PIERWSZA CYWILIZACJA

Transkrypt

1 PIERWSZA CYWILIZACJA Autor Jas Garcha Przełożył Sebastian Taszycki Copyright 2012 Jaspreet S. Garcha. Praca ta może być kopiowana i dystrybuowana do celów edukacyjnych i mieć charakter wyłącznie informacyjny. Jakiekolwiek nieautoryzowane rozpowszechnianie w celach komercyjnych lub korzyści finansowych jest naruszeniem praw autorskich. Wersja Adres do korespondencji: thefirstcivilization@gmail.com 1

2 PROLOG Nigdy nie zmienisz stanu rzeczy poprzez zwalczanie istniejącej rzeczywistości. Aby coś zmienić, zbuduj nowy model, który sprawi, że istniejący będzie przestarzały. R. Buckminster Fuller 1 Istnieje pewien model, który przenika każdy aspekt naszego życia. Wpływa na sposób zachowania się ludzi i wchodzenia w interakcję z innymi. Determinuje to, którzy ludzie noszą diamenty, a którzy wydobywają je z błota, a nawet odgrywa silną rolę w określaniu, kto żyje, a kto umiera. Modelem, o którym mówię jest nasze społeczeństwo. Systemy polityczne, gospodarcze i społeczne łączą się tworząc typowy model społeczeństwa globalnego. W naszym obecnym modelu możliwe jest, aby na jednym kontynencie ludzie walczyli z epidemią otyłości, podczas gdy na innym cierpią masowy głód. Zasoby, które mogłyby zostać wykorzystane do poprawy ludzkiego życia i łagodzenia cierpień stały się bronią, która odbiera ludziom życie i powoduje cierpienie. Wysoce przystosowujący się i inteligentny gatunek zdolny do zarządzania złożonymi technologiami oraz utrzymaniem się przy życiu we właściwie każdym środowisku stał się największym zagrożeniem swojego przetrwania. Nasze globalne społeczeństwo wydaje się mieć fantastyczny, nieefektywny model niepotrzebnych zniszczeń oraz całkowitego braku logiki i rozumu. Zgodnie z radą pana Fullera, celem tej książki jest pokazanie światu nowych możliwości modelu społeczeństwa ludzkiego. Możemy w nim w pełni korzystać z naszych naukowych i technicznych rozwiązań uwalniając ludzi z prozaicznych zadań pracy i tworzyć obfitość dóbr oraz usług. Pozbędziemy się przestarzałych rozwiązań jak pieniędzy, granic państw, rządów i wszystkich innych form przymusowej kontroli. Jest to system, który rozpoznaje nieuniknione połączenia wszystkich organizmów na Ziemi i widzi, że cierpienie jednego człowieka zawsze prowadzi do cierpienia innych ludzi, co skutkuje pogorszeniem społeczeństwa, jako całości. Jest to system, w którym działania są określone nie przez 1 R. Buckminster Fuller. Quote by Buckminster Fuller GoodReads.com. (2012) Retrieved on < 2

3 ilość błyszczących monet, które muszą być dowolnie wymieniane do ich skompletowania, ale przez dostępność zasobów naturalnych Ziemi. Model ten nazywa się Gospodarką opartą na zasobach (ang.: Resource Based Economy - RBE) 2. Gospodarka oparta na zasobach jest inna niż jakikolwiek system społecznogospodarczego znany w historii z tym, że nie został zaprojektowany w oparciu o tradycyjne wierzenia czy starożytne filozofie. Zamiast tego, model ten został stworzony przy użyciu najbardziej skutecznego narzędzia w ludzkiej historii. Nauki. W tym systemie są próby rozwiązania problemów społeczeństwa, biorąc pod uwagę dowody i dokonywanie wyborów w oparciu o logikę i naukowo wspierane pomysły. Korzystając z myśli naukowej, możemy traktować problemy społeczeństwa, jako problemy techniczne, które należy rozwiązać w ten sam sposób, w jaki rozwiązujemy problemy komputerowe lub usiłujemy naprawić samochód. Jeśli idea koliduje z dowodami, musi zostać ponownie zmieniona i być w lepszej zgodzie z rzeczywistością. Niestety, współczesne społeczeństwo na przygnębiająco wiele sposobów, całkowicie oddzieliło się od rzeczywistości. Czytając tę książkę, będziesz niemal na pewno całkowicie przekraczać twierdzenia i teorie, które wydają się pluć w twarz zdrowemu rozsądkowi, ale które są faktycznie wspierane przez naszą wiedzę naukową. Nic dziwnego, że zaczniemy od szybkiej lekcji nauki. Książka zaczyna się od wprowadzającej części o ludzkim zachowaniu i co ma głęboki wpływ na nasz rozwój, środowisku, w którym żyjemy i się rozwijamy. Ma to istotne znaczenie, gdyż musimy zrozumieć pojęcia przed zagłębieniem się w szczegóły gospodarki zasobowej, ponieważ wiele pomysłów napotkanych na naszej drodze wyda się intuicyjnie sprzecznych z powszechnym doświadczeniem. Zrozumienie związku pomiędzy naszym zachowaniem, a ochroną środowiska zapobiegnie wielu niepotrzebnym nieporozumieniom. Można łatwo napisać całą książkę na ten temat, ale dla naszych celów zaznaczę przykłady i zachowania, które są szczególnie ważne dla sprawy. Gdy zrozumiemy podstawową wiedzę, będziemy mogli zmierzyć się z zawartością tej książki. Teraz można zrozumieć, dlaczego wybrałem tytuł Pierwsza Cywilizacja. Część pierwsza zgłębi potencjał Gospodarki opartej na zasobach. Omówimy konkretne technologie, które mogłyby zostać wykorzystane w takim systemie i jak będą wykorzystane na naszą korzyść. Będziemy również mówić o tajnikach zarządzania systemem bez pieniędzy, rządów czy innych form przymusowej kontroli. Głównym punktem tej części jest umożliwienie ci zrozumienia, w jaki sposób tego rodzaju system może działać. Mimo tego i tak znajdziesz więcej pytań niż odpowiedzi. To właśnie druga część w całości poświęcona jest pytaniom, odpowiedziom, wątpliwościom i zastrzeżeniom, które powstały w odpowiedzi na pomysł Gospodarki opartej na zasobach. Przejdziemy w szczególności przez to, jak poradzić sobie z nieograniczony- 2 Future by Design. Dir. William Gazecki. Docflix (2006). Film 3

