ODZYSK I UNIESZKODLIWIANIE ODPADÓW POOBRÓBKOWYCH

Transkrypt

1 INSTYTUT ZAAWANSOWANYCH TECHNOLOGII WYTWARZANIA Projekt współfinansowany przez Unię Europejską TEMATYCZNE ZESTAWIENIE DOKUMENTACYJNE ODZYSK I UNIESZKODLIWIANIE ODPADÓW POOBRÓBKOWYCH Zasięg chronologiczny: Zasięg językowy: eng, fre, ger, pol, rus Liczba pozycji: 145 Liczba stronic: 34 Data opracowania: 2009 Opracowała: mgr Elżbieta Karpińska-Pawlak INSTYTUT ZAAWANSOWANYCH TECHNOLOGII WYTWARZANIA THE INSTITUTE OF ADVANCED MANUFACTURING TECHNOLOGY Kraków, ul. Wrocławska 37a, tel tel. dyr fax ios@ios.krakow.pl

2 1. Browarzik R., Krebs H.: Kühlschmierstoffe sachgerecht pflegen. Fachowa regeneracja chłodziw obróbkowych. Werkst.u.Betr., 1990, t. 123, nr 4, s Zmniejszeniu kosztów wytwarzania służy efektywne oczyszczanie zużytych chłodziw, np. separatorem odśrodkowym. Opisano zasadę działania tego rodzaju urządzeń, typu stałego i ruchomego. Podano właściwości eksploatacyjne. Normalizacja międzynarodowa w tym zakresie. 2. Capes P.: Coolant management improves the cashflow. Gospodarka chłodziwami i jej wpływ na wzrost efektywności procesu chłodzenia. Metalwork.Prod., 1990, t. 134, nr 11, s Dokonano przeglądu różnych chłodziw (na bazie składników syntetycznych i naturalnych) do chłodzenia strefy obróbki podczas różnych operacji technologicznych. Zwrócono uwagę m.in. na wpływ chłodziw na środowisko, działania ochronne podejmowane w przypadku stosowania chłodziw szkodliwych, ich konserwację, gospodarkę chłodziwami zużytymi itp. Dążenie do zwiększenia trwałości chłodziw oraz ich własności użytkowych. 3. Kozorez V.D. i in.: Ustanovka bespressovogo uplotnenija struzhki. Stanowisko do brykietowania wiórów nie wykorzystujące prasy. Mekhan.Avtom.Proizv., 1990, nr 11, s Stanowisko do brykietowania wiórów obejmuje: urządzenie załadowcze, piec szybowy, zespół brykietowania, system chłodzenia, maszyny do cięcia termicznego, przenośnik wałkowy, transporter, stojak do cięcia. Na opisanym stanowisku uzyskuje się z wiórów stalowych, małych okrawków oraz złomu metalowego pakiety o wielkości 200 x 500 x 1100 mm, o spoistości nie mniejszej niż 7 t/m 3. Pakiety te wykorzystuje się w charakterze surowca w procesie wytapiania stali. Pokazano sposób ustawienia poszczególnych elementów stanowiska. 4. Świgoń S., Wolak B.: Zagospodarowanie wiórów w fabrykach. (Cz.5). Wiad.Warsztat., 1990, t. 23, nr 18, s Składowanie wiórów, analiza danych oraz wnioski dotyczące gospodarki wiórowej w wybranych fabrykach krajowego przemysłu maszynowego, informacje z firm zagranicznych o urządzeniach dla gospodarki wiórowej oraz ich zastosowaniu. Wnioski dotyczące opłacalności, celowości i czasokresu wprowadzenia importowanych urządzeń (instalacji podciśnieniowego pneumatycznego transportu rurowego wiórów nieciągłych i do odzysku cieczy obróbkowych oraz wirówek do odzysku cieczy obróbkowych z wiórów nieciągłych). 5. Triesch J.: Umweltfreundliche Filtriersysteme. Systemy filtracyjne sprzyjające ochronie środowiska. Werkstattstechnik, 1990, t. 80, nr 5, s Wzrastająca odpowiedzialność przemysłu za zanieczyszczanie środowiska zobowiązuje do podejmowania prób uniknięcia produkcji odpadów i zmniejszania kosztów ich utylizacji. Temu celowi służą przedstawione systemy filtracyjne, które sprawdziły się w praktyce bez konieczności stosowania zużywających się materiałów filtracyjnych wymagających okresowej wymiany. Opisano urządzenia filtracyjne taśmowe i bębnowe, ciśnieniowe i podciśnieniowe, magnetyczne i in. 1

3 6. Berezuckijj V.V.: Ochistka i obezzarazhivanie SOZh. Oczyszczanie i dezynfekcja cieczy chłodząco-smarujących. Mashinostroitel', 1991, nr 7, s Zwrócono uwagę na konieczność dokonywania okresowego oczyszczania i dezynfekcji cieczy chłodząco-smarujących na bazie wody z dodatkami, wykorzystywanych w przemyśle. Podano przyczyny rozwoju szkodliwych mikroorganizmów w chłodziwach. Opracowano zalecenia odnośnie do dopuszczalnych warunków eksploatacji cieczy smarujących. Zasady przeprowadzania procesu regeneracji cieczy przy wykorzystaniu specjalnego filtra pozwalającego oddzielić rozproszone domieszki. 7. Howes T.D., Tönshoff H.K., Heuer W.: Environmental aspects of grinding fluids. Aspekty zanieczyszczenia środowiska przez chłodziwa do szlifowania. CIRP Ann., 1991, t. 40, nr 2, s Zagrożenia środowiska naturalnego przez zużyte chłodziwa, zagrożenia typu bhp spowodowane chłodziwami do szlifowania. Przepisy prawne regulujące stosowanie substancji szkodliwych na stanowiskach roboczych. Metody regeneracji chłodziw. Metody kontroli stanu chłodziw pod względem bakteriologicznym, a także ich własności technologicznych. Utylizacja i likwidacja zużytych chłodziw - mieszanin cieczy: metody separacji mechanicznej (sedymentacji, flotacji, separacji magnetycznej, odwirowania) oraz emulsji (metody mechaniczne, termiczne, biologiczne). Działania CIRP w tym zakresie. Bogata literatura. 8. Joseph J.: Keeping fluids clean in GM-Spring Hill. Utrzymywanie czystości chłodziw w GM w Spring Hill. Amer.Mach., 1991, t. 135, nr 10, s Opis kompletnej instalacji filtracji i odzysku chłodziw, wraz z systemem zarządzania cieczami obróbkowymi. Instalacja zajmuje dolne piętro hali produkcyjnej, obejmuje operacje magazynowania i dystrybucji chłodziw, podawania, przetwarzania i odprowadzania wiórów. Praca instalacji jest sterowana i kontrolowana automatycznie. Omówiono także metodologię doboru chłodziwa obróbkowego z uwzględnieniem wymagań BHP i ochrony środowiska w ramach systemu zarządzania chłodziwami. 9. Koelsch J.R.: Knee deep in liability? Odpowiedzialność. Manuf.Eng., 1991, t. 107, nr 2, s Znaczenie odpowiedzialności w zakresie usuwania i przechowywania zużytych chłodziw oraz związane z tym ustawodawstwo i konieczność przestrzegania zasad ustalonych przez władze federalne i lokalne. Omówiono wzrost kosztów usuwania zużytych chłodziw, możliwości postępowania (w ramach planowania, realizacji planów oraz dokumentacji) w maksymalny sposób ograniczające ryzyko szkodliwego wpływu przedsiębiorstwa na środowisko, dążenie do ograniczenia ilości odpadów, np. przez stosowanie chłodziw rozpuszczalnych w wodzie, zamiast chłodziw na bazie ropy naftowej oraz znaczenie właściwego zarządzania chłodziwami. 10. Stępniak S.: Nowe typy maszyn do rozdrabniania wiórów długich i skłębionych stalowych i aluminiowych. Mechanik, 1991, t. 64, nr 10, s Własności postaciowo-fizyczne wiórów powstających w procesach tokarskich oraz wiertarskich i tradycyjne metody rozdrabniania wiórów. Schematy i charakterystyki eksploatacyjne nowych typów rozdrabniarek Arboga i May-Fram. Przeanalizowano efekty eksploatacyjne po rozdrabnianiu wiórów. Charakterystyczną cechą tych rozdrabniarek jest możliwość odolejania wiórów. 2

