Stan zdrowia mieszkañców Warszawy

Transkrypt

1 Stan zdrowia mieszkañców Warszawy w latach

2 URZ D MIASTA STO ECZNEGO WARSZAWY BIURO POLITYKI ZDROWOTNEJ STAN ZDROWIA MIESZKAÑCÓW WARSZAWY w latach Redakcja: mgr Ewa Olsiñska naczelnik Wydzia³u Zdrowia Publicznego w Biurze Polityki Zdrowotnej Warszawa, grudzieñ 2013

3 Recenzent: dr hab. Piotr Ty sz ko Dyrektor Instytutu Medycyny Spo³ecznej Wa r sza wskie go Uni wer sy te tu Medycznego Zdjêcie na ok³adce: Zbigniew Panów, pzstudio.pl, archiwum Publikacja sfinansowana z bud etu Miasta Sto³ecznego Warszawy. ISBN Wydawca: Miasto Sto³eczne Warszawa Sk³ad, druk i opra wa: WEMA Wydawnictwo-Poligrafia Sp. z o.o Wa r sza wa, ul. Rolna 191/193 tel fax wema@wp-wema.pl ma.pl naœwietlanie:

4 SPIS TRE ŒCI Wprowadzenie Wybrane aspekty sytuacji demograficznej ludnoœci Warszawy Podsumowanie D³ugoœæ ycia i umieralnoœæ mieszkañców Warszawy D³ugoœæ ycia mieszkañców Warszawy Umieralnoœæ wed³ug p³ci i grup wieku Umieralnoœæ wed³ug przyczyn zgonu Umieralnoœæ z powodu chorób uk³adu kr¹ enia Umieralnoœæ z powodu nowotworów z³oœliwych (C00-C97) Umieralnoœæ z powodu zewnêtrznych przyczyn zgonów (V01-Y98) Umieralnoœæ z powodu chorób uk³adu oddechowego (J00-J99) Umieralnoœæ z powodu chorób uk³adu trawiennego (K00-K93) Umieralnoœæ z powodu przyczyn niedok³adnie okreœlonych (R00-R99) Umieralnoœæ niemowl¹t Przedwczesna umieralnoœæ mieszkañców Warszawy Podsumowanie Analiza i ocena sytuacji zdrowotnej ludnoœci Warszawy na podstawie danych dotycz¹cych hospitalizacji Wstêp Dynamika hospitalizacji w ostatnich latach Struktura g³ównych przyczyn hospitalizacji: choroby uk³adu kr¹ enia, nowotwory, urazy i zatrucia Hospitalizacje krótsze ni jeden dzieñ Hospitalizacja wg oddzia³ów Zmiany struktury osób hospitalizowanych, zwi¹zane z wiekiem Wiek hospitalizowanych mieszkañców Warszawy D³ugoœæ pobytu w szpitalu Podsumowanie Choroby serca i naczyñ oraz czynniki ryzyka chorób przewlek³ych wœród mieszkañców Warszawy Najwa niejsze przyczyny umieralnoœci mieszkañców stolicy Warszawskie Badanie Stanu Zdrowia Populacji WAW-KARD: cel i metody Choroby przewlek³e w populacji mieszkañców stolicy Hipercholesterolemia i inne zaburzenia gospodarki lipidowej Hipercholesterolemia w wywiadzie Oznaczanie cholesterolu w ci¹gu ostatnich 12 miesiêcy Cu krzy ca Aktywnoœæ fizyczna Stan zdrowia mieszkañców Warszawy w latach

5 4.5. Ocena globalnego ryzyka chorób serca i naczyñ (ESC SCORE) Podsumowanie Epidemiologia nowotworów z³oœliwych w populacji Warszawy Epidemiologia nowotworów z³oœliwych w populacji Warszawy Zachorowania na nowotwory z³oœliwe ogó³em w Warszawie w la tach wed³ug p³ci i grup wie ku Zgony z powodu nowotworów z³oœliwych ogó³em w Warszawie w la tach wed³ug p³ci i grup wie ku Najczêstsze nowotwory z³oœliwe w populacji Warszawy w latach wed³ug p³ci, grup wie ku i umie js co wie nia no wo two ru Zachorowania na najczêstsze nowotwory z³oœliwe w Warszawie w latach Zgony z powodu najczêstszych nowotworów z³oœliwych w Warszawie w latach Zachorowania na nowotwory z³oœliwe ogó³em wed³ug p³ci i dzielnic Warszawy w latach Struktura stadiów zaawansowania choroby nowotworowej u chorych na wybrane najczêstsze nowotwory z³oœliwe w Warszawie w latach WskaŸniki 5-letnich wzglêdnych prze yæ chorych na nowotwory z³oœliwe w Warszawie w latach Ocena epidemiologiczna sytuacji w zwalczaniu nowotworów z³oœliwych w Warszawie Mo liwoœci i perspektywy poprawy obecnej sytuacji Podsumowanie Zaburzenia psychiczne w populacji mieszkañców Warszawy w latach Opieka ambulatoryjna Dostêpnoœæ opieki ambulatoryjnej Zaburzenia psychiczne ogó³em i po raz pierwszy Rozpowszechnienie i zapadalnoœæ w populacji Warszawy i Polski Rozpowszechnienie i zapadalnoœæ wed³ug wieku w Warszawie i w Polsce Rozpowszechnienie i zapadalnoœæ wed³ug p³ci Struktura rozpoznañ Podsumowanie Opieka ca³odobowa Dostêpnoœæ opieki ca³odobowej Zaburzenia psychiczne ogó³em i po raz pierwszy Rozpowszechnienie i zapadalnoœæ w populacji Warszawy i Polski Rozpowszechnienie i zapadalnoœæ wed³ug wieku w Warszawie i w Polsce Dynamika zapadalnoœci w populacji Warszawy Rozpowszechnienie i zapadalnoœæ wed³ug p³ci Stan zdrowia mieszkañców Warszawy w latach