4 mi potrzebami ludzkimi, obawami o Nowy Porządek Świata (ang.: New World Order), Problem Kalkulacji Ekonomicznej (ang.: Economic Calculation Problem), kwestie związane ze Sztuczną Inteligencją (ang.: Artificial Intelligence - AI), porównaniem do socjalizmu, problem przeludnienia i wiele innych. W ten sposób przejdziemy dalej do logicznych podstaw tego teoretycznego systemu. Oczywiście, musimy cały czas pamiętać, że system ten jest na razie całkowicie teoretyczny. Nieważne, jak wiele logicznych dowodów znajdziemy do poparcia tego pomysłu, by w końcu móc go przetestować, a jego korzyści zaobserwować i zmierzyć. W części trzeciej przejdziemy przez przykłady krok po kroku notując to, co mogłoby być wykorzystywane do testowania Gospodarki opartej o zasoby. Zgodnie z naszą myślą naukowej, plan ten ma postać serii eksperymentów naukowych. Ponadto testowanie Gospodarki opartej o zasoby może także służyć, jako bardzo ciekawy eksperyment ludzkich zachowań i zdrowia. Możemy dowiedzieć się tylko jak wiele negatywnych skutków obecnego systemu wpływa na zdrowie fizyczne i psychiczne naszego gatunku. Głównym celem tego planu jest stworzenie przykładu społeczności, który opiera się na zasadach Gospodarki opartej o zasoby i użycie tego, jako platformy do apelowania o dalszą (najlepiej globalną) realizację tego nowego systemu. Czytając książkę pamiętaj, że moim celem nie jest stworzenie absolutnie, niezmiennej instrukcji obsługi tego systemu lub rościć sobie praw do tego jak powinna wyglądać przyszłość. Chcę po prostu utworzyć jeden z możliwych przykładów tego, jak może wyglądać nasza przyszłość. Moim celem jest pokazanie, że system pozornie fantastyczny i idealistyczny jak Gospodarka oparta o zasoby jest nie tylko technicznie możliwy, ale utworzenie jest w naszym zasięgu i miałby duże prawdopodobieństwo sukcesu. Ponadto w pełni oczekuję, że każdy konkretny pomysł umieszczony w tej książce zostanie ostatecznie zastąpiony przez lepsze pomysły i zaawansowane technologie. Mam szczerą nadzieję, że to nastąpi. Jakość która oddziela naukę od wszystkich innych metod myślenia, jest taka, że nauka nie przyjmuje niczego, jako prawdy absolutnej. Pomysły są stale rozwijane i poprawiane, więc należy się spodziewać, że czytając tę książkę wiele technologii będzie już nieaktualna. Nie ma się jednak, co martwić, gdyż specyfika systemu nie jest aż tak istotna dla osiągnięcia sukcesu przez nasz gatunek, jak ogólne zrozumienie korzyści z tego myślowego eksperymentu. Zanim zaczniemy naszą podróż pamiętajmy: pomyślmy nad każdym słowem, które napisałem w książce. Jestem zwykłym facetem i nie musisz wierzyć w żadne słowo, które napisałem. Z tego powodu w książce są odniesienia do innych prac i ekspertów w swoich dziedzinach, a ja zastosowałem własną logikę i rozumowanie idei i koncepcji tych opracowań, aby dać wam kompleksowy argument przemawiający za Gospodarką opartą o zasoby. Zachęcam was do uruchomienia swojej logiki, by być pewnym właściwego brzmienia dowodów, których użyłem. Nie napisałem tej książki w celu uzyskania odpowiedzi, ale podsuwając nowe pytania do przemyślenia. Możemy zaczynać? 4

5 SPIS TREŚCI PROLOG... 2 WPROWADZENIE... 6 CZĘŚĆ PIERWSZA: JAK STWORZYĆ CYWILIZACJĘ? CZĘŚĆ DRUGA: PYTANIA? WĄTPLIWOŚCI? CZĘŚĆ TRZECIA: TEST EPILOG CYTATY Z PODZIAŁEM NA CZĘŚCI

6 WPROWADZENIE W naszych czasach na planecie mamy zgromadzony niebezpieczny bagaż ewolucyjny - skłonności do agresji, rytuały, poddanie się przywódcom, wrogość wobec obcych - wszystko to stawia pod znakiem zapytania nasze przetrwanie. Umiemy również współczuć inny, kochać nasze dzieci, chcemy się uczyć czerpiąc z historii i doświadczeń, rozwijać się i posiadamy namiętną inteligencję - jasne narzędzia potrzebne do przetrwania i dobrobytu. Carl Sagan 3 Ludzkie zachowanie i środowisko Gdybyśmy wyszli na pustynię by obserwować zachowanie dzikich zwierząt to, co byśmy zobaczyli? Najprawdopodobniej będziemy świadkami konkurencji i brutalnej przemocy. Tak jest, ponieważ zwierzęta żyją w warunkach niedostatku. Są zmuszone konkurować i walczyć z każdym, gdyż brak jest wystarczających zasobów dla każdego. Zamiast tego, zasoby przechodzą na wyłączność organizmów najlepiej dostosowanych do ich uzyskania. Jest to rozwój przez selekcję naturalną, którą jako pierwszy opisał Karol Darwin 4. Życie na wolności jest ciężkie chyba, że organizm ma wolę przetrwania, inaczej je straci. Biorąc pod uwagę taką rzeczywistość nie dziwi fakt, że tak wielu ludzi wierzy, że te same cechy określają ludzkie zachowania. Obserwując dzikie zachowania zwierząt w środowisku naturalnym, dokładnie tak samo wyglądają zachowania ludzkie i napięcia społeczne w środowisku zmuszającym nas do pracy i życia razem. Ale czy jest to założenie zgodne z rzeczywistością? Aby się tego dowiedzieć musimy zbadać kilka podstawowych zasad genetyki. Jak wiele rzeczy w nauce wszystko zaczyna się od równania. Zanim go poznamy musimy określić warunki, które się na niego składają. 3 "Who Speaks for Earth?" Narr. Carl Sagan. Cosmos: A Personal Voyage. Carl Sagan, Ann Druyan, Steven Soter. PBS, Arlington Darwin, Charles. On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of F avoured Races in the Struggle for Life. John Murray, Albermarle Street, London (1859) 6