4 11. Ciecze obróbkowe stosowane przy szlifowaniu a ochrona środowiska. Mechanik, 1992, t. 65, nr 8/9, s Przedstawiono m.in. składniki cieczy obróbkowych wywierające szkodliwe działanie na otoczenie, metody zapobiegania szkodliwemu oddziaływaniu cieczy obróbkowych, zagadnienia prawidłowej gospodarki cieczami. Podano schematy ilustrujące wybrane metody (filtracja, termiczna metoda oddzielania oleju od wody) regeneracji cieczy obróbkowych (olejów lub emulsji wodnych). 12. Wiese H.A.: Verwerten oder Vermeiden. Umweltgerechtes Behandeln und Aufbereiten von Kühlschmierstoffen. Zużytkować lub unikać. Materiały chłodząco smarujące z punktu widzenia oddziaływania na środowisko i przeróbki. Maschinenmarkt, 1992, t. 98, nr 21, s , 32, 34. Obowiązujące w RFN, zaostrzone przepisy prawne dotyczące usuwania lub wykorzystywania zużytych chłodziw lub ich składników. Ergonomiczne i ekologiczne badania chłodziw na bazie składników roślinnych i olejów mineralnych. Wybór momentu wymiany chłodziwa. Problem decyzji co do zużytkowania czy unikania materiałów odpadowych. Podkreślono konieczność obserwacji zawartości azotanu w chłodziwach. Możliwości zmniejszania ilości stosowanych chłodziw i ich destylacji próżniowej. 13. Bernaud M.: Le sciage a ruban horizontal. Przecinanie na przecinarce z piłą taśmową poziomą. Mach.Prod., 1993, nr 595, s Chłodziwa obróbkowe stosowane w procesie przecinania piłą taśmową. Podano definicję i podstawowe właściwości chłodziw olejowych i wodnych. Wyjaśniono m.in. następujące pojęcia: rozkład biologiczny chłodziw, detergenty, emulgatory, inhibitory, środki zwilżające, czynnik ph, smarowność, lepkość. Przedstawiono urządzenia dozujące, urządzenia do odolejania, do wymiany chłodziw, do odzyskiwania chłodziw zużytych oraz urządzenie do rozpylania chłodziwa. 14. Grohmann J.: Umweltschutz in der Zerspanung. Probleme und Verbesserung der ökologischen Situation im Betrieb. Ochrona środowiska w obróbce skrawaniem. Zagadnienia poprawy sytuacji ekologicznej w zakładzie. WT-Prod.u.Manag., 1993, t. 83, nr 11/12, s Utylizacja zużytych chłodziw obróbkowych, zawierających frakcje olejowe, polega na ich spalaniu lub przeróbce chemiczno-fizycznej. Zagrożenie dla środowiska stanowią opary i mgły olejowe powstające przy pracy z chłodziwem, działające szkodliwie na skórę i drogi oddechowe. Odpowiednie dozowanie chłodziwa do strefy obróbki i staranna konserwacja chłodziwa mogą zmniejszyć te zagrożenia. Jako alternatywne stosuje się mniej szkodliwe, lecz trudniejsze do utylizacji substancje na bazie olejów roślinnych. 15. Kiparisov S.S. i in.: Resursosberegajushhijj i prirodookhrannyjj potencial poroshkovykh materialov v tekhnologii: realizacija v sfere pererabotki vtorichnykh resursov. Oszczędny i ekologiczny potencjał technologii metalurgii proszków: realizacja w sferze wtórnego przetwarzania zapasów. Poroshk.Metallurg., 1993, nr 6, s Ocena możliwości wykorzystania technologii proszkowych jako sposobu zagospodarowywania niektórych odpadów przemysłowych i polepszenia sytuacji w zakresie ochrony środowiska. Jako przykłady już funkcjonujących rozwiązań podano technologię przetwarzania wiórów na proszek do spiekania i wykorzystanie szlamów szlifierskich po ich oczyszczeniu i segregacji. Ocena kierunków dalszych działań w zakresie rozwoju technik odzysku materiałów z wykorzystaniem metalurgii proszków. 3

5 16. Obróbka nieszkodliwa dla środowiska. Mechanik, 1993, t. 66, nr 12, s Charakterystyka wpływu wyposażenia technologicznego oraz procesów produkcyjnych na środowisko. Działania podejmowane w celu ograniczenia niekorzystnego wpływu techniki na środowisko: utylizacja lub neutralizacja odpadów, minimalizacja strat energii, ograniczenie hałasu, drgań i promieniowania. Znaczenie proekologicznych konstrukcji urządzeń technologicznych na przykładzie filtru membranowego do oczyszczania wody używanej podczas wycinania elektroerozyjnego. 17. Mücke K.: Werkzeugeinsatz ganzheitlich betrachten. Zastosowanie narzędzi w ujęciu całościowym. Werkst.u.Betr., 1993, t. 126, nr 7, s W lutym 1993 r. w Zurychu odbyły się międzynarodowe targi narzędziowe Intoolex, na których swoje wyroby prezentowało ponad 200 wystawców. Eksponowano m.in. urządzenia do utylizacji emulsji olejowych. 18. Pavlenko A.M.: Obezvrezhivanie SOZh vyparivaniem. Unieszkodliwianie cieczy chłodząco-smarujących przez odparowanie. Mashinostroitel', 1993, nr 3, s. 18. Jednym ze sposobów unieszkodliwiania cieczy chłodząco-smarujących nie podlegających regeneracji, jest ich odwadnianie. Uzyskaną w ten sposób wodę można wykorzystać do przygotowania nowych partii cieczy chłodząco-smarujących, co wymaga jednak chemicznego oraz fizycznego przygotowania wody. Zaproponowano unieszkodliwianie chłodziw przez odparowanie z nich wody. Uzyskany kondensat wykorzystuje się do przygotowania nowych partii chłodziw lub stosuje się jako dodatki do paliwa, do ogrzewania olejowego oraz do produkcji sadzy aktywnej. Utylizacja kondensatu chłodziwa po odparowaniu jest korzystna pod względem ekologicznym. 19. Storr A., Wiedmann H.: Neue Generation Wissensbasierte Diagnosesysteme auf der Basis von Funktionsmodellen. Nowa generacja. Ekspertowe systemy diagnozowania w oparciu o modele funkcjonalne. Maschinenmarkt, 1993, t. 99, nr 33, s , Modele systemów ekspertowych drugiej generacji jako tzw. modele błędów opisują błędne funkcjonowanie urządzeń obróbkowych, natomiast jako tzw. modele funkcjonalne odwzorowują prawidłowy sposób ich działania. Zdefiniowano różne typy modeli w zależności od zakresu, którego dotyczą. Strukturę systemów opartych na modelach rozpatrzono na przykładzie przepompowni cieczy chłodząco-smarującej, urządzenia do oczyszczania oraz regeneracji chłodziw. Różnice między tymi systemami polegają na różnej zdolności diagnozowania. 20. Tross B.: Kühlschmierstoff-Behandlung - kostengünstiger Umweltschutz. Utylizacja cieczy chłodząco-smarujących - ochrona środowiska bez dużych nakładów. Werkst.u.Betr., 1993, t. 126, nr 8, s Ciecze chłodząco-smarujące to najczęściej emulsje stanowiące mieszaninę wody i oleju w ilości 5 20%. Ze względu na zawartość oleju stanowią zagrożenie dla środowiska naturalnego. Oszczędności można uzyskać przedłużając trwałość cieczy przez usuwanie zanieczyszczeń, kontrolę jakości oraz nadzorowanie składu emulsji. Do uzdatniania emulsji służą tzw. separatory fazowe, w których przy użyciu filtrów oddziela się zanieczyszczenia w postaci ciał stałych oraz olej. 4

6 21. Westkamper E., Bock R.: Problemstoff Schleifschlamm. Problem szlamu szlifierskiego. Maschine, 1993, t. 47, nr 11/12, s Koszty związane z oczyszczaniem szlamu szlifierskiego w znacznym stopniu zależą od zawartości w nim oleju, która może wynosić od 20 do 60%. Zawartość oleju w szlamie można zredukować do 10%, stosując różne metody (np. odwirowanie, prasowanie). Przy stosowaniu chłodziw (emulsji) z zawartością do 3% oleju, można jego zawartość w szlamie obniżyć do 2%. Szlifowanie z użyciem płynów syntetycznych daje szlam bez zawartości oleju mineralnego. 22. Brinksmeier E., Eckebrecht J.: Possibilities for the disposal of grinding swarf. Możliwości wykorzystania urobku szlifierskiego. CIRP Ann., 1994, t. 43, nr 2, s Analiza składu urobku szlifierskiego (metal, ceramika, chłodziwo). Urobek ten zawiera średnio 50 80% żelaza, 4 20% materiału ściernego, 0,5 40% produktów olejowych i do 15% składników stopowych. Przedstawiono wyniki prób wykorzystania oczyszczonego z części olejowych proszku metalicznego z domieszką materiału ściernego do powlekania plazmowego, metalizacji natryskowej oraz w metalurgii proszków. 23. Eversheim W., Böhlke U.H., Adams M.: Die Auswahl des "richtigen" Produktionswerkstoffes. Neue ökonomie- und ökologieorientierte Bewertungsmethoden. Wybór "właściwego" materiału. Nowe metody analizowania uwzględniające ekonomię i ekologię. VDI-Z, 1994, t. 136, nr 4, s Metoda kompleksowej optymalizacji nakładów materiałowych i energetycznych koniecznych do produkowania danego wyrobu obejmuje strefy: produkcyjną, eksploatacyjną i utylizacji zużytego wyrobu. Już w stadium projektowania można zidentyfikować i ocenić potencjały oszczędności energii i materiałów. Rozbudowanie tej metody umożliwi ocenę nakładów energetycznych i materiałowych, także w aspekcie ekologicznym. 24. Kombinowana regeneracja chłodziw. Tech.Zagr., 1994, nr 6, s. 19. Skuteczne oczyszczanie zużytych chłodziw obróbkowych umożliwiają urządzenia Sekawaste 200 firmy Indufilt. W urządzeniu odbywa się najpierw ultrafiltracja, a następnie odwrócona osmoza. Podczas ultrafiltracji następuje rozdzielenie emulsji wodno-olejowej. Membrana ultrafiltracyjna dzięki silnej hydrofilii gwarantuje duże przepływy, a tym samym wysoką wydajność filtracji. Na potrzeby odwróconej osmozy w zależności od koncentracji zanieczyszczeń przewidziano stosowanie jednego z trzech rodzajów membran o różnej przepustowości i różnym stopniu separacji zanieczyszczeń. Dzięki osmozie następuje wydzielenie pozostałości oleju oraz rozpuszczonych zanieczyszczeń, w tym metali ciężkich i ich związków. 25. Kühlschmierstoffe trennen. Oddzielanie chłodziwa. Werkst.u.Betr., 1994, t. 127, nr 4, s Firma Flottweg produkuje urządzenia typu centryfugowego, które służą do oddzielania wiórów i innych zanieczyszczeń w zużytym chłodziwie. Chłodziwa te po uzdatnieniu mogą być ponownie wykorzystane. Urządzenia umożliwiają oddzielenie cząstek stałych o wielkości od 1 µm do ponad 5 mm oraz rozdzielenie płynu na fazę lekką i ciężką. Wydajność oferowanych urządzeń wynosi od 1500 do l/h. Opisane urządzenia produkuje się jako stacjonarne lub przewoźne. 5

