REAKCJE EMOCJONALNE CHORYCH Z RAKIEM TARCZYCY PORÓWNANIE Z INNYMI WYBRANYMI GRUPAMI CHORYCH Z ZAGROŻENIEM ŻYCIA
|
|
- Kinga Maj
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Nowiny Lekarskie 2008, 77, 2, MACIEJ BĄCZYK, MARLENA PISAREK, IZABELA WARMUZ-STANGIERSKA, MAGDALENA KORBELAK- WOJEWODA, MONIKA GOŁĄB, ADAM STANGIERSKI, JERZY SOWIŃSKI REAKCJE EMOCJONALNE CHORYCH Z RAKIEM TARCZYCY PORÓWNANIE Z INNYMI WYBRANYMI GRUPAMI CHORYCH Z ZAGROŻENIEM ŻYCIA EMOTIONAL REACTIONS IN THYROID CANCER PATIENTS COMPARISON WITH OTHER HIGH DEATH RATE GROUPS Katedra i Klinika Endokrynologii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Pracownia Medycyny Nuklearnej Kierownik: prof. dr hab. Jerzy Sowiński Streszczenie Wstęp. Każdy pacjent reaguje na chorobę w indywidualny sposób; często negatywnymi reakcjami emocjonalnymi o różnym nasileniu. Cel. Celem badań była ocena i porównanie stanu emocjonalnego grupy chorych hospitalizowanych z powodu zróżnicowanego raka tarczycy (ZRT) z grupą chorych na raka piersi (RP) oraz grupą chorych po epizodzie ostrego niedokrwienia mięśnia sercowego (ChNS). Materiał i metoda. Badaniem objęto 130 pacjentek leczonych z powodu ZRT, 40 z RP oraz 30 z ChNS. Do oceny stanu emocjonalnego stosowano polską wersję kwestionariusza HADS-M. Wyniki. We wszystkich badanych grupach obserwowano mniej reakcji depresyjnych, niż lękowych zarówno pełnych, jak i granicznych. W grupach chorych nowotworowych (ZRT i RP) odsetek chorych z reakcjami sugerującymi potrzebę interwencji specjalistycznej był wyższy reakcje depresyjne pełne: 6 18%, reakcje lękowe pełne: 33 38%. Nie stwierdzono przy tym istotnych statystycznie różnic między grupą pacjentek z ZRT i RP. Wnioski. Wyniki przeprowadzonych badań potwierdzają konieczność obejmowania opieką psychologiczną i monitorowania reakcji emocjonalnych chorych leczonych z powodu choroby nowotworowej. Korzystanie ze skali typu HADS-M umożliwia szybkie rozpoznanie konieczności interwencji specjalistycznej i weryfikuje pośrednio skuteczność dotychczasowej opieki medycznej, zwłaszcza w przypadku okresowego kontaktu z pacjentem. Reakcje lękowo-depresyjne ulegają postępującej redukcji u chorych leczonych z powodu ChNS, w przypadku chorych nowotworowych obserwuje się tendencję do utrwalenia ich poziomu stała czujność emocjonalna. SŁOWA KLUCZOWE: reakcje emocjonalne, rak, ostra choroba niedokrwienna mięśnia sercowego, depresja, lęk. Summary Introduction. The entire experience of being diagnosed with cancer, living with the symptoms and the medical treatments can be one of the most stressful experiences in an individual life. Receiving a diagnosis of cancer and waiting for the results of treatment can create considerable stress and anxiety, which can have profound effects on both physical and psychological functioning. Aim. The current study examined emotional reactions of patients diagnosed with three illness of higher mortality risk. Material and method. A comparison of emotional reactions was done in three groups of patients: 130 with well-differentiated thyroid cancer, 40 with breast cancer and 30 with acute coronary artery disease. Results. The obtained results of psychological investigation, based on the Polish version of HADS-M questionnaire, indicated less numerous strong and slight depressive symptoms as compared to the number of anxiety symptoms in all study groups and no statistically significant difference between the groups was detected. The most of strong emotional reactions were found in both groups with cancer: 6-18% depressive, 33-38% anxiety. Conclusion. Monitoring of emotional reactions with HADS-M enabled us to notice progressive reduction of depressive and anxiety reactions in patients with acute coronary artery disease. More stable level of these reaction was noted in cancer patients which can be related to necessity of higher alertness, stimulating to systematic medical control. The study confirmed necessity of psychological help to cancer patients and monitoring their emotional reactions. Usage of questionnaire like HADS-M seems profitable to improve medical care especially when the contact with a patient is limited and short-lived. KEY WORDS: emotional reactions, cancer, acute cardiovascular disease, depressive symptoms, anxiety.
2 108 Maciej Bączyk i inni Motto: /za Tomaszem Mokrzyckim/ Można powiedzieć, że prawie 50% ludzi na ziemi wcześniej umrze na serce (zawał i inne choroby) i jakoś nikt się tym tak specjalnie nie przejmuje jak rakiem. Dlaczego słowo rak, a nie np. serce tak paraliżuje ludzi? Chyba prawdopodobnie dlatego, że z sercem nie ma tylu problemów, staje i po zawodach, przy raku niestety trzeba się namęczyć przed śmiercią. Wstęp Każdy pacjent reaguje na chorobę w indywidualny sposób, a negatywne reakcje emocjonalne występują w różnym nasileniu. Zarówno przewlekłe schorzenia, jak i zabiegi chirurgiczne mogą wywołać stany depresyjne i lękowe. Uwzględniając wpływ emocji na organizm i przebieg choroby, powinno się systematycznie kontrolować subiektywne samopoczucie pacjentów, czerpiąc z niego informacje o skuteczności leczenia i konieczności interwencji specjalistycznych. Skutkuje to nie tylko usprawnieniem terapii, ale i przynosi ulgę pacjentom. Obserwacje i doświadczenia kliniczne lekarzy z ostatnich lat pozwalają na wskazanie wyraźnej poprawy kondycji emocjonalnej pacjentów i sposobów radzenia sobie nawet z chorobą o stygmacie śmiertelnego zagrożenia [1]. Nie bez znaczenia jest tu oczywiście postęp medycyny, a wraz z nim rosnąca skuteczność narzędzi diagnostycznych i metod terapeutycznych. Znaczącą rolę przypisuje się też oświacie zdrowotnej, coraz lepszemu przygotowaniu kadr medycznych także w zakresie komunikacji z chorymi oraz zapewnianiu stałej opieki psychologicznej w poradniach i oddziałach szpitalnych. Monitorowanie reakcji emocjonalnych w trakcie leczenia z pomocą standaryzowanych metod psychometrycznych pozwoliłoby na bieżące ustalanie w jakim stopniu oceny dokonywane przez kadry medyczne odzwierciedlają faktyczny stan emocjonalny pacjentów. Mogłoby także pełnić istotny instrument diagnostyczny w miejscach, w których brakuje psychologów. Cel badania Celem badań prowadzonych w Katedrze i Klinice Endokrynologii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych UM w Poznaniu była analiza i porównanie stanu emocjonalnego chorych hospitalizowanych z powodu zróżnicowanego raka tarczycy (ZRT) z grupą chorych na raka gruczołu piersiowego (RP) oraz z grupą chorych po epizodzie ostrego niedokrwienia mięśnia sercowego (ChNS). W doborze grupy eksperymentalnej oparto się na doniesieniach z piśmiennictwa medycznego o przeciętnej śmiertelności w poszczególnych jednostkach chorobowych [2, 3, 4]. Dane statystyczne dla Polski pokazują następujące wskaźniki rokowania: zróżnicowany rak tarczycy przeżycie roczne 99%, przeżycie 5-letnie ok % rak piersi* przeżycie roczne 85%, 5-letnie do 60% ostra choroba niedokrwienna mięśnia sercowego przeżycie roczne ok. 88%, przeżycie 5-letnie 60 80%. *Wartości względnej przeżywalności pięcioletniej według stadiów choroby są następujące: 97%, jeżeli rak piersi zostanie rozpoznany w stadium zaawansowanym miejscowo, 79%, jeżeli rak zostanie rozpoznany w stadium zaawansowanym regionalnie (z zajęciem otaczających tkanek), a 23%, jeżeli rak zostanie rozpoznany w stadium rozsianym (z przerzutami). W Polsce ok. 80% rozpoznań to rozpoznania w stopniu II wg TNM. Materiał i metoda Badaniem objęto: 130 pacjentek w wieku /śr. 51 lat/ leczonych w Katedrze i Klinice Endokrynologii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu z powodu zróżnicowanego raka tarczycy, 40 kobiet z rakiem gruczołu piersiowego w stopniu I (12) lub stopniu II (28) wg TNM, w wieku lat /śr. 50 lat/ w trakcie terapii onkologicznej (dobór losowy ujednolicony ograniczeniem do jednego ośrodka prowadzącego terapię) oraz 30 kobiet po przebytym ostrym epizodzie niedokrwienia mięśnia sercowego, w wieku /śr. 53 lata/ na Oddziale Intensywnej Opieki Medycznej (dobór losowy jak wyżej). Badane osoby zbliżone były pod względem parametrów socjalnych, edukacyjnych i ekonomicznych (tabela 1.). Z badań wykluczono osoby z rozpoznanymi, bądź leczonymi wcześniej zaburzeniami emocjonalnymi. Chore z ZRT podzielono na 2 grupy w zależności od etapu prowadzonego leczenia i kontroli uzyskanego efektu terapeutycznego. Grupę A stanowiło 80 kobiet badanych trzykrotnie na przestrzeni 4 lat: I. Bezpośrednio po totalnej strumektomii w trakcie kwalifikacji do pierwszego leczenia 131-I. II. Po 12 miesiącach w trakcie badań kontrolnych oceniających skuteczność leczenia. III. Po 2 latach/ w przypadku kontynuacji terapii izotopowej/ podgrupa A1 30 kobiet lub po 3 latach w trakcie kolejnych badań kontrolnych podgrupa A2 50 kobiet. Grupa B to 50 pacjentek z rozpoznanym ZRT przechodzących rutynowe badania kontrolne po 8 latach od ostatniego leczenia.
3 Reakcje emocjonalne chorych z rakiem tarczycy porównanie z innymi wybranymi grupami chorych z zagrożeniem życia 109 W grupie A rozpoznanie raka brodawkowatego tarczycy dotyczyło 70 kobiet (87,5%), a raka pęcherzykowego 10 kobiet (12,5%); w grupie B było to odpowiednio 40 kobiet (80%) i 10 kobiet (20%). Charakterystykę badanej grupy chorych przedstawiono w tabeli 2. Grupę porównywaną (grupa C) stanowiło 40 kobiet z chorobą nowotworową gruczołu piersiowego w wieku lat /śr. 50 lat/ i 30 kobiet (grupa D) po przebytym ostrym epizodzie niedokrwienia mięśnia sercowego w wieku od 40 do 61 lat /śr. 53 lata/. Wszystkie pacjentki z grupy C badano ankietowo po raz pierwszy w okresie do 30 dni po zabiegu operacyjnym potwierdzającym histopatologicznie raka gruczołu piersiowego, w trakcie kwalifikacji do dalszego leczenia chemioterapią uzupełniającą. Drugie badanie przeprowadzono po 12 miesiącach, w trakcie badań kontrolnych i ewentualnej kwalifikacji do kontynuacji leczenia. Chore z ostrym niedokrwieniem mięśnia sercowego z grupy D również były badane dwukrotnie między 3. a 5. dobą po pierwszym w życiu pacjentki epizodzie ostrego niedokrwienia na Oddziale Intensywnej Terapii po koronarografii i angioplastyce, oraz 12 miesięcy później, w trakcie rutynowych badań kontrolnych. W grupie C okresu rocznej obserwacji nie przeżyło 7 kobiet, w grupie D również 7 kobiet. W grupie A nie odnotowano przypadków śmierci. W grupie kontrolnej K znalazły się 33 kobiety w wieku lat /śr.55/ bez objawów jakiejkolwiek choroby somatycznej. opracowaniu Zigmond i Snaith, który stanowi przydatne i sprawdzone narzędzie monitorowania reakcji depresyjnych i lękowych u pacjentów ze schorzeniami somatycznymi [5]. Opracowania wersji polskiej i modyfikacji testu dokonali M. Majkowicz, K. de Walden-Gałuszko, G. Chojnacka-Szawłowska [6]. Kwestionariusz składa się z 7 pytań oceniających objawy depresji oraz 7 pytań z opracowanej przez R. Snaith Klinicznej Skali Niepokoju. Odpowiedzi są oceniane zgodnie z czterostopniową skalą likertowską. Za każde pytanie jest przyznawana wartość punktowa od 1 do 4. W obu skalach punkty są sumowane, 0 7 świadczą o niepodwyższonym poziomie niepokoju i depresji, 8 10 o poziomie granicznym, a są uznawane za wartości nieprawidłowe /znaczące/. Wartości graniczne nie oznaczają konieczności interwencji specjalistycznej. Wszyscy badani byli wcześniej informowani o istocie choroby i postępowaniu terapeutycznym, a zakres ich wiedzy weryfikowano w oparciu o utworzoną ankietę. Zawierała ona krótkie pytania dotyczące subiektywnej oceny stopnia poinformowania i wiedzy o własnej chorobie. Każdej odpowiedzi przyznawano określone wartości punktowe: od 1 do 4, gdzie 1 to zupełny brak informacji i wiedzy o chorobie, a 4 to świadomość pełnej informacji i wiedzy o istocie choroby oraz dalszym rokowaniu. Warunkiem udziału w badaniu było wyrażenie zgody przez chorych oraz zdolności poznawcze na poziomie pozwalającym na wypełnienie kwestionariuszy /selekcja podczas badania klinicznego/. Tab. 1. Charakterystyka badanej grupy Table 1. Study group details Grupa (Group) Status ekonomiczny (Economical level) Wykształcenie (Education) Wysoki (High) Średni (Middle) Niski (Low) Wyższe (High) Średnie (Secondary) Podstawowe (Primary) A (n = 80) 16,25% 58,75% 25% 37,5% 37,5% 25% B (n = 50) 14% 56% 30% 30% 42% 28% C (n = 40) 10% 62,5% 27,5% 27,5% 42,5% 30% D (n = 30) 16,7% 60% 23,3% 33% 40,6% 26,4% K (n = 33) 18% 55% 27% 33% 42% 25% Tab. 2. Charakterystyka grupy chorych z rakiem tarczycy wg stopnia zaawansowania (wg klasyfikacji TNM z 2006 r.) Table 2. Details of thyroid cancer group /by TNM classification from 2006/ Grupa/zaawansowanie TNM T1a T1b T2 T3 Przerzuty (N+) (tylko węzły) A (n = 80) 48,75% 18,75% 12,5% 20% 10% Podgrupa A1 (n = 30) 40% 20% 14% 26% 14% Podgrupa A2 (n = 50) 54% 18% 12% 16% 8% B (n = 50) 50% 18% 18% 14% 8% Do oceny stanu emocjonalnego stosowano polską wersję standardowego kwestionariusza HADS-M w W badaniach statystycznych dla oceny zgodności rozkładów badanych zmiennych z rozkładem normalnym
4 110 Maciej Bączyk i inni stosowano test Shapiro-Wilka. W przypadku zmiennych o rozkładzie zgodnym z normalnym do badania różnic stosowano testy t-studenta i analizę wariancji z powtarzanymi pomiarami z testem Bonferoniego. Dla zmiennych z brakiem zgodności z rozkładem normalnym różnice badano za pomocą testów: Manna-Whitneya i Freedmana z testem Dunna dla wielokrotnych porównań. Korelację dla zmiennych o rozkładach zgodnych z normalnym badano z zastosowaniem współczynnika korelacji Pearsona, w pozostałych przypadkach współczynnika korelacji Spearmana. Hipotezy weryfikowano na poziomie istotności = 0,05. Wyniki Uzyskane wyniki przedstawiono w tabelach 3 i 4. Wskaźniki procentowe określające subiektywną ocenę informacji o chorobie obrazują duże podobieństwo między grupami pacjentów z ZRT oraz z rakiem gruczołu piersiowego, gdzie najczęściej występowało poczucie niepełnej informacji o chorobie. Wśród pacjentów z ostrą chorobą niedokrwienną znacznie więcej niż w pozostałych grupach było poczucia pełnej informacji. We wszystkich grupach najmniejszy odsetek stanowiła opinia o całkowitym braku informacji o chorobie. Stwierdzone różnice między ocenami chorych nowotworowych i pacjentów z chorobą serca prawdopodobnie w znacznym stopniu wynikały z odmiennych procedur przekazywania informacji i zróżnicowanych etapów przystosowania emocjonalnego /etapy wg Kubler-Ross/. Wyniki badania Skalą HADS przedstawia tabela 4. Analiza uzyskanych danych dotyczących reakcji emocjonalnych wskazuje, iż reakcje lękowe i depresyjne sugerujące konieczność interwencji specjalistycznej nie były zjawiskiem znacząco częstym w żadnej z badanych grup, lecz wyraźnie częstszym, niż w grupie osób zdrowych. Objawy depresyjne (lub raczej wskazujące na ryzyko depresji podskala depresji w HADS-M > 11 pkt.) w pierwszym badaniu rozpoznano u 18% pacjentów z RP, u 15% pacjentów ze ZRT i u 10% z ostrą ChNS. W grupie kontrolnej objawy depresji występowały tylko u 3% badanych. W kolejnych badaniach w grupie ze ZRT stwierdzono po 12 miesiącach istotny statystycznie wzrost reakcji depresyjnych z 10 do 16%, a po 24 miesiącach w grupie A1 ich dalszy, już nieznamienny statystycznie wzrost do 17%, który można potraktować jako oscylowanie wokół tej samej wartości. Stopniowy spadek reakcji depresyjnych można zaobserwować natomiast w grupie A2 od 12% do 6%, gdzie do najistotniejszego obniżenia (6% różnica znamienna statystycznie) dochodzi dopiero po 8 latach (u pacjentek po dawno zakończonym leczeniu). W grupie Tab. 3. Zbiorcze zestawienie wyników subiektywne poczucie wiedzy o chorobie na początkowym etapie procesu diagnostyczno-leczniczego; odsetek udzielonych odpowiedzi w skali: od 1 pkt. brak wiedzy do 4 pkt. pełna wiedza Table 3. (Summary scores subjectiv sense of knowledge on the start of remedial process Scale: from 1 pt lack of knowledge to 4 pts - full knowledge ) Grupa badana (Study group) 1 pkt. 2 pkt. 3 pkt. 4 pkt. RAK TARCZYCY (Thyroid cancer) A 15% 40% 33% 12% B 10% 20% 50% 10% RAK GRUCZOŁU PIERSIOWEGO (Breast carcinoma) C 12,5% 37,5% 37,5% 12,5% OSTRA CHOROBA NIEDOKRWIENNA (Acute cardiovascular disease) D 7% 20% 40% 33% Tab. 4. Zbiorcze zestawienie wyników skala HADS-M Table 4. Summary scores HADS-M Scale) Grupa badana (Study group) Lęk (Anxiety) Lęk stan graniczny (Anxiety border level) Reakcja depresyjna (Depressive reaction) Reakcja depresyjna stan graniczny (Border depressive reaction) RAK TARCZYCY (Thyroid cancer) A - wyjściowo 22% 33% 15% 11% A 12 m-c 24% 33% 16% 13% A1 24 m-c 27% 37% 17% 14% A2 36 m-c 24% 34% 12% 12% B po 8 latach 26% 38% 6% 12% RAK GRUCZOŁU PIERSIOWEGO (Breast cancer) C - wyjściowo 25% 38% 18% 15% C 12 m-c 24% 36% 18% 18% OSTRA CHOROBA NIEDOKRWIENNA (Acute cardiovascular disease) D - wyjściowo 17% 33% 10% 17% D 12 m-c 12% 20% 8% 12% GRUPA KONTROLNA (Control group) Grupa kontrolna 3% 9% 3% 9%
5 Reakcje emocjonalne chorych z rakiem tarczycy porównanie z innymi wybranymi grupami chorych z zagrożeniem życia 111 z ChNS po 12 miesiącach odnotowano nieistotne statystycznie niewielkie obniżenie ilości reakcji depresyjnych z 12% do 10%, natomiast w grupie z RP nie stwierdzono wyraźnych zmian. Objawy depresyjne zakwalifikowane do granicznych, czyli nie wymagających interwencji specjalistycznych, ale dających chorym poczucie dyskomfortu (podskala depresji w HADS-M > 8 pkt.), także nie występowały znacząco często w badanych grupach i tak-że nie różnicowały ich w istotny statystycznie sposób. W pierwszym badaniu największą ich liczbę odnotowano u pacjentów z ostrą ChNS 17%, nieco mniej 15% u pacjentek z RP, a najmniej 11% u pacjentów ze ZRT. Najniższy odsetek depresyjnych zaburzeń granicznych obserwowano w grupie kontrolnej 9%. W grupie pacjentów ze ZRT po 12 miesiącach stwierdzono nieistotny statystycznie wzrost liczby granicznych reakcji depresyjnych do 13%; po 24 miesiącach w grupie A1 do 14%, a w grupie A2 po 36 miesiącach ich redukcję do wartości wyjściowej 12%, która była porównywalna do grupy kontrolowanej po 8 latach (B) 12%. W grupie pacjentek z RP po 12 miesiącach liczba depresyjnych reakcji granicznych wzrosła nieznamiennie statystycznie z 15% do 18%, natomiast w grupie z ChNS po 12 miesiącach liczba ich wyraźnie obniżyła się w sposób istotny statystycznie z 17% do 12%. Ważną informacją jest to, że liczba zarówno nieznacznie nasilonych /tzw. granicznych/ reakcji depresyjnych, jak i tych wskazujących na podejrzenie depresji pełnoobjawowej w grupie z ChNS malała wraz z czasem upływającym od momentu ostrego epizodu wieńcowego. Emocje w pozostałych grupach pozostawały na podobnym podwyższonym poziomie /utrwalonej czujności emocjonalnej/. Najwięcej granicznych reakcji lękowych w pierwszym badaniu stwierdziliśmy w grupie pacjentów z RP 38%. W grupie ze ZRT oraz w grupie z ostrą ChNS było ich nieznamiennie statystycznie mniej 33%, zaś istotnie statystycznie mniej było ich w grupie kontrolnej tylko 9%. Po 12 miesiącach nastąpił istotny statystycznie spadek granicznych reakcji lękowych w grupie z ChNS do 20% oraz nieistotny statystycznie spadek tych reakcji w grupie z RP do 36%; co potraktować można jako utrzymanie stałego poziomu. W grupie z ZRT po 12 miesiącach liczba granicznych reakcji lękowych nie uległa zmianie (33%), po 24 miesiącach w grupie A1 wzrosła nieistotnie statystycznie do 37%; natomiast w grupie A2 po 36 miesiącach nieistotnie statystycznie zmalała do 34%. Oceniana w grupie B po 8 latach od rozpoznania i leczenia nadal była wysoka i wynosiła 38% (stosunkowo stały poziom we wszystkich grupach, bez różnic istotnych statystycznie). Wyniki sugerujące reakcje lękowe, wymagające interwencji specjalistycznej wyjściowo dominowały wśród pacjentów z chorobami nowotworowymi: w grupie chorych z RP obserwowano u 25% chorych, mniej choć nieznamiennie statystycznie 22% w grupie z ZRT. Najmniej takich reakcji lękowych stwierdzono w grupie z ostrą ChNS 17% (różnica znamienna statystycznie p < 0,05).W grupie kontrolnej lęk występował wyraźnie rzadziej tylko u 3% badanych. Po 12 miesiącach nastąpiła istotna statystycznie redukcja reakcji lękowych w grupie z ChNS, z 17% do 12% i nieistotna statystycznie redukcja z 25% do 24% w grupie z RP. W grupie ze ZRT, podobnie jak w przypadku granicznych reakcji lękowych, stwierdzono najpierw nieistotny statystycznie wzrost reakcji z 22% do 24% po 12 miesiącach, i do 27% po 24 miesiącach w grupie A1, natomiast w grupie A2 po 36 miesiącach nieznaczny spadek do 24%. W grupie B po 8 latach od rozpoznania i terapii podwyższony poziom lęku utrzymywał się nadal u 26% badanych. Zatem stwierdzono stosunkowo stały poziom reakcji lękowych we wszystkich grupach, bez różnic istotnych statystycznie. W wielu przypadkach, mimo zaleceń leczenia specjalistycznego chorzy nie skorzystali z oferowanej pomocy, nie stosowali zalecanej farmakoterapii lub przerywali ją samowolnie. Kontynuując analizę statystyczną, stwierdzono obecność istotnych korelacji pomiędzy poziomem lęku i po-ziomem reakcji depresyjnych, zwłaszcza u pacjentek z chorobą nowotworową (R = 0,7, p < 0,05). Poziom lęku i depresji korelował też ujemnie, choć nieznamiennie statystycznie (R = - 0,35, p > 0,05) z mniejszą (w przekonaniu osoby badanej) świadomością wiedzy o własnym stanie zdrowia i procesie leczenia oraz rokowaniu odległym. Podsumowując, możemy stwierdzić, że we wszystkich badanych grupach obserwowano mniej reakcji depresyjnych niż lękowych (zarówno pełnych, jak i granicznych ); najczęściej stwierdzano obecność lękowych reakcji granicznych. W grupach chorych nowotworowych (ZRT i RP) odsetek chorych z reakcjami sugerującymi potrzebę interwencji specjalistycznej był istotnie statystycznie wyższy. W grupie chorych z ChNS zdecydowanie mniej niż w pozostałych było reakcji wymagających interwencji specjalistycznych i obserwowano wyraźną tendencję do ich redukcji wraz z upływem czasu od pierwszego badania. Dyskusja W wielu niezależnie prowadzonych badaniach wykazano, że stan emocjonalny chorych, obok klasycznych czynników, stanowi ważny element prognostyczny przebiegu choroby. Zaburzenia emocjonalne związane z rozpoznaniem choroby nowotworowej lub z jej niepomyślnym przebiegiem mogą negatywnie wpływać na ogólną jakość życia chorych. Pacjenci z objawami lęku i depresji mimo
6 112 Maciej Bączyk i inni braku jakichkolwiek objawów progresji choroby przy małym wsparciu społecznym mogą przyjmować niekorzystną postawę wobec choroby, nacechowaną poczuciem bezradności i lękowym zaabsorbowaniem. Rozpoznanie i leczenie raka wciąż wyzwala silne emocje, i to niezależnie od narządu, który obejmuje oraz metod leczenia i wiedzy o rokowaniu [7, 8, 9, 10]. Mimo istotnych różnic w inwazyjności, terapii i stopniu zagrożenia życia w przypadku raka piersi i raka tarczycy, okazuje się, że reakcje emocjonalne pacjentów nie różnią się radykalnie. Choć rokowanie w zróżnicowanym raku tarczycy jest na ogół dobre, a postępowanie diagnostyczne mało inwazyjne, to jego przewlekłość, wieloetapowość, wymaga od pacjenta mobilizacji do poddawania się systematycznej kontroli przez długi okres od rozpoznania. Rola stanu emocjonalnego w procesie zmagania się z chorobą nie budzi już od dawna wątpliwości lekarzy [7, 8]. Powszechnie wiadomo, że uporczywe utrzymywanie wysokiego poziomu lęku, narastanie objawów depresji to objawy komplikujące leczenie i współpracę z pacjentem. Zarówno nadmierne nasilenie lęku, jak i całkowity brak poczucia zagrożenia może niekorzystnie wpływać na poziom motywacji do leczenia. O ile niewielkie napięcie lękowe pełni funkcję mobilizującą, o tyle zbyt wysoki jego poziom powoduje dezadaptację. Paradoksalnie, więc najlepszym gwarantem optymalnego zaangażowania pacjenta w procedury lecznicze może być niewielkie poczucie zagrożenia ewentualnym nawrotem choroby, a więc tzw. graniczny poziom lęku wg skali HADS [9]. Stałą obecność takiej właśnie reakcji emocjonalnej stwierdzono we wszystkich badanych przez nas grupach schorzeń z zagrożeniem życia i można to traktować jako pożądany mechanizm przystosowawczy, generujący zachowania prozdrowotne. Na pozytywną interpretację zasługuje także stosunkowo nieduży odsetek zarówno zaawansowanych reakcji lękowych, jak i depresyjnych w tych grupach, a co za tym idzie niewiele niezbędnych interwencji specjalistycznych. Niski wskaźnik takich reakcji prawdopodobnie odzwierciedla właściwy poziom postępowania terapeutycznego, włącznie z rutynowym udziałem psychologów w leczeniu. Z drugiej strony widać jednak, że nawet holistyczna opieka nie zabezpiecza pacjentów przed patologicznymi reakcjami emocjonalnymi, które pojawiają się we wszystkich badanych grupach pacjentów nowotworowych. Nieco inaczej problem wygląda w przypadku choroby niedokrwiennej. Wśród pacjentów z chorobą niedokrwienną stwierdzono najmniej reakcji wymagających interwencji specjalistycznych, co być może należy przypisać dłuższej hospitalizacji, a więc stałej opiece medycznej i psychoterapeutycznej na oddziałach kardiologicznych, prowadzonej z udziałem całego personelu, która to pozwala skuteczniej redukować niepożądane poczucie zagrożenia. Nacisk na oddziaływania psychoterapeutyczne wiąże się z faktem, iż w ostatnich latach sprawa postępowania wobec osób chorujących jednocześnie na chorobę niedokrwienną serca i depresję była przedmiotem dużej uwagi lekarzy i celem wnikliwych badań [11, 12]. Stwierdzono bowiem, że współwystępowanie lęku i depresji z chorobą niedokrwienną wiąże się z jej mniej korzystnym przebiegiem [11]. U chorych na serce i depresję istnieje kilkakrotnie większe ryzyko nawracania incydentów sercowo-naczyniowych, a nawet zawału. Objawy lęku i depresji obniżają motywację do zmiany trybu życia, powodują skłonność do izolacji społecznej, a nawet ucieczkę od istotnych problemów [11, 12]. Ważnym elementem umożliwiającym całościową ocenę kliniczną chorych z zagrożeniem życia oraz skuteczności leczenia jest bieżąca ocena ich stanu emocjonalnego. Uzyskane wyniki badań świadczą o tym, iż grupą najbardziej narażoną na zaburzenia emocjonalne w następstwie choroby i jej leczenia, są nie tylko chorzy, u których pomimo stosowanego leczenia nie udaje się uzyskać całkowitej remisji choroby, lecz także ci, u których ukształtował się nieprawdziwy obraz choroby, często w wyniku niepełnej informacji. Wyważona bieżąca informacja o chorobie pomaga redukować niekorzystne napięcia emocjonalne i stymulować zachowania przydatne w procesie leczenia. Widać, że mimo opieki psychologicznej nad chorymi onkologicznie nie udaje się ich uchronić przed zaburzeniami emocjonalnymi, często wymagającymi interwencji psychiatry. Ważne, aby poprzez zastosowane w porę leczenie, zapobiec powikłaniom rzutującym na przebieg choroby nowotworowej. Istotnym warunkiem właściwej terapii medycznej powinny być aktualne dane o subiektywnych odczuciach pacjenta uzyskiwane w bezpośredniej rozmowie, ankietach oraz standaryzowanych testach psychometrycznych [6]. Monitorowanie stanu emocjonalnego pozwala na szybkie włączanie interwencji specjalistycznych, regulujących wpływ emocji na proces leczenia. Podsumowanie Jak wskazują wyniki licznych badań u chorych somatycznych z zagrożeniem życia, mimo profesjonalnej opieki psychologicznej wciąż spotykamy się z wyraźnymi objawami lękowo-depresyjnymi, wymagającymi leczenia specjalistycznego. Leczenie przeciwdepresyjne u osób ze współistniejącą depresją i chorobą somatyczną nie tylko powoduje poprawę samopoczucia i ogólnej sprawności, ale może też skrócić okres rehabilitacji i sprzyjać odzyskaniu sprawności zawodowej. Monitorowanie reakcji emocjonalnych za pomocą odpowiednich metod psychometrycznych stanowi cenny i przydatny składnik terapii zwłaszcza w przypadkach okresowego, krótko trwającego kontaktu z pacjentem. Należy jednocześnie pamiętać, iż informacja o przebiegu leczenia i wynikach badań pomocniczych powinna być przekazywana chorym przez odpowiednio przygotowany zespół mówi się wręcz o potrzebie szkolenia umiejętności komunikacyjnych wśród
7 Reakcje emocjonalne chorych z rakiem tarczycy porównanie z innymi wybranymi grupami chorych z zagrożeniem życia 113 lekarzy, zwłaszcza tych zajmujących się pacjentami onkologicznymi nie ma bowiem większej trudności niż przekazywanie niepomyślnych informacji. Wnioski 1. Wyniki przeprowadzonych badań potwierdzają konieczność obejmowania opieką psychologiczną lub monitorowania reakcji emocjonalnych zarówno chorych leczonych z powodu choroby nowotworowej, niezależnie od inwazyjności leczenia i rokowania, jak i chorych z chorobą niedokrwienną serca. 2. Korzystanie ze skali typu HADS umożliwia szybkie rozpoznanie konieczności interwencji specjalistycznej i weryfikuje pośrednio skuteczność dotychczasowej opieki medycznej, zwłaszcza w przypadku okresowego kontaktu z pacjentem. 3. Reakcje lękowo-depresyjne ulegają postępującej redukcji u chorych leczonych z powodu choroby niedokrwiennej, w przypadku chorych nowotworowych obserwuje się tendencję do utrwalenia poziomu tych reakcji, czyli stałej czujności emocjonalnej. 4. W grupach chorych z nowotworem częściej niż w grupie z chorobą niedokrwienną panuje przekonanie o deficytach informacyjnych dotyczących choroby. Piśmiennictwo 1. Stanton A.L., Revenson T.A., Tennen H.: Health Psychology; Psychological Adjustment to Chronic Disease. Annu. Rev. Psychol., 2007, 58, Albain K.S., de la Garza Salazar J., Pienkowski T., Aapro M., Bergh J. et al.: Reducing the global breast cancer burden: the importance of patterns of care research. Clin. Breast Cancer, 2005, 6(5), Rembek M., Goch A., Goch J.H.: Wczesne i odległe rokowanie u chorych z ostrymi zespołami wieńcowymi i nadciśnieniem tętniczym. Nadciś. Tęt., 2007, 11(1), Schlumberger M.: Papillary and follicular thyroid carcinoma. Ann. Endocrinol. (Paris), 2007 Jun, 68(2-3), Zigmond A.S, Snaith R.P: The Hospital Anxiety and Depression Scale. Acta Psychiatr. Scand., 1983, 67, Majkowicz M.: Wybrane zagadnienia metodologii i technik badawczych w psychoonkologii. De Walden-Gałuszko K. (red.). Psychoonkologia. Biblioteka Psychiatrii Polskiej. Kraków 2000, Merluzzi T.V., Martinez-Sanchez M.A.: Assessment of selfefficacy and coping with ovarian cancer: development and validation of the cancer behaviour inventory. Health Psychol., 1997, 16 (2), Bodurka-Bevers D., Basen-Enbquist K., Carmadack C.L. et al.: Depression, anxiety and quality of life in patients with epithelial ovarian cancer. Gyencol. Oncol., 2000, 78, Cordova M.J, Andrykowski M.A., Kenady D.E. et al.: Frequency and correlates of posttraumatic stress-disorderlike symptoms after treatment of breast cancer. J. Consult. Clin. Psychol., 1995, 63 (6), Ganz P.A., Hirji K., Sim M.S. et al.: Predicting psychosocial risk in patients with breast cancer. Med. Care, 1993, Pudło R: Mechanizmy łączące depresję i zdarzenia sercowe. Lęk i Depresja, 2006, 11 (4), Zellweger M.J., Osterwalder R.H., Langewitz W., Pfisterer M.E.: Coronary artery disease and depression. Eur. Heart J., 2004, 25, 3-9. Adres do korespondencji: Katedra i Klinika Endokrynologii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych UMP ul Przybyszewskiego Poznań
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowoprzytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia
SŁOWA KLUCZOWE: przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia STRESZCZENIE Wstęp. Ze względu na stosunki anatomiczne oraz wspólne unaczynienie tarczycy
Bardziej szczegółowoPorównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami
Piotr Magiera, Miko/aj Majkowicz, Iwona Trzebiatowska, Krystyna de Walden-Ga/uszko Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami Katedra i I Klinika Chorób Psychicznych AM w
Bardziej szczegółowoS T R E S Z C Z E N I E
STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE. Wydział Nauk o Zdrowiu. Mariola Kicia
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE Wydział Nauk o Zdrowiu Mariola Kicia OCENA POZIOMU LĘKU I STRESU W GRUPIE KOBIET HOSPITALIZOWANYCH Z POWODU PORONIENIA Rozprawa na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor:
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
Bardziej szczegółowoWydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości
Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości Pulmonologia 2015, PAP, Warszawa, 26 maja 2015 1 Epidemiologia raka płuca w Polsce Pierwszy nowotwór w Polsce pod względem umieralności. Tendencja
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowoNCBR: POIG /12
Rezultaty polskiego rocznego wieloośrodkowego randomizowanego badania klinicznego telepsychiatrycznej metody terapii pacjentów ze schizofrenią paranoidalną czy jesteśmy gotowi do leczenia? Krzysztof Krysta
Bardziej szczegółowoAspekty systemowe opieki nad chorymi na raka piersi w Polsce - kluczowe raporty
Aspekty systemowe opieki nad chorymi na raka piersi w Polsce - kluczowe raporty Dr n. med. Jakub Gierczyński, MBA Doradztwo i ekspertyzy, IZWOZ UŁa, HEN Warszawa, 25.10.2018 r. Wprowadzenie Rak piersi
Bardziej szczegółowoLosy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik
Losy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik Oddział Kliniczny Kardioanestezji i Intensywnej Terapii Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu Jaki sens ma to co robimy? Warto wiedzieć co się dzieje z naszymi
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1. www.polkard.org 2 http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/wroc/assets_08_03_16.pdf
Załącznik nr 1 Opis programu zdrowotnego pn. Rozszerzenie dostępu do rehabilitacji kardiologicznej w ramach wtórnej prewencji chorób sercowo-naczyniowych 1. Opis problemu zdrowotnego Pomimo zaznaczającego
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoJak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego
Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Cele szkolenia Celem szkolenia jest przedstawienie lekarzom i personelowi medycznemu technik właściwej komunikacji
Bardziej szczegółowoPrzykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
Bardziej szczegółowoStreszczenie Wstęp: Cel pracy:
Streszczenie Wstęp: Ocena bólu, który jest zjawiskiem bardzo złożonym z klinicznego punktu widzenia, stanowi jedno z istotnych wyzwań współczesnej medycyny. Rzetelne oszacowanie bólu ma podstawowe znaczenie
Bardziej szczegółowoStreszczenie mgr Agnieszka Kotwica
Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica Słowa kluczowe: rehabilitacja uzdrowiskowa, dysfunkcje narządu ruchu, ból, jakość życia Zdrowie na podstawie definicji prezentowanej, przez WHO oznacza całkowity brak
Bardziej szczegółowoCzy wiemy jak u chorych na raka gruczołu krokowego optymalnie stosować leczenie systemowe w skojarzeniu z leczeniem miejscowym?
Czy wiemy jak u chorych na raka gruczołu krokowego optymalnie stosować leczenie systemowe w skojarzeniu z leczeniem miejscowym? Piotr Potemski Klinika Chemioterapii Nowotworów Katedry Onkologii Uniwersytet
Bardziej szczegółowoJakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska
Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu VII Zjazd PTNefD, Łódź 2015 1 Jakość życia
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUKI O ZDROWIU FACULTY OF HEALTH SCIENCES
Warszawa, 2017-05-28 RECENZJA rozprawy na stopień doktora nauk o zdrowiu mgr Ewy Mazur pt Jakość życia kobiet poddanych chemioterapii z powodu raka piersi, jelita grubego i jajnika. Przedstawiona mi do
Bardziej szczegółowodr n. med. Magdalena Trzcińska
DZIECKO Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1 (CHOROBĄ RECKLINGHAUSENA): NAJWAŻNIEJSZE PROBLEMY Z PERSPEKTYWY PSYCHOLOGICZNEJ dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy
Bardziej szczegółowoKto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta
Kto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta Copyright All rights reserved 211 AMEDS Centrum 2 PACJENCI W badaniu wzięła udział grupa 47 pacjentów ze Stwardnieniem Rozsianym
Bardziej szczegółowoPolskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456
Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Anna Ratajska 1 2 1 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Institute of Psychology, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŻYCIA U DZIECI I MŁODZIEŻY Z WRODZONYM ZAKAŻENIEM HIV W POLSCE
JAKOŚĆ ŻYCIA U DZIECI I MŁODZIEŻY Z WRODZONYM ZAKAŻENIEM HIV W POLSCE A. Zielińska 1, M. Bielecki 2, F. Pierowski 3, U. Coupland 4, A.Bryńska 1, T. Wolańczyk 1, M. Marczyńska 4 (1) Klinika Psychiatrii
Bardziej szczegółowoOPTYMALNE SCHEMATY LECZENIA A PLANOWANIE ZASOBÓW W ONKOLOGII. PRZYKŁAD RAKA PIERSI. V LETNIA AKADEMIA ONKOLOGICZNA dla DZIENNIKARZY
OPTYMALNE SCHEMATY LECZENIA A PLANOWANIE ZASOBÓW W ONKOLOGII PRZYKŁAD RAKA PIERSI V LETNIA AKADEMIA ONKOLOGICZNA dla DZIENNIKARZY Ewelina Żarłok Revelva Concept Warszawa, 6 sierpnia 2015 1 CZYM JEST MODEL
Bardziej szczegółowoOcena Pracy Doktorskiej mgr Moniki Aleksandry Ziętarskiej
Prof. dr hab. n. med. Robert Słotwiński Warszawa 30.07.2018 Zakład Immunologii Biochemii i Żywienia Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawski Uniwersytet Medyczny Ocena Pracy Doktorskiej mgr Moniki Aleksandry
Bardziej szczegółowo2. Podstawą przyjęcia do ZPOP jest zdiagnozowana przewlekła choroba psychiczna.
Kontakt: Punkt Pielęgniarski: (087) 562 64 83, Sekretariat: (087) 562 64 79 Kliknij po więcej informacji Regulamin Zakładu Pielęgnacyjno-Opiekuńczego Psychiatrycznego w Specjalistycznym Psychiatrycznym
Bardziej szczegółowo2. Ośrodek Lubuskie Centrum Ortopedii im. Dr. Lecha Wierusza Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Świebodzinie
Regulamin kwalifikacji Pacjentów do stacjonarnego leczenia rehabilitacyjnego w Lubuskim Centrum Ortopedii im. Dr. Lecha Wierusza Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 1 Określenia użyte w regulaminie
Bardziej szczegółowoZwiązek akceptacji choroby oraz lęku i depresji z oceną jakości życia pacjentek z chorobą nowotworową gruczołu piersiowego
Artykuł oryginalny Paulina Kozieł 1, 2, Katarzyna Lomper 1, 3, 4, Bartosz Uchmanowicz 1, 3, 4, Jacek Polański 5 1 Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu 2 Studenckie Koło Naukowe Pielęgniarstwa
Bardziej szczegółowoFunkcjonowanie emocjonalne chorych z objawami niepowodzenia chemioterapii zaawansowanego raka jajnika
A R T Y K U Ł O R Y G I N A L N Y Piotr Mielcarek 1, Joanna Kozaka 2 1 Klinika Ginekologii Instytutu Położnictwa i Chorób Kobiecych Akademii Medycznej w Gdańsku 2 Instytut Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego
Bardziej szczegółowoRak piersi. Doniesienia roku Renata Duchnowska Klinika Onkologii Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Rak piersi Doniesienia roku 2014 Renata Duchnowska Klinika Onkologii Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie Miejscowe leczenie Skrócone napromienianie części piersi (accelerated partial breast irradiation;
Bardziej szczegółowoStosowanie preparatu BioCardine900 u chorych. z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń
Jan Z. Peruga, Stosowanie preparatu BioCardine900 u chorych z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń wieńcowych II Katedra Kardiologii Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 1 Jednym
Bardziej szczegółowoKONFLIKTY NA ODDZIALE INTENSYWNEJ TERAPII
KONFLIKTY NA ODDZIALE INTENSYWNEJ TERAPII Maria Wujtewicz Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii GUMed II Konferencja Naukowa Czasopisma Anestezjologia Intensywna Terapia Sopot 2014 KONFLIKT INTERESÓW
Bardziej szczegółowoZAŚWIADCZENIE PSYCHOLOGA
Pieczątka zakładu opieki zdrowotnej Zaświadczenie wydaje psycholog dla osoby upośledzonej umysłowo ubiegającej się o skierowanie do domu pomocy społecznej (dla dzieci od 3 roku życia zaświadczenie wystawia
Bardziej szczegółowoZnaczenie PFS oraz OS w analizach klinicznych w onkologii
Znaczenie PFS oraz OS w analizach klinicznych w onkologii experience makes the difference Magdalena Władysiuk, lek. med., MBA Cel terapii w onkologii/hematologii Kontrola rozwoju choroby Kontrola objawów
Bardziej szczegółowoChoroby układu krążenia. Dr n.med. Radosław Tomalski
Choroby układu krążenia Dr n.med. Radosław Tomalski Choroba niedokrwienna serca choroba niedokrwienna serca, chns, (morbus ischaemicus cordis, mic; ischaemic heart disease, ihd) - jest to zespół objawów
Bardziej szczegółowopieczątka zakładu opieki zdrowotnej lub praktyki lekarskiej Miejscowość i data...
pieczątka zakładu opieki zdrowotnej lub praktyki lekarskiej Miejscowość i data... Zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia osoby ubiegającej się o skierowanie do domu pomocy społecznej osobie wymagającej
Bardziej szczegółowoRola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska
Rola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska Katedra i Klinika Okulistyki, II WL, Warszawski Uniwersytet Medyczny Kierownik Kliniki: Profesor Jacek P. Szaflik Epidemiologia jaskry
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA. Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu. Kierunek: Fizjoterapia
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu Kierunek: Fizjoterapia SYLABUS Nazwa przedmiotu Podstawy klinicznej w psychiatrii
Bardziej szczegółowoOPIEKA NAD PACJENTEM CHORYM PRZEWLEKLE
OPIEKA NAD PACJENTEM CHORYM PRZEWLEKLE Zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy i opiekuńczo-leczniczy Zadaniem zakładu opiekuńczego jest okresowe objęcie całodobową pielęgnacją oraz kontynuacją leczenia świadczeniobiorców
Bardziej szczegółowoLeczenie i przeżycia 5-letnie dolnośląskich kobiet chorych na nowotwory złośliwe piersi z lat 2004-2008
Leczenie i przeżycia 5-letnie dolnośląskich kobiet chorych na nowotwory złośliwe piersi z lat 2004-2008 W latach 2004-2008 w Dolnośląskim Rejestrze Nowotworów zarejestrowaliśmy 6.125 zachorowań na inwazyjne
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1, Punkt 4 Tabeli str. 3
Uwagi do projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu szczegółowych kryteriów wyboru ofert wraz z wyznaczającymi je warunkami oraz przypisaną im wartością w rodzaju rehabilitacja lecznicza
Bardziej szczegółowoNarzędzie pracy socjalnej nr 14 Wywiad z osobą długotrwale chorą 1 Przeznaczenie narzędzia:
Narzędzie pracy socjalnej nr 14 Wywiad z osobą długotrwale chorą 1 Przeznaczenie narzędzia: Etap I (1b) Ocena / Diagnoza (Pogłębienie wiedzy o sytuacji związanej z problemem osoby/ rodziny) Zastosowanie
Bardziej szczegółowoAkupunktura Trudności w projektowaniu badań klinicznych
Akupunktura Trudności w projektowaniu badań klinicznych AKUPUNKTURA TRUDNOŚCI W PROJEKTOWANIU BADAŃ KLINICZNYCH Bartosz Chmielnicki słowa kluczowe: Akupunktura, metodologia, medycyna oparta na faktach,
Bardziej szczegółowoTerapie dla kobiet z zaawansowanym rakiem piersi w Polsce
Warszawa, 27.01.2016 Seminarium naukowe: Terapie przełomowe w onkologii i hematoonkologii a dostępność do leczenia w Polsce na tle Europy Terapie dla kobiet z zaawansowanym rakiem piersi w Polsce Dr n.
Bardziej szczegółowoE. Czy uważa Pan/i, że powrót do domu jest związany z dodatkowymi zagrożeniami? a. Tak b. Chyba tak c. Nie jestem pewien d. Nie
SKALA GOTOWOŚCI DO WYPISU ZE SZPITALA U PACJENTÓW PO ZAWALE MIĘŚNIA SERCOWEGO The Readiness for Hospital Discharge After Myocardial Infarction Scale (RHDS MIS) Autor: Aldona Kubica Kwestionariusz dla pacjentów
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologiczne aspekty opieki nad dzieckiem z chorobą nowotworową
Bardziej szczegółowoRak trzustki - chemioterapia i inne metody leczenia nieoperacyjnego. Piotr Wysocki Klinika Onkologiczna Centrum Onkologii Instytut Warszawa
Rak trzustki - chemioterapia i inne metody leczenia nieoperacyjnego Piotr Wysocki Klinika Onkologiczna Centrum Onkologii Instytut Warszawa RAK TRZUSTKI U 50% chorych w momencie rozpoznania stwierdza się
Bardziej szczegółowoKluczowe znaczenie ma rozumienie procesu klinicznego jako kontinuum zdarzeń
Lek Anna Teresa Filipek-Gliszczyńska Ocena znaczenia biomarkerów w płynie mózgowo-rdzeniowym w prognozowaniu konwersji subiektywnych i łagodnych zaburzeń poznawczych do pełnoobjawowej choroby Alzheimera
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologiczne aspekty opieki nad dzieckiem z chorobą nowotworową
Bardziej szczegółowoLek. Olgierd Woźniak. Streszczenie rozprawy doktorskiej
Lek. Olgierd Woźniak Streszczenie rozprawy doktorskiej Ocena czynników ryzyka adekwatnych interwencji kardiowerteradefibrylatora u pacjentów z arytmogenną kardiomiopatią prawej komory. Wstęp Arytmogenna
Bardziej szczegółowoAutor: Aldona Kubica. Kwestionariusz dla pacjentów po zawale serca leczonych angioplastyka wieńcową. Wersja 1
SKALA GOTOWOŚCI DO WYPISU ZE SZPITALA U PACJENTÓW PO ZAWALE MIĘŚNIA SERCOWEGO The Readiness for Hospital Discharge After Myocardial Infarction Scale (RHDS MIS) Autor: Aldona Kubica Kwestionariusz dla pacjentów
Bardziej szczegółowoPLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO
PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO w dniach 12.09.2014 13.09.2014 Data Godziny Osoba prowadząca Miejsce realizacji zajęć Forma zajęć Liczba godz. 12.09.14 (piątek ) 9.00-12.45
Bardziej szczegółowoŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE
ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE Katowice 2007 Śl.C.Z.P Dział Chorobowości Hospitalizowanej 23 luty Ogólnopolski
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2012/2013 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2012/2013 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologiczne aspekty opieki nad dzieckiem z chorobą nowotworową
Bardziej szczegółowoWsparcie społeczne. Dorota Wojcik, Natalia Zasada
Wsparcie społeczne Dorota Wojcik, Natalia Zasada Czym jest wsparcie społeczne? Jest to wszelka dostępna dla jednostki pomoc w sytuacjach trudnych. Wsparcie to konsekwencja przynależności człowieka do sieci
Bardziej szczegółowoAktywność sportowa po zawale serca
Aktywność sportowa po zawale serca Czy i jaki wysiłek fizyczny jest zalecany? O prozdrowotnych aspektach wysiłku fizycznego wiadomo już od dawna. Wysiłek fizyczny o charakterze aerobowym (dynamiczne ćwiczenia
Bardziej szczegółowoOcena ogólna: Raport całkowity z okresu od 04.05.2007 do 15.11.2007
W Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej ABC medic Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych w Zielonej Górze w okresie od 04.05.2007-15.11.2007 została przeprowadzona ocena efektów klinicznych u pacjentów
Bardziej szczegółowoWpływ rehabilitacji na stopień niedokrwienia kończyn dolnych w przebiegu miażdżycy.
Marek Ciecierski, Zygmunt Mackiewicz, Arkadiusz Jawień Wpływ rehabilitacji na stopień niedokrwienia kończyn dolnych w przebiegu miażdżycy. Z Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej AM w Bydgoszczy Kierownik
Bardziej szczegółowoANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW
ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW Rozprawa doktorska Autor: lek. Marcin Wełnicki Promotor: prof. dr hab. n. med Artur
Bardziej szczegółowoStopa cukrzycowa. Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B.
Stopa cukrzycowa Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B. Wyrzykowski Stopa cukrzycowa - definicja Infekcja, owrzodzenie lub destrukcja
Bardziej szczegółowoKod zdrowia dla początkujących Zuchwałych 1 : 2,5-3,5 : 0,5-0,8
// Kod zdrowia dla początkujących Zuchwałych 1 : 2,5-3,5 : 0,5-0,8 Białko 1 : Tłuszcz 2,5-3,5 : Węglowodany 05-0,8 grama na 1 kilogram wagi należnej i nie przejmuj się kaloriami. Po kilku tygodniach dla
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoOpieka i medycyna paliatywna
Lek. med. Katarzyna Scholz Opieka i medycyna paliatywna Informator dla chorych i ich rodzin Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli Lublin, 2011 Szanowni Państwo, Drodzy Pacjenci, Rodziny.
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Środowisko zawodowe, w jakim przebywa pracownik, jest bardzo ważnym elementem, który może wpływać na zdrowie fizyczne i psychiczne oraz funkcjonowanie społeczne. Pielęgniarki
Bardziej szczegółowoPiotr Potemski. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi
Piotr Potemski Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi VI Letnia Akademia Onkologiczna dla Dziennikarzy, Warszawa, 10-12.08.2016 1 Obserwowane są samoistne regresje zmian przerzutowych
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1. Program zdrowotny pn. Rozszerzenie dostępu do rehabilitacji kardiologicznej w ramach wtórnej prewencji chorób sercowo-naczyniowych
Załącznik nr 1 Program zdrowotny pn. Rozszerzenie dostępu do rehabilitacji kardiologicznej w ramach wtórnej prewencji chorób sercowo-naczyniowych 1. Opis problemu zdrowotnego Pomimo zaznaczającego się
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoSz. P. Krzyszof Łanda. Podsekretarz Stanu. Ministerstwo Zdrowia. Warszawa, ul. Miodowa 15
dr hab. n. społ. Bernadetta Izydorczyk Kraków, 2016.11.30 Konsultant Krajowy w dziedzinie Psychologii Klinicznej Instytut Psychologii Stosowanej Uniwersytet Jagielloński Kraków Sz. P. Krzyszof Łanda Podsekretarz
Bardziej szczegółowoTesty wysiłkowe w wadach serca
XX Konferencja Szkoleniowa i XVI Międzynarodowa Konferencja Wspólna SENiT oraz ISHNE 5-8 marca 2014 roku, Kościelisko Testy wysiłkowe w wadach serca Sławomira Borowicz-Bieńkowska Katedra Rehabilitacji
Bardziej szczegółowoEtyka finansowania leczenia chorób rzadkich onkologicznych
Etyka finansowania leczenia chorób rzadkich onkologicznych Piotr Fiedor VI Letnia Akademia Onkologiczna dla Dziennikarzy Opracowano na podstawie źródeł udostępnionych w systemie informacji publicznej 11.08.2016
Bardziej szczegółowoKarta Praska (The Prague Charter) Dlaczego jest to ważne. Prawo do opieki paliatywnej
Karta Praska (The Prague Charter) Dlaczego jest to ważne Prawo do opieki paliatywnej Dostęp do opieki paliatywnej stanowi prawny obowiązek, potwierdzony przez konwencję Organizacji Narodów Zjednoczonych
Bardziej szczegółowoAnna Kłak. Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę
Anna Kłak Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Wstęp: Świadomość pacjentów
Bardziej szczegółowoSCHIZOFRENIA ROLA OPIEKUNÓW W KREOWANIU WSPÓŁPRACY DR MAREK BALICKI
SCHIZOFRENIA ROLA OPIEKUNÓW W KREOWANIU WSPÓŁPRACY DR MAREK BALICKI PACJENT NA RYNKU PRACY 43 lata, stan wolny, wykształcenie średnie Pierwsze objawy w wieku 29 lat. Średnio 1 rok mija od momentu pierwszych
Bardziej szczegółowoInformacje dla pacjenta i fachowych pracowników ochrony zdrowia zaangażowanych w opiekę medyczną lub leczenie
brygatynib Informacje dla pacjenta i fachowych pracowników ochrony zdrowia zaangażowanych w opiekę medyczną lub leczenie Imię i nazwisko pacjenta: Dane lekarza (który przepisał lek Alunbrig ): Numer telefonu
Bardziej szczegółowoSYTUACJA ZDROWOTNA DZIECI I MŁODZIEŻY W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM
SYTUACJA ZDROWOTNA DZIECI I MŁODZIEŻY W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM 2 LICZBA LUDNOŚCI W 2010 ROKU 2010 województwo łódzkie miasto Łódź liczba ludności ogółem 2552000 737098 0 19 r.ż. 504576 (19,7) 117839 (15,9)
Bardziej szczegółowoZadanie pytania klinicznego (PICO) Wyszukanie i selekcja wiarygodnej informacji. Ocena informacji o metodzie leczenia
Praktykowanie EBM Krok 1 Krok 2 Krok 3 Krok 4 Zadanie pytania klinicznego (PICO) Wyszukanie i selekcja wiarygodnej informacji Ocena informacji o metodzie leczenia Podjęcie decyzji klinicznej na podstawie
Bardziej szczegółowoMODELOWANIE KOSZTÓW USŁUG ZDROWOTNYCH PRZY
MODELOWANIE KOSZTÓW USŁUG ZDROWOTNYCH PRZY WYKORZYSTANIU METOD STATYSTYCZNYCH mgr Małgorzata Pelczar 6 Wprowadzenie Reforma służby zdrowia uwypukliła problem optymalnego ustalania kosztów usług zdrowotnych.
Bardziej szczegółowoOCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY
OCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY EVALUATION OF LIFE SATISFACTION AND PSYCHOLOGICAL WELL-BEING OF PATIENTS BEFORE SURGERY AORTIC ANEURYSM Emilia
Bardziej szczegółowoPrzywrócenie rytmu zatokowego i jego utrzymanie
Przywrócenie rytmu zatokowego i jego utrzymanie Jak wspomniano we wcześniejszych artykułach cyklu, strategia postępowania w migotaniu przedsionków (AF) polega albo na kontroli częstości rytmu komór i zapobieganiu
Bardziej szczegółowoZaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE
Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W
Bardziej szczegółowoCzy dobrze leczymy w Polsce ostre zespoły wieńcowe?
Czy dobrze leczymy w Polsce ostre zespoły wieńcowe? co można jeszcze poprawić? Grzegorz Opolski I Katedra i Klinika Kardiologii WUM Porównanie liczby ppci/mln mieszkańców w 37 krajach (dane za 2007 i
Bardziej szczegółowoKto i kiedy powinien być objęty opieką paliatywną? Dr n. med. Aleksandra Ciałkowska-Rysz
Kto i kiedy powinien być objęty opieką paliatywną? Dr n. med. Aleksandra Ciałkowska-Rysz Polskie Towarzystwo Medycyny Paliatywnej Pracownia Medycyny Paliatywnej Katedra Onkologii Uniwersytet Medyczny w
Bardziej szczegółowoWYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia29 kwietnia 2011 r. Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
Bardziej szczegółowoNowe technologie w opiece zespołowej nad osobami niesamodzielnymi - potrzeby i wyzwania. dr Anna Janowicz, Fundacja Hospicyjna w Gdańsku
Nowe technologie w opiece zespołowej nad osobami niesamodzielnymi - potrzeby i wyzwania dr Anna Janowicz, Fundacja Hospicyjna w Gdańsku Podstawy zintegrowanej opieki hospicyjnej BÓL PSYCHICZNY Total pain
Bardziej szczegółowoSytuacja w zakresie zachorowań na raka szyjki macicy w woj. dolnośląskim w latach 2005-2011
Sytuacja w zakresie zachorowań na raka szyjki macicy w woj. dolnośląskim w latach 25-211 Ostatnie, opublikowane w roku 212 dane dla Polski [1] wskazują, że w latach 28-29 w woj. dolnośląskim stwierdzano
Bardziej szczegółowoPorównanie skuteczności leków adiuwantowych. w neuropatycznym bólu nowotworowym1
Porównanie skuteczności leków adiuwantowych w neuropatycznym bólu nowotworowym1 Badanie1 New Delhi Cel Metoda Porównanie pregabaliny z amitryptyliną* i gabapentyną pod względem skuteczności klinicznej
Bardziej szczegółowoZAANGAŻOWANIE W PRZEBIEG LECZENIA U CHORYCH ZE SCHIZOFRENIĄ PODDANYCH TERAPII PRZECIWPSYCHOTYCZNEJ
ZAANGAŻOWANIE W PRZEBIEG LECZENIA U CHORYCH ZE SCHIZOFRENIĄ PODDANYCH TERAPII PRZECIWPSYCHOTYCZNEJ Raport z Programu Edukacyjno-Badawczego Październik 2017 Założenia programu Małe zaangażowanie w przebieg
Bardziej szczegółowoKlinika Endokrynologii [1]
Klinika Endokrynologii [1] Dane kontaktowe: tel. 41 36 74 181 fax 41 3456882 Kierownik kliniki: dr. hab. n. med. Aldona Kowalska (specjalista chorób wewnętrznych, specjalista medycyny nuklearnej, endokrynolog
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ. mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk
JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk Wstęp Problematyka jakości życia dzieci i młodzieży, mimo iż niezwykle istotna z perspektywy zarówno teoretycznej jak i aplikacyjnej,
Bardziej szczegółowojest zbudowany i które są niezbędne do jego prawidłowej (fizjologicznej pracy) a taką zapewniają mu zgodnie z badaniami nnkt EPA+DHA omega-3.
Opis publikacji Tomasz Pawełczyk, Marta Grancow-Grabka, Magdalena Kotlicka-Antczak, Elżbieta Trafalska, Agnieszka Pawełczyk. A randomized controlled study of the efficacy of six-month supplementation with
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoZnaczenie depresji u chorych kardiologicznych
Znaczenie depresji u chorych kardiologicznych Tomasz Podolecki, Zbigniew Kalarus Katedra Kardiologii, Wrodzonych Wad Serca i Elektroterapii, Oddział Kliniczny Kardiologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego;
Bardziej szczegółowomgr Dorota Lasota Wpływ alkoholu etylowego na ciężkość obrażeń ofiar wypadków komunikacyjnych Streszczenie Wstęp
mgr Dorota Lasota Wpływ alkoholu etylowego na ciężkość obrażeń ofiar wypadków komunikacyjnych Streszczenie Wstęp Wypadki komunikacyjne są istotnym problemem cywilizacyjnym, społecznym i medycznym. Są jedną
Bardziej szczegółowoDr n. med. Tadeusz Osadnik
Dr n. med. Tadeusz Osadnik III Katedra i Oddział Kliniczny Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca Laboratorium Genomiki, Śląski Park Technologii Medycznych KardioMED Silesia genomika@kmptm.pl Gdzie jesteśmy?
Bardziej szczegółowo