7 Genotyp. Słowo to opisuje specyficzny zestaw genów, które zostały odziedziczone po rodzicach i tworzą unikatowy kod DNA. Innymi słowy twój genotyp jest jak plan lub instrukcja, która opisuje jak cię skonstruowano. Fenotyp. Opisuje cechy fizyczne i zachowania, które okazujesz. W istocie termin ten dotyczy ciebie, jako unikalnego organizmu, którym jesteś natomiast genotyp odnosi się do unikalnego kodu DNA. Oczywiście, istnieją pewne powiązanie pomiędzy tymi dwoma pojęciami. To połączenie jest trzecią i ostatnią daną w naszym równaniu. Środowisko. Mówiąc wprost to wszystko, co nie jest tobą, ale może mieć wpływ na ciebie. Obejmuje m.in. typ klimatu, w którym mieszkasz, spożywane pokarmy, praca, którą wykonujesz, ludzi, z którymi spędzasz czas, rzeczy, które oglądasz w telewizji, ilość światła słonecznego, którą odbierasz, swój poziom aktywności fizycznej i tak dalej. Ale, w jaki sposób środowisko odnosi się do pierwszych dwóch? Cóż, wygląda to tak: Genotyp + Środowisko = Fenotyp Co dokładnie oznacza to równanie? W skrócie rodzisz się z ogromnej ilości genów, których większość przyczynia się do przetrwania w określonych sytuacjach. Niemniej jednak niektóre geny są bardziej przydatne w pewnych sytuacjach niż inne. Na przykład geny odpowiedzialne za wzrost twoich rąk, gdy jesteś płodem nie są bardzo przydatne, gdy już dorośniesz. To właśnie, dlatego Środowisko jest dodane do równania. Twój organizm za pomocą zmysłów ciągle odbiera informacje napływające z otoczenia. To z kolei powoduje zmiany w obrębie komórek, które tworzą ciało. Te zmiany oddziaływają włączając jedne geny a inne wyłączając. Dlatego genotyp i fenotyp nie jest identyczne, tylko dlatego, że geny mają pewne cechy i nie ma gwarancji, że cecha będzie widoczna, jeśli środowisko nie będzie do tego zachęcać 5. Inaczej mówiąc wyobraźcie sobie, że DNA jest jak menu w restauracji. Każde danie w menu jest jak jeden z twoich genów, a środowisko jak człowiek, który je wybiera. W zależności od tego, co jest preferowane niektóre pozycje będą zamówione, a niektóre nie. Cały posiłek, który stworzył człowiek jest jak fenotyp. Warto zapamiętać, że same geny nie definiują tego, kim jesteś i kim się okażesz być. Nasze geny oddziałują z otoczeniem w celu określenia naszego fenotypu. Oznacza to, że wszystkie rzeczy wymienione powyżej - gdzie mieszkasz, ludzie którymi jesteś otoczony, jakość diety, książki które czytasz - ma bardzo realne możliwości wpływu na ekspresję twoich genów (które z nich zostaną włączone, a które wyłączone) i robią to teraz. Ten związek między genami a środowiskiem został nazwany ze względu na swoje twórcze właściwości Genowo- 5 Trevor D. Price, Anna Qvarnstro and Darren E. Irwin. The role of phenotypic plasticity in driving genetic evolution. Proc. R. Soc. Lond. B (2003) 270, DOI /rspb Review. 7