6 Struktura rozpoznañ Podsumowanie Oddzia³y dzienne Dostêpnoœæ opieki dziennej Zaburzenia psychiczne ogó³em Rozpowszechnienie i zapadalnoœæ w Warszawie i w Polsce Struktura rozpoznañ Podsumowanie Hospitalizacja mieszkañców Warszawy spowodowana chorobami uk³adu nerwowego Choroby uk³adu nerwowego ogó³em Wspó³czynniki hospitalizacji na ludnoœci z powodu chorób uk³adu nerwowego wœród mieszkañców Polski w latach Procentowy rozk³ad grup rozpoznañ neurologicznych wœród hospitalizowanych mieszkañców Warszawy w latach Struktura mieszkañców Warszawy hospitalizowanych z powodu chorób uk³adu nerwowego wed³ug p³ci Œredni wiek mieszkañców Warszawy hospitalizowanych z powodu chorób uk³adu nerwowego Œredni czas pobytu w szpitalu mieszkañców Warszawy hospitalizowanych z powodu chorób uk³adu nerwowego Œmiertelnoœæ wewn¹trzszpitalna mieszkañców Warszawy hospitalizowanych z powodu chorób uk³adu nerwowego Miejsce hospitalizacji mieszkañców Warszawy z powodu chorób uk³adu nerwowego Choroby naczyniowe uk³adu nerwowego Urazy uk³adu nerwowego Choroby korzeni nerwowych i dyskopatie Padaczka Bóle g³owy Choroby obwodowego uk³adu nerwowego Choroby nowotworowe uk³adu nerwowego Choroby demielinizacyjne Choroby zapalne uk³adu nerwowego Choroby pozapiramidowe Choroby przebiegaj¹ce z otêpieniem Choroby nerwowo-miêœniowe Podsumowanie Stan zdrowia dzieci i m³odzie y warszawskiej Sytuacja zdrowotna dzieci i m³odzie y Sytuacja demograficzna Umieralnoœæ dzieci i m³odzie y w Warszawie Zapadalnoœæ i chorobowoœæ dzieci i m³odzie y w Warszawie Stan zdrowia mieszkañców Warszawy w latach

7 8.1.4 Hospitalizacja dzieci i m³odzie y w Warszawie Podsumowanie Samoocena zdrowia i zachowania zdrowotne dzieci i m³odzie y Cel pra cy Materia³ i metoda Wyniki Samoocena zdrowia Zadowolenie z ycia Wystêpowanie dolegliwoœci subiektywnych Wystêpowanie urazów wymagaj¹cych pomocy medycznej Zachowania sprzyjaj¹ce zdrowiu Zachowania ryzykowne dla zdrowia Podsumowanie Opieka oko³oporodowa w szpitalach warszawskich Kryteria jakoœci opieki oko³oporodowej Zbieranie informacji. Sprawozdawczoœæ Organizacja opieki oko³oporodowej w Warszawie Urodzenia Opieka podczas ci¹ y Opieka podczas porodu i po porodzie Wczeœniactwo Umieralnoœæ oko³oporodowa Podsumowanie Zapadalnoœæ na gruÿlicê w Warszawie Sytuacja w Wa r sza wie na tle kra ju i Ma zo wsza Kim s¹ osoby zapadaj¹ce na gruÿlicê? Mieszkañcy Warszawy, ale czêsto nie-warszawiacy GruŸlica w zbiorowoœci obcokrajowców Zagro enia trudne przypadki gruÿlicy Posumowanie Stan zdrowia mieszkañców m.st. Warszawy w zakresie innych chorób zakaÿnych Stan epidemiologiczny w zakresie chorób zakaÿnych w latach Liczba ludnoœci Liczba zg³oszonych zachorowañ Choroby przenoszone drog¹ pokarmow¹ Choroby biegunkowe o etiologii wirusowej i bakteryjnej Biegunki o etioloigii wirusowej dzieci do lat Salmonellozy Inne zaka enia jelitowe o etiologii bakteryjnej Wirusowe zapalenia w¹troby Wirusowe zapalenie w¹troby typu A Stan zdrowia mieszkañców Warszawy w latach

8 Wirusowe zapalenie w¹troby typu B Wirusowe zapalenie w¹troby typu C Neuroinfekcje Zachorowania na inwazyjn¹ chorobê meningokokow¹ Streptococcus pyogenes Streptococcus pneumoniae Haemophilus influenzae Krztusiec Borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu Borelioza Kleszczowe zapalenie mózgu Choroby wieku dzieciêcego Odra Nagminne zapalenie przyusznic (œwinka) Ró yczka Ospa wietrzna P³onica (szkarlatyna) Grypa Stycznoœæ i nara enie na wœciekliznê AIDS i zaka enia HIV Zagro enia bioterrorystyczne na terenie m.st. Warszawy Podsumowanie Choroby zawodowe w m.st. Warszawie Podsumowanie Stan zdrowia mieszkañców Warszawy w latach

9

10 Wprowadzenie Wprowadzenie Ko le j na edy cja Ra po r tu o sta nie zdro wia mie sz ka ñ ców Wa r sza wy, przy go to wa na z ini cja ty - wy Biu ra Po li ty ki Zdro wo t nej Urzê du m.st. Wa r sza wy, do ty czy w szcze gó l no œci trzech lat Czêœæ da nych, któ rych uzy ska nie by³o obe c nie mo li we, do ty czy roku Ochro na zdro wia mie sz ka ñ ców m.st. Wa r sza wy jest jed nym z prio ry te to wych ob sza rów akty w no œci w³adz sa morz¹do wych sto li cy. Sa morz¹d ten wype³nia swe fun kcje w za kre sie ochro ny zdro wia po przez kre o wa nie i re a li za cjê okre œlo nej po li ty ki zdro wia pub li cz ne go, tj. oce nê sy tu a cji zdro wo t nej mie sz ka ñ ców, a przez to ich po trzeb zdro wo t nych, two rze nie mo li wo œci ochro ny, umo c nie nia i po pra wy ich zdro wia, a ta k e do ko ny wa nia pro zdro wo t - nych wy bo rów. To ca³okszta³t dzia³añ maj¹cych na celu za pe w nie nie wa r sza wia kom bez pie - cze ñ stwa zdro wo t ne go. Pod sta wow¹ rol¹ sa morz¹dów w ob sza rze ochro ny zdro wia jest jej or ga ni za cja. Sa morz¹d pe³ni fun kcjê w³aœci cie la, nad zo r cy oraz zarz¹dcy pod mio tów le cz ni czych, dla któ rych jest pod mio tem tworz¹cym. W Wa r sza wie na po zio mie sa morz¹do wym fun k cja pod mio tu tworz¹cego pod mio ty le cz ni cze spra wo wa na jest przez mia sto sto³ecz ne Wa r sza wa oraz Sa - morz¹d Wo je wó dz twa Mazo wie c kie go. Mia sto sto³ecz ne Wa r sza wa jest pod mio tem tworz¹cym dla 25 pod mio tów le cz ni czych 10 szpi ta li, z któ rych 4 pro wa dzo ne s¹ w fo r mie spó³ek pra wa han d lo we go, 14 zak³adów opie ki zdro wo t nej le cz ni c twa otwa r te go (w tym jed nej pla ców ki le cze nia uza le nieñ) oraz Sto³ecz ne go Cen trum Opieku ñczo- Leczni cze go (spó³ka z o.o.). Pod mio ty te re a li zuj¹ znaczn¹ czêœæ us³ug zdro wo t nych dla mie sz ka ñ ców mia sta, prze de wszy stkim z pod sta wo we go za kre - su œwia d czeñ. Szpi ta le mie j skie dys po nuj¹ je dy nie 15% udzia³em w ro cz nym bu d e cie Mazo - wie c kie go Od dzia³u Woje wó dz kie go NFZ prze zna czo nym na le cze nie we wszy stkich sto³ecz - nych szpi ta lach. Pod mio ty le cz ni cze utwo rzo ne przez m.st. Wa r sza wa w 2012 roku: dys po no wa³y baz¹ 2663 ³ó ek szpi ta l nych (ok. 19,5% wszy stkich pu b li cz nych ³ó ek w sto li - cy), zlo kali zo wa nych w 41 od dzia³ach/pod od dzia³ach o ró nych spe cja l no œciach oraz 730 ³ó ka mi o pro fi lu opieku ñczo- lecz ni czym, udzie la³y œwia d czeñ z za kre su pod sta wo wej opie ki zdro wo t nej w 138 po rad niach dla mie sz ka ñ ców, za pi sa nych do le ka rzy pie r wsze go kon ta ktu, co sta no wi ponad 50% osób fa kty cz nie za mie sz ka³ych w Wa r sza wie, re a li zo wa³y sze ro ki za kres œwia d czeñ w za kre sie ambu lato ry j nej opie ki spe cjali sty cz nej i re - habi li ta cji dla mie sz ka ñ ców Wa r sza wy w 570 po rad niach spe cjali sty cz nych. Sto³ecz ny ry nek ochro ny zdro wia po dzie lo ny jest po miê dzy sie dem pod mio tów two rz¹cych (nie licz¹c pod mio tów pry wa t nych), po sia daj¹cych pe³n¹ au to no miê przy two rze niu, prze kszta³ca niu, ³¹cze niu i lik wi do wa niu pod leg³ych so bie pod mio tów le cz ni czych we wszy st - kich ro dza jach i za kre sach œwia d czeñ zdro wo t nych. Wie loœæ pod mio tów tworz¹cych i du a li cz ba pod mio tów le cz ni czych fun kcjo nuj¹cych w Wa r sza wie wy ma ga pro wa dze nia sko ordy no wa nej po li ty ki zdro wo t nej, zgod nie z zapo - trze bo wa niem spo³ecz nym na lepsz¹ do stê p noœæ do œwia d czeñ zdro wo t nych, po pra wê ich Stan zdrowia mieszkañców Warszawy w latach

11 Wprowadzenie ja ko œci i bez pie cze ñ stwa. Dla te go Pre zy dent m.st. Wa r sza wy w 2012 roku pod jê³a ini cja ty wê powo³ania or ga nu ko or dy nuj¹cego Wa r sza wskiej Rady Po li ty ki Zdro wo t nej, wy daj¹c sto - so w ne zarz¹dze nie w tej spra wie. Rada kon cen tru je swe pra ce m.in. na bie ¹cym ana li zo wa - niu sy tu a cji zdro wo t nej mie sz ka ñ ców m.st. Wa r sza wy i usta la niu prio ry te tów w tym za kre - sie, ana li zo wa niu za bez pie cze nia œwia d czeñ zdro wo t nych, opra co wy wa niu wspó l nych sta - no wisk i uchwa³ oraz kie ro wa niu ich do od po wied nich or ga nów i in sty tu cji. Wiedza na temat sytuacji zdrowotnej mieszkañców m.st. Warszawy jako ogó³u i poszczegól - nych dzie l nic, to wa ny in stru ment z pun ktu wi dze nia oce ny po trzeb zdro wo t nych wa r sza wia - ków oraz bie ¹cego zarz¹dza nia ochron¹ zdro wia w Mie œcie. S³u y pla no wa niu dzia³añ pro - zdro wo t nych, jest baz¹ dla prac maj¹cych na celu do sko na le nie in fra stru ktu ry ochro ny zdro - wia, za ku pu sprzê tu i wy po sa e nia me dy cz ne go, a ta k e pla no wa nia œro d ków fi nan so wych na ten cel. Jest na rzê dziem po mo c nym w wy ty cza niu kie run ków roz wo ju ochro ny zdro wia w sto li cy. Tak jak po prze d nie Ra po r ty, obe c ny, zo sta³ opra co wa ny przez ze spó³ eks per tów re pre zen - tuj¹cych re no mo wa ne in sty tu ty na uko we. W opra co wa niu Ra po r tu ucze st ni czy³y tej ran gi in sty tu cje jak: Na ro do wy In sty tut Zdro wia Pub li cz ne go Pa ñ stwo wy Zak³ad Hi gie ny, In sty tut Kar dio lo gii, Cen trum On ko lo gii In sty tut im. Ma rii Sk³odo wskie j- Cu rie, In sty tut Ma t ki i Dzie cka, In sty tut Psy chia trii i Ne u ro lo gii, In sty tut Gru Ÿ li cy i Cho rób P³uc, a ta k e Pa ñ stwo wa Po wia to wa Sta cja Sanitar no-epi demiolo gicz na, Szpi tal Spe cja li sty czny im. Œwiê tej Ro dzi ny i Urz¹d Mia sta Sto³ecz ne go Wa r sza wy. Wy ko rzy sta no rów nie sta ty sty ki G³ów ne go Urzê du Sta ty sty czne go i Na ro do we go In sty tu tu Zdro wia Pub li cz ne go Pa ñ stwo we go Zak³adu Hi gie - ny. Nie któ re dane po zy ska no z Mi ni ste r stwa Zdro wia i Na ro do we go Fun du szu Zdro wia. Uz na - no, e sy ste ma ty ka da nych ujê tych w Ra po r cie, po do b nie jak i jego opra co wa nie gra fi cz ne, po win no nawi¹zy waæ do pu b li ka cji po prze dnich, tak, aby za rów no au to rzy, jak i u y tko w ni cy mo gli do ko ny waæ od po wied nich po rów nañ i od nie sieñ. Ra port uw z glêd nia naj wa nie j sze za - gro e nia zdro wia i y cia wa r sza wia ków, ale rów nie re ko men du je pod jê cie od po wied nich dzia³añ po pra wiaj¹cych sy tu a cjê w ob sza rach tego wy ma gaj¹cych. Re a su muj¹c, pu b li ka cja na te mat sy tu a cji zdro wo t nej mie sz ka ñ ców m.st. Wa r sza wy w la - tach , to tak jak edy cje po prze d nie, na rzê dzie nie ty l ko po mo c ne w bie ¹cej pra cy osób, in sty tu cji i or ga ni za cji dzia³aj¹cych w ob sza rze ochro ny zdro wia na te re nie sto li cy, ale rów nie pra ca pogl¹dowa do wy ko rzy sta nia przez spe cja li stów zdro wia pub li cz ne go, po li ty ki zdro wo t nej, ana li ty ków, pla ni stów i me ne d e rów ochro ny zdro wia. Jej przy stê p na fo r ma za - chê ca do le ktu ry wszy stkich zain tere so wa nych pro ble ma tyk¹ ochro ny zdro wia w œro do wi sku lo ka l nym, w któ rym fun kcjo nu je. 10 Stan zdrowia mieszkañców Warszawy w latach

12 Wybrane aspekty sytuacji demograficznej ludnoœci Warszawy 1. WYBRANE ASPEKTY SYTUACJI DEMOGRAFICZNEJ 1. LUDNOŒCI WARSZAWY mgr Rafa³ Muszyñski Wydzia³ Zdrowia Publicznego, Biuro Polityki Zdrowotnej Wniniejszym rozdziale zaprezentowane zostan¹ podstawowe informacje dotycz¹ce sytuacji demograficznej m.st. Warszawy. Prezentowane dane pochodz¹ z bazy G³ównego Urzêdu Statystycznego w Warszawie, w szczególnoœci z Roczników Statystycznych Warszawy oraz danych zamieszczonych w bazach na stronie internetowej Warszawa jest najwiêkszym miastem pod wzglêdem liczby ludnoœci w Polsce. W 2012 r. liczba ludnoœci w Warszawie faktycznie zamieszka³ej wynosi³a 1715 tys. i by³a ponad dwukrotnie wy sza ni w Krakowie. Ludnoœæ Warszawy stanowi³a 4,5% wszystkich osób zamieszka³ych w Polsce. Co trzecia osoba zamieszkuj¹ca Mazowsze pochodzi z Warszawy. Ta be la 1.1. Lud noœæ w naj wiê kszych mia stach w Pol sce Ogó³em Polska Województwo mazowieckie m.st. Warszawa m. Kraków m. ódÿ m. Wroc³aw m. Poznañ m. Gdañsk Na tle krajów cz³onkowskich Unii Europejskiej Warszawa nale y do wiêkszych, pod wzglêdem liczby mieszkañców stolic, ustêpuj¹c pod tym wzglêdem takim miastom, jak: Berlin, Madryt, Londyn, Rzym, Pary, Bukareszt, Budapeszt. Miasto Ta be la 1.2. Ludnoœæ w stolicach niektórych krajów Unii Europejskiej Rok Ludnoœæ w tys. zespó³ miejski miasto Miasto Rok Ludnoœæ w tys. zespó³ miejski miasto Ateny Rzym Berlin Sofia Bratys³awa Warszawa Budapeszt Wiedeñ Bukareszt Wilno Kopenhaga Bruksela Londyn b 11,5 c Tallinn Pary Lizbona Praga Madryt a 3273 a 2009 r., b Gre a ter Lon dyn, c City of Lon don. Stan zdrowia mieszkañców Warszawy w latach

13 Wybrane aspekty sytuacji demograficznej ludnoœci Warszawy W 2012 r. liczba osób zameldowanych w Warszawie by³a ni sza od liczby osób faktycznie zamie sz kuj¹cych o ponad i wy nios³a , z cze go sta no wi³y ko bie ty, a mê czyÿni. Najwiêksza ró nica pomiêdzy osobami zamieszka³ymi, a zameldowanymi wyst¹pi³a w Dzie l ni cach: Mo ko tów (11 832), Œró d mie œcie (9718), Ur sy nów (9561), Wola (9139). Najmniejsza zaœ w Dzielnicach: Rembertów (1426), Weso³a (2076). Bior¹c pod uwagê ekonomicz - ne grupy wiekowe najwiêksza ró nica wyst¹pi³a w grupie osób w wieku produkcyjnym i wynios³a , zaœ naj ni sza w gru pie osób w wie ku przed produ kcy j nym W gru pie mie sz ka ñ ców w wieku poprodukcyjnym, osób zamieszka³ych by³o wiêcej o , ni osób zameldowanych. W latach w m.st. Warszawie wyst¹pi³ dodatni przyrost naturalny. Tendencja ta utrzy mu je siê ju od roku 2007, kie dy to po raz osta t ni zo sta³ od no to wa ny uje m ny przy rost na tu ral - ny na poziomie 49 osób. Za rok 2010 zosta³a skorygowana liczba ludnoœci faktycznie zamieszka³ej w Warszawie na podstawie danych z Narodowego Spisu Powszechnego Ludnoœci i Mieszkañ przeprowadzonego w 2011 r. Pierwotne szacunki wskazywa³y, e w Warszawie zamieszkuje lu dzi. Ta be la 1.3. Podstawowe dane demograficzne Warszawy w latach Pod sta wo we dane demo gra fi cz ne Ludnoœæ ogó³em, w tym: Kobiety Mê czyÿni Kobiety na 100 mê czyzn Ludnoœæ na 1 km Urodzenia ywe Urodzenia martwe Zgony Zgony niemowl¹t Przyrost naturalny W Wa r sza wie w 2012 r. ponad po³owê mie sz ka ñ ców (54%) sta no wi³y ko bie ty i na ka dych 100 mê czyzn przypada³o 118 kobiet. W województwie mazowieckim wspó³czynnik feminizacji wy niós³ 107, a dla Pol ski 109. Wspó³czynnik feminizacji w Warszawie zmienia³ siê w zale noœci od wieku. Liczebna przewaga mê czyzn do ty czy³a je dy nie grup w wie ku od 0 4 do W po zo sta³ych gru pach wie ko wych liczba kobiet przewy sza³a liczbê mê czyzn. Najwiêcej kobiet na 100 mê czyzn przypada³o w gru - pie wie ko wej 85 lat i wiê cej, i by³o to 227. Za ist nia³e ró ni ce zwi¹zane s¹ z wy sz¹ umie ra l no œci¹ mê czyzn ni kobiet. Najliczniejsz¹ grupê wiekow¹ zarówno wœród mê czyzn, jak i kobiet stano - wi³y oso by w wie ku lata, i by³o to od po wie d nio 10% ogó³u mê czyzn i 9% ogó³u ko biet. By³a to jednoczeœnie najliczniejsza grupa mieszkañców stolicy. Kolejnymi w kolejnoœci malej¹cej byli mie sz ka ñ cy w wie ku lat (150 tys.), w wie ku (144 tys.), (137 tys.), (122 tys.), 40 44, (105 tys.). W po zo sta³ych gru pach wie ko wych li cz ba mie sz ka ñ ców nie prze kro czy³a Naj mniejsz¹ li cz bê sta no wi³y oso by w wie ku 85 lat i wiê cej. W okresie w Warszawie zwiêkszy³a siê liczba mieszkañców w wieku poprodukcyj - nym. W 2012 r. mê czy Ÿ ni w wie ku 65 lat i wiê cej oraz ko bie ty 60 lat i wiê cej sta no wi li bli sko 22% 12 Stan zdrowia mieszkañców Warszawy w latach

14 Wybrane aspekty sytuacji demograficznej ludnoœci Warszawy ogó³u mieszkañców. Zwiêkszy³ siê równie odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym (0 17 lat) z 14,8% do 15,8%. W okre sie tym nast¹pi³ spa dek li cz by osób w wie ku pro du kcy j nym o po nad 2%. Ryc Piramida wieku dla Warszawy w 2012 r. Ryc Odsetek osób w poszczególnych grupach wiekowych w Warszawie w latach Stan zdrowia mieszkañców Warszawy w latach

15 Wybrane aspekty sytuacji demograficznej ludnoœci Warszawy Odsetek osób w wieku poprodukcyjnym w 2012 r. w Warszawie by³ znacznie wiêkszy, ni w przypadku Polski (o ponad 4%) oraz województwa mazowieckiego (o prawie 3,5%). W Warsza - wie od se tek osób w wie ku przed produ kcy j nym jest o ponad 6% mnie j szy, ni osób w wie ku po - produkcyjnym. W skali ca³ego kraju proporcja ta jest odwrotna i przewa a o 0,5% liczba osób w wieku przedprodukcyjnym. W województwie mazowieckim nieznacznie liczniejsza jest grupa osób w wie ku po pro du kcyj nym o oko³o 400 osób. Stru ktu ra lud no œci sto li cy wska zu je, e w okre - sie liczba osób w wieku produkcyjnym zmniejszy³a siê, natomiast przyby³o osób zarówno w wieku przedprodukcyjnym, jak i osób w wieku poprodukcyjnym. Ryc Odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w Warszawie, województwie mazowieckim i Polsce w 2012 r. W Warszawie wspó³czynnik dzietnoœci okreœlaj¹cy liczbê urodzonych dzieci przypadaj¹cych na jedn¹ ko bie tê w wie ku roz ro d czym (15 49 lat) w okre sie kszta³towa³ siê zna cz nie poni ej poziomu zaobserwowanego w skali ca³ego województwa mazowieckiego (ryc. 1.4). By³ on rów nie ni szy od œred niej dla ca³ego kra ju. Z uwa gi na fakt, e wspó³czyn nik dzie t no œci miê - dzy 2,10 2,15 jest poziomem zapewniaj¹cym zastêpowalnoœæ pokoleñ, to w tym wzglêdzie w Warszawie wystêpuje znaczny deficyt urodzeñ. Ryc Wspó³czynnik dzietnoœci w Polsce, województwie mazowieckim i Warszawie w latach Stan zdrowia mieszkañców Warszawy w latach

16 Wybrane aspekty sytuacji demograficznej ludnoœci Warszawy Tabela 1.4. Ludnoœæ Warszawy faktycznie zamieszka³a wg p³ci oraz powierzchnia i gêstoœæ zaludnienia wg sta nu na 31 grud nia 2012 r. Dzielnica 2012 r Ró nica w liczbie ludnoœci Warszawa ,0 517,2 100, Bemowo ,8 25,0 4, Bia³o³êka ,8 73,0 14, Bielany ,7 32,3 6, Mokotów ,8 35,4 6, Ochota ,9 9,7 1, Liczba ludnoœci Powierzchnia powierz- zaludnie- ludnoœci % ogó³u Gêstoœæ Liczba % ogó³u ludnoœci Ogó³em Mê czyÿni Kobiety w km 2 chni nia Ogó³em Praga- -Po³udnie Praga- -Pó³noc ,4 22,4 4, ,0 11,4 2, Rembertów ,4 19,3 3, Œródmieœcie ,1 15,6 3, Targówek ,2 24,2 4, Ursus ,2 9,4 1, Ursynów ,6 43,8 8, Wawer ,1 79,7 15, Weso³a ,4 22,9 4, Wilanów ,5 36,7 7, W³ochy ,2 28,6 5, Wola ,0 19,3 3, oliborz ,8 8,5 1, Warszawa nie jest jednak jednolita pod wzglêdem zachodz¹cych procesów demograficznych, bior¹c pod uwagê podzia³ administracyjny na dzielnice. S¹ obszary, gdzie mo na zaobserwowaæ pozytywne trendy, jak równie te, gdzie szczególnie uwidoczniaj¹ siê negatywne zjawiska. Najbardziej liczn¹ dzielnic¹ Warszawy pozosta³ Mokotów, którego mieszkañcy stanowili 12,8% ogó³u ludnoœci stolicy. Najmniej mieszkañców w 2012 r. posiada³a Weso³a i w porównaniu do 2009 r. na tej pozycji zast¹pi³a Wilanów. Jej mieszkañcy stanowili jedynie 1,4% wszystkich miesz - kañców Warszawy. Obszarem o najwiêkszej gêstoœci zaludnienia pozostaj¹ centralne dzielnice Warszawy: Ochota, Praga-Po³udnie, Œródmieœcie, Wola, Mokotów, Praga-Pó³noc. Jednak w porównaniu do 2009 r. w dzielnicach tych nast¹pi³ spadek liczby ludnoœci, najmniejszy na Woli (o 41 o sób). W okre sie nie zna cz nie wzros³a li cz ba lud no œci Wa r sza wy o oko³o 1000 osób. Naj wiê kszy przy rost lud no œci nast¹pi³ w Bia³o³êce (o pra wie 11 tys.), w Wi la no wie (o pra wie 7 tys.), w Ur susie (o 4,4 tys.), na Be mowie (o 3,6 tys.). Naj wiê k szy spa dek li cz by lud no œci wyst¹pi³ na Mo kotowie (o pra wie 5,8 tys.), na Ocho cie (o 4,8 tys.), w Œró d mie œciu (o 4,6 tys.). Najwiêcej kobiet na 100 mê czyzn przypada³o w dzielnicach Œródmieœcie i oliborz 125, naj - mniej sfeminizowane by³y Weso³a i Rembertów, gdzie wspó³czynnik wynosi³ odpowiednio 108 i 109. Udzia³ dzie ci i m³od zie y w wie ku po ni ej 18 lat w dzie l ni cach: Wola, Ocho ta, oli borz, Mo - kotów wynosi³ oko³o 13%. Najni szy odsetek tej grupy wiekowej zamieszkiwa³ Œródmieœcie, gdzie Stan zdrowia mieszkañców Warszawy w latach

17 Wybrane aspekty sytuacji demograficznej ludnoœci Warszawy co dzie si¹ta oso ba nie prze kro czy³a 18 lat. Z ko lei w Bia³o³êce w 2012 r. co czwa r ta oso ba by³a nie - pe³noletnia, a w dzielnicach: Wilanów, Weso³a, Ursus co pi¹ta. Osoby w wieku poprodukcyjnym (po wy ej 60 lat dla ko biet i 65 dla mê czyzn) sta no wi³y pra wie 30% mie sz ka ñ ców Œródmieœcia. Co czwa r ta oso ba oli bo rza, Mo ko to wa, Ocho ty, Woli i Bie lan by³a w tej gru pie wie ko wej. Z ko lei na Bia³o³êce zamieszkiwa³o poni ej 10% osób w wieku poprodukcyjnym. Osoby w wieku produk - cyjnym stanowi³y 67% mieszkañców tej dzielnicy. Dla porównania najmniejszy odsetek osób w tej grupie wiekowej zamieszkiwa³o oliborz i Mokotów poni ej 60%. Tabela 1.5. Ludnoœæ Warszawy i dzielnic faktycznie zamieszka³a wg wybranych grup wiekowych, urodzeñ, zgonów, przyrostu naturalnego w 2012 r. Dzielnica Liczba ludnoœci Liczba kobiet na 100 mê czyzn Ludnoœæ w podziale na grupy wiekowe (%) Razem (59) 65 (60+) Urodzenia ywe ogó³em Zgony Przyrost naturalny Warszawa ,76 62,25 21, Bemowo ,74 64,94 18, Bia³o³êka ,39 67,38 8, Bielany ,67 60,22 25, Mokotów ,48 59,56 26, Ochota ,23 61,01 25, Praga- -Po³udnie Praga- -Pó³noc ,39 62,75 22, ,39 64,57 20, Rembertów ,97 65,36 16, Œródmieœcie ,32 60,63 28, Targówek ,14 60,06 23, Ursus ,25 62,21 17, Ursynów ,52 65,57 16, Wawer ,76 61,74 19, Weso³a ,56 63,85 14, Wilanów ,75 62,97 14, W³ochy ,05 62,56 20, Wola ,04 61,84 25, oliborz ,41 58,73 27, W latach w Warszawie nast¹pi³ znaczny przyrost osób bezrobotnych. Na koniec 2012 r. li cz ba osób bez ro bo t nych by³a wy sza o ponad 50% w sto sun ku do li cz by osób bez ro bo t - nych na ko niec 2009 r. Naj wiê kszy wzrost od no to wa no na Mo kotowie o 2358 osób, a naj mnie j - szy wzrost liczby osób bezrobotnych odnotowano w Wilanowie o 177. W odniesieniu do ca³ego kraju stopa bezrobocia odnotowanego w Warszawie by³a w latach ponad trzy kro t nie ni sza ni w Pol sce, a na ko niec roku 2009 na wet ponad czte ro kro t - nie ni sza. Równie w odniesieniu do województwa mazowieckiego stopa bezrobocia by³a du o ni sza. Na ko niec 2009 r. ponad trzy kro t nie, a na ko niec 2012 r. bli sko dwu i pó³kro t nie. 16 Stan zdrowia mieszkañców Warszawy w latach

18 Wybrane aspekty sytuacji demograficznej ludnoœci Warszawy Tabela 1.6. Bezrobotni zarejestrowani na dzieñ 31 grudnia w latach Dzielnica Warszawa Bemowo Bia³o³êka Bielany Mokotów Ochota Praga-Po³udnie Praga-Pó³noc Rembertów Œródmieœcie Targówek Ursus Ursynów Wawer Weso³a Wilanów W³ochy Wola oliborz Ryc Stopa bezrobocia w Polsce, na Mazowszu, w Warszawie w latach Stan zdrowia mieszkañców Warszawy w latach

19 Wybrane aspekty sytuacji demograficznej ludnoœci Warszawy Pod su mo wa nie Liczba ludnoœci faktycznie zamieszka³ej w Warszawie w 2012 r. wynosi³a 1715 tys. i od wie - lu lat nie ule ga znacz¹cym zmia nom. Naj mniej liczebn¹ dzie l nic¹ m.st. Wa r sza wy w 2012 r. by³a Weso³a, zaœ najbardziej jest Mokotów, którego mieszkañcy stanowili 12,8% ogó³u lud - no œci sto li cy. Od 2007 r. w Warszawie utrzymuje siê tendencja dodatniego przyrostu naturalnego. W la - tach najwiêkszy przyrost naturalny odnotowano na Bia³o³êce, w Wilanowie, Ur - susie, Bemowie. Z kolei najwiêkszy spadek liczby ludnoœci wyst¹pi³ na Mokotowie, Ochocie i Œró d mie œciu. Najliczniejsz¹ wiekowo grupê mieszkañców Warszawy stanowi³y osoby w wieku lata, co sta no wi³o 10% ogó³u mê czyzn i 9% ogó³u ko biet. Naj mniej liczn¹ gru pê sta no wi³y oso by w wieku 85 lat i wiêcej. W latach w Warszawie zwiêkszy³a siê liczba osób w wieku poprodukcyjnym, po - do b nie jak w wie ku przed produ kcy j nym. Z ko lei w tym sa mym okre sie o bli sko 2% nast¹pi³ spa dek li cz by osób w wieku produkcyjnym. Wspó³czynnik dzietnoœci w Warszawie w okresie by³ znacznie ni szy od obser - wowanego w skali ca³ego województwa mazowieckiego, jak i ca³ego kraju. W okre sie znacz¹co wzros³a li cz ba osób bez ro bo t nych (o ponad 50%). 1. SELECTED ASPECTS OF THE DEMOGRAPHIC 1. SITUATION IN THE WARSAW POPULATION Summary At the end of 2012 the Wa r saw po pu la tion amo un ted to tho u sands in ha bi tants and re ma i ned the same for the last ye ars, wi t hwe so³a re pre sen ting the smal lest nu m ber of inhabitants and district Mokotów with 12% of the total number of the Warsaw inhabitants. Since 2007 there has been a growing tendency in the Warsaw population observed. Bia³o³êka, Wilanów and Ursus districts recorded the biggest increase in the population between while Mokotów, Ochota and Œródmieœcie districts the biggest decrease. The ma jo ri ty of Wa r saw in ha bi tants were at the age of and con sti tu ted 10% of the to tal nu m ber of ma les and 9% of fe ma les. In ha bi tants aged 85 and more were in the mi no ri ty. In the nu m ber of ci ti zens at re ti red age rose, the same ten den cy was ob se r ved among yo ung ci ti zens un der 18. In the same pe riod the gro up of wor kin g -a ge ci ti zens decreased by 2%. The birth rate in Wa r saw in was much lo wer than the ave ra ge rate in the province and the country. In a considerable increase (over 50%) in the number of unemployed was ob se r ved. 18 Stan zdrowia mieszkañców Warszawy w latach

20 D³ugoœæ ycia i umieralnoœæ mieszkañców Warszawy 2. D UGOŒÆ YCIA I UMIERALNOŒÆ MIESZKAÑCÓW WARSZAWY prof. nadzw. dr Bogdan Wojtyniak, Jakub Stokwiszewski Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Pañstwowy Zak³ad Higieny (NIZP PZH) Przedstawiona w poni szym rozdziale analiza d³ugoœci ycia i umieralnoœci mieszkañców Warszawy, opracowana zosta³a na podstawie indywidualnych danych rejestru zgonów mieszkañców Pol ski za lata , pro wa dzo ne go przez G³ówny Urz¹d Sta ty sty cz ny. Re jestr ten z pew - nymi niezbêdnymi ograniczeniami jest udostêpniany Zak³adowi Centrum Monitorowania i Analiz Stanu Zdrowia Ludnoœci NIZP PZH w celu prowadzenia analiz stanu zdrowia mieszkañców Polski. Wszystkie przedstawione wyniki s¹ obliczeniami w³asnymi autorów z wyj¹tkiem d³ugoœci y cia w Wa r sza wie i w in nych du ych mia stach w Pol sce (ryc. 2.1a i 2.1b). Oprócz wspó³czynników rzeczywistych umieralnoœci dla mieszkañców Warszawy ogó³em oraz poszczególnych dzielnic, obliczano równie wspó³czynniki standaryzowane wzglêdem wieku metod¹ bezpoœredni¹. Jako standardow¹ strukturê wieku przyjmowano tak zwan¹ strukturê europejsk¹, jednakow¹ dla mê czyzn i kobiet, stosowan¹ miêdzy innymi przez Europejskie Biuro Regionalne Œwiatowej Organizacji Zdrowia. Wspó³czynniki te obliczano dla zgonów z powodu ogó³u przy czyn oraz g³ów nych klas cho rób. Na to miast w przy pa d ku zgo nów z po wo du pod grup g³ównych klas chorób w poszczególnych dzielnicach, ze wzglêdu na mniejsz¹ liczbê zgonów, obliczano standaryzowany wskaÿnik zgonów, wyra aj¹cy stosunek rzeczywistej liczby zgonów w danej dzielnicy do liczby zgonów, jaka by³aby obserwowana gdyby w poszczególnych piêcioletnich grupach wieku poziom umieralnoœci by³ w tej dzielnicy taki sam jak w ca³ej Warszawie. W zwi¹zku z ma³¹ liczb¹ zgo nów z po wo du nie któ rych przy czyn bêd¹cych przed mio tem ana li zy w dzielnicach o mniejszej liczbie ludnoœci wskazane by³o podjêcie dzia³añ w celu zmniejszenia zmiennoœci losowej wskaÿnika zgonów. Z tego wzglêdu wskaÿniki zgonów dla poszczególnych dzielnic obliczano na podstawie danych zagregowanych dla trzyletniego okresu Ró nice miêdzy standaryzowanym wskaÿnikiem zgonów, obliczonym dla poszczególnych dzielnic, mówi¹ o ró nicy w zagro eniu ycia ich mieszkañców zwi¹zanego z dan¹ grup¹ chorób, w po rów na niu z po pu lacj¹ ca³ej Wa r sza wy, przy czym ró ni ca ta nie wy ni ka ju z tego, e mieszkañcy danej dzielnicy s¹ przeciêtnie starsi (lub m³odsi), w porównaniu z ogó³em mieszkañców miasta. Trzeba jednak podkreœliæ, e przy analizach potrzeb zdrowotnych mieszkañców poszczególnych dzielnic wspó³czynniki rzeczywiste umieralnoœci musz¹ byæ brane pod uwagê tak samo jak wskaÿniki standaryzowane wzglêdem wieku. Ze wzglê du na fakt, e prze pro wa dzo ne przez nas osza co wa nia d³ugo œci trwa nia y cia mie sz - kañców poszczególnych dzielnic prezentowane we wczeœniejszych raportach obejmowa³y okresy czteroletnie, równie obecnie, w celu zapewnienia lepszej porównywalnoœci wyników i oceny zachodz¹cych zmian, oszacowania d³ugoœci trwania ycia mieszkañców dzielnic Warszawy dokona no dla okre su czte role t nie go, tzn. z lat Stan zdrowia mieszkañców Warszawy w latach