7 26. Lutz W.: Von Ort zu Ort. Mobile Reinigungsanlagen erhalten Kühlschmierstoffe gebrauchsfähig. Z miejsca na miejsce. Ruchome urządzenia oczyszczające utrzymują chłodziwa w stanie zdatnym do dalszego użytku. Maschinenmarkt, 1994, t. 100, nr 17, s. 48, 50. Głównym zespołem ruchomego urządzenia do oczyszczania i regeneracji cieczy chłodząco-smarujących jest separator rozdzielający nieczystości na 3 grupy: oleje i smary, zanieczyszczenia mechaniczne (części stałe) oraz oczyszczone chłodziwo. Usuwane są części o wielkości do 2 µm. Zanieczyszczenia gromadzone są w zbiornikach, a oczyszczone chłodziwo wlewane jest ponownie do pojemnika w obrabiarce. Urządzenia te można łatwo przemieszczać i podłączać do kolejnych obrabiarek, nie przerywając cyklu ich pracy. 27. Malsem S. [von]: Kühlschmierstoffe: Outsourcing spart Kosten. Weniger ist mehr. Chłodziwa: regeneracja chłodziw wpływa na ograniczenie kosztów. Mniej oznacza więcej. Ind.Anz., 1994, t. 116, nr 46, s Struktura i funkcjonowanie systemu centralnego rozprowadzania i oczyszczania emulsji chłodząco-smarującej na przykładzie niewielkiej firmy produkującej obrabiarki. Uzyskano znaczne zmniejszenie kosztów oraz ograniczono ilość odpadów. Stosowane chłodziwa ograniczono do dwóch produktów (wyeliminowano chłodziwa zawierające chlor i metale ciężkie) przepływających w zamkniętym obiegu. Zużyte chłodziwo wypompowują specjalne wózki, jednocześnie je filtrując. Na stanowisku centralnym emulsja przechodzi przez separator. Chłodziwo płynące do obrabiarki to mieszanka czystego koncentratu i zregenerowanej emulsji. 28. METCUT 94 preview. Oils and coolants. METCUT 94 - przegląd wstępny. Oleje i chłodziwa. Metalwork.Prod., 1994, t. 138, nr 3, s Wybrane rozwiązania w technice chłodzenia strefy obróbki na obrabiarkach skrawających. Omówiono nowe gatunki olejów i chłodziw obróbkowych, wyposażenie zwiększające efektywność gospodarowania chłodziwami. Opisano skomputeryzowany system ciągłego oczyszczania zużytych chłodziw. 29. Pavlenko A.M., Dolgopolov I.S.: Termicheskoe obezvrezhivanie otrabotannykh SOZh. Termiczne unieszkodliwianie zużytych chłodziw. Mashinostroitel', 1994, nr 11/12, s. 7. Do unieszkodliwiania zużytych cieczy chłodząco-smarujących w wydziale obróbki metali zaproponowano urządzenie, w którym wykorzystuje się parę wtórną do podgrzewania chłodziwa. Część pary ulega kondensacji, natomiast pozostała para skrapla się i jako woda techniczna służy do przygotowania nowej porcji chłodziwa. Zastosowanie termicznego unieszkodliwiania chłodziw pozwala na oszczędność energii. Opisane urządzenie umożliwia zorganizowanie zamkniętego, bezodpadowego cyklu eksploatacji czynników technologicznych stosowanych w obróbce metali. 6

8 30. Schilling R.: Öl-Wasser-Emulsionen abwasserfrei aufbereiten. Przeróbka emulsji olejowo-wodnych bez odprowadzania do ścieków. Werkst.u.Betr., 1994, t. 127, nr 1/2, s Do utylizacji zużytych emulsji olejowo-wodnych oraz cieczy zawierających oleje i tłuszcze po myciu różnych przedmiotów, można stosować m.in. sedymentację, flotację, odwirowanie, filtrację, metody chemiczne, membranowe, adsorpcję, metody termiczne. W praktyce zachodzi potrzeba wykorzystywania, kolejno po sobie kilku metod, np. kombinacja ultrafiltrowania i destylacji, przy wykorzystaniu gazu ziemnego jako źródła energii. W innej metodzie zastosowano chemiczno-termiczne oddzielanie oleju od wody, wykorzystując ich różne temperatury wrzenia. Po rozdzieleniu następuje podwójne spalanie par oleju. 31. Stępniak S.: Zmechanizowane urządzenia do rozdrabniania wiórów metalowych. Wiad.Tech., 1994, t. 27, nr 1, s Omówiono stosowane dotychczas rozdrabniarki wiórów typu młotkowego i młynkowo-frezowego oraz ich wady. Opisano nowe typy rozdrabniarek produkcji szwedzkiej (ARBOGA) i niemieckiej (MAY-FRAN). Przedstawiono m.in. najnowszą konstrukcję agregatu (MSA-3000) do rozdrabniania i odolejania wiórów stalowych, i osobno wiórów aluminiowych. Wióry rozdrobnione, tzw. sypkie, mogą być pożytecznie wykorzystane jako wartościowy surowiec wtórny przy wytwarzaniu żelaza, stali i metali nieżelaznych. 32. Walter B.: Entsorgung: Ölhaltige Schlämme aufbereiten. Trocknen im Vakuum. Usuwanie odpadów: neutralizacja szlamów zawierających oleje. Suszenie w próżni. Ind.Anz., 1994, t. 116, nr 45, s Osady przemysłowe zawierające oleje mogą być poddawane osuszaniu w próżni. Ciepło potrzebne do tego sposobu osuszania przekazywane jest przez ściany zbiornika i znajdujące się w nim tarcze (suszenie kontaktowe). Tarcze osadzone na wale powodują mieszanie wsadu. Olej ulega odparowaniu i jest odprowadzany do kondensatora. Proces technologiczny odbywa się w temperaturze 280 stopni C i próżni 5 mbar i trwa 7 godzin. Odzyskany olej nadaje się do ponownego użycia. Zamieszczono schemat systemu osuszania szlamu. 33. Davisson J.F.: Cutting fluids and coolants. Płyny obróbkowe i chłodziwa. Tool.a.Prod., 1995, t. 60, nr 11, s , Trudności i doświadczenia małych i średnich przedsiębiorstw przemysłu maszynowego związane m.in. z usuwaniem pozostałości cieczy chłodzącosmarujących. Dążenie do recyrkulacji chłodziw i zastępowania chłodziwami syntetycznymi dotychczas stosowanych chłodziw rozpuszczalnych w wodzie. Zalecenia dla użytkowników, dotyczące wymagania od producentów zobowiązania się w ramach kontraktu do usuwania części zużytych chłodziw. Amerykańskie regulacje prawne związane z gospodarką płynami obróbkowymi. 34. Die flüssigen Mittel. Chemicals Management - Risiko oder Chance? Środki chłodząco-smarujące. Chemicals Management - ryzyko czy szansa? Masch.u.Werkz., 1995, t. 96, nr 6, s Na wzór systemu gospodarki chłodziwami Chemicals Management, działającego w USA, zorganizowano w Niemczech system Castrol+Plus. System ten obejmuje wszelką działalność związaną z doborem, przygotowaniem do eksploatacji, wdrożeniem, regeneracją, konserwacją i usuwaniem cieczy obróbkowych. 7

9 35. Gronostajski J. i in.: Rozdrabnianie wiórów aluminium do recyclingu. Mechanik, 1995, t. 68, nr 3, s Opis techniki rozdrabniania wiórów aluminiowych przeznaczonych do recyklingu, polegającej na spiekaniu wiórów i ich bezpośredniej konwersji w lity materiał. W porównaniu do konwencjonalnego procesu recyklingu opisana technika wymaga 3-krotnie mniejszych nakładów energetycznych, 2-krotnie mniejszych nakładów na robociznę, eliminuje całkowicie straty materiału spowodowane utlenianiem i redukuje do minimum odpady wtórne. Przebieg recyklingu metodą konwencjonalną i metodą bezpośredniej konwersji. Omówiono rozdrabnianie wiórów w młynie kulowym, konstrukcję młyna tnącego do rozdrabniania wiórów, sposób określania parametrów rozdrabniania wiórów, technologię scalania rozdrobnionych wiórów. 36. Harding M.: Coolant care or breakdown. Konserwacja lub rozkład chłodziwa. Metalwork.Prod., 1995, t. 139, nr 1, s Omówiono zagadnienia eksploatacji chłodziw obróbkowych pod kątem przedłużenia ich okresu trwałości. Właściwa konserwacja chłodziw jest konieczna ze względu na ochronę środowiska i wymierne korzyści ekonomiczne (oszczędności wynikające ze zmniejszenia kosztów zakupu nowego chłodziwa i kosztów utylizacji chłodziwa zużytego). Urządzenia stacjonarne i przenośne do oczyszczania i diagnozowania stanu chłodziwa. 37. Mason F.: Chip processing gets new life. Doskonalenie przetwarzania wiórów. Manuf.Eng., 1995, t. 114, nr 3, s , Przegląd urządzeń do przetwarzania wiórów i zasady ich działania. W małych zakładach można stosować wolno stojące urządzenia do odwirowania i odzyskiwania chłodziwa, w których skład wchodzi wirówka do suszenia wiórów i odwirowania szlamu z materiału ściernego. Automatyczny system do ciągłego przetwarzania wiórów (dla dużych zakładów) obejmuje pionowy łamacz wiązek wiórów, wirówkę do suszenia wiórów, odzysku chłodziwa i pneumatycznego dostarczania wiórów do przenośnika. Do oddzielania żelaznych wiórów i cząstek chłodziw można stosować magnetyczne przenośniki. Omówiono brykietowanie wiórów na zimno oraz pełną recyrkulację chłodziw i szlamu. 38. Sauberes Entsorgen von Metallschleifspänen: Zu Briketts gepresst. Ekologiczna metoda usuwania metalowych wiórów szlifierskich: brykietowanie. Schweiz.Maschinenmarkt, 1995, nr 9, s. 17. Wskazano na problemy związane z usuwaniem wiórów metalowych. Fabryka obrabiarek Looser opracowała specjalną prasę do produkcji brykietów z wiórów metalowych, które nadają się do spalania w wielkich piecach. Wióry wraz z chłodziwem kierowanie są z obrabiarki do urządzenia regeneracyjnego, a stamtąd do prasy. Nasycone olejem wióry pod ciśnieniem kilkuset bar zmieniają się w brykiety, zregenerowany olej trafia do pojemnika, a następnie z powrotem do obrabiarek. 39. Schwab S.: Kühlschmierstoffe: Neue Umweltauflagen regeln die Entsorgung. Weniger ist mehr. Ciecze chłodząco-smarujące: Nowe przepisy o ochronie środowiska regulują kwestię usuwania odpadów poprodukcyjnych. Mniej oznacza więcej. Ind.Anz., 1995, t. 117, nr 23, s W celu zredukowania kosztów usuwania chłodziwa opracowano filtry do regeneracji olejów, chłodziw i emulsji o temperaturze zapłonu maksymalnie 160 stopni C. 8

10 40. Stępniak S.: Uproszczony dobór rozdrabniarek wiórów metali. Wiad.Tech., 1995, t. 27, nr 13/14, s. 10. Omówiono zagadnienie rozdrabniania powstających w wyniku obróbki toczeniem i wierceniem skłębionych wiórów wstęgowych, spiralnych oraz śrubowych na drobne, sypkie wióry stanowiące surowiec wtórny dla hutnictwa metali (tzw. hutniczy wsad metalowy). Zaproponowano wzór umożliwiający obliczenie wydajności rozdrabniania wiórów na potrzeby uproszczonego doboru odpowiedniej wielkości rozdrabniarki. Podano konkretny przykład dokonywania doboru rozdrabniarki. 41. Straub J.: Umweltgerechte Aufbereitung von Öl-/Wasser-Emulsionen. Verfahrenskombination Ultrafiltration-Umkehrosmose in einer Anlage vermindert Entsorgungskosten und schont Wasserresourcen. Przyjazne środowisku sposoby przetwarzania emulsji wodno-olejowych. Kombinacja metod ultrafiltracji i osmozy zwrotnej w jednym urządzeniu zmniejsza koszty regeneracji i zmniejsza wydatek. WT-Prod.u.Manag., 1995, t. 85, nr 9, s Opis metody rozkładu emulsji, w której proces ultrafiltracji połączono z tzw. osmozą zwrotną. Po oddzieleniu zanieczyszczeń stałych i nie rozpuszczonych olejów obcych, za pomocą membran wychwytuje się oleje. Pozostała ciecz przechodzi przez kolejne półprzepuszczalne membrany, zatrzymujące metale ciężkie, sole oraz dodatki syntetyczne. 42. Vaganov V.K., Molokhov I.F.: Povyshenie ehffektivnosti obrabotki rez'b za schet primenenija masljanojj SOZh V-3M. Podniesienie efektywności obróbki gwintów dzięki zastosowaniu chłodziwa olejowego V-3M. Mashinostroitel', 1995, nr 11, s Przeprowadzono badania przemysłowe trzech rodzajów cieczy chłodzącosmarujących, w tym chłodziwa olejowego V-3M. Podano m.in. sposób usuwania zużytej cieczy V-3M. 43. Utylizacja wiórów powstałych w wyniku szlifowania. Mechanik, 1995, t. 68, nr 2, s. 56. Wybrane wyniki badań nad utylizacją materiałów odpadowych powstających przy szlifowaniu. Określono m.in. skład materiałów odpadowych. Podano przy-czyny utrudniające wykorzystywanie odpadów jako surowca wtórnego. Omówio-no metodę usuwania oleju z wiórów szlifierskich, polegającą na zastosowaniu węglowodorów alifatycznych jako rozpuszczalnika. Przykłady wykorzystania materiału odpadowego uzyskanego nową metodą na ostrza skrawające. 44. Dunker R.: Späneaufbereitungsanlage hilft sparen. Sauber entsorgen senkt die Kosten. Urządzenie do oczyszczenia wiórów sprzyja oszczędności. Czysty sposób zagospodarowywania odpadów obniża koszty. Ind.Anz., 1996, t. 118, nr 23, s. 66. Koszt zagospodarowania odpadów można ograniczyć dzięki zredukowaniu objętości wiórów i oddzieleniu od nich cieczy chłodząco-smarujących. Przykład rozwiązania zastosowanego przez producenta łożysk kulkowych, części toczonych i frezowanych (Reich). Urządzenie do rozdrabniania wiórów pozwala zmniejszyć objętość wiórów do jednej trzeciej. Części metalu, które nie uległy rozdrobnieniu oddzielane są od pozostałych wiórów, które trafiają do wirówki. Stacja pomp przepompowuje każde z dwóch chłodziw osobno. 9

11 45. Entwässern und Aufbereiten von Schleifschlamm. Odwadnianie i uzdatnianie szlamu szlifierskiego. Maschinenmarkt, 1996, t. 102, nr 25, s. 52. Koncepcja firmy Rösler dotyczy bezodpadowego procesu obróbkowego, w którym obieg płynów technologicznych jest zamknięty, a produkowany szlam szlifierski podlega przetwarzaniu na surowiec wtórny. Separatory do odwadniania szlamu metodą mechaniczną przygotowują go do dalszego przetwarzania. Ponad 30% odwodnionego szlamu stanowi substancja sucha; szlam nie może zawierać zanieczyszczeń ani ziarn ściernych. Utylizacja szlamu jest wieloetapowym procesem technicznym, w trakcie którego następuje "ceramizacja" cząstek substancji nieorganicznych zawartych w szlamie. 46. Fili W.: Metallbearbeitungsmesse Fameta '96 in Nürnberg. Innovation auf den Boden der Tatsachen gestellt. Targi obróbki metali Fameta '96 w Norymberdze. Innowacje na poziomie faktów. Ind.Anz., 1996, t. 118, nr 25/26, s. 34, 37. Informacje o wybranych eksponatach wystawionych na targach Fameta. Przedstawiono m.in. ultradźwiękową sondę do niszczenia grzybów w chłodziwie obróbkowym.. Prezentowane urządzenia obrazują tendencję do wdrażania obróbki na sucho, obróbki materiałów supertwardych i stosowania ekonomicz-nych metod zagospodarowywania zużytych chłodziw. 47. Gorokhovskijj G.A.: Mekhanokhimicheskoe izmel'chenie karbidov pri pomole struzhkovykh otkhodov stali R6M5. Mechaniczno-chemiczne rozdrabnianie węglików przy przemiale wiórów stali R6M5. Poroshk.Metallurg., 1996, nr 3/4, s Badano mechanizm zastosowania aktywnego medium do przemiału wiórów stali szybkotnącej na proszek przydatny do spiekania. Na przykładzie drobnych wiórów stali R6M5 (SW7M) wykazano, że w przypadku intensywnego przemiału w ośrodku polimetakrylanu następuje silne przyspieszenie procesu rozdrabniania węglików zawartych w matrycy sorbitowej. Oprócz strukturalno-chemicznych, wykazano też oddziaływania mechaniczno-chemiczne, powodujące przyspieszenie rozdrabniania nie tylko średniego ziarna, ale także pierwotnych węglików w strukturze zaproponowanego mechanizmu. 48. Jones R.: Get the best from liquid assets. Optymalna gospodarka chłodziwami. Metalwork.Prod., 1996, t. 140, nr 11, s. 67, 70, 72. Posadowienie obrabiarek w szczelnie zamykanych kabinach utrudnia lub uniemożliwia kontrolę stanu chłodziwa obróbkowego przez operatora. Konieczne stało się opracowanie systemów automatycznej kontroli stanu chłodziwa. Przykładowo system CFCM firmy Cimcool zawiera zespół oczyszczania i pasteryzacji cieczy chłodząco-smarujących. 49. Potapov V.A.: Problemy pererabotki struzhki na amerikanskikh predprijatijakh. Problemy przeróbki wiórów w przedsiębiorstwach amerykańskich. Mashinostroitel', 1996, nr 6, s Wióry pozostające w wyniku obróbki skrawaniem stanowią cenny surowiec wtórny. Firma Mayfran International oferuje urządzenia do ciągłej przeróbki wiórów i szlamu powstającego w wyniku szlifowania. Dla pojedynczych obrabiarek (tokarek NC) opracowano system ConSep 2000 z separatorem bębnowym do oczyszczania wiórów. Bardziej uniwersalny jest system Viavent. 10

12 50. Rumjanceva T.A., Procishin V.T.: Tekhnologicheskijj modul' proizvodstva i primenenija SOTS iz otkhodov smazochnogo materiala. Moduł technologiczny wytwarzania i eksploatacji substancji chłodząco-smarującej z odpadów środka smarującego. Mashinostroitel', 1996, nr 5, s Moduł technologiczny do odzyskiwania cieczy chłodząco-smarującej z zużytego chłodziwa wypełnia następujące zadania: zgromadzenie zużytego chłodziwa, przygotowanie pulpy, filtracja, wybór dodatków odpowiednich do konkretnego rodzaju obróbki, zmieszanie składników chłodziwa, ponowna filtracja, dostarczenie uzyskanego chłodziwa do obrabiarki, utylizacja lub regeneracja zużytego chłodziwa. Uzyskany w ten sposób koncentrat w postaci cieczy o nazwie Neftechim-1 porównano z innymi chłodziwami produkcji rosyjskiej. 51. Selbstgepresstes Geld. Werkstoffe statt teurem Abfall. "Wyciśnięte pieniądze". Materiały zamiast kosztownych odpadów. Masch.u.Werkz., 1996, t. 97, nr 12, s Firma Knoll produkuje urządzenia do utylizacji zanieczyszczonych cieczy chłodząco-smarujących. Z cieczy odzyskuje się chłodziwa, a pozostały szlam jest brykietowany. Z 1 m 3 (ok. 4 ton) szlamu powstającego przy szlifowaniu, odzyskuje się 500 litrów oleju o wartości 2 tys. marek. Cząstki stałe brykietuje się w krążki o średnicy 50 mm pod ciśnieniem 200 barów. Do przeróbki nadają się szlamy zawierające cząstki większe niż 10 µm, dlatego nie mogą być utylizowane szlamy powstające po obróbce elektroerozyjnej, można je jednak mieszać z innymi odpadami. 52. Simmons S.: Monitoring the performance of metalworking fluids. Monitorowanie zachowania się płynów obróbkowych. Mach.a.Prod.Eng., 1996, t. 154, nr 3921, s , 27, 29. Od początku lat 90. prowadzi się prace legislacyjne, zwłaszcza w UE, dotyczące ochrony zdrowia ludzkiego oraz środowiska naturalnego. Akty legislacyjne dotyczą m.in. zagadnień własności użytkowych, eksploatacji i utylizacji płynów obróbkowych. Omówiono podstawowe rodzaje płynów stosowanych w przemyśle maszynowym oraz kategorie odpadów olejowych. Oceniano wpływ różnych czynników (np. temperatury spalania) na koszt utylizacji zużytych chłodziw. 53. Stępniak S.: Brykieciarki wiórów metali i łamacze. Wiad.Tech., 1996, t. 29, nr 7, s. 4. Krótka notatka dotycząca wystawionych na Międzynarodowych Targach w Poznaniu w 1995 r. małych pras hydraulicznych do brykietowania wiórów stalowych, żelaznych i z metali nieżelaznych, zwanych brykieciarkami, produkowanych przez austriacką firmę Gorishegg. Przedstawiono brykieciarkę przystosowaną do wyciskania oleju obróbkowego lub chłodziwa z prasowanych wiórów, zapewniającą odolejanie i brykietowanie wiórów oraz hydrauliczny dwuszczękowy łamacz złomu umożliwiający rozdrabnianie dużych żeliwnych bloków silnikowych, korpusów obrabiarek do metali, odlewnic hutniczych itp. Wielkość maksymalnego kawałka rozdrobnionego złomu wynosi 200 mm. 11

13 54. Ul'trafil'tracionnye ustanovki dlja razdelenija vodomasljanykh ehmulsijj. Ultrafiltracyjne urządzenia do rozdzielania emulsji olejowo-wodnych. Mashinostroitel', 1996, nr 5, s Tradycyjne metody oczyszczania wód przelewowych zawierających zemulgowane oleje (np. flotacja, klarowanie w osadniku, koagulacja, filtrowanie) nie dają zadowalających rezultatów pod względem stopnia czystości wody. Zaproponowano metodę membranowego rozdzielania emulsji olejowo-wodnych z zastosowaniem urządzeń do utrafiltracji, w których skład wchodzą ultrafiltry VTU 0,5/2. Urządzenia te wykorzystuje się do regeneracji zużytych roztworów myjących i odtłuszczających, do utylizacji zużytych chłodziw itp. Podano schemat i zasadę działania urządzenia oraz zestawiono charakterystyki urządzeń ultrafiltracyjnych. 55. Brikettieranlage verdichtet Schleifschlämme: Rohstoffe umweltgerecht wiedergewinnen. Urządzenie do brykietowania zagęszcza szlam: ekologiczny sposób odzyskiwania surowców. Schweiz.Maschinenmarkt, 1997, nr 39, s. 67. Utylizacja mieszaniny metalu z cieczą chłodząco-smarującą wymaga oddzielenia cząstek metalicznych. Metal po przetopieniu w piecu można ponownie wykorzystać (np. jako dodatek żelaza w zakładach cementowych), podobnie można odzyskać oleje. Urządzenie Hydropress KB zagęszcza szlam powstający w czasie szlifowania oraz krótkie wióry stalowe, żeliwne i aluminiowe. W wyniku tej operacji odzyskuje się też środki smarująco-chłodzące. Zautomaty-zowane urządzenie zmniejsza objętość odpadów o 80%; resztkowa wilgotność sprasowanego metalu nie przekracza 1%. 56. Cichosz P. i in.: Ekologiczne aspekty produkcji. Pr.Nauk.Inst.Technol.Masz. P.Wroc., 1997, nr 67, ser. Konferencje, z. 29, t.1, s Omówiono metody ograniczania szkodliwego wpływu na środowisko w przemyśle elektromaszynowym. Opisano wyniki prac nad utylizacją cieczy obróbkowych, obróbką skrawaniem na sucho, minimalnym smarowaniem węzłów tarcia oraz problemami zmniejszania zużycia materiałów i energii (recykling). Podkreślono konieczność stosowania metod zarządzania uwzględniających zagadnienia ochrony środowiska, jako ważny składnik kompleksowo pojmowanych celów przedsiębiorstwa. 57. Flotation und Sedimentation. Saubere Emulsion mit Kühlschmiermittelpflegewagen. Flotacja i sedymentacja. Czysta emulsja dzięki ruchomemu urządzeniu do oczyszczania i regeneracji cieczy chłodząco-smarujących. Masch.u.Werkz., 1997, t. 98, nr 5, s Wydajność urządzenia Clean Tower wynosi 300 l/h. Zaletą tego urządzenia jest mobilność umożliwiająca oczyszczanie chłodziwa w wielu obrabiarkach, a tym samym zrezygnowanie z nieekonomicznych centralnych systemów oczyszczania i regeneracji chłodziw. Za pomocą Clean Tower usuwa się zużyte chłodziwo ze zbiornika obrabiarki, wprowadzając do niego nieco powietrza. Większe zanieczyszczenia podlegają sedymentacji i usuwane są w postaci szlamu, drobniejsze - krople oleju, bakterie i grzyby - unoszone są do góry przez uwolnione pęcherzyki powietrza. 12

14 58. Gedlinske B.: Coolant care. Obchodzenie się z chłodziwem. Cut.Tool Eng., 1997, t. 49, nr 6, s. 24, 26, 28, 30, 32-34, 36. Likwidacja zużytych chłodziw stanowi poważny problem ekonomiczny, zwłaszcza dla małych zakładów. Omówiono m.in. działania polegające na instalowaniu urządzeń monitorujących jakość chłodziw i zapewniających ich właściwy obieg w zamkniętych i otwartych obwodach. Podejmuje się ponadto działania umożliwiające wielokrotne użycie (recyrkulację) chłodziw. Podkreślono znaczenie konserwacji i kontroli systemów chłodzenia oraz unikania zakażeń mikrobiologicznych. 59. Kaneeda T. i in.: Biochemical machining - biochemical removal process of plastic. Obróbka biochemiczna - proces biochemicznego usuwania tworzywa sztucznego. Prec.Eng., 1997, t. 21, nr 1, s Przetwarzanie tworzyw sztucznych łączy się z problemem utylizacji odpadów oraz zużytych elementów lub całych wyrobów wykonanych z tego rodzaju materiałów. Obecnie masowo produkuje się wyroby z tworzyw sztucznych ulegających biodegradacji pod wpływem bakterii i enzymów. Wykorzystując zjawiska towarzyszące biodegradacji opracowano technologię biochemicznego usuwania warstw tworzyw sztucznych; jako narzędzie stosowane są enzymy na bazie włóknistych grzybów. Oceniono wpływ różnych parametrów procesu (ph) płynu roboczego, temperatury przebiegu procesu, czasu obróbki) na wydajność usuwania materiału. 60. Kwanka W.: Wirtschaftliche Betrachtung der Trockenzerspanung. Rozważania o ekonomiczności skrawania na sucho. VDI-Z, 1997, t. 139, nr 11/12, s Analiza kosztów związanych ze stosowaniem cieczy chłodząco-smarujących i kosztów wynikających z wdrożenia obróbki na sucho. Łączne koszty chłodzenia w procesie skrawania wynoszą w przemyśle niemieckim 8 17% kosztów produkcji. Na samą utylizację zużytego chłodziwa przypada ponad 2/3 tych kosztów. Przykładowa struktura kosztów w zakładach Mercedes Benz w Kassel wskazuje, że stosowanie minimalnego smarowania, centralnego układu chłodzenia i smarowania, filtracji zużytych chłodziw oraz obróbka na sucho prowadzą do wielokrotnego zmniejszenia udziału kosztów chłodziw w ogólnych kosztach produkcji. 61. Kühlschmierstoffe länger nutzen. Dłuższe użytkowanie cieczy chłodzącosmarujących. Werkst.u.Betr., 1997, t. 130, nr 10, s W obróbce skrawaniem stosuje się przeważnie ciecze chłodząco-smarujące rozpuszczalne w wodzie o wartości ph w stanie świeżym od 8 do 9. W trakcie użytkowania wartość ph maleje i tworzą się szkodliwe dla zdrowia związki azotu - azotany i azotyny. Urządzenie opracowane przez firmę Synthesechemie (Lebach) umożliwia przedłużenie okresu użytkowania cieczy chłodzącosmarujących. Metoda regeneracji chłodziw "Lubcare" składa się z pięciu etapów filtracji, elektrodializy oraz odprowadzania zregenerowanej cieczy do zbiornika. Urządzenie, przetwarzające 10 m 3 cieczy z zastosownaiem metody Lubcare, zużywa w ciągu miesiąca 550 kwh energii. 13

15 62. Lutz W.: Kühlschmierstoff-Pflege optimiert Entsorgungskosten und Fertigungsqualität. Konserwacja cieczy chłodząco-smarujących wpływa na optymalizację kosztów usuwania odpadów oraz jakość produkcji. Maschine, 1997, t. 51, nr 1/2, s. 27. Budowa i działanie przenośnego urządzenia do oczyszczania chłodziw emulsyjnych z wiórów, olejów obcych i cząstek materiałów zużytych przez ścieranie. Urządzenie firmy Allendorfer o wydajności do 1000 l/h może pracować bez przerywania właściwego procesu produkcji. Oczyszczanie w trybie automatycznym realizowane jest przez filtr połączony z separatorem. Ciecz chłodząco-smarująca po regeneracji nadaje się do ponownego wprowadzenia do obiegu. W zależności od wymagań użytkownika urządzenie oczyszczające można uzupełniać dodatkowymi podzespołami (np. filtrami). 63. Rules and regulations. Zasady i przepisy. Mach.a.Prod.Eng., 1997, t. 155, nr 3935, s. 55, w Wielkiej Brytanii wprowadzono przepisy dotyczące tzw. specjalnych odpadów, do których zaliczają się m.in. płyny technologiczne (chłodziwa, oleje, środki czyszczące). Przepisy te wywodzą się z dyrektywy EC, obowiązującej w krajach Unii Europejskiej w zakresie postępowania z odpadami. Adresowane są głównie do firm eksploatujących obrabiarki. Omówiono praktyczne przykłady stosowania tych przepisów przez wdrażanie programów gwarantujących prawidłową gospodarkę płynami technologicznymi. Programy takie obejmują pełny zakres usług - od dostawy płynów do utylizacji odpadów po zużytych płynach. Przykładowy program firmy Castrol+Plus. 64. Stępniak S.: Koszty usuwania zużytych emulsji obróbkowych. Mechanik, 1997, t. 70, nr 7, s Podano krótkie charakterystyki stosowanych obecnie metod unieszkodliwiania zużytych emulsji wodno-olejowych. Przeanalizowano koszty utylizacji emulsji obróbkowych. Omówiono kryteria, które powinny być uwzględniane przy projektowaniu nowoczesnej zakładowej stacji unieszkodliwiania emulsji. Oceniono metody unieszkodliwiania emulsji, biorąc pod uwagę koszty inwestycyjne i eksploatacyjne oraz spełnianie wymagań ochrony środowiska. 65. Wasserstrahl-Schneidanlagen mit neuer Abrasivmittel-Recyclingeinheit. Urządzenie do przecinania strumieniem wody z jednostką do recyklingu. Maschine, 1997, t. 51, nr 9, s. 49. Przecinarki sterowane CNC firmy Triumpf (ciśnienie do 4000 bar wytwarzane przez pompę chłodzoną olejem) wyposażono m.in. w układy ciągłego usuwania pozostałości cięcia oraz układy regulacji odległości sterowane czujnikami. Zastosowanie jednostki do recyklingu ścierniwa pozwala odzyskać po pierwszym obiegu ok. 50% ścierniwa. Wydajność ścierniwa poddanego regeneracji odpowiada wydajności nowego ścierniwa. 66. Hug J.-L.: Recuperation des huiles et copeaux. Odzyskiwanie olejów i wiórów. Mach.Prod., 1998, nr 687, s. 37. Przenośne urządzenia firmy Modern'Industrie służą do odsysania, oddzielania i filtrowania olejów i wiórów po obróbce skrawaniem. Płyny obróbkowe - po oczyszczeniu i przefiltrowaniu - są przywracane do obiegu. Odfiltrowane szczątki metaliczne i niemetaliczne (powyżej 50 µm) poddaje się przetwarzaniu. Urządzenia Freddy wytwarzane są w kilku wersjach, np. o pojemności 500 litrów. Urządzenia te mogą być wykorzystywane do oddzielania smarów (np. do smarowania prowadnic) od wodnych płynów obróbkowych. Dzięki urządzeniom Freddy można uzyskać nawet 3-krotne zwiększenie trwałości chłodziw. 14

16 67. Khudobin L.V., Bulyzhev E.M., Romashkin V.G.: Resursosberegajushhee primenenie tekhnologicheskikh zhidkostejj v mashinostroenii Oszczędne stosowanie cieczy technologicznych w przemyśle maszynowym. Vest.Mashinost., 1998, nr 2, s Badano porażenie bakteryjne cieczy chłodząco-smarujących. Oceniono zawartość bakterii w wybranych emulsjach wodno-olejowych, rozwój bakterii tlenowych i beztlenowych, powstawanie siarkowodoru. Usunięcie wtrąceń mechanicznych zwiększa odporność chłodziw na porażenie bakteryjne. W celu ochrony chłodziw przed zanieczyszczeniem florą bakteryjną pasteryzuje się je w temperaturze stopni C. Opisano urządzenia do regeneracji chłodziw oraz technologię VITA umożliwiającą oszczędne stosowanie chłodziw dzięki ich regeneracji i wykorzystywaniu w obiegu zamkniętym. 68. Lutz W.: Betriebsstoffe pflegen mit Recyclingcenter. Kosten senken, Qualität erhöhen. Konserwacja i regeneracja cieczy roboczych z zastosowaniem przenośnego urządzenia przywracającego te ciecze do obiegu. Obniżyć koszty, podnieść jakość. Ind.Anz., 1998, t. 126, nr 17, s Budowa i działanie przenośnego urządzenia filtracyjnego (Recyclingcenter) do regeneracji i przywracania do obiegu cieczy obróbkowych, przeznaczonego do małych zakładów produkcyjnych. Zużyta emulsja kierowana jest przez filtr oczyszczania wstępnego do separatora, gdzie następuje oddzielenie olejów obcych, cząstek stałych i czystego chłodziwa podczas trójfazowego procesu. Urządzenie pozwala 3-krotnie wydłużyć trwałość chłodziwa. 69. Penth B.: Elektrodialyse von Kühlschmierstoffen verringert das Abfallaufkommen. Elektrodializa cieczy chłodząco-smarujących umożliwia ograniczenie ilości odpadów. Maschinenmarkt, 1998, t. 104, nr 25, s Metoda Lubcare służy zwiększaniu stabilności i trwałości cieczy chłodzącosmarujących za pomocą elektrodializy, a także ograniczeniu szkodliwych dla środowiska odpadów. Na proces regeneracji składa się etap ultrafiltracji - w celu oddzielenia oleju i substancji powierzchniowo czynnych (wstępny etap elektrodializy), właściwa elektrodializa filtratu (podwyższenie wartości ph i usunięcie soli) i odprowadzenie filtratu po dializie do obiegu. Zestawienie danych o zużyciu energii na regenerację 10 m 3 chłodziwa metodą Lubcare. Wpływ ph na stabilność chłodziw. 70. Valli G.: Depurare i liquidi da taglio: un vecchio metodo per un nuovo sistema. Oczyszczanie płynów obróbkowych: stary sposób wykorzystywany w nowym systemie. Macchine, 1998, t. 53, nr 1/2, s Zużyte ciecze chłodząco-smarujące mogą zawierać metale ciężkie, a także oleje obce będące często przyczyną samozapłonu. Zawartość bakterii prowadzi do zwiększenia stopnia kwasowości cieczy i obniżenia wskaźnika ph, a substancje antybakteryjne mają w swoim składzie szkodliwe dla człowieka środki chemiczne. Do oczyszczania płynów obróbkowych firma Fluid Treatment Systems (USA) opracowała system, w którym zastosowano tworzywo na bazie mosiądzu o strukturze gąbczastej, wywołujące zjawiska elektrochemiczne niszczące bakterie i rozpuszczające metale ciężkie. Opracowano też sposób usuwania olejów obcych. 15

17 71. Wiele H. i in.: Mineralguss - ein umweltgerechter Werkstoff. Odlew mineralny - materiał ekologiczny. VDI-Z, 1998, t. 140, nr 3/4, s Odlew mineralny (beton polimerowy) to materiał wieloskładnikowy, którego 90% stanowią ziarniste wypełniacze (kwarc, granit i inne) oraz spoiwo (żywica i utwardzacze), stosowany głównie na łoża i korpusy obrabiarek, elementy oprzyrządowania maszyn, części pomp wirowych. W porównaniu do metali żeliwo mineralne łatwiej poddaje się obróbce, ma większą zdolność tłumienia drgań i odporność na korozję oraz mniejszą gęstość. Podano sposoby określania końca okresu użytkowania części z odlewu mineralnego. Dobór strategii recyklingu zależy od rozmiarów części i sposobu wykonania (część monolityczna, klejona, łączona z metalem, wypełnienie części metalowej). 72. Zentralorgan. Kühlschmiermittel-Reinigungsanlage versorgt 20 Mehrspindel- Drehautomaten. Scentralizowana regeneracja chłodziw. Urządzenie do oczyszczania cieczy chłodząco-smarujących zasila 20 wielowrzecionowych automatów tokarskich. Masch.u.Werkz., 1998, t. 99, nr 10, s Schemat i zasada działania centralnego urządzenia do oczyszczania i regeneracji chłodziw i cieczy obróbkowych (Knoll), zdolnego do zasilania 20 wielowrzecionowych automatów tokarskich. Maksymalna wydajność urządzenia wynosi 3660 l/min w temperaturze roboczej 30 stopni C (olej o lepkości 30 mm/s). Zaletą systemu jest m.in. wielostopniowy układ oczyszczania cieczy obróbkowych i przywracanie ich do obiegu niskociśnieniowego oraz wysoko-ciśnieniowego, niewielka energochłonność, minimalne wahania temperatury. 73. Corban M.: Anlage befreit Kühlschmierstoff von Öl und Mikroben. Umgekippte Emulsion im Bypass gerettet. Urządzenie uwalnia chłodziwo od oleju i drobnoustrojów. Wydłużenie okresu użytkowania zużytych emulsji. Ind.Anz., 1999, t. 121, nr 45, s Opisano prototypowe urządzenie przenośne Neutrapar do regeneracji cieczy chłodząco-smarujących. Urządzenie pracuje dwustopniowo bez dodatków chemicznych; może oczyszczać chłodziwo nie przerywając pracy obrabiarki. Komora elektrolityczna wytwarza atomy tlenu, które - podobnie jak powstające pole elektryczne - przyczyniają się do ograniczenia ilości mikroorganizmów. Drugi etap oczyszczania emulsji odbywa się w separatorze fazowym, gdzie drobne, zdyspergowane pęcherzyki gazu wynoszą na powierzchnię cieczy osady, oleje i kamień z przewodów odprowadzających wodę. 74. Ehlers T.: Reinigen von Kühlschmierstoffen erhöht Standzeit der Werkzeuge. Eintauchpumpen müssen robust gebaut sein. Oczyszczanie środków chłodzącosmarujących wydłuża trwałość narzędzi. Pompy głębinowe muszą mieć solidną konstrukcję. Ind.Anz., 1999, t. 121, nr 11, s Opis urządzeń do oczyszczania i regeneracji cieczy chłodząco-smarujących oraz pomp stosowanych w tych urządzeniach na przykładzie oferty firm Knoll i Grundfos. Obieg chłodziw w obrabiarkach (chłodzenie, smarowanie, odprowadzanie wiórów), a także transport chłodziw z obrabiarki do agregatu oczyszczającego zapewniają pompy wysokociśnieniowe, np. pompy zanurzeniowe z różnymi wariantami komór i poziomów ciśnienia w zależności od głębokości, na której pompa ma być zamontowana. Pompy można montować pionowo i poziomo. 16

18 75. Fröhlich D.: Ölkontaminierte Schlämme ohne Additiv-Verluste aufbereiten. Durch CO 2 -Extraktion wird Schlamm zur Goldgrubbe. Regeneracja szlamów zawierających oleje bez straty dodatków uszlachetniających. Ekstrakcja za pomocą CO 2 czyni ze szlamu "kopalnię złota". Ind.Anz., 1999, t. 121, nr 16, s Przykłady zastosowania metody odzyskiwania oleju ze szlamów poszlifierskich z użyciem CO 2. Metoda wykorzystuje wyjątkowe własności CO 2 w stanie nadkrytycznym. Dwutlenek węgla, doprowadzony obiegiem zamkniętym, przepuszcza się przez szlam w komorze ekstrakcyjnej. Oddzielone oleje ze szlamu zbierają się w separatorze. CO 2 odsysa się, skrapla, a następnie w stanie sprężonym przywraca do obiegu. Odzyskiwane oleje nadają się do powtórnego użycia, zachowują też dodatki uszlachetniające. 76. Kąkol M.: Utylizacja przepracowanych cieczy chłodząco-smarujących. Paliwa, Oleje i Smary w Ekspl., 1999, t. 8, nr 70, s Wymieniono przepisy dotyczące gospodarki odpadami, obowiązujące w krajach Unii Europejskiej, podkreślono konieczność dostosowania prawodawstwa polskiego do wymagań unijnych. Badania wykazują, że ilość przepracowanych cieczy chłodząco-smarujących wynosi w Polsce ok ton w roku. W tabeli podano skład chemiczny cieczy obróbkowych z podziałem na oleje obróbkowe, emulsje i mikroemulsje oraz ciecze syntetyczne. Przedstawiono charakterystykę przepracowanych cieczy chłodząco-smarujących. Skład tych cieczy wskazuje, że należy je traktować jako wysoko obciążone ścieki. Wymieniono metody utylizacji przepracowanych cieczy chłodząco-smarujących. 77. Ciecze obróbkowe (część 5). Mechanik, 2000, t. 73, nr 1, s Omówiono zasady sporządzania emulsji obróbkowych i przygotowania obrabiarki przed wprowadzeniem do jej zbiornika nowej emulsji oraz zasady i metody utylizacji zużytych emulsji, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony środowiska. Przedstawiono charakterystyczne cechy procesu wytłaczania, omówiono rolę środków smarujących w procesach wytłaczania i zalety stosowania środków smarowych firmy Elf. Podano uwagi dotyczące stosowania i usuwania środków smarowych. 78. Kovalenko V.S.: Netradicionnye metody obrabotki materialov v Japonii. Nietradycyjne metody obróbki materiałów w Japonii. Ehlektron.Obr.Mater., 2000, nr 3, s Osiągnięcia japońskich naukowców w dziedzinie obróbki laserowej, elektroerozyjnej, elektrochemicznej, ultradźwiękowej, biologicznej i innych nietradycyjnych metod obróbki materiałów. Omówiono m.in. prace nad elektrochemicznym osadzaniem powłok oraz problemy związane z utylizacją produktów roztwarzania. 79. Lutze H. i in.: Umweltgerechte Behandlung und Nutzung von Schleifschlämmen. Proekologiczna obróbka i wykorzystanie szlamów szlifierskich. Międzynar.Konf.Nauk. "Obróbka Materiałów", Kraków, 2000, t. II, s Porównawcze zestawienie metod obróbki szlamów przemysłowych, a szlamów szlifierskich w szczególności, opracowanych w ramach tworzenia zamkniętych obiegów surowców i wtórnego wykorzystania odpadów w myśl ustawy z 1996 roku. Opisano technologię opracowaną przez CED Chemnitz oraz urządzenie do termicznej obróbki szlamów szlifierskich, zgorzelin walcowniczych i kuźniczych oraz innych szlamów przemysłowych. Metoda polega na destylacji przy ciśnieniu normalnym pod wpływem ogrzewania spalinami w trybie ciągłym. 17

19 80. Łuksza A., Głuszek M.: Systemy bezodpadowej eksploatacji cieczy chłodzącosmarujących do obróbki metali. Paliwa, Oleje i Smary w Ekspl., 2000, t. 9, nr 74, s Amerykańska firma Master Chemical Corporation, reprezentowana w Polsce przez spółkę TEOMA S.A., oferuje dwa ściśle współpracujące ze sobą systemy: system TRIM obejmujący szeroką gamę koncentratów cieczy chłodzącosmarujących i płynów do mycia i odtłuszczania (m.in. układów chłodziwowych obrabiarek) oraz system XYBEX pozwalający na pełną, wielokrotną regenerację mikroemulsyjnych cieczy technologicznych. Oprócz filtra zgrubnego oczyszczania i wirówki o wysokich obrotach, urządzenia systemu XYBEX posiadają inteligentne pompy do dozowania koncentratu, wyposażone w sensory poziomu koncentracji cieczy roboczej. 81. Mackowski J.: Magnetic filters keep coolant clean. Filtry magnetyczne zapewniają czystość chłodziw. Manuf.Eng., 2000, t. 124, nr 4, s. 74, 76, Magnesy trwałe z pierwiastków ziem rzadkich umożliwiają tworzenie filtrujących systemów magnetycznych, które są o wiele bardziej wydajne niż tradycyjne systemy wykorzystujące magnesy trwałe. Nowoczesne separatory nie tylko zbierają ferromagnetyczne i paramagnetyczne zanieczyszczenia chłodziw, pochodzące ze szlifowania i obróbki skrawaniem, lecz także usuwają rdzę i inne szkodliwe pozostałości erozji przewodów i wyposażenia używanego w procesach obróbkowych. Omówiono problemy związane z usuwaniem zużytych chłodziw oraz ich recyrkulacją. Przedstawiono różne sposoby filtrowania. 82. Ozimina E., Musiał J., Styp-Rekowski M.: Technologiczne uwarunkowania recyrkulacji płynów obróbkowych w procesach obróbki erozyjnej. Zesz.Nauk.ATR, 2000, nr 225, ser. Mechanika, z. 46, s Omówiono płyny obróbkowe stosowane w obróbce elektroerozyjnej, elektrochemicznej i strumieniowej. Środowisko, w jakim odbywa się obróbka erozyjna, oraz obecność prądu sprzyjają zachodzeniu reakcji chemicznych zmieniających właściwości płynów obróbkowych. Przedstawiono wybrane reakcje chemiczne powodujące pogorszenie cech użytkowych cieczy obróbkowych. Warunkiem recyrkulacji płynów jest regeneracja, tj. oczyszczenie z produktów erozji i związków powstałych w wyniku reakcji chemicznych oraz uzupełnienie płynu składnikami przywracającymi cechy początkowe. 83. Gronostajski J., Chmura W., Gronostajski Z.: Manufacturing of bearing composites by recycling of chips. Wytwarzanie kompozytów łożyskowych drogą recyklingu wiórów. Inż.Mater., 2001, t. 22, nr 4, s Przedstawiono technikę wykorzystania (recyklingu) wiórów do wytwarzania wybranych elementów maszyn (części łożysk), polegającą na bezpośredniej konwersji rozdrobnionych wiórów w gotowy wyrób, z pominięciem procesu metalurgicznego. Szczegółowo opisano zastosowanie technologii spiekania rozdrobnionych wiórów aluminiowych do wytwarzania kompozytów z fazą miedzianą na panewki łożyskowe. Przedstawiono proces technologiczny, którego istotną cechą jest formowanie tulejek łożyskowych metodą wyciskania, a następnie spiekania. Opisana technika może być też stosowana do wytwarzania materiałów konwencjonalnych. 18

20 84. Jacun S.F., Loktionova O.G., Pinaeva T.V.: Vibracionnoe ustrojjstvo dlja briketirovanija metallicheskojj struzhki. Wibracyjne urzadzenie do brykietowania wiórów metalowych. Mashinostroenie (Iz.VUZ), 2001, nr 1, s Brykietowanie i przetapianie wiórów metalowych jest jednym z ekonomicznych sposobów utylizacji odpadów poobróbkowych. Opisano budowę i działanie wibracyjnego urządzenia do prasowania wiórów na zimno. Model matematyczny procesu i urządzenia do brykietowania wibracyjnego pozwala na wyznaczenie optymalnych parametrów geometrycznych matryc do przeróbki wiórów oraz prędkości prasowania, a także na określenie gęstości, szybkości i naprężeń w dowolnym punkcie środowiska roboczego i w dowolnym momencie procesu brykietowania. 85. Łebkowska M. i in.: Zastosowanie metod biotechnologicznych w ochronie środowiska. Czystsza Prod.w Polsce, 2001, t. 6, nr 1, s Przegląd metod biotechnologicznych opracowanych w Zakładzie Biologii Środowiska Politechniki Warszawskiej na potrzeby ochrony środowiska naturalnego przed zanieczyszczeniem. Metody te dotyczą oczyszczania gruntów z produktów ropopochodnych, eliminacji zanieczyszczeń z zużytych chłodziw szlifierskich oraz usuwania metali ciężkich ze ścieków i osadów ściekowych. Do oczyszczania chłodziw szlifierskich opracowano metodę konkurencyjną w stosunku do metod mechaniczno-chemicznych. Dzięki mikroorganizmom rozwijającym się w "przepracowanych" emulsjach uzyskać możne eliminację chemicznego zapotrzebowania tlenu. 86. Niżankowski C., Ratuszniak M.: Segregacja i utylizacja złomu narzędzi ściernych. Mater.XXIV Nauk.Szkoły Obr.Ścier., Łopuszna, 2001, s Podano podstawowe przesłanki i uwarunkowania procesów segregacji i utylizacji złomu narzędzi ściernych, wynikające z obowiązujących w Polsce ustaw dotyczących gospodarki odpadami oraz norm serii ISO-PN Do utylizacji złomu narzędzi ściernych wykorzystuje się trzy metody technologiczne: mechaniczną, chemiczną lub termiczną. Podano schematy wytwarzania ścierniw wtórnych ze złomu ściernego przy zastosowaniu metody mechanicznej i chemicznej. Przedstawiono organizację procesów segregacji złomu narzędzi ściernych w Fabryce KORUND w Kole. Złom ścierny przeznaczony jest do produkcji ziarna regenerowanego. 87. Pech M.: Retour en liquides. Obieg płynu obróbkowego. Mach.Prod., 2001, nr 742, s. 23. Firma Sermeto (Francja) produkuje urządzenia do usuwania wiórów zintegrowane z systemami filtrowania zużytych płynów obróbkowych. Jedno z rozwiązań łączy zalety przenośnika taśmowego i zgarniakowego; płyn z wiórów spływa do zbiorników filtracyjnych, gdzie jest oczyszczany, a następnie kierowany jest do systemu chłodzenia obrabiarki. Opisano też urządzenie obsługujące jedną lub wiele obrabiarek. Wióry są oddzielane od chłodziwa za pomocą przegród filtrujących, po czym chłodziwo jest oczyszczane w automatycznym osadniku, a wióry odprowadzane są do kruszarki. Trzecie urządzenie, przeznaczone wyłącznie do oczyszczania płynu obróbkowego, nie jest połączone z przenośnikiem wiórów. 19