8 Środowiskową Interakcją (ang.: Gene-Environment Interactions) w skrócie GxE. Ale w jaki sposób GxE odnosi się do ludzkich zachowań? Geny zaangażowane w nasze zachowania są podobne do innych genów. W zależności od obecnego środowiska, niektóre geny będą wyrażane, podczas gdy inne nie, co może powodować znaczne zmiany zachowania. Przykładowo badania wyodrębniające geny odpowiedzialne za agresję i przemoc wykazały, że niektóre środowiska są spustem go uruchamiającym mając wpływ na fenotyp i zachowanie. Osoby, które odziedziczyły ten gen nie charakteryzują się bardziej gwałtownym zachowaniem lub agresją niż w populacji ogólnej w normalnych okolicznościach. Jednakże Ci, którzy będąc dziećmi byli przedmiotem nadużyć są znacznie bardziej narażeni na agresję i przejawianie zachowań pełnych przemocy - bez względu na to czy ten gen był dziedziczny czy nie. W tym przypadku ci, którzy mają ten gen wykazali najwyższy poziom przemocy i agresji 6. Czego uczy nas powyższy przypadek? Jak się okazuje koncepcja, że ludzie są agresywni i pełni przemocy z natury może być rozważana, jako prawdziwa, w tym kontekście, że wszyscy rodzimy się ze zdolnością do przemocy. Jednakże niezależnie od indywidualnego genotypu osoby ta zdolność nie przejawia się bez powodu. Zamiast tego zachowania agresywne wydają się być odpowiedzią na przemoc w środowisku. Osoby, które posiadają ten specyficzny gen mogą być postrzegane, jako szczególnie dobrze przystosowujące się w środowisku do przemocy, ale to w sposób oczywisty nie będzie skutkowało jego przejawianiu się chyba, że pojawi się wystarczająco traumatyczny czynnik środowiskowy (w tym przypadku: wykorzystywanie dzieci). Dlatego też rozsądne jest przyjąć, że jeśli ktoś funkcjonowałby w środowisku, które byłoby całkowicie bez przemocy, gdzie traumatyczne doświadczenia takie jak molestowanie dzieci wcale by się nie pojawiały, to powinniśmy zaobserwować niewiele (jeśli nie brak) zachowań agresywnych wszelkiego typu i to bez względu na to, do czego konkretny człowiek jest genetycznie zaprogramowany. Niestety skutkami negatywnego oddziaływania środowiska są nie tylko przemoc i agresja. Kolejne badanie w tej grupie dotyczyło genu związanego z depresją i dało podobne wyniki. Wyłącznie posiadanie genu miało niewielki wpływ na indywidualne skłonności do depresji. Jednakże ludzie, którzy doświadczyli wystarczającej liczby bardzo stresujących wydarzeń życiowych byli znacznie bardziej narażeni na depresję lub mieli myśli samobójcze. Wraz z rosnącą liczbą stresujących wydarzeń rosło prawdopodobieństwo pojawienia się depresji. Po raz kolejny, efekt ten wystąpił niezależnie od genotypu, ale ci przejawiający gen mieli wyższą szansę padania ofiarą wpływu środowiska (w porównaniu do tych, którzy tego genu nie posiadali), przejawiając największe 6 Avshalom Caspi,Joseph McClay, Terrie E. Moffitt, Jonathan Mill, Judy Martin, Ian W. Craig, Alan Taylor, Richie Poulton. Role of Genotype in the Cycle of Violence in Maltreated Children. Science 297, 851 (2002);DOI: /science

9 prawdopodobieństwo doświadczania depresji i myśli samobójczych, jako rezultatów życia w stresie 7. Powodem, dla którego przywołuje te przykłady jest to, że nie powinniśmy być skłonni do obwiniania poszczególnych jednostek ani ludzkiej natury za całe spektrum zachowań agresywnych czy też chorób psychicznych (takich jak agresja), które są tak rozpowszechnione w naszym społeczeństwie. Dopóki nie będziemy skłonni przyjrzeć się z bliska warunkom środowiskowym, w których te typy zachowań się pojawiają, nie będziemy mogli szczerze powiedzieć, że je rozumiemy. Oczywiście możesz pomyśleć, że ja po prostu rozgrzeszam poszczególne jednostki, próbując przy tym obwiniać społeczeństwo za wybory przez nich podejmowane. Koniec końców, czyż nasze indywidualne wybory nie mają znaczenia? Oczywiście, że mają. Szczególnie, że nasze wybory mają niezwykły wpływ na kształtowanie środowiska, w którym żyjemy. Jednakże musimy pamiętać, że także nasze wybory są bardzo często ograniczane przez to właśnie środowisko. Na przykład, jeśli rodzina mieszka w ubogiej wiosce w kraju rozwijającym się, zwyczajnie nie będzie w stanie wygenerować wystarczającego przychodu, by zapewnić podstawowe potrzeby to, co im pozostaje? Zasadniczo ich wybory są ograniczone do głodowania, a nawet śmierci głodowej lub kradzieży jedzenia innym. Czy powinniśmy zatem dziwić się tak wysokim poziomem przestępczości na obszarach dotkniętych biedą i bezrobociem 8? Bez wątpienia nie. Przełóżmy te same logiczne założenia na rozwijające się kraje: Jak dzieci mają uniknąć życia w agresji i przestępczości, skoro są stale narażone na wpływ agresywnych gangów? Jak możemy oczekiwać, że uboga młodzież uniknie aktywności przestępczej, gdy dorastając widziała cały dobrobyt i bogactwo w rękach kryminalistów, podczas gdy ich praworządni rodzice walczyliby zaspokoić ich podstawowe potrzeby? Powtarzam, istnieje różnorodność wyborów, które mogą być potencjalnie podjęte, ale skutkują one przemocą i agresją będąc najwyżej nagradzanymi. Dlatego też, jeśli planujemy stworzenie społeczeństwa wolnego od przemocy i przestępstw, niezwykle ważne byłoby zapewnienie, że tworzymy system, w którym przemoc i zbrodnia nie są aktywnie nagradzane, tak jak to się dzieje obecnie. Musimy pamiętać, że jedynym najważniejszym czynników determinującym sukces ewolucyjny jest zdolność adaptowania się 9. Nasz gatunek przejął dominację na Ziemi, gdyż jesteśmy najlepsi w dostosowywaniu się do każdej sytuacji którą napotkamy na naszej drodze. W środowisku w którym dominuje przemoc a przestępczość się opłaca 7 Avshalom Caspi,Karen Sugden,Terrie E. Moffitt, Alan Taylor, Ian W. Craig, HonaLee Harrington, Joseph McClay, Jonathan Mill, Judy Martin, Antony Braithwaite, Richie Poulton.Influence of Life Stress on Depression: Moderation by a Polymorphism in the 5-HTT Gene. Science (2003) 301(5631): Marc Hooghe, Bram Vanhoutte, Wim Hardyns & Tuba Bircan. Unemployment, Inequality, Poverty and Crime. Spatial Distribution Patterns of Criminal Acts in Belgium, British Journal of Criminology (2011) 51(1), pp E.B. Keverne, J.P. Curley, Epigenetics, brain evolution and behaviour, Front. Neuroendocrinol (2008), doi: /j.yfrne

10 nasz gatunek zrobi to, co wychodzi mu najlepiej - dostosuje się do niego i będzie przejawiał zachowania, które zapewnią mu przetrwanie. Zatem wiemy już że zachowania określające przestępcę są w dużej mierze uzależnione od środowiska w którym te zachowania aktywnie zachęcają do stania się nim. Jednak są jeszcze inne nie-przestępcze zachowania, które wymagają rozwiązania. Być może jednym z najważniejszych z nich jest lenistwo. Mamy skłonność do myślenia, że bez czynnika motywującego jakim jest pieniądz, który zmusza nas do pracy w celu przetrwania ludzie naturalnie staliby się niezwykle leniwi i bezproduktywni. Ale czy to stwierdzenie jest prawdziwe? Jak się okazuje wiele dowodów wskazuje na to, że jest wręcz przeciwnie. Główną przyczyną lenistwa jest fakt, że jesteśmy zmuszeni do pracy. Istnieją specyficzne rodzaje pracy, które rzeczywiście zachęcają ludzi do lenistwa. Indywidualna praca w której ludzie mają niewielką kontrolę nad działaniami, prac w których działania są pasywne i wymagają niewielkiej aktywności umysłowej lub prac, które powoduje duży wysiłek psychiczny, są przyczynami lenistwa. Ten dość zaskakujący związek ma dwa główne wyjaśnienia: po pierwsze długotrwały stres, który jest ściśle powiązany z zajmowanym stanowiskiem powoduje że organizmu chcąc obniżyć poziom aktywności staje się bardziej leniwy 10. Drugi powód odnosi się konkretnie do pasywności i niskiej kontroli pracy. Praca w której istnieje trochę fizycznej i psychicznej aktywności powoduje że jednostki adoptują się do pewnego stylu życia poza pracą. Lenistwo jest powszechne z powodu stresu, którego doświadczamy na naszych miejscach pracy i ogólnie z braku realizacji działań, które są nierozerwalnie związane z pewnym rodzajem pracy Z drugiej strony działalności i zawody, które wymagają kreatywności oraz które zachęcają do aktywności fizycznej i psychicznej nie będąc zbyt stresującymi nie wydają się mieć związku z lenistwem 12. Okazuje się, że nie tylko wiele prac prowadzi do lenistwa, ale również pieniądze, które są czynnikiem motywującym do takich rodzajów prac. Pieniądze będą mieć pozytywny wpływ na pracę i wydajność jeżeli wykonywane czynności wymagają bardzo małego wysiłku umysłowego, a nie twórczego myślenia. Jednakże, jeśli działalność wymaga kreatywności i wyrażania siebie, to pieniądze praktycznie nie motywują. Zamiast tego wszelkie akty kreowania siebie są motywacją. Ludzie w rzeczywistości cieszą się kreując siebie i rozwijając umiejętności i wydaje się, że nie wymagają zewnętrznych czynników do robienia tego. Warto zapamiętać poniższe: pieniądze są tylko czynnikiem motywują- 10 Karasek, R., Gardell, B. and Lindell, J. Work and non-work correlates of illness and behaviour in male and female Swedish white collar workers. Journal of Organizational Behavior, 8: (1987). doi: /job BENJAMIN C. AMICK III, PEGGY MCDONOUGH, HONG CHANG,WILLIAM H. ROGERS, CARL F. PIEPER, GREG DUNCAN. Relationship Between All-Cause Mortality and Cumulative Working Life Course Psychosocial and Physical Exposures in the United States Labor Market From 1968 to Psychosomatic Medicine 64: (2002) 12 Brisson C, Larocque B, Moisan J, Vezina M, Dagenais GR. Psychosocial factors at work, smoking, sedentary behavior, and body mass index: a prevalence study among 6995 white collar workers. J Occup Environ Med Jan;42(1):

11 cym bezmyślne i nietwórcze działania, a takie rodzaje pracy są również główną przyczyną lenistwa 13. Oczywiście innym ważnym powodem stresowania się ludzi w pracy jest pozostanie konkurencyjnym. Żyjemy w globalnym społeczeństwie opartym na konkurencji, gdzie każdy jest nieustannie zmuszany do konkurowania ze wszystkimi dla pracy, pieniędzy oraz różnych niematerialnych rzeczy jak np. status społeczny. Zastanawiam się jak może to wpływać na nasze zachowanie? Aby to zrozumieć trzeba najpierw zgłębić, co powoduje że konkurujemy oraz równie ważne, co sprawia że czasem zachowujemy się w odwrotny sposób działając wspólnie. A zatem dlaczego ludzie ze sobą konkurują? Jak już wspomniałem konkurencja jest podstawą ewolucji przez selekcję naturalną 2. Dlatego też nie należy zakładać, że ludzie ewoluowali ze zdolnościami do zachowań konkurencyjności. Jednak nasz gatunek często wykazuje inny typ zachowania: współpracy. Ludzie nie mogą być jedynym gatunkiem działającym wspólnie wykazując altruizmu, ale poziom naszej współpracy wzrósł naprawdę niesamowicie 14. Jeżeli zatem ewolucja jest napędzana przez konkurencję, to skąd pochodzi wspomniana zdolność współpracy? Po tym wszystkim altruizmu oznacza że organizm dobrowolnie obniża swoją własną kondycję jednocześnie poprawiając wytrzymałość potencjalnego konkurenta. Czy my w rzeczywistości rozwijamy się współpracując? Czy współpraca buduje naszą kulturę? Jak można się spodziewać prawdziwa odpowiedź jest po trochu każdym. Istnieje kilka teorii, które próbują wyjaśnić, jaki mogą mieć wpływ wspólne zachowania na ewolucję zwierząt na Ziemi. Teoria wzajemnego altruizmu sugeruje, że organizm zareaguje pomagając innemu członkowi grupy nawet jeśli ten akt będzie miał negatywny wpływ na jego przetrwanie. Odbywa się to przy założeniu, że przysługa będzie oddana dla obopólnej korzyści obu organizmów tej współpracy 15. Teoria mówi, że angażujemy się w pomoc naszej rodzinie oraz jej potomkom - organizmom, które mają geny najbardziej podobne do naszych. Odbywa się to w celu zapewnienia ciągłości przekazywania genów nawet jeśli jest to członek, który ma większe szanse przetrwania niż my 16. Teoria poświęcania się sugeruje, że altruizm i współpraca są po prostu dodatkiem do długiej listy zachowań stworzonych w celu uczynienia nas bardziej atrakcyjnym dla płci przeciwnej. W ten sam sposób zdrowy samiec pawia jest w stanie poświęcić cenne składniki odżywcze które tworzą jego ogon, a więc prezentuje go jako bogatego w te skład- 13 Colin F. Camerer and Robin M. Hogarth. The effects of financial incentives in experiments: A 71 review and capital-laborproduction framework. Journal of Risk and Uncertainty (1999) Cristina M Gomes, Roger Mundry and Christophe Boesch. Long-term reciprocation of grooming in wild West African chimpanzees. Proc. R. Soc. B (2009) 276, doi: /rspb Rivers, R.L. The evolution of reciprocal altruism. Quarterly Review of Biology (1971) 46: Dawkins, Richard. The Selfish Gene. Oxford University Press, London (1976) 11

12 niki odżywcze. Tak też może podążać swoją drogą człowiek pomagając komuś innemu, albo po prosto pokazując że są wystarczająco skuteczni by coś zrobić. Zasadniczo organizm poświęca się w celu pokazania jak seksualnie jest atrakcyjny 17. Jest prawdopodobne, że rozwój współpracy był połączeniem tych dwóch mechanizmów. Każda teoria ma jakieś dowody na swoją korzyść, ale żaden z nich nie jest wystarczający, aby całkowicie wyjaśnić zachowania ekstremalnej współpracy w społeczeństwie. Jest bardziej prawdopodobne, że rodzaj współpracy naszego gatunku nie jest tylko z potrzeby ewolucyjnej współpracy, ale także z potrzeb kulturalnych. Dla ogromnie przeważającej większości ludzkiej historii nie mamy urazu w wyniku konkurencji opartej na społeczeństwie jaki jest obecnie. W przeszłości ludzie byli zorganizowani w małe grupy, plemiona łowców-zbieraczy, którzy przenosili się z miejsca w miejsce za jedzeniem i od czasu do czasu polując. W takich strukturach organizacyjnych jest kluczowe dla członków grupy, aby współpracować ze sobą w celu zapewnienia przetrwania plemienia. Współpraca w ramach plemienia musiała być konieczna w celu obrony przed przypadkami przemocy na które plemię mogło być wystawione w bezpośredniej (i krwawej) konkurencji z innymi plemionami. Jak można się spodziewać istnieją dowody na to, że okresy przemocy między plemionami były najwyższe w czasach, gdy zasoby były ograniczone, zmuszając plemiona tym samym do konkurowania ze sobą. W takich sytuacjach, współpraca w grupie byłby niezbędna, aby zapewnić przetrwanie zarówno indywidualnemu organizmowi jak i grupie jako całości. Prawdopodobieństwo przetrwania grup, które nie współpracowały ze sobą było znacznie mniejsze 18. Widać w tym przykładzie wyraźnie, że istnieją zarówno ewolucyjne jak i kulturowe przymusy, które kształtują nasze zachowania: konkurencyjność i współpracę. Dalsze badanie tego przypadku wykazały relacje między konkurencją, współpracą i społeczeństwa w którym żyjemy. Wykazano, że skłonności człowieka do konkurowania lub współpracowania rzeczywiście zmieniają się w zależności od sytuacji gospodarczej w której żyje. W konkurencyjnym systemie gospodarczym, konkurencyjność i egoizm wydają się być dominującymi zachowaniami, a w system opartym na współpracy współpraca i uczciwość wydają się być bardziej dominujące 19. Podobne badania wykazały, że dzieci przejawiają wyższe poczucie własnej wartości, bez względu na to, które zachowanie jest dominujące w ich kulturze. Kojarzą one rywalizację z wyższą samooceną w rywalizującym społeczeństwie, a współpracę z wyższą samooceną w społeczeństwie współpracującym 20. Podobnie jak w przypadku innych rodzajów zachowań, można powiedzieć, że ludzie są naturalnie rywalizujący, tak samo jak naturalnie 17 Zahavi, A. Altruism as a handicap The limitations of kin selection and reciprocity. Avian Biol (1995) 26 (1): Samuel Bowles. Group Competition, Reproductive Levelling, and the Evolution of Human Altruism. Science 314, 1569 (2006); DOI: /science Ernst Fehr and Klaus M. Schmidt. Theory of Fairness, Competition, and Cooperation. The Quarterly Journal of Economics (1999) 114 (3): Spencer Kagan, George P. Knight. Cooperation-Competition and Self-Esteem: A Case of Cultural Relativism. Journal of Cross-Cultural Psychology December (1979) vol. 10 no

13 współdziałający. Rodzimy się zdolni do przejawiania obu tych zachowań. Zatem, ludzie wykazują potężne zdolności adaptacyjne poprzez przejawianie tego zachowania, które jest niezbędne do przetrwania. Warto również zauważyć, że współpraca jest na ogół znacznie bardziej produktywnym typem zachowania niż rywalizacja, jako że współpraca zazwyczaj skutkuje zakończeniem zadania o znacznie wyższej jakości, jak również jest inspiracją do większej innowacyjności i kreatywności Przeciwnicy współpracy mają tendencję do marnowania energii na krzyżowanie sobie wzajemnie planów - co skutkuje mniejszym postępem dla każdej ze stron niż gdyby współpracowali ze sobą 24. Jest jednak jeden punkt, w którym rywalizacja zdaje się przyćmiewać współpracę - a jest to prędkość. Kiedy grupy ze sobą rywalizują, zadania wydają się być wykonywane znacznie szybciej niż przy współpracy 21. W skrócie, jeśli chcesz wykonać pracę szybko, powinieneś zachęcać do rywalizacji. Jeśli chcesz, żeby praca była wykonana dobrze, powinieneś zachęcać do współpracy. Zwracam uwagę na fakt, że jednym z głównych argumentów na rzecz konkurencyjności systemów takich jak kapitalizm, jest to, że rywalizacja prawdopodobnie skutkuje większą innowacyjnością i produktywnością, co jest w rzeczywistości dokładną odwrotnością tego, co pokazują wyniki badań. Pomyślałem, że warto o tym wspomnieć, jak również o tym, że jedna z głównych konsekwencji życia w rywalizującym środowisku jest długotrwały stres. Istnieją dowody, że stres wywołany naszą stałą potrzebą nadążania w społeczeństwie rywalizującym może siać spustoszenie dla naszego zdrowia 25. Dzieje się tak dlatego, że powoduje on podnoszenie się poziomu kortyzolu we krwi, co w dłuższej perspektywie prowadzi do wzrostu poziomu cukru we krwi, insulino odporności, utraty masy mięśniowej i obniżenia gęstości kości, zwiększenia przechowywania tłuszczu w jamie brzusznej, zmniejszenia się odporności i całego mnóstwa innych wyniszczających efektów 26. Ten fenomen można zauważyć u ludzi, którzy w pracy (i tu niespodzianka) nie mają mocy sprawczej, lub też mają niewielką szansę na doskonalenie swoich umiejętności. U tych osób nie tylko występuje stale podwyższony poziom kortyzolu w porównaniu do osób, którym praca sprawia przyjemność, ale również znacznie wolniej usuwany jest jego nadmiar z krwi tuż po stresującym wydarzeniu 27. Niestety, oznacza to, że jeśli nienawidzisz swojej pracy, to nie tylko rujnujesz sobie każdy dzień - tak 21 BIANCA BEERSMA, JOHN R. HOLLENBECK, STEPHEN E. HUMPHREY, HENRY MOON, DONALD E. CONLON, DANIEL R. ILGEN. COOPERATION, COMPETITION, AND TEAM PERFORMANCE: TOWARD A CONTINGENCY APPROACH. Academy of Management Journal (2003), Vol. 46, No. 5, Deutsch, Morton. An experimental study of the effects of co-operation and competition upon group process. Human Relations, Vol 2, (1949), Zhang Huayao,Shi Xiaokun. Cooperation and innovation of Japanese enterprises:the investigation from firm-level and project-level. Science Research Management (2011) DOI: CNKI:SUN:KYGL Jean Decety, Philip L. Jackson, Jessica A. Sommerville, Thierry Chaminade, Andrew N. Meltzoff. The neural bases of cooperation and competition: an fmri investigation. NeuroImage 23 (2004) PER BJÖRNTORP. Hypertension and the Metabolic Syndrome: Closely Related Central Origin. Blood Pressure (2000) Vol. 9, No. 2-3 : Pages Charles Weissman. The Metabolic Response to Stress: An Overview and Update. Anesthesiology 73 (1990) Karlson, B., Eek, F., Hansen, Å. M., Garde, A. H. and Ørbæk, P. Cortisol variability and self-reports in the measurement of work-related stress. Stress and Health, (2011), 27: e11 e24. doi: /smi

14 naprawdę to cię bezpośrednio zabija i to z różnych stron. Jeśli to cię nie przekonuje, wspomnijmy o wpływie stresu na niemowlęta. Musimy zdawać sobie sprawę, że środowisko wpływa na nas nie tylko po urodzeniu. Informacje, jakie płód otrzymuje od matki są kluczowym czynnikiem indywidualnego środowiska życia płodu 28. Chronicznie zestresowana podczas ciąży matka urodzi dziecko, które będzie od pierwszych chwil życia nastrojone na wysoko stresujące środowisko. Takie dzieci będą miały podwyższony poziom kortyzolu przez całe swoje życie 29. Niestety, w naszym społeczeństwie kobiety, aby mogły być wydolne finansowo nie przerywają pracy w czasie ciąży, co zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się takich sytuacji. Oczywiście, środowisko rywalizacji nie tylko sprawia, że nasze dzieci stają się kalekami jeszcze przed urodzeniem, ale jego negatywny wpływ utrzymuje się przez okres ich dzieciństwa, a nawet dorosłości. Systemy oceniania bazują na rywalizacji i hierarchii, np. uniwersalny system stopni policyjnych przeniesiony na realia systemów edukacyjnych na całym świecie okazał się aktywnie zniechęcać dzieci od nauki. Zamiast inspirować uczniów do pracy w celu osiągnięcia swoich najwyższych możliwości, zmusza ich do minimalnego nakładu pracy, niezbędnego by uniknąć porażki 30. Podsumowując, rywalizujące otoczenie będzie zachęcało do rywalizujących zachowań, co powoduje mniejszą wydajność pracy, wyższy stres i skłonność podejmowania możliwie najmniejszego wysiłku w celu uniknięcia porażki lub straty. I wróciliśmy do punktu wyjścia. W naturze, rywalizacja jest wszędzie. Zwierzęta muszą nieustannie konkurować ze sobą o ograniczone zasoby naturalne i przychylność stada. W nowoczesnym społeczeństwie, to się najwyraźniej nie zmieniło. Ludzie muszą nieustannie rywalizować ze sobą o pieniądze i status społeczny. Pod przykrywką symboli dolara i rozrywki w dzisiejszym społeczeństwie panują praktycznie identyczne zasady co w świecie zwierząt. W naszym socjoekonomicznym systemie królują ostre prawa natury, które zmuszają nas do prymitywnych zachowań, takich jak rywalizacja i przemoc, by przetrwać, dokładnie tak, jak gdybyśmy cały czas żyli w dziczy. Czy rzeczywiście stworzyliśmy prawdziwą cywilizację? Na pewno stworzyliśmy społeczeństwa, ale to osiągnęły także szympansy 31. Nazywanie tego, co stworzyliśmy cywilizacją, jest moim zdaniem, bardzo krótkowzroczne i kompletnie nielogiczne. Zamiast tego, myślę, że rozsądniej byłoby powiedzieć, że dotychczasowa historia ludzkości była tylko fazą przejściową, w której wystąpiły główne przemiany ewolucyjne. Zmiany te odróżniają nas od prymitywnych gatunków łowcówzbieraczy, którymi byliśmy przez większość naszego czasu na Ziemi. Czynią nas pierwszą 28 Aryeh D Stein, Patricia A Zybert, Margot van de Bor and LH Lumey. Intrauterine famine exposure and body proportions at birth: the Dutch Hunger Winter.International Journal of Epidemiology 2004;33: (2004) doi: /ije/dyh Clarke, A. S., Wittwer, D. J., Abbott, D. H. and Schneider, M. L. Long-term effects of prenatal stress on HPA axis activity in juvenile rhesus monkeys. Developmental Psychobiology, (1994), 27: doi: /dev WANG X.H.YANG B. Why Competition may Discourage Students from Learning? A Behavioral Economic Analysis. Education Economics, Volume 11, Number 2, August (2003), pp (12) 31 Frans B. M. de Waal. The Chimpanzee's Service Economy: Food for Grooming. Evolution and Human Behavior (1997) 18:

15 inteligentną cywilizacją na tej planecie. Piszę to w roku 2012 i wygląda na to, że jesteśmy blisko końca tych przemian. Już jesteśmy gotowi do stworzenia społeczeństwa, w którym bezlitosne prawa natury nie będą rządzić naszym życiem. Społeczeństwa, w którym przemoc i rywalizacja będą stanowiły wyjątek a nie regułę. A co najważniejsze, możemy w końcu stworzyć społeczeństwo, w którym potrzeby każdego człowieka są spełniane, a wszyscy ludzie są wolni i mogą wykorzystywać swoje zdolności. W końcu jesteśmy w stanie stworzyć coś, co może być naprawdę nazwane cywilizacją. Właśnie postawiliśmy kolejny krok w naszej ewolucji. Przyszło nam żyć w ciekawych czasach. 15

16 CZĘŚĆ PIERWSZA: JAK STWORZYĆ CYWILIZACJĘ? Nie możemy rozwiązywać problemów używając takich samych schematów myślowych, jakimi posługiwaliśmy się kiedy te problemy się pojawiały. Albert Einstein 32 Gospodarka oparta na zasobach: szerokie spojrzenie Pojęcie gospodarki opartej na zasobach - w skrócie RBE (ang.: Resource Based Economy) tworzyło się przez całe życie inżyniera socjologii Jacque Fresco. Już sama nazwa wskazuje czym jest RBE. Podczas gdy dzisiejsze systemy ekonomiczne oparte są na zarządzaniu fikcyjnymi skrawkami papieru ozdobionymi twarzami umarłych (zwanymi też pieniędzmi ), RBE opiera się na zarządzaniu naturalnymi zasobami naszej planety (zwanych także rzeczami, których wyczerpania musimy uniknąć ) w sposób najbardziej wydajny. System ten różni się od aktualnego tym, że jest on celem dla wszystkich. Podczas gdy celem systemu kapitalistycznego jest stały wzrost poziomy konsumpcji, w celu zapewnienia wzrostu gospodarczego (mimo faktu, że stały wzrost jest nierealny), celem dla RBE jest dostarczanie zasobów dla spełniania potrzeb każdego człowieka. Innymi słowy, jednostka nie musi zarabiać na swoje prawo do istnienia wykonując stresogenną i niewolniczą przymusową pracę. Zamiast tego, każdy człowiek otrzymuje to, czego potrzebuje by żyć. W tym systemie nie ma żadnego rodzaju waluty ani papierów wartościowych, które dyk- 32 Albert Einstien, Albert Einstein Quotes ThinkExist.com. (2011) Retrieved on < 16

17 towałyby warunki: nie byliśmy dłużej skrępowani chęcią zysku, który w dzisiejszym systemie często nie ma nic wspólnego z rozumem 33. Obecnie zwalczamy w sobie potrzebę automatyzacji, żeby ludzie nie tracili miejsc pracy. Zwalczamy ideę odnawialnych źródeł energii, które nie zanieczyszczałyby naszej planety, ponieważ nasza gospodarka oparta jest na paliwach kopalnych jak np. ropa naftowa. Oczywiście oznacza to, iż pomimo faktu, że zasoby ropy w końcu się wyczerpią musimy zwiększać jej zużycie, żeby zapewnić gospodarce wzrost. Gdyby nie ograniczenia naszego obecnego systemu, takie myślenie byłoby po prostu przestarzałe. Chętnie byśmy korzystali z osiągnięć automatyki, która uwolniłaby nas od wykonywania niechcianych czynności w pracy i która ma potencjał do tworzenia lepszych produktów z większą wydajnością. Korzystalibyśmy z odnawialnych źródeł energii z korzyścią dla naszego zdrowia fizycznego, ale także dla dobra naszej planety i większego potencjału energetycznego. To oznaczałaby, że nie musielibyśmy zużywać nieodnawialnych zasobów energii w niewyobrażalnym tempie, a w zamian za to próbować minimalizować ich wykorzystanie i maksymalizować wydajność. Dodatkowo, ