego znaczenia nabierają fizykochemiczne metody ich odzysku np. z roztworów pochodzących z procesu ługowania zużytych konwertorów spalin samochodowych i katalizatorów stosowanych w przemyśle chemicznym stopów stomatologicznych oraz ścieków i wód odpływowych pochodzenia rafineryjnego zawierających śladowe ilości metali szlachetnych. Wymiana jonowa ma już od dawna ugruntowane miejsce w technologii chemicznej wydzielania i rozdzielania jonów metali szlachetnych. Wiąże się to z upowszechnieniem metod wykorzystujących różne żywice jonowymienne bez których obecnie trudno byłoby obejść się w wielu dziedzinach przemysłu chemicznego. Ostatnie lata przyniosły chromatografii jonowymiennej dalsze możliwości w związku z wprowadzeniem na rynek nowych grup wymieniaczy jonowych z których największym zainteresowaniem cieszą się jonity modyfikowane (zwane selektywnymi). Powstają one poprzez wprowadzenie do szkieletu żywicy lub sorbentu grup funkcyjnych oddziaływujących w sposób selektywny z wybranymi jonami metali. Bardzo dobre rezultaty zarówno w procesie sorpcji jak i separacji śladowych i miligramowych ilości Prof. dr hab. Zbigniew HUBICKI w roku 1969 ukończył Wydział Matematyczno-Fizyczno-Chemiczny Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Jest profesorem zwyczajnym tego Uniwersytetu. Specjalność chemia i technologia pierwiastków rzadkich metody separacji związków nieorganicznych i organicznych oraz ochrona środowiska. * Autor do korespondencji: Zakład Chemii ieorganicznej Wydział Chemii Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej pl. M. Curie-Skłodowskiej Lublin tel.: (0-81) fax: (0-81) hubicki@hermes.umcs.lublin.pl Dr Monika LESZCZYŃSKA w roku 2001 ukończyła Wydział Chemiczny UMCS w Lublinie jest asystentem w Zakładzie Chemii ieorganicznej UMCS. Specjalność chromatografia jonowymienna pierwiastków szlachetnych /10(2005)

2 jonów metali szlachetnych w tym palladu uzyskano w ostatnim czasie stosując jonity chelatujące. Zgodnie z teorią twardych i miękkich kwasów i zasad (HSAB) jonity o grupach funkcyjnych zawierające donorowe atomy S i tworzą trwałe kompleksy z kationami które mogą być zakwalifikowane jako słabe kwasy Lewisa. Pallad(II) spełnia kryterium miękkiego kwasu wg teorii Pearsona. Jonity te charakteryzują się zróżnicowanym powinowactwem i dużą selektywnością w stosunku do pozostałych pierwiastków z grupy platynowców. Ich właściwości zależą głównie od charakteru grupy funkcyjnej w mniejszym zaś stopniu od rozmiaru ziarna i innych właściwości fizycznych. Ujemną ich cechą jest mała szybkość sorpcji 1 3). Znana jest cała gama jonitów selektywnych (chelatujących) w stosunku do jonów palladu(ii). ajbardziej rozpowszechnione spośród nich zawierają grupy tiolowe izotiomocznikowe tiosemikarbazydowe ditiokarbaminowe ditizonowe imidazolowe czy amidooksymowe 4 7). Dużym powinowactwem w stosunku do jonów Pd(II) i pozostałych metali szlachetnych charakteryzują się dostępne w handlu jonity o grupach funkcyjnych tiolowych np. Duolit GT-73 lub Spheron Thiol 1000 (rys. 1) który jest żelowym metylometakrylanowym jonitem chelatującym zsyntezowanym przez Smarža i Hradila 8). Jego pojemność sorpcyjna wynosi 201 mmol/g żywicy. Charakteryzuje się on dużą selektywnością w stosunku do jonów Pd(II) (0949 mmol/g żywicy) i Au(III) 9) dlatego też może znaleźć zastosowanie w procesie ich wydzielania z materiałów geologicznych i skał krzemianowych. Pd(II) można efektywnie desorbować z tego jonitu stosując zakwaszone (ph 2) roztwory tiomocznika o stężeniu 05 mol/dm 3 i tiocyjanianu potasu. Spheron Thiol 1000 tworzy z Pd(II) kompleksy w stosunku stechiometrycznym S:Pd równym 2:1. Proces sorpcji jonów Pd(II) w obecności Cu(II) nie tylko na jonicie Spheron Thiol 1000 ale również Spheron Oxine 1000 i Spheron Salicyl 1000 zbadał dokładnie zespół hiszpańskich naukowców 9 10). Spheron Salicyl 1000 (rys. 2) i Spheron Oxine 1000 (rys. 3) powstały przez wprowadzenie odpowiednio grup salicylowych i 8-hydroksychinolinowych do matrycy glikometakrylanowego Spheronu Pojemność jonowymienna Spheron Oxine 1000 w stosunku do jonów Pd(II) wynosi 057 mmol/g żywicy 11 12). a podstawie wyznaczonych pojemności jonowymiennych przedstawiono następujący szereg powinowactwa ww. jonitów względem jonów Pd(II): Spheron Salicyl < Spheron Oxine < Spheron Thiol Iglesias i in. 13) wykorzystali dostępną w handlu makroporowatą polistyrenową żywicę jonowymienną Duolit GT-73 do wydzielania jonów Pd(II) i Au(III) z roztworów chlorkowych. Duża pojemność sorpcyjna względem jonów Au(III) 058±003 mmol/g żywicy i Pd(II) 0262±0015 mmol/g żywicy spowodowana jest obecnością grup tiolowych a w mniejszym stopniu także i sulfonowych. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono że różnice w wartościach pojemności sorpcyjnych wynikają najprawdopodobniej ze stechiometrii połączeń tworzących się pomiędzy jonami złota i palladu a grupami funkcyjnymi jonitu (Au(III) : -SH = 1:1 natomiast dla Pd(II) : -SH = 1:2). Ponadto zbadano proces sorpcji jonów Pd(II) z roztworów kwasu azotowego(v) o stężeniu 1 mol/dm 3 wyznaczając pojemność jonowymienną 035 mmol/g żywicy. Stosując zakwaszone roztwory tiomocznika dokonano desorpcji jonów Au(III) i Pd(II) odpowiednio w ilości 80% i 60% 13). Godne uwagi są badania Sáncheza i in ) nad modyfikacją kopolimeru styrenowo-diwinylobenzenowego (R) siarczkiem triizobutylofosfinowym (TIBPS) w celu uzyskania żywicy zatężającej jony metali szlachetnych (rys. 4). Donorowe atomy O i S obecne w łańcuchu bocznym modyfikatora są odpowiedzialne za selektywną separację jonów Au(III) i Pd(II) z roztworów chlorkowych zawierających Pt(IV) Rh(III) i Ir(IV) oraz Fe(III) i(ii) Zn(II) i Cu(II) 16). Polimer B zawierający atom siarki w łańcuchu bocznym charakteryzuje się większą pojemnością sorpcyjną (07±01 mmol/g Rys. 1. Spheron Thiol 1000 Fig. 1. Spheron Thiol 1000 Rys. 2. Spheron Salicyl (pojemność jonowymienna 0094 mmol Pd(II)/g żywicy) Fig. 2. Spheron Salicyl (ion-exchange capacity mmol Pd(II)/g resin) Rys. 3. Spheron Oxine (pojemność jonowymienna 057 mmol Pd(II)/g żywicy) Fig. 3. Spheron Oxine (ion-exchange capacity 0.57 mmol Pd(II)/g resin) Rys. 4. Struktura polimerów A i B Fig. 4. The structure of polymers A and B polimeru) w stosunku do jonów Pd(II) niż polimer A (05±01 mmol/g polimeru) posiadający donorowy atom O. Mechanizm sorpcji ww. jonów można określić jako koordynacyjny zachodzący zgodnie z poniższymi równaniami: 2 R S + PdCl R S PdCl S R + 2Cl R S + AuCl4 R S AuCl3 + Cl Przy wzroście temperatury w zakresie K obserwuje się wzrost sorpcji jonów Au(III) w porównaniu z jonami Pd(II). W charakterze eluentów zastosowano roztwory azotanu(iii) sodu i tiomocznika. Azotan(III) sodu (2 mol/dm 3 ph 47) desorbuje 75% Pd(II) praktycznie nie wymywając Au(III) z jonitu natomiast tiomocznik (05 mol/dm 3 [H + ] 10 M) pozwala na niemal ilościowy odzysk Au(III) zawierającego śladowe ilości jonów Pd(II). Podobne badania nad przydatnością jonitów modyfikowanych TIBPS w procesie wydzielania śladowych ilości Pd(II) i Au(III) z roztworów wodnych i wodno dioksanowych zawierających jony Pb(II) i(ii) i Cu(II) przeprowadzili Congost Salvatierra i in ). 84/10(2005) 751

3 Ogromnym zainteresowaniem w procesie zatężania i wydzielania śladowych ilości jonów metali z grupy PGM cieszą się jonity i sorbenty zawierające donorowe atomy azotu w chelatujących grupach funkcyjnych. Do separacji zatężania i odzysku jonów Pd(II) i innych metali szlachetnych z powodzeniem zastosowano zsyntezowaną przez Chen Yi-Yonga i współpr. 22) żywice polistyrenową zawierającą 1-(2-aminoetylo)piperazynowe grupy funkcyjne (AEPZR). Żywica AEPZR (rys. 5) charakteryzuje się dużą selektywnością (278 mmol grup funkcyjnych/g żywicy). Pojemność jonowymienna w stosunku do jonów metali szlachetnych Au(III) Pd(II) Ru(III) Os(VI) Pt(IV) oraz Ir(IV) wynosi odpowiednio mmol jonu/g żywicy. Zaadsorbowane na żywicy jony metali ilościowo wymywane są za pomocą 2-proc. roztworu tiomocznika w 01 mol/dm 3 HCl. Może ona znaleźć praktyczne zastosowanie w procesie separacji jonów Au(III) i Pd(II) od Fe(III) Cu(II) i i(ii) 22 23). Interesujące są również wyniki badania nad wprowadzeniem do szkieletu makroporowatego polimeru styrenowo diwinylobenzenowego o pierwszorzędowych grupach aminowych (R-Am) 1234 tetrazyny w reakcji: Rys. 5. Żywica AEPZR Fig. 5. The AEPZR resin Rys. 6. Żywica o ditizonowych grupach funkcyjnych R 2 H 2 + Br R-Am R + 2 H 2 R-Tz Br Fig. 6. The resin endowed with dithizonate functional groups Żywica zawierająca grupy 1234 tetrazynowe (R-Tz) została zastosowana do zatężania i separacji jonów metali szlachetnych w ilości 0001 mol/dm 3 każdego z jonów w obecności nadmiaru Zn(II) Co(II) Cu(II) Fe(III) i(ii) i Cd(II). Porównując szereg selektywności jonów metali szlachetnych wyznaczony dla jonitu R-Tz i R- Am: Au(III) ~ Ir(IV) > Os(IV) > Pt(IV) > Pd(II) > Ru(III) > Rh(III) warto zwrócić uwagę na zmianę kolejności w szeregu przedstawionym dla polimeru modyfikowanego (R-Tz): Pd(II) > Au(III) >> Ir(IV) > Os(IV) > Pt(IV) > Ru(III) > Rh(III). Dużą pojemność jonowymienną R-Tz w porównaniu z R-Am względem jonów Pd(II) Grote i Topp tłumaczą koordynującym mechanizmem reakcji w wyniku której powstają kompleksy o stechiometrii metal:ligand 1:1 i 1:2 oraz wzrostem hydrofobowości żywicy 24). Istnieje możliwość elucji jonów Pd(II) w 75% za pomocą roztworu kwasu chlorowego(vii) o stężeniu 2 mol/dm 3 tylko z żywicy typu R-Am co potwierdza mechanizm retencji z utworzeniem par jonowych. Efektywna desorpcja jonów Pd(II) zarówno z jonitu R-Am jak i R-Tz jest możliwa wyłącznie przy użyciu w charakterze eluentu zakwaszonego 5-proc. roztworu tiomocznika. Wielu autorów 25 29) prowadziło fizykochemiczne badania procesu sorpcji jonów metali szlachetnych na jonitach chelatujących o grupach funkcyjnych ditizonowych (difenylotiokarbazonowych). Poliwinylopirydynowe żywice tego typu (rys. 6 gdzie R oznacza matrycę jonitu) charakteryzuje dobra odporność chemiczna i fizyczna (maks. temperatura pracy 473 K) oraz stabilna pojemność jonowymienna w zakresie ph 1 7. Shah i Devi 26) prowadzili proces zatężania jonów Pd(II) Pt(II) i Au(III) w obecności i(ii) i Hg(II) w celu wyznaczenia maksymalnej pojemności względem jonów palladu (100 mg Pd(II)/g żywicy) i platyny (250 mg Pt(II)/g żywicy). Stopniowa elucja przy użyciu 02 mol/dm 3 roztworu 3 COOH i 01 M HCl + 1-proc. roztworu tiomocznika umożliwia separację jonów Pd(II) od i(ii) oraz Pd(II) i Pt(IV) od i(ii). Grote i Kettrup 27) wszechstronnie zbadali przydatność polimeru modyfikowanego ditizonem w procesie sorpcji i separacji 27 różnych pierwiastków w tym platynowców i złota z roztworów kwasu solnego i azotowego(v). Wysokie wartości współczynników podziału jonów Rys. 7. Jonit tiosemikarbazydowy Fig. 7. The thiosemicarbazide ion exchanger metali szlachetnych (rzędu ) oraz pojemności jonowymiennych (074 mmol Au(III) 068 mmol Pd(II) 039 mmol Pt(II) 031 mmol Pt(IV) 012 mmol Os(IV) 014 mmol Ir(IV) 002 mmol Ir(III) 014 mmol Ru(III) 016 mmol Rh(III) w przeliczeniu na 1 g żywicy) wskazują na możliwość zastosowania tego polimeru w procesie separacji jonów Pd(II) Pt(II) i Au(III) od innych jonów metali nieszlachetnych. Chwastowska ze współpr. 29) otrzymała sorbent selektywny w stosunku do jonów Pt(IV) i Pd(II) (ok. 016 mmol/g) poprzez modyfikację komercyjnie dostępnej matrycy poliakrylanowej (Diaion HP-2MG) ditizonem. Znalazł on praktyczne zastosowanie w procesach wydzielania ww. jonów z próbek gleby trawy pyłu i kurzu pobieranych przy drogach szybkiego ruchu. Desorpcji jonów palladu i platyny można dokonać za pomocą tiomocznika lub stężonego kwasu azotowego(v). Istotną wadą modyfikowanego ditizonem sorbentu jest jego nietrwałość. iezwykle ważne są badania dotyczące przydatności sorbentów styrenowo-diwinylobenzenowych celulozowych lub metakrylanowych o grupach formazonowych w procesie sorpcji i separacji jonów platynowców złota srebra i rtęci 30 32). Ze względu na znaczną pojemność względem jonów metali szlachetnych sorbent ten jest polecany do selektywnego ich wydzielania i rozdzielania jak również do separacji Pd(II) (075 mol/kg) od i(ii) i Co(II). Makroporowaty jonit styrenowo-diwinylobenzenowy o grupach tiosemikarbazydowych (rys. 7 gdzie R oznacza matrycę jonitu) charakteryzuje się najwyższą pojemnością sorpcyjną w stosunku do Pd(II) (078 mmol/g) w obecności jonów Pt(IV) (071 mmol/g) Ru(III) (0685 mmol/g) i Rh(III) (0615 mmol/g). Efektywnej separacji ( powyżej 955 %) ww. jonów można dokonać stosując roztwory kwasu solnego (4 mol/dm 3 i 9 mol/dm 3 ) i 5-proc. -difenylotiomocznika w etanolu. Iryd(III) miedź(ii) bizmut(iii) rtęć(ii) żelazo(iii) wanad(v) i glin(iii) nie są zatrzymywane przez żywicę natomiast złoto(iii) i osm(vi) ulegają natychmiastowej redukcji po zetknięciu z jonitem 33) /10(2005)

4 Dużą selektywnością w stosunku do jonów Rh(III) Ru(III) Pd(II) i Ir(IV) charakteryzuje się żywica poliakrylonitrylo-tiosemikarbazydowa. Duże wartości pojemności sorpcyjnych wynoszące odpowiednio oraz 417 mg/g żywicy w stosunku do jonów Rh(III) Ru(IV) Pd(II) i Ir(IV) oraz współczynników podziału ( ) wskazują na możliwość zastosowania tej żywicy w procesach wydzielania jonów metali szlachetnych z roztworów o znacznej kwasowości (01 60 mol/ dm 3 HCl) 34). Chelatująca żywica na bazie kwasu izonikotynowego i hydrazonu (R-HZ) (rys. 8 gdzie R jest matrycą jonitu) może znaleźć zastosowanie w procesie zatężania i wydzielania palladu i platyny Rys. 8. Żywica P-HZ Fig. 8. The P-HZ resin z kurzu ponieważ charakteryzuje się dużą selektywnością w stosunku do jonów Pd(II) i Pt(IV). Proces sorpcji jonów palladu i platyny można przeprowadzać z roztworów kwasu HCl HO 3 HF i H 3 BO 3 o stężeniu od 008 do 12 mol/dm 3. Desorpcji jonów można dokonać za pomocą 1-proc. roztworu tiomocznika w 01 mol/dm 3 HCl 35). Wśród jonitów chelatujących na uwagę zasługują żywice typu POLYORGS (zwłaszcza o symbolach handlowych IV V VI). Charakteryzuje je duża selektywność w stosunku do jonów metali szlachetnych w obecności Cu(II) i(ii) Co(II) i Fe(II) (sorbenty te nie wykazują powinowactwa do jonów Al(III) Ca(II) i Mg(II)) odporność chemiczna (praktycznie w całym zakresie skali ph) i termiczna. Żywice POLYORGS powstają na bazie makroporowatych szkieletów styrenowo-diwinylobenzenowych poliwinylowych lub poliakrylonitrylowych przez wprowadzenie odpowiedniej grupy funkcyjnej. Znajdują one szerokie zastosowanie w procesie wydzielania platynowców i złota ze złóż rud skał minerałów i ścieków przemysłowych. ajwyższą pojemnością jonowymienną w stosunku do jonów Pd(II) równą i 100 mg/g sorbentu charakteryzuje się odpowiednio POLYORGS typu XI VII i X(~IV). Szczegółową charakterystykę sorbentów chelatujących POLYORGS przedstawiono w tabeli 30). Rys. 9. Struktura żywicy epoksy-imidazolowej Fig. 9. The structure of an epoxy-imidazole resin Tabela. Charakterystyka sorbentów chelatujących POLYORGS Table. Characteristic data on POLYORGS-type chelating sorbents azwa handlowa Struktura grupy funkcyjnej Rodzaj Pojemnoœæ jonowymienna mg/g szkieletu Pt Pd Rh Ir Ru Au Ag POLYORGS IV C 3 m S-DVB ó³ty POLYORGS V H PS czerwony proszek C POLYORGS VI PVA br¹zowe w³ókna H POLYORGS VII C OH H 2 ó³te w³ókna POLYORGS X H czarne w³ókna POLYORGS XI H m bia³e ziarenka mg M n+ /cm 3 roztworu w 2 mol/dm 3 HCl temp. 293 K u m makroporowaty S-DVB kopolimer styrenowo-diwinylobenzenowy PS polistyrenowy PVA kopolimer poliwinylo-akrylowy 84/10(2005) 753

5 Rys. 10. Żywica IEA Fig. 10. The IEA resin Warto zwrócić też uwagę na prace Changa i in. 36) nad zastosowaniem żywicy epoksyimidazolowej (rys. 9) w procesie sorpcji śladowych ilości (20 ng/cm 3 ) jonów Au(III) Pd(IV) i Ru(III) z roztworów zawierających jony Cu(II) Mn(II) Zn(II) i(ii) Pb(II) Cd(II) Hg(II)Ga(III) Cr(III) Bi(III) i Al(III). Proces ilościowej sorpcji jonów metali szlachetnych z roztworu jest ściśle zależny od ph roztworu i zachodzi w następujących granicach: ph 2 6 ph 4 6 ph 4 7 odpowiednio dla jonów złota palladu i rodu. Pojemność sorpcyjna żywicy epoksydowo-imidazolowej względem wybranych jonów metali szlachetnych wynosi 816 mg Au(III)/g 647 mg Ru(III)/g oraz 974 mg Pd(IV)/g. Istnieje możliwość ponad 96% odzysku jonów Au(III) Ru(III) i Pd(IV) na drodze elucji roztworem kwasu solnego o stężeniu 6 mol/dm 3 zawierającego 02 g tiomocznika. Sorbenty o grupach funkcyjnych imidazolowych charakteryzuje szybka kinetyka sorpcji jonów Pd(II) 37). Żywica o grupach imidazolowych (IEA) (rys. 10) została zastosowana w procesie zatężania śladowych ilości Au(III) Pt(IV) Pd(II) i Ir(IV) z roztworów o ph nie większym niż 4. Wartości pojemności sorpcyjnych dla wspomnianych wyżej jonów w roztworze kwasu solnego o stężeniu 2 mol/ dm 3 wynoszą odpowiednio i 185 mmol/g. Desorpcji jonów można dokonać stosując mieszaninę 4-proc. tiomocznika i 025 mol/dm 3 H 2 SO 4 w roli eluenta. Duża odporność chemiczna sorbentu umożliwia wielokrotne jego użycie w procesach zatężania śladowych ilości jonów palladu i złota 38). Podobne badania dotyczące wprowadzenia grup imidazolowych (2-aminoimidazolu) do struktury włókien nitrilonu (93% akrylonitrylu 57% akrylanu metylu i 13% kwasu itakonowego tj. metylenobursztynowego) prowadził Gong 39). Oszacowano pojemność jonowymienną względem jonów Au(III) Hg(II) i Pd(IV) (292 mmol Au(III)/g 181 mmol Hg(II)/g 156 mmol Pd(IV)/ g) w układzie kolumnowym oraz warunki desorpcji jonów (4 mol/dm 3 HCl + 3-proc. H 2 CSH 2 ). Ze względu na wysoki współczynnik odzysku jonów % w trakcie wielokrotnego używania modyfikowanych włókien poliakrylonitrylowych (rys. 11) mogą one znaleźć praktyczne zastosowanie w procesie sorpcji ww. jonów 39). Przedstawiony przeglądowy materiał wskazuje że jonity modyfikowane zarówno ze względów poznawczych jak i powszechnego ich zastosowania jako adsorbentów cieszą się dużym zainteresowaniem. a podstawie przytoczonych wartości pojemności jonowymiennych mogą one znaleźć zastosowanie w procesach sorpcji i separacji jonów Pd(II) i innych metali szlachetnych z roztworów pochodzących z procesu ługowania zużytych konwertorów spalin samochodowych lub katalizatorów przemysłowych jako alternatywnego ich źródła ze względu na ubożenie naturalnych surowców niewielkie rozpowszechnienie w skorupie ziemskiej i stale wzrastające zapotrzebowanie przemysłowe. Otrzymano: LITERATURA Rys. 11. Struktura włókien poliakryloaminoimidazolowych Fig. 11. The structure of poly(acrylaminoimidazole) fibers 1. I.M. Abrams J.R. Millar React. Funct. Polym J. Minczewski J. Chwastowska R. Dybczyński Separation and preconcentration methods in inorganic trace analysis John Wiley & Sons Chichester England B. Trémillon Jonity w procesach rozdzielczych PW Warszawa R. Dybczyński Z. Hubicki K. Kulisa Solvent Extr. Ion Exc Z. Hubicki Chemia Stosowana Z. Hubicki H. Hubicka B. Łodyga Adsorpt. Sci. Technol Z. Hubicki. M. Leszczyńska Adsorpt. Sci. Technol J. Polakovicová š J. Medved V. Streško J. Kubová A. Èelková Anal. Chim. Acta E. Anticó A. Masana V. Salvadó M. Hidalgo M. Valiente Anal. Chim. Acta E. Anticó A. Masana V. Salvadó M. Hidalgo M. Valiente J. Chromatogr. A R. Koivula J. Lehto L. Pajo T. Gale H. Leinonen Hydrometallurgy Z. Slovák M. Smrž B. Docekal š S. Slováková Anal. Chim. Acta M. Iglesias E. Anticó V. Salvadó Anal. Chim. Acta J.M. Sánchez M. Hidalgo V. Salvadó React. Funct. Polym M. Hidalgo A. Masana V. Salvado Talanta J.M. Sánchez M. Hidalgo V. Salvadó Solvent Extr. Ion Exc J.M. Sánchez M. Hidalgo V. Salvadó React. Funct. Polym M.A. Congost D. Salvatierra G. Marquès J.L. Bourdelande J. Font M. Valiente React. Funct. Polym C. Foulon D. Pareau G. Durand Hydrometallurgy C. Foulon D. Pareau G. Durand Hydrometallurgy G.H. Rizvi J.. Mathur M.S. Murali R.H. Iyer Sep. Sci. Technol Y.Y. Chen X.Z. Zhong React. Polym R.A. Beauvais S.D. Alexandratos React. Funct. Polym K.D. Topp M. Grote React. Funct. Polym G. Koster G. Schmuckler Anal. Chim. Acta R. Shah S. Devi Anal. Chim. Acta M. Grote A. Kettrup Anal. Chim. Acta J. Chwastowska E. Kosiarska Talanta J. Chwastowska W. Skwara E. Sterlińska L. Pszonicki Talanta G.V. Myasoedova I.I. Antokol skaya S.B. Savvin Talanta M. Grote A. Kettrup Fresenius Z. Anal. Chem M. Grote U. Schumacher React. Funct. Polym S. Siddhanta H.R. Das Talanta Y. Chen Ch. Liang Y. Chao React. Funct. Polym X. Ge I. Wendler P. Schramel A. Kettrup React. Funct. Polym X. Chang Z. Su D. Yang B. Gong Q. Pu S. Li Anal. Chim. Acta J.S. Lee L.L. Tavlarides Sol. Extr. Ion Exc Z.X. Su Q.S. Pu X.Y. Luo X.J. Chang G.Y. Zhan F.Z. Ren Talanta B. Gong Talanta /10(2005)