GOSPODARKA PŁYNAMI OBRÓBKOWYMI

Transkrypt

1 INSTYTUT ZAAWANSOWANYCH TECHNOLOGII WYTWARZANIA Projekt współfinansowany przez Unię Europejską TEMATYCZNE ZESTAWIENIE DOKUMENTACYJNE GOSPODARKA PŁYNAMI OBRÓBKOWYMI Zasięg chronologiczny: Zasięg językowy: eng, fre, ger, ita, pol, rus Liczba pozycji: 405 Liczba stronic: 95 Data opracowania: marzec 2013 Opracowała: mgr Joanna Kapusta mgr Maria Błażejewska INSTYTUT ZAAWANSOWANYCH TECHNOLOGII WYTWARZANIA THE INSTITUTE OF ADVANCED MANUFACTURING TECHNOLOGY Kraków, ul. Wrocławska 37a, tel tel. dyr fax

2 1. Bernaud M.: Le sciage á ruban horizontal. Przecinanie na przecinarce z piłą taśmową poziomą. Mach.Prod., 1993, nr 595, s Chłodziwa obróbkowe stosowane w procesie przecinania piłą taśmową. Podano definicję i podstawowe właściwości chłodziw olejowych i wodnych. Wyjaśniono m.in. następujące pojęcia: rozkład biologiczny chłodziw, detergenty, emulgatory, inhibitory, środki zwilżające, czynnik ph, smarowność, lepkość. Opisano oleje mineralne, emulsje, oleje rozpuszczalne półsyntetyczne, roztwory. Wymieniono dodatki podnoszące jakość chłodziw. 2. Bienkowski K.: Coolants a. lubricants. The truth. Prawda o chłodziwach i smarach. Manuf.Eng., 1993, t. 110, nr 3, s Podzielono ciecze chłodząco-smarujące na 4 klasy i podklasy oraz opisano ich składniki, właściwości i typowe zastosowania. Podano zalety i wady olejów rozpuszczalnych w wodzie, praktyczne uwagi o doborze właściwego chłodziwa do danej operacji obróbkowej oraz o sprawdzaniu zdolności do mieszania, zasadowości, odporności na spienianie, zostawianie reszty olejowej, odrzucanie dodatków olejowych, możliwości korodowania, filtracji i odporności na bakterie. 3. Heisel U., Lutz M.: Probleme der umwelt- und humanverträglichen Fertigung am Beispiel der Kühlschmierstoffe. Ekologiczne i ergonomiczne aspekty obróbki na przykładzie chłodziw. Maschine, 1993, t. 47, nr 10, s , 40. Całkowite koszty stosowania chłodziw to kosz ty ich zakupu, magazynowania, konserwacji i regeneracji oraz koszty związane z negatywnymi skutkami stosowania chłodziw (leczenie schorzeń dermatologicznych i układu oddechowego), a także nakłady finansowe związane z wymaganiami ekologicznymi. Rozpatrzono sposoby eliminowania chłodziw lub ograniczenia stosowania chłodziw. 4. Höhere Standzeiten und bessere Qualität bei 40% weniger Betriebskosten. Recycling für Kühlschmierstoffe, Schneidöle und Reiniger. Większa trwałość i lepsza jakość przy kosztach wytwarzania mniejszych o 40%. Recyrkulacja chłodziw, olejów i kąpieli. Masch.u.Werkz., 1993, t. 94, nr 14, s Przenośne urządzenia do regeneracji chłodziw, olejów obróbkowych i kąpieli oczyszczających HG-Recyclingcenter produkowane są w czterech wersjach o wydajności l/godz. Urządzenia te posiadają węże zasysające i ciśnieniowe o długości do 8 m. Zastosowanie dyszy rozpylających (do tzw. mikrorozpylania) pozwala na oszczędność chłodziw i obniżkę kosztów do 90%. 5. Krenkin L.T., Chirkov G.V.: Ustrojjstvo dlja predokhranenija ot zagrjaznenijj smotrovykh stekol stankov. Urządzenie do ochrony przed zabrudzeniem wzierników obrabiarek. Mashinostroitel', 1993, nr 12, s Oceniano urządzenia do ochrony wzierników obrabiarek przed zabrudzeniem rozpryskującym się chłodziwem. Badano urządzenia, w których sprężone powietrze przechodzi przez otwór szczelinowy oraz urządzenia, w których sprężone powietrze przechodzi przez otwory rozmieszczone w układzie szachownicowym. 1

3 6. Schmidt J.: Einsatzhinweise für Kühlschmierstoffe. Zasady stosowania chłodziw. Fabrik, 1993, nr 7/8, s. 27. Chłodziwa spełniają w strefie skrawania funkcje chłodzenia oraz smarowania. Do dyspozycji są obecnie chłodziwa bezchlorowe zgodne z DIN Emulsje wodno-olejowe mają dodatki ograniczające wzrost mikroorganizmów. Wodne roztwory nadają się głównie do operacji szlifowania. Chłodziwa na bazie czystych olejów stosuje się przeważnie do obróbki precyzyjnej. Właściwa eksploatacja chłodziwa, polegająca głównie na utrzymywaniu odpowiedniej czystości systemu chłodzenia, przyczynia się do obniżenia kosztów gospodarki chłodziwami. 7. Sluhan W.A.: Don't recycle - keep your coolant. Nie wprowadzaj ponownie do obiegu - chroń swoje ciecze chłodzące. Amer.Mach., 1993, t. 137, nr 10, s Tendencja do traktowania recyrkulacji chłodziw w aspekcie szeroko pojętego "zarządzania chłodziwami" (CM) w ramach współpracy między przedsiębiorstwami. Przykłady systemów chłodzenia: m.in. system GM obejmujący urządzenie Xybex serii 1000 dla obwodów zamkniętych w małych i średnich zakładach, tradycyjny system serii 3000 dla dużych zakładów oraz przenośne urządzenie do czyszczenia studzienek ściekowych cieczy chłodzących. 8. Tross B.: Kühlschmierstoff-Behandlung - kostengünstiger Umweltschutz. Utylizacja cieczy chłodząco-smarujących - ochrona środowiska bez dużych nakładów. Werkst.u.Betr., 1993, t. 126, nr 8, s Ciecze chłodząco-smarujące to najczęściej emulsje stanowiące mieszaninę wody i oleju w ilości 5 20%. Ze względu na zawartość oleju stanowią zagrożenie dla środowiska naturalnego. Utylizacja 1 m 3 zużytych cieczy zawierających olej kosztuje w Niemczech od 350 do 900 DM. Oszczędności można uzyskać przedłużając trwałość cieczy przez usuwanie zanieczyszczeń, kontrolę jakości oraz nadzorowanie składu emulsji. Do uzdatniania emulsji służą tzw. separatory fazowe. 9. Umweltverträglicher Schmierstoff. Smar nieszkodliwy dla środowiska. Maschine, 1993, t. 47, nr 11/12, s Urządzenie Accu-Lube, dozujące płyny smarujące w strefie obróbki, posiada kilka przewodów dozujących. Tworzy ono w odpowiednim miejscu i czasie cienki film smarny na narzędziu lub przedmiocie obrabianym, przyczyniając się do znacznych oszczędności substancji smarnych. Przykładowo, w jednym z zakładów dla trzech obrabiarek zużywano rocznie l płynów smarujących; zastosowanie dozownika Accu-Lube pozwoliło ograniczyć zapotrzebowanie do 160 l smaru. Smar Accu-Lube jest pochodzenia roślinnego i może być stosowany w różnej konsystencji, jest ergonomiczny i ekologiczny. 10. Zechel R.: Spannfutter betriebssicher schmieren. Niezawodne smarowanie uchwytów. Werkst.u.Betr., 1993, t. 126, nr 10, s Zamocowanie obrabianego przedmiotu odpowiednią siłą możliwe jest dzięki smarowaniu uchwytów tokarskich. Bardzo dobre wyniki daje smar Molykote TP42 stosowany do smarowania prowadnic i innych powierzchni roboczych. Smar ten charakteryzuje dobra przyczepność i odporność na oddziaływanie cieczy chłodząco-smarującej, zapewniony jest też niski współczynnik tarcia. 2

4 11. Absaugen und Reinigen mobil und stationär. Ruchome i stacjonarne odsysanie substancji odpadowych i oczyszczanie stanowisk pracy. Maschine, 1994, t. 48, nr 7/8, s Urządzenia firmy Ringler do oczyszczania obrabiarek i innych stanowisk w zakładach przemysłu metalowego. Urządzenie przenośne RI131 do odsysania odpadów z małych obrabiarek wyposażono w 3 rodzaje filtrów oraz w specjalny zbiornik zanieczyszczeń o pojemności 30 litrów, który można łatwo opróżniać. RI300 służy do odsysania wiórów i chłodziw z zespołów obrabiarkowych. Stanowisko stacjonarne z filtrem oczyszczanym pneumatycznie przystosowano do ciągłego odsysania pyłów i wiórów grafitowych. 12. Fabricator eliminates coolant spoilage. Producent eliminuje psucie się cieczy obróbkowych. Amer.Mach., 1994, t. 138, nr 6, s. 62. Nowy płyn Mobilmet Aqua Rho firmy Mobil Oil Corp., zmieszany z wodą w stosunku 20:1 (5%), tworzy ciecz obróbkową odporną na bakterie i grzyby. Płyn ten jest stosowany w zakładach zbrojeniowych przy obróbce aluminium i tytanu oraz stopów kwasoodpornych i żaroodpornych (Inconel, Hasteloy). Wcześniej płyn ulegał zepsuciu po 4-6 tygodni. Dzięki dodaniu biocydów płyn może być stosowany przez okres dłuższy niż 12 tygodni. Zwiększa się trwałość narzędzi. 13. Granger C.: Take care of waste - it's your duty! Zadbaj o odpady - to twój obowiązek. Mach.a.Prod.Eng., 1994, t. 152, nr 3875, s , 23, Omówiono działania i wymieniono akty legislacyjne dotyczące ochrony środowiska zanieczyszczanego przez odpady poprodukcyjne w W.Brytanii. Oszacowano koszty utylizacji tych odpadów. Oceniono znaczenie oczyszczania płynów obróbkowych. Przykłady zastosowań przemysłowych urządzeń i systemów zarządzania gospodarką płynami obróbkowymi. Schemat systemu Rocol Eagle. 14. Knoll W.: Entsorgung: Vakuum-Rotationsfilter reinigt Schneidöle. Vlieslos ist gefragt. Oczyszczanie olejów obróbkowych za pomocą próżniowego filtra rotacyjnego. Unikać udziału włókien filtracyjnych. Ind.Anz., 1994, t. 116, nr 34, s. 36, 38 Oczyszczanie olejów i chłodziw obróbkowych metodą filtrowania próżniowego przy użyciu urządzenia wyposażonego w pompę próżniową, połączoną z bębnem obrotowym, w którym powstaje podciśnienie. Filtr z tkaniny stalowej pozwala uzyskać wysoką czystość oleju lub chłodziwa. Stwierdzono, że włókno filtracyjne tworzy z olejem związki toksyczne, których usuwanie jest bardzo kosztowne. 15. Kombinowana regeneracja chłodziw. Tech.Zagr., 1994, nr 6, s. 19. Skuteczne oczyszczanie zużytych chłodziw obróbkowych umożliwiają urządzenia Sekawaste 200 produkowane przez firmę Indufilt. W urządzeniu odbywa się najpierw ultrafiltracja, a następnie odwrócona osmoza. Podczas ultrafiltracji następuje rozdzielenie emulsji wodno-olejowej. Na potrzeby odwróconej osmozy w zależności od koncentracji zanieczyszczeń przewidziano stosowanie jednego z trzech rodzajów membran o różnej przepustowości i różnym stopniu separacji zanieczyszczeń. Dzięki osmozie następuje wydzielenie pozostałości oleju oraz rozpuszczonych zanieczyszczeń, w tym metali ciężkich i ich związków. 3

5 16. Kühlschmierstoffe trennen. Oddzielanie chłodziwa. Werkst.u.Betr., 1994, t. 127, nr 4, s Firma Flottweg produkuje urządzenia typu centryfugowego do oddzielania wiórów i innych zanieczyszczeń w zużytym chłodziwie. Po uzdatnieniu chłodziwo można ponownie wykorzystać. Urządzenia (stacjonarne lub przewoźne) umożliwiają oddzielenie cząstek stałych o wielkości od 1 µm do ponad 5 mm oraz rozdzielenie płynu na fazę lekką i ciężką. Wydajność: od 1500 do l/h. 17. Lubrifiants: Vaste panorama. Substancje smarujące: szeroka panorama. Mach.Prod., 1994, nr 624, s. 89, 91, 93. Do rozpylania chłodziwa w strefie obróbki Elf oferuje urządzenie MistElf 21 i podlegające rozkładowi biologicznemu chłodziwo Vapolub AB35. Oleje Fanox i Dortan (Esso) z dodatkami uszlachetniającymi nadają się do wszystkich rodzajów obróbki skrawaniem. Biostabilne płyny rozpuszczalne Produsol, Hocut i Solcut (Produtec Houghton) przeznaczone są do obrabiarek CNC do obróbki różnych metali, zwłaszcza stopów Al. Chłodziwo Precirectif 380, pozbawione azotynów, pochodnych boru i metali ciężkich, zaleca się do stosowania przy szlifowaniu. 18. METCUT 94 preview. Oils and coolants. METCUT 94 - przegląd wstępny. Oleje i chłodziwa. Metalwork.Prod., 1994, t. 138, nr 3, s Omówiono nowe gatunki olejów i chłodziw obróbkowych, podano ich własności. Przedstawiono wyposażenie zwiększające efektywność gospodarowania chłodziwami. Kierunki rozwoju w gospodarce chłodziwami: dążenie do biologicznej stabilności czynników, wydłużenie okresu ich eksploatacji, eliminowanie z ich składu substancji szkodliwych dla środowiska naturalnego. Opis skomputeryzowanego systemu ciągłego oczyszczania zużytych chłodziw. 19. Paatsch W.: Mikrotribologie - ein Neubeginn. Mikrotribologia - od początku. Materialprüfung, 1994, t. 36, nr 9, s Pojęciem mikrotribologia nazwano podstawowe procesy tribologiczne spowodowane dynamicznymi, mikrostrukturalnymi i morfologicznymi zmianami materiału w mikroobszarach. Omówiono kilka zagadnień z mikrotribologii: związek oporu tarcia z energią wiązań dla metali, zależność współczynnika tarcia od pracy adhezji dla niektórych tworzyw sztucznych, wpływ długości łańcuchów ketonowych smaru na tarcie smarowanej ceramiki (Al 2 O 3 i SiC). Metody badań stosowane w mikrotribologii. 20. Page M.: Green suds clean up - at a cost. Koszty oczyszczania chłodziw ekologicznych. Metalwork.Prod., 1994, t. 138, nr 3, s. 35, 38, 40. Wybrane aspekty gospodarki płynami obróbkowymi w świetle ustaw legislacyjnych o ochronie życia i zdrowia ludzkiego i środowiska naturalnego. Znaczenie monitorowania stanu płynów obróbkowych i gospodarki wewnatrzzakładowej tymi płynami, koszty dostaw płynów ekologicznych, wpływ dodatków stosowanych w płynach obróbkowych na organizm ludzki, próby porównania płynów obróbkowych zawierających związki chloru i bezchlorowych. Znaczenie właściwego przechowywania płynów na bazie wody, wskaźniki świadczące o złym stanie chłodziwa. Przykłady ekologicznych chłodziw. 4

6 21. Pavlenko A.M., Dolgopolov I.S.: Termicheskoe obezvrezhivanie otrabotannykh SOZh. Termiczne unieszkodliwianie zużytych chłodziw. Mashinostroitel', 1994, nr 11/12, s. 7. Do unieszkodliwiania zużytych cieczy chłodząco-smarujących metali zaproponowano urządzenie, w którym wykorzystuje się parę wtórną do podgrzewania chłodziwa. Część pary ulega kondensacji, pozostała skrapla się i jako woda techniczna służy do przygotowania nowej porcji chłodziwa. Opisane urządzenie umożliwia zorganizowanie zamkniętego, bezodpadowego cyklu eksploatacji czynników technologicznych stosowanych w obróbce metali, pozwala na oszczędność energii. 22. Stępniak S.: Zwiększenie trwałości emulsji chłodząco-smarujących. Mechanik, 1994, t. 67, nr 1, s Omówiono warunki sprzyjające utrzymywaniu zwiększonej trwałości emulsji. Podano schematy i opisy urządzeń umożliwiających zwiększenie trwałości emulsji chłodząco-smarujących do ok. 3 lat. Podkreślono znaczenie ciągłego oczyszczania emulsji, kontroli powstawania zarodków bakteryjnych, stosowania odpowiednich preparatów antybakteryjnych, uzupełniania oleju emulgującego w emulsji, stosowania wody odsolonej do wytwarzania emulsji i uzupełniania strat wody. Najskuteczniejszym sposobem wydłużenia trwałości emulsji jest zastosowanie w układzie centralnego oczyszczania emulsji urządzenia do odwróconej osmozy, tj. do zmiękczania wody. 23. Davisson J.F.: Cutting fluids and coolants. Płyny obróbkowe i chłodziwa. Tool.a.Prod., 1995, t. 60, nr 11, s , Doświadczenia małych i średnich firm przemysłu maszynowego związane z wyborem cieczy chłodząco-smarujących, gospodarką chłodziwami i usuwaniem ich pozostałości. Zagadnienie recyrkulacji chłodziw i zastępowania chłodziwami syntetycznymi chłodziw rozpuszczalnych w wodzie. Wymagania względem producentów chłodziw. Amerykańskie regulacje prawne w zakresie gospodarki płynami obróbkowymi. 24. Die flüssigen Mittel. Chemicals Management - Risiko oder Chance? Środki chłodząco-smarujące. Chemicals Management - ryzyko czy szansa? Masch.u.Werkz., 1995, t. 96, nr 6, s Na wzór systemu gospodarki chłodziwami Chemicals Management, działającego w USA, w Niemczech zorganizowano system Castrol+Plus. System ten obejmuje wszelką działalność związaną z doborem, przygotowaniem do eksploatacji, wdrożeniem, regeneracją, konserwacją i usuwaniem cieczy obróbkowych. 25. Falkenberg Y. i in.: Einsatz von Kühlschmierstoffen effizient handhaben. Vor dem Reinigen Fremdöleintrag stoppen. Racjonalna eksploatacja cieczy chłodzącosmarujących. Zahamować proces zanieczyszczania olejami obcymi przed regeneracją. Ind.Anz., 1995, t.117, nr 43, s. 58, Regularna kontrola układów hydraulicznych obrabiarek, stosowanie stabilnych emulsji i ograniczenie ich typów do niezbędnego minimum, minimalne smarowanie, oczyszczanie przedmiotów z substancji antykorozyjnych - to sposoby przedłużania trwałości chłodziw. Omówiono metody testowania procesu demulgowania, umożliwiającego prawidłowy dobór emulsji do oleju używanego w obrabiarce. Analiza przydatności metod oddzielania olejów obcych od emulsji. 5

7 26. Hug J.-L.: Onze ans après. Jedenaście lat później. Mach.Prod., 1995, nr 633, s. 33, Doświadczenia firmy SKF (łożyska toczne) i firmy MAN (silniki Diesla) z zastosowania w procesach obróbki chłodziwa Blasocut 2000 CF. Mineralne chłodziwo Blasocut wykazuje wysoką stabilność własności emulsyjnych, trwałość eksploatacyjną, nie wymaga stosowania dodatków antybakteryjnych, nie łączy się z olejami obcego pochodzenia. W ciągu 11-letniej eksploatacji firma SKF znacznie zmniejszyła zużycie chłodziwa i ograniczyła ilość odpadów. Blasocut 2000 jest chłodziwem nadającym się do stosowania przy obróbce różnych materiałów, ma wysokie walory ekologiczne, jest bezpieczne dla człowieka. 27. Kovacevic R., Cherukuthota C., Mazurkiewicz M.: High pressure waterjet cooling/lubrication to improve machining efficiency in milling. Chłodzenie/smarowanie strumieniem wody pod wysokim ciśnieniem zwiększa wydajność frezowania. Int.J.of Mach.Tools a.manuf., 1995, t. 35, nr 10, s Badania efektywności chłodzenia/smarowania strumieniem wody pod wysokim ciśnieniem na styku narzędzie-wiór. W I metodzie strumień wody pod wysokim ciśnieniem bezpośrednio wypływa na styk wióra z narzędziem przez otwór w powierzchni natarcia. W II - strumień jest wtryskiwany do strefy wiór-narzędzie przez dyszę. Obie metody sprawdzono przy frezowaniu stopów tytanu. 28. Langeloh G.: Mobiles Sauggerät reinigt Maschinen. Emulsionen und Späne entfernen. Przenośny pochłaniacz do oczyszczania obrabiarek. Pozbyć się wiórów i emulsji. Ind.Anz., 1995, t. 117, nr 29/30, s. 30. Urządzenie do pochłaniania wiórów oraz cieczy chłodząco-smarujących z obrabiarek i ich otoczenia może pomieścić do 300 kg różnego typu zanieczyszczeń. Urządzenie posiada osobny 40-litrowy pojemnik na ciecze, które trafiają tam po przejściu przez rodzaj sita umieszczonego w zbiorniku głównym, gdzie pozostają tylko zanieczyszczenia stałe. Do zasysania emulsji i wiórów służy 4-metrowy wąż, na którego wlocie panuje podciśnienie 220 mbar. 29. Lubrifiants et équipements machines. Chłodziwa i wyposażenie obrabiarek. Mach.Prod., 1995, nr 633, s Firma Tec Industries oferuje syntetyczny środek smarujący Neolube FHB46 ulegający rozkładowi biologicznemu. Do obróbki cyrkonu proponuje się mineralną emulsję Jeffalub SB, pozbawioną związków siarki i chloru. Firma Bewo France produkuje urządzenia do oddzielania oleju z emulsji obróbkowych. Urządzenie Deltole C firmy Delta Neu umożliwia usuwanie cząsteczek oleju zawieszonych w powietrzu w postaci mgły olejowej, szkodliwej dla pracownika obsługującego obrabiarkę. Firma Elf oferuje urządzenie Mistelf 21 do smarowania minimalnego. 30. Müller-Mantzke J.: Kühlschmierstoffiltration ohne Filterhilfsmittel. Filtrowanie cieczy chłodząco-smarujących bez udziału pomocniczych środków filtracyjnych. Maschine, 1995, t. 49, nr 8/9, s. 71. Urządzenie EBF-150 firmy Sommermeyer Filtertechnik wyposażono w filtr taśmowy nie zawierający włókniny. Samooczyszczającą się taśmę filtracyjną wykonano z tworzywa sztucznego nie ulegającego zużyciu. Wydajność EBF-150 wynosi 200 l/min, maksymalna wielkość cząstek - 30 µm. 6

8 31. Schmidt N.: Kühlschmierstoffe: Mobile Reinigungssysteme. Pflege senkt Verbrauch. Ciecze chłodząco-smarujące: ruchome systemy oczyszczania. Konserwacja zmniejsza zużycie. Ind.Anz., 1995, t. 117, nr 16, s W zakładach Linde sto frezarek i tokarek CNC oraz centrów obróbkowych obsługują dwa przenośne urządzenia do oczyszczania i recyrkulacji chłodziw. Urządzenia można podłączać kolejno do każdej obrabiarki. Regeneracja chłodziwa następuje bez wyłączania obrabiarki. Częstotliwość regeneracji chłodziw pozostawiono decyzji osób obsługujących obrabiarki. 32. Schmidt N.: Reinigung und Recycling von Kühlschmierstoffen: "Künstliche Nieren" für Produktionsmaschinen. Czyszczenie i regeneracja chłodziw: "Sztuczne nerki" dla obrabiarek. Schweiz.Maschinenmarkt, 1995, nr 9, s Szlam gromadzący się w chłodziwie utrudnia osadzanie się wiórów w filtrach papierowych. Usuwanie z chłodziwa obcych olejów i zanieczyszczeń ułatwia dopływ tlenu, co przyczynia się do przedłużenia okresu trwałości chłodziwa. Na ok. 100 frezarek i tokarek CNC wystarczają dwa urządzenia czyszcząco-regenerujące. Mniejsze MKR 350 M przeznaczone jest do odciągania chłodziwa, MKR 400 S - do całkowitego przepompowania go z maszyny i wyczyszczenia jej zbiorników. 33. Schwab S.: Kühlschmierstoffe: Neue Umweltauflagen regeln die Entsorgung. Weniger ist mehr. Ciecze chłodząco-smarujące: nowe przepisy o ochronie środowiska regulują kwestię usuwania odpadów poprodukcyjnych. Mniej oznacza więcej. Ind.Anz., 1995, t. 117, nr 23, s Sposobem na ograniczenie do minimum ilości eksploatowanych w zakładzie cieczy chłodząco-smarujących jest smarowanie mgłą olejową, uzyskaną przy udziale sprężonego powietrza i układu dozowników. W celu zredukowania kosztów usuwania chłodziwa opracowano filtry do regeneracji olejów, chłodziw i emulsji o temperaturze zapłonu maksymalnie 160 o C. 34. Sluhan W.: Cool talk. Rozmowa o chłodzeniu. Cut.Tool Eng., 1995, t. 47, nr 7, s. 56, 58, 60, 62, 65. Podano systematykę chłodziw do metali i systematykę systemów chłodzenia. Jako kryteria selekcji chłodziw przyjęto zdolność do recyklingu, koszty, wpływ na obrabialność metali oraz możliwość stosowania do szerokiego zakresu materiałów obrabianych (bez konieczności generalnego oczyszczania obrabiarki po poprzednim chłodziwie), dopuszczalność z punktu widzenia bezpieczeństwa pracy. 35. Solving cutting fluid problems. Rozwiązanie problemów dotyczących stosowania chłodziw. Canad.Mach.Metalwork, 1995, t. 90, nr 8, s. 30. Doświadczenia firmy Iowa Industrial Hydraulics związane z opracowaniem programu regeneracji i wyborem jednego chłodziwa, zamiast kilku dotychczas stosowanych, oraz zastosowaniem systemu filtracji. Wadą systemu była konieczność dodawania do chłodziwa biocydów. Chłodziwo Blasocut 2000, które można używać bez biocydów, sprawdzono na 6-wrzecionowej tokarce do obróbki żeliwnych prętów. Omówiony system, obejmujący urządzenie do ultrafiltracji, wyeliminował problem kosztów usuwania i neutralizacji metali ciężkich. 7

9 36. Thiermann L.: Rationeller Kühlmitteleinsatz. Racjonalna eksploatacja chłodziw. Maschine, 1995, t. 49, nr 8/9, s. 51. System Loc-Line jest to zespół elementów składających się na układ doprowadzania chłodziwa. Układ ten obejmuje przewody, armaturę, zawory i dysze z tworzywa Azetal-Copolymer, obojętnego chemicznie, o wysokiej trwałości. System Loc-Line stosować można nie tylko do doprowadzania chłodziwa, ale również do innych mediów, np. olejów, cieczy płuczących, płynów ściernych, powietrza itp. 37. Threadgill J., Bailey M.: Exploring the options for coolant management. Poszukiwanie alternatywy dla gospodarki chłodziwami. Amer.Mach., 1995, t. 139, nr 8, s Recyrkulacja chłodziw obejmuje nie tylko odwirowanie chłodziw, lecz także ich oczyszczanie, filtrację, dozowanie i mieszanie chłodziw oraz ich likwidację. Możliwości przeprowadzania recyrkulacji: realizacja przez przedsiębiorstwo we własnym zakresie, korzystanie z usług specjalistów wykorzystujących własny sprzęt przedsiębiorstwa, korzystanie z usług firm specjalistycznych zapewniających sprzęt i obsługę w zakresie okresowego czyszczenia maszyn, usuwania chłodziw i ich ponownego wprowadzania do obiegu. 38. VDI-Richtlinie über Kühlschmierstoffe ist fertiggestellt. Wytyczne VDI w zakresie chłodziw. WT-Prod.u.Manag., 1995, t. 85, nr 5, s Wytyczne VDI dotyczące chłodziw podzielono na trzy części, traktujące kolejno o chłodziwach do obróbki wiórowej, o konserwacji płynów technologicznych używanych do obróbki i przeróbki metali oraz o usuwaniu i neutralizacji chłodziw do obróbki wiórowej. Zamieszczono program obiegu cieczy chłodząco-smarujących stosowanych w obróbce metali. 39. Wobker H.G. i in.: Wartung. Verfahren zur Abscheidung von Fremdöl aus wassergemischten Kühlschmierstoffen. Konserwacja. Metody oddzielania olejów zanieczyszczających chłodziwa emulsyjne. Maschinenmarkt, 1995, t. 101, nr 30, s Jednym z warunków ekonomicznego sposobu oddzielania zanieczyszczeń olejowych jest dopasowanie olejów używanych w całej obrabiarce (układ hydrauliczny, prowadnice, zabezpieczenia antykorozyjne) pod kątem zbliżonego przebiegu procesu demulgowania. Wariant najkorzystniejszy to całkowite oddzielenie oleju od emulsji, do czego służą m.in. tzw. skimmery. 40. Abankin Ju.I.: Ustrojjstva podachi SOZh. Urządzenia do podawania cieczy chłodząco-smarującej. STIN, 1996, nr 3, s Opisano podstawowe elementy składowe centralnych i indywidualnych systemów podawania i oczyszczania cieczy chłodząco-smarujących, stosowanych w obrabiarkach skrawających. Prezentacja obejmuje następujące urządzenia: separator magnetyczny, oprawkowy separator magnetyczny, hydrocyklon, wirówka, grawitacyjny filtr transportujący, filtr namywany, zbiornik osadnikowy, zbiornik osadnikowy z automatycznym odprowadzaniem osadzonego szlamu. 8

10 41. Aral jest dobry na wszystko. Maschinenmarkt, Mag.Przem., 1996, nr 2, s. 37. W celu rozwiązania problemu wycieków oleju hydraulicznego w obrabiarkach z napędem hydraulicznym niemiecki koncern paliwowo-olejowy Aral AG opracował tzw. olej wielofunkcyjny, który może być stosowany jako olej hydrauliczny lub olej emulgujący, tworzący stabilną chemicznie emulsję chłodzącą. W przypadku wycieków z układu hydraulicznego i przedostaniu się do emulsji chłodzącej, olej wielofunkcyjny ulega emulgacji i wchodzi w skład chłodziwa. 42. At the cutting edge of cutting fluid. Chłodziwa obróbkowe na cenzurowanym. Mach.a.Prod.Eng., 1996, t. 154, nr 3908, s Wymagania stawiane nowoczesnym płynom obróbkowym omówiono na przykładzie najnowszej oferty firmy Mobil Oil. Chłodziwa bezpieczne dla zdrowia ludzi i środowiska naturalnego, powinny być pozbawione azotków, chlorków i składników fenolowych, możliwe do monitorowania pod kątem zawartości flory bakteryjnej, zapewniające minimalizację objętości odpadów. Zaprezentowano rodzinę płynów Curtex spełniających wymienione wymagania. 43. Dunker R.: Späneaufbereitungsanlage hilft sparen. Sauber entsorgen senkt die Kosten. Urządzenie do oczyszczenia wiórów sprzyja oszczędności. Czysty sposób zagospodarowywania odpadów obniża koszty. Ind.Anz., 1996, t. 118, nr 23, s. 66. Opis urządzenia do rozdrabniania wiórów pozwalającego zmniejszyć objętość wiórów do jednej trzeciej. Nie rozdrobnione części metalu oddzielane są od pozostałych wiórów, które trafiają do wirówki. Stacja pomp przepompowuje każde z chłodziw osobno. Proces sterowany jest przez programowalny układ sterowania. 44. Godlevski V.A., Latyshev V.N., Molodsov A.M.: "Once only" lubricants in machining. "Jednorazowe" środki smarowe w obróbce skrawaniem. Tribologia, 1996, t. 27, nr 6, s Zaproponowano tzw. chłodziwa "jednorazowe" o dużej przyczepności do metali, dostarczane do strefy skrawania w bardzo małych ilościach. Omówiono sposób doboru składu chemicznego tych chłodziw. Przeprowadzono badania przy wierceniu stali nierdzewnej. Po przetestowaniu cieczy o różnej strukturze i składzie chemicznym za najefektywniejsze uznano chłodziwa zawierające środki powierzchniowo czynne i związki miedzi. 45. Grundler E.: Konsequentes Kühlschmierstoffmanagement. Kühlschmierstoffsysteme mit Qualitäts- und Wirtschaftlichkeitsvorteilen. Konsekwentne gospodarowanie cieczami chłodząco-smarującymi. Systemy gospodarowania chłodziwami o zaletach jakościowych i ekonomicznych. Tech.Rdsch., 1996, t. 88, nr 9, s Wdrożenie kompleksowego systemu gospodarowania chłodziwami wymaga analizy stanu faktycznego w danym zakładzie, analizy asortymentu obrabianych części, zainstalowania urządzeń filtrujących i wirówek regeneracyjnych. W skład zamkniętego obiegu chłodziwowego wchodzą chłodziwa (oleje, emulsje), urządzenia do uzdatniania odpadów i wody, dozowniki, odsysacze, zgarniacze. 9

11 46. Grundler E.: Systemlösungen für die Abluftreinigung. Praktizierter Arbeitsschutz steigert die Produktivität. Systemowe rozwiązania oczyszczania powietrza zawierającego opary cieczy chłodząco-smarujących. Przestrzeganie zasady bezpieczeństwa pracy podnosi wydajność. Maschine, 1996, t. 50, nr 11/12, s Schemat funkcjonowania separatora olejowo-emulsyjnego do odsysania cieczy chłodząco-smarujących z otoczenia pojedynczych obrabiarek i linii produkcyjnych. Koncepcja opiera się na odseparowaniu i wielostopniowym filtrowaniu olejów i emulsji za pomocą włókien stanowiących mieszaninę metalu i tworzywa sztucznego. W skład separatora wchodzi wentylator wyciągowy i zbiornik oddzielonych chłodziw. 47. Handhabung von Spänen und Kühlschmiermitteln: Einfach gelöst. Sposób postępowania z wiórami i środkami chłodząco-smarującymi: proste rozwiązanie. Schweiz.Maschinenmarkt, 1996, nr 9, s. 21. Autonomiczne urządzenie do przetwarzania i oczyszczania wiórów pracuje w cyklu automatycznym, przerabia długie i krótkie wióry, zanieczyszczone olejem lub emulsją, pochodzące z różnych materiałów. Wióry są mielone, następnie wirówka oddziela chłodziwo, które przez sito pompowane jest do zbiornika. Po oddzieleniu cząstek stałych ciecz doprowadza się do obrabiarki. 48. Haubrich H.: Vliesstoffe als Filtermedium zur Reinigung von Betriebsflüssigkeiten in der metallbearbeitenden Industrie. Filtry tekstylne do oczyszczania płynów przemysłowych w przemyśle metalowym. Maschine, 1996, t. 50, nr 5, s Filtry firmy Lohmann stosuje się do oczyszczania chłodziw w procesach szlifowania, gładzenia, w procesach skrawania i walcowania. Nadają się do oczyszczania emulsji, olejów obróbkowych, nafty i płynów myjących. Podano wskazówki dotyczące eksploatacji filtrów tekstylnych. 49. Jankowski A.: Nowoczesna gospodarka chłodziwami w fabryce SKF. Mechanik, 1996, t. 69, nr 2, s Przykład efektywnego zastosowania ekologicznego chłodziwa Blasocut firmy Blaser w fabryce SKF wytwarzającej łożysk tocznych na dobę. Opisano sposób użytkowania chłodziwa Blasocut w centralnym układzie zasilania cieczą chłodzącą w firmie SKF. 50. Jones R.: Get the best from liquid assets. Optymalna gospodarka chłodziwami. Metalwork.Prod., 1996, t. 140, nr 11, s. 67, 70, 72. Podkreślono konieczność automatycznej kontroli stanu chłodziwa. Przykładowo, system gospodarki chłodziwami Castrol Plus, zastosowany w firmie Land Rover, obejmuje wyposażenie i doradztwo techniczne i organizacyjne. System CFCM firmy Cimcool zawiera zespół oczyszczania i pasteryzacji chłodziw. Opłacalność stosowania systemów zarządzania gospodarką chłodziwami. 10

12 51. Keep control of the fluid situation. Kontroluj stan płynu. Metalwork.Prod., 1996, t. 140, nr 5, s. 45, 48. Funkcje olejów i płynów w obróbce skrawaniem: chłodzenie przedmiotu obrabianego i narzędzia, eliminacja przypaleń materiału obrabianego, zmniejszenie zużycia narzędzia, wspomaganie usuwania wiórów ze strefy obróbki. Do polepszenia własności użytkowych płynów obróbkowych wykorzystuje się: emulsje, stabilizatory, inhibitory korozji, biocydy, środki zapachowe. 52. Kirsch R., Geist F.: Zentrale Schmiermittelversorgung bei Maschinen und Anlagen. Centralny system doprowadzania cieczy chłodząco-smarujących do obrabiarek i urządzeń. Maschinenmarkt, 1996, t. 102, nr 5, s , 34. Środki realizacji tzw. zapobiegawczej eksploatacji cieczy chłodząco-smarujących. Przedstawiono przykłady systemów obiegowych, systemów z układem zaworów dozujących, systemów smarowania ze stratami. 53. Kirsch R., Geist F.: Zentrale Schmiersysteme in Fertigungslinien integrieren. Integrowanie centralnych systemów smarowania w ramach linii produkcyjnych. Maschinenmarkt, 1996, t. 102, nr 11, s Centralne systemy smarowania odznaczają się zdolnością nadzorowania przepływu, ciśnienia, temperatury i drgań. Programowalne układy sterowania umożliwiają komunikowanie się centralnych systemów smarowania z urządzeniami wchodzącymi w skład linii produkcyjnej. Układy sterowania III generacji wykazują największe walory wtedy, gdy urządzenia, do których je zastosowano, wyposażone są w tzw. rozdzielacze progresywne. 54. Kriesen D.: A leader in chip handling and coolant cleaning. Firma przodująca w zakresie gospodarki wiórami i oczyszczania chłodziw. Amer.Mach., 1996, t. 140, nr 2, s. 19. W firmie Mayfran International opracowano system ConSep 2000 do oddzielania wiórów od chłodziwa i oczyszczania chłodziwa. System umożliwia ograniczenie pienienia chłodziwa i dostarcza je po oczyszczeniu z powrotem do obrabiarki. Omówiono też system usuwania chłodziwa z obrabiarek i pompowania do centralnego systemu filtracji. 55. Matthews D.: Ustrojjstva dlja ochistki i okhlazhdenija zhidkostejj. Urządzenia do oczyszczania i chłodzenia cieczy. Det.Mash.(EhI), 1996, nr 4, ref. 32, s Efektywność obróbki skrawaniem można podnieść przez oczyszczanie i chłodzenie cieczy chłodząco-smarującej. Podniesienie dokładności obróbki i zwiększenie trwałości narzędzi uzyskuje się dzięki utrzymaniu stałej temperatury płynu. Skrócenie czasu przestoju obrabiarki wynika m.in. z ograniczenia częstości wymiany narzędzi skrawających - chłodzenie cieczy obróbkowych wydłuża czas ich eksploatacji. Podniesieniu dokładności obróbki sprzyja eliminowania z płynów obróbkowych cząstek negatywnie oddziałujących na powierzchnie przedmiotów obrabianych. Opisano nowoczesny układ czyszcząco-chłodzący Aquamate

13 56. Mechanischer Öl- und Emulsionsnebelabscheider. Mechaniczny separator mgły olejowej i emulsji. Maschine, 1996, t. 50, nr 6, s Opisano separator typu OE-D o budowie modułowej, złożony z szeregu lub dwuszeregu komór filtracyjnych i wentylatora. Separator w wersji standardowej ma wydajność od 1000 do m 3 powietrza na godzinę. Powietrze oczyszczone z toksycznych cząstek o wielkości w granicach 0 do 10 µm, powstałych wskutek rozpylania oleju lub emulsji na obrabiarce, w większości wypadków nie wymaga odprowadzania na zewnątrz, obróbka aluminium z użyciem tradycyjnej ilości chłodziwa wymaga nawilżenia wszystkich elementów filtrujących. 57. Nalimov L.V.: Struktura SOZh, primenjaemykh pri obrabotke metallov rezaniem. Struktura cieczy chłodząco-smarujących stosowanych w obróbce skrawaniem. Mashinostroitel', 1996, nr 5, s Przegląd cieczy chłodząco-smarujących stosowanych w przemyśle maszynowym Rosji. Podano zakres zastosowania poszczególnych chłodziw przeznaczonych do obróbki wiórowej i ściernej na obrabiarkach tradycyjnych i liniach automatycznych. W tabeli zestawiono chłodziwa wodne i olejowe z uwzględnieniem dodatków antybakteryjnych oraz myjąco-dezynfekujących. Podano również zalecane do poszczególnych rodzajów operacji obróbkowych chłodziwa uniwersalne, emulsyjne, syntetyczne, wodne, olejowe, produkowane w Rosji, oraz ich odpowiedniki produkowane w Niemczech, Szwajcarii, Szwecji, Austrii. 58. Oborudovanie dlja ehkspluatacii SOZh. Urządzenia do eksploatacji cieczy chłodząco-smarujących. Mashinostroitel', 1996, nr 11, s Opisy urządzeń produkcji rosyjskiej, umożliwiających właściwą eksploatację cieczy chłodząco-smarujących. Przedstawiono filtry do dokładnego oczyszczania chłodziw i innych cieczy z pozostałości wiórów lub podobnych twardych elementów oraz zbiornik do zbierania olejów i płynnych substancji smarujących tworzących się w postaci warstwy na powierzchni ścieków zawierających olej. 59. Po prostu super. Najnowocześniejsze rozwiązania Aral w chłodzeniu i smarowaniu. Maschinenmarkt, Mag.Przem., 1996, nr 1, s. 45. Oleje przekładniowe Aral Degol na bazie oleju mineralnego i na bazie syntetycznej (PF/PAO/estry - podlegające biodegradacji) służą do smarowania przekładni w wyższych zakresach temperatur. Olej Aral Degol BMB zawiera dodatki uszlachetniające (MoS 2 ). Emulsja Aral Sarol 417EP jest chłodziwem najnowszej generacji, nie zawierającym amin ani kwasu borowego i wolnym od środków bakteriobójczych. Może być wykorzystywana przy obróbce aluminium, tytanu. 60. Powley C.: Mobil fluids excel in French tests. Testy francuskie wykazały, że płyny obróbkowe firmy Mobil są najlepsze. Mach.a.Prod.Eng., 1996, t. 154, nr 3921, s Krótka informacja o płynach obróbkowych firmy Mobil, przeznaczonych do obróbki żeliwa, stali, stopów tytanu i metali nieżelaznych. Przeprowadzono testy, w których badano stopień zużycia i liczbę złamań narzędzi, gładkość powierzchni, dokładność wymiarową, siły skrawania, temperaturę ostrza skrawającego, pobór mocy. Nowe chłodziwa spełniają wymagania Unii Europejskiej i W.Brytanii. 12

14 61. Rumjanceva T.A., Procishin V.T.: Tekhnologicheskijj modul' proizvodstva i primenenija SOTS iz otkhodov smazochnogo materiala. Moduł technologiczny wytwarzania i eksploatacji substancji chłodząco-smarującej z odpadów środka smarującego. Mashinostroitel', 1996, nr 5, s Przedstawiono zadania spełniane przez moduł technologiczny do odzyskiwania cieczy chłodząco-smarującej z zużytego chłodziwa. Uzyskany koncentrat w postaci cieczy o nazwie Neftechim-1 porównano z innymi chłodziwami produkcji rosyjskiej. 62. Shabalina T.N., Kokhanovskaja T.S., Sheketa D.V.: Razrabotka ehkologicheski bezopasnykh malovjazkikh rabochikh zhidkostejj dlja obrabotki metallov. Opracowanie ekologicznie bezpiecznych cieczy roboczych o niskiej lepkości przeznaczonych do obróbki metali. Mashinostroitel', 1996, nr 5, s Ciecze robocze RZ3 i RZ8, produkcji rosyjskiej, zalecane są do wykańczających operacji obróbki mechanicznej i do obróbki elektroerozyjnej. Uzyskuje się je w wyniku uwodornienia ropy z zawartością siarki, co sprawia, że ciecze te odznaczają się szczególnym składem węglowodorowym, są ekologiczne czyste i odporne na zagrożenia pożarowe. Przedstawiono wyniki badań RZ3 i RZ Selbstgepresstes Geld. Werkstoffe statt teurem Abfall. "Wyciśnięte pieniądze". Materiały zamiast kosztownych odpadów. Masch.u.Werkz., 1996, t. 97, nr 12, s Firma Knoll produkuje urządzenia do utylizacji zanieczyszczonych cieczy chłodząco-smarujących. Urządzenia, których koszt wynosi ok. 35 tys. marek, szybko się amortyzują. Z 1 m 3 (ok. 4 t) szlamu odzyskuje się 500 l oleju. Cząstki stałe brykietuje się w krążki o średnicy 50 mm pod ciśnieniem 200 barów. Do przeróbki nadają się szlamy zawierające cząstki większe niż 10 µm; nie mogą więc być utylizowane szlamy powstające po obróbce elektroerozyjnej. 64. Simmons S.: Monitoring the performance of metalworking fluids. Monitorowanie zachowania się płynów obróbkowych. Mach.a.Prod.Eng., 1996, t. 154, nr 3921, s , 27, 29. Od początku lat 90. prowadzi się prace legislacyjne, zwłaszcza w UE, dotyczące ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska naturalnego. Akty legislacyjne dotyczą m.in. zagadnień własności użytkowych, eksploatacji i utylizacji płynów obróbkowych. Omówiono rodzaje płynów stosowanych w przemyśle maszynowym i kategorie odpadów olejowych. Oceniano wpływ różnych czynników (np. temperatury spalania) na koszt utylizacji zużytych chłodziw. 65. Smith P.L.: Coolants and cancer: fact or fiction? Chłodziwa i nowotwory: prawda czy fikcja? Amer.Mach., 1996, t. 140, nr 12, s , 50. Rozważano potrzebę opracowania nowej normy, uwzględniającej wyniki badań nad wpływem mgły olejowej na powstawanie astmy, chorób płucnych, nowotworów krtani, stanów zapalnych skóry. Program gospodarki chłodziwami powinien uwzględniać urządzenia do uzyskiwania dobrej jakości wody (dejonizatory) do rozcieńczania chłodziw, urządzenia do kontroli koncentracji chłodziw, do oczyszczania systemów chłodzenia i do usuwania zanieczyszczonych olejów. 13

15 66. Taming the sludge monster permanent filtration system manages coolant. Rozwiązanie problemu powstawania szlamu. System ciągłej filtracji chłodziwa. Tool.a.Prod., 1996, t. 62, nr 9, s. 41. Włoska technologia Kleenall Sierra rozwiązuje problem wysokich kosztów usuwania i recyrkulacji chłodziw. W opisanym systemie stosuje się konstrukcję stałej próżni podlegającej samooczyszczaniu. Chłodziwo jest automatycznie filtrowane, usuwane są cząstki powyżej 7 10 µm, co zapewnia dłuższy okres trwałości chłodziwa, a także zwiększenie trwałości narzędzi i przedmiotów obrabianych. 67. Teckentrup A.: Pflege von Kühlschmierstoffen ohne Einsatz von Chemie. Konserwacja chłodziw bez użycia produktów chemicznych. Maschinenmarkt, 1996, t. 102, nr 19, s Zastosowanie wybranych rodzajów chłodziw do typu obróbki metali (obróbka plastyczna, skrawanie). Centralne systemy chłodziwowe umożliwiają ultrafiltrację i odwirowywanie zanieczyszczeń; opłacalne stają się badania chemiczne stanu chłodziw będących w obiegu. Podano skład typowego koncentratu emulsji. Profil własności emulsji określają zawarte w nich węglowodory: parafinowe, naftowe i aromatyczne. Wpływ procesu obróbki na stan chłodziwa. 68. Ul'trafil'tracionnye ustanovki dlja razdelenija vodomasljanykh ehmul sijj. Ultrafiltracyjne urządzenia do rozdzielania emulsji olejowo-wodnych. Mashinostroitel', 1996, nr 5, s Metoda membranowego rozdzielania emulsji olejowo-wodnych z zastosowaniem urządzeń do utrafiltracji, w których skład wchodzą ultrafiltry VTU 0,5/2. Urządzenia te wykorzystuje się do regeneracji zużytych roztworów myjących i odtłuszczających, do utylizacji zużytych chłodziw itp. Podano schemat i zasadę działania urządzenia oraz zestawiono charakterystyki urządzeń ultrafiltracyjnych. 69. Wallitzer K.: Konsequentes Kühlschmierstoff-Management. Durchgängige Kühlschmierstoffsysteme bringen Qualitäts- und Wirtschaftlichkeits-Vorteile. Konsekwentne gospodarowanie chłodziwami. Uniwersalne systemy chłodziwowe przynoszą korzyści natury jakościowej i ekonomicznej. Maschine, 1996, t. 50, nr 9, s Podstawą prawidłowo zorganizowanej gospodarki chłodziwami jest zamknięty system obiegu chłodziw z urządzeniami do regeneracji i recyklingu, dozownikami, odsysaczami mgły i oparów, urządzeniami do uzdatniania wody. Przykładowy rachunek ekonomiczny kosztów związanych ze stosowaniem chłodziw w zakładzie obróbki metali. 70. Wer gut schmiert, der gut spant. KSS als bedeutender Kostenfaktor. Kto dobrze smaruje, ten ma dobre wyniki w obróbce skrawaniem. Ciecze chłodząco-smarujące jako czynnik kosztów. Masch.u.Werkz., 1996, t. 97, nr 9, s Środki chłodząco-smarujące, a zwłaszcza chłodziwa mieszające się z wodą, są niebezpieczne dla ludzi i środowiska. Ciecze chłodząco-smarujące dzielą się na ciecze niemieszalne z wodą i koncentraty. Stanowią one bazę do sporządzenia emulsji chłodząco-smarującej. Firma Widia, jako jedyna w Europie dostarcza wszystkie komponenty środków chłodząco-smarujących wraz z narzędziami z węglików spiekanych. Wpływ cieczy na trwałość narzędzia. 14

16 71. Berliner E.M.: Ocenka smazyvajushhejj sposobnosti SOZh. Ocena zdolności smarnych cieczy chłodząco-smarujących. STIN, 1997, nr 8, s Własności chłodziw (w tym ich zdolność smarna) mogą być określane bezpośrednio w procesie skrawania lub pośrednio na stanowisku badawczym. Analizowano wpływ różnych czynników (skład chemiczny, dodatki smarne) na zdolności smarne chłodziw i ich własności tribologiczne (przeciwcierne, przeciwnarostowe, obniżające obciążenie siłami skrawania), zależące od zdolności smarnych. 72. Brikettieranlage verdichtet Schleifschlämme: Rohstoffe umweltgerecht wiedergewinnen. Urządzenie do brykietowania zagęszcza szlam: ekologiczny sposób odzyskiwania surowców. Schweiz.Maschinenmarkt, 1997, nr 39, s. 67. Utylizacja mieszaniny metalu z cieczą chłodząco-smarującą wymaga oddzielenia cząstek metalicznych. Metal po przetopieniu w piecu można ponownie wykorzystać, można też odzyskać oleje. Urządzenie Hydropress KB zagęszcza szlam powstający w czasie szlifowania oraz krótkie wióry stalowe, żeliwne i aluminiowe. W wyniku tej operacji odzyskuje się też środki smarująco-chłodzące. 73. Bystrov V.N., Vjacheslavova L.A., Jushin S.V.: Novyjj metod ocenki ehkspluatacionnykh svojjstv SOZh. Nowa metoda oceny własności eksploatacyjnych chłodziw. STIN, 1997, nr 4, s Prosta i tania metoda oceny własności eksploatacyjnych płynów obróbkowych, tj. własności myjących i smarujących, z wykorzystaniem zjawisko tarcia w strefie styku narzędzia i przedmiotu obrabianego. Na potrzeby tej metody prowadzone są badania porównawcze tarcia par materiałowych stal-żeliwo i stal-stal z zastosowaniem chłodziw, których własności myjące i smarujące są oceniane. 74. Cichosz P. i in.: Ekologiczne aspekty produkcji. Pr.Nauk.Inst.Technol.Masz. P.Wroc., 1997, nr 67, ser. Konferencje, z. 29, t.1, s Wpływ dzialalności wytwórczej człowieka na jego otoczenie. Opisano wyniki prac nad utylizacją cieczy obróbkowych, obróbką skrawaniem na sucho, minimalnym smarowaniem węzłów tarcia oraz problemami zmniejszania zużycia materiałów i energii (recycling). Podkreślono konieczność stosowania metod zarządzania uwzględniających zagadnienia ochrony środowiska. 75. Ciecze do obróbki metali. Paliwa, Oleje i Smary w Ekspl., 1997/1998, nr 40, s ; nr 41, s ; nr 42, s ; nr 43, s ; nr 44, s.9-14; nr 45, s Podstawy chłodzenia przy skrawaniu metali. W I części omówiono oleje obróbkowe, emulsje, mikroemulsje, ciecze syntetyczne (roztwory substancji chemicznych, a także pasty i gazy (stosowane np. przy obróbce na sucho). W II części podano klasyfikację cieczy obróbkowych, ich skład i właściwości użytkowe. W III części przedstawiono mikroorganizmy występujące w chłodziwach i problem kontroli mikrobiologicznej, kontroli współczynnika ph, badań biostabilności. W IV części omówiono metody kontroli jakości koncentratów i chłodziw. W części V zajęto się praktyką stosowania chłodziw. Część VI zawiera przegląd cieczy chłodzącosmarujących oferowanych przez firmę Elf Lubrifiants. 15

17 76. Corban M., Preuss T.: Haltbarkeit verlängern durch gezieltes Aufbereiten. Rechtzeitiges Reinigen hält Produktion in Gang. Przedłużenie trwałości dzięki prawidłowej regeneracji. Oczyszczenie chłodziw w odpowiednim czasie eliminuje konieczność przerywania produkcji. Ind.Anz., 1997, t. 119, nr 36, s. 144, 146. Znaczenie konserwacji i oczyszczania chłodziw olejowych, emulsyjnych i smarów. Tzw. oleje obce, zanieczyszczające chłodziwa emulsyjne lub olejowe, usuwa się automatycznie za pomocą separatorów, bez przerywania pracy obrabiarki. Przykłady tego typu urządzeń, m.in. przenośne urządzenie EPW 2000 (H. Sartorius) oraz system Consep 200 (Mayfran). 77. "Extras" take a starring role. "Dodatki" grają główną rolę. Mach.a.Prod.Eng., 1997, t. 155, nr 3933, s Przedstawiono ofertê firmy Filtration Service Engineering (FSE). Systemy firmy FSE składają się ze standardowych modułów oraz elementów i zespołów specjalnych, dzięki czemu firma spełnia indywidualne oczekiwania klientów. Przykładem są tzw. beznośnikowe systemy filtracyjne, przyjazne dla środowiska. W ich budowie nie wykorzystuje się filtrów, które się szybko zużywają. 78. Fang L. i in.: Effect of lubricants on the friction and wear of Al 2 O 3 against gray cast iron. Wpływ cieczy smarującej na tarcie i zużycie Al 2 O 3 względem żeliwa szarego. Wear, 1997, t. 210, nr 1/2, s Badano tribologiczne zachowanie się spiekanego tlenku glinu w warunkach tarcia ślizgowego względem żeliwa i stali, w zależności od użytego ośrodka. W próbach ścieralności stosowano kolejno: wodę destylowaną, powietrze, emulsję i olej. Stwierdzono skuteczność smarowania grafitem z żeliwa w przypadku ośrodka wodnego i powietrznego. W przypadku stali pozytywny wpływ wywierał tylko smar olejowy i emulsja. 79. Flotation und Sedimentation. Saubere Emulsion mit Kühlschmiermittelpflegewagen. Flotacja i sedymentacja. Czysta emulsja dzięki ruchomemu urządzeniu do oczyszczania i regeneracji cieczy chłodząco-smarujących. Masch.u.Werkz., 1997, t. 98, nr 5, s Wydajność urządzenia Clean Tower wynosi 300 l/h. Zaletą tego urządzenia jest mobilność umożliwiająca oczyszczanie chłodziwa w wielu obrabiarkach, a tym samym zrezygnowanie z nieekonomicznych centralnych systemów oczyszczania i regeneracji chłodziw. Za pomocą Clean Tower usuwa się zużyte chłodziwo ze zbiornika obrabiarki, wprowadzając do niego nieco powietrza. 80. Götz W.: Ölnebel und -dämpfe aus der Luft entfernen. Filter fanden mikroskopisch kleine Öltropfen. Oczyszczanie powietrza z mgieł i oparów olejowych. Filtry wychwytują krople oleju mikroskopijnej wielkości. Ind.Anz., 1997, t. 119, nr 5, s. 34. Opis separatora mechanicznego do wychwytywania cząstek chłodziwa emitowanych do powietrza w wyniku procesów obróbki skrawaniem, nanoszenia powłok itp. Separator tworzą trzy segmenty filtracyjne umożliwiające oddzielanie cząstek oleju o średnicach od 0,3 µm. 16

18 81. Hug J.-L.: Lubrifiants: comment gagner de l'argent? Smary: jak zarobić pieniądze? Mach.Prod., 1997, nr 677, s Przedstawiono sposób oczyszczania olejów obróbkowych rozpuszczalnych w wodzie po wykorzystaniu w procesie obróbki stali i żeliw. Opisana technologia ma działanie bakteriobójcze i grzybobójcze, a smary po oczyszczeniu zachowują nie zmienione własności fizykochemiczne. Oczyszczanie odbywa się w urządzeniu (reaktorze), którego zasadniczą część stanowi porowaty nośnik w połączeniu ze srebrem metalicznym osadzonym metodą mikrometalurgii w porach nośnika. Zastosowanie koncepcji Technologia 3.14 przynosi znaczne oszczędności oraz poprawia bezpieczeństwo pracy. Urządzenie oczyszczające smary może pracować bez obsługi i nie przerywa cyklu produkcyjnego. 82. Hug J.-L.: Que choisir pour usiner? Wybór chłodziwa. Mach.Prod., 1997, nr 669, s Dobór chłodziwa w zależności od warunków obróbki, rodzaju materiału obrabianego i właściwości narzędzia. Chłodziwa olejowe stosuje się w procesie obróbki z małymi prędkościami skrawania i przy dużych obciążeniach (gwarantują wysoką jakość powierzchni obrabianej). Chłodziwa wodne, zapewniające dobre chłodzenie, nadają się do obróbki z wysokimi prędkościami skrawania. Dodatki do chłodziw zwiększają ich biostabilność, zapobiegają korozji. Wyeliminowanie chloru ze składu chłodziw zwiększa bezpieczeństwo ich stosowania. 83. Koelsch J.R.: Lubricity vs. the environment. Cascades of cleanliness. Smarowanie, a środowisko i zanieczyszczenia. Manuf.Eng., 1997, t. 118, nr 5, s. 50, 52, 54, Nowy typ płynu obróbkowego o nazwie Glacier, którego podstawą są proteiny, zapewnia chłodzenie i smarowanie, zabezpiecza przed korozją. Płyn nie jełczeje, nie wpływa negatywnie na środowisko i zdrowie, nie powoduje mgły olejowej. Omówiono badania nad składem chemicznym innych chłodziw. 84. Kühlschmierstoffe länger nutzen. Dłuższe użytkowanie cieczy chłodząco-smarujących. Werkst.u.Betr., 1997, t. 130, nr 10, s Urządzenie opracowane przez firmę Synthesechemie (Lebach) umożliwia przedłużenie okresu użytkowania cieczy chłodząco-smarujących. Metoda regeneracji chłodziw "Lubcare" składa się z pięciu etapów filtracji, elektrodializy oraz odprowadzania zregenerowanej cieczy do zbiornika. Urządzenie, przetwarzające 10 m 3 cieczy z zastosowaniem metody Lubcare, zużywa w ciągu miesiąca 550 kwh energii. 85. Lutz W.: Kühlschmierstoff-Pflege optimiert Entsorgungskosten und Fertigungsqualität. Konserwacja cieczy chłodząco-smarujących wpływa na optymalizację kosztów usuwania odpadów oraz jakość produkcji. Maschine, 1997, t. 51, nr 1/2, s. 27. Opis przenośnego urządzenia do oczyszczania chłodziw emulsyjnych z wiórów, olejów obcych i cząstek materiałów zużytych przez ścieranie. Urządzenie firmy Allendorfer o wydajności do 1000 l/h może pracować bez przerywania właściwego procesu produkcji. Oczyszczanie w trybie automatycznym realizowane jest przez filtr połączony z separatorem. Po regeneracji ciecz chłodząco-smarująca nadaje się do ponownego wprowadzenia do obiegu. 17

19 86. Neue Kühlschmiermittel-Generation... garantiert ökonomisches wie ökologisches Optimum. Nowa generacja środków chłodząco-smarujących... gwarantuje uzyskanie ekonomicznego i ekologicznego optimum. Masch.u.Werkz., 1997, t. 98, nr 5, s. 72. W firmie Cimcool Europe (Holandia) opracowano nową generację wydajnych środków chłodząco-smarujących: Cimtech - syntetyczne koncentraty rozpuszczalne w wodzie, Cimstar - półsyntetyczne środki chłodząco-smarujące, Cimperial - emulsje o szerokim zastosowaniu. Nowe chłodziwa odznaczają się dużą stabilnością, chronią obrabiane przedmioty przed korozją, są ekonomiczne i ekologiczne. 87. Powley C.: Service and quality - all the time and on time. Serwis i jakość - przez cały czas i we właściwym momencie. Mach.a.Prod.Eng., 1997, t. 155, nr 3935, s Informacja o brytyjskiej firmie Houghton Vaughan wytwarzającej płyny obróbkowe na potrzeby przemysłu obrabiarkowego. Rynkowa strategia tej firmy ("partnerzy w produkcji") to tworzenie grup ekspertów z przeszkolonych pracowników, których zadaniem jest zajmowanie się w sposób kompleksowy gospodarką płynami obróbkowymi bezpośrednio u klienta. Działalność firmy Houghton ujęto we wdrożonym przez nią przed ośmioma laty programie pod nazwą Fluid Care. 88. Remane E.: Sternzentrifugen senken die Betriebskosten. Die Fliehkraft steht in Dienste der Reinheit. Stosowanie wirówek gwiazdowych wpływa na obniżenie kosztów produkcji. Siła odśrodkowa służy czystości. Ind.Anz., 1997, t. 119, nr 19, s Budowa i działanie samooczyszczającej się wirówki gwiazdowej do oczyszczania chłodziw. Zdolność przepustowa wirówki wynosi 100 l/min; urządzenie oddziela cząsteczki stałe nawet o średnicy 2 µm, w tym cząstki materiałów ceramicznych o ciężarze właściwym 3,1 g/cm 3 w ilości ponad 90%. Oddzielony materiał stały nie wymaga suszenia. 89. Rules and regulations. Zasady i przepisy. Mach.a.Prod.Eng., 1997, t. 155, nr 3935, s. 55, w Wielkiej Brytanii wprowadzono przepisy dotyczące tzw. specjalnych odpadów, do których zalicza się m.in. płyny technologiczne (chłodziwa, oleje, środki czyszczące). Przepisy te wywodzą się z dyrektywy EC, obowiązującej w krajach Unii Europejskiej w zakresie postępowania z odpadami. Adresowane są głównie do firm eksploatujących obrabiarki. Podano przykłady stosowania tych przepisów. Programy takie obejmują pełny zakres usług - od dostawy płynów do utylizacji odpadów. Przykładowy program firmy Castrol+Plus. 90. Rymann H.: Filtertechnik für Kühlschmierstoffe: Im Zwielicht der Ressourcen. Technika filtrowania materiałów chłodząco-smarujących: w krzywym zwierciadle zasobów. Schweiz.Maschinenmarkt, 1997, nr 47, s Wybór systemu utylizacji wymaga analizy zagadnień ekologicznych i kosztów produkcji. Szlam nagromadzony w filtrach zawiera dużą ilość cząstek metali i niemetali, które należy oddzielić od emulsji. Czynnikami decydującymi o korzystnym, bądź niekorzystnym bilansie ekologicznym jest okres eksploatacji chłodziw oraz jakość filtracji. Zestawienie środków służących przedłużeniu trwałości chłodziw emulsyjnych. 18

20 91. Schön J., Dahmen N.: Abtrennung von Ölen aus Metallbearbeitungsrückständen: Gebraucht ist noch nicht verbraucht. Oddzielanie olejów z pozostałości po obróbce metali: używane nie znaczy zużyte. Schweiz.Maschinenmarkt, 1997, nr 43, s Metoda oddzielania olejów szlifierskich z pozostałości po obróbce metali polega na rozpuszczaniu chłodziw zawartych w szlamie, w temperaturze ok. 50 o C, pod wpływem oddziaływania sprężonego ( bar) dwutlenku węgla, co umożliwia również oczyszczanie powierzchni metalowych na skalę przemysłową. 92. Sheng P.S., Oberwalleney S.: Life-cycle planning of cutting fluids - a review. Planowanie cykli trwałości cieczy obróbkowych - przegląd. Trans.ASME, J.of Manuf.Sc.a.Eng., 1997, t. 119, nr 4(B), s Omówiono normy dotyczące wpływu gospodarki chłodziwami na środowisko. Dokonano przeglądu głównych składników chłodziw mieszalnych i rozpuszczalnych w wodzie oraz chłodziw bezwodnych. Mechanizmy degradacji tych chłodziw uważa się za jeden z podstawowych czynników służących ich ocenie z punktu widzenia zanieczyszczenia środowiska. Ocenia się: ph, odporność korozyjną, stabilność emulsji i efekty bakteriogenne oraz zdolność do recyklingu. Z technologicznego punktu widzenia analizuje się smarowność, własności chłodzące, wpływ na korozję oraz szkodliwość dla zdrowia. 93. Sluhan W.: Trample tramp oil. Usuwanie zanieczyszczających olejów. Cut.Tool Eng., 1997, t. 49, nr 6, s. 38, 40, Skuteczność i opłacalność chłodzenia w obróbce skrawaniem zależy w dużej mierze od stosowania recyklingu chłodziw. Jednym z głównych źródeł zanieczyszczeń chłodziw jest zanieczyszczenie olejami i smarami. Zanieczyszczenia te zmniejszają zwilżalność, a tym samym redukują skuteczność chłodzenia, utrudniają filtrację chłodziwa, tworzą osady smarów na powierzchniach obrabianych, na narzędziach i obrabiarce, stymulują procesy bakteryjne i zanieczyszczają powietrze oparami. Do zalecanych sposobów usuwania zanieczyszczeń olejowych z chłodziw należą: usuwanie "kożuchów olejowych" w odstojnikach, stosowanie środków koagulujących, odwirowywanie. 94. Stępniak S.: Oczyszczanie zużytych emulsji obróbkowych z wykorzystaniem flokulantów i ultrafiltracji. Mechanik, 1997, t. 70, nr 1, s Podano ogólne zasady obowiązujące w gospodarce emulsjami w zakładach przemysłu metalowego. Omówiono przebieg laboratoryjnego strącania oleju z emulsji za pomocą flokulantów organicznych w celu ustalenia właściwego dozowania flokulantu. Zalety flokulantów organicznych. 95. Stępniak S.: Koszty usuwania zużytych emulsji obróbkowych. Mechanik, 1997, t. 70, nr 7, s Krótkie charakterystyki stosowanych obecnie metod unieszkodliwiania zużytych emulsji wodno-olejowych. Przeanalizowano koszty utylizacji emulsji obróbkowych. Omówiono kryteria, które powinny być uwzględniane przy projektowaniu nowoczesnej zakładowej stacji unieszkodliwiania emulsji. Oceniono metody unieszkodliwiania emulsji, biorąc pod uwagę koszty inwestycyjne i eksploatacyjne oraz spełnianie wymagań ochrony środowiska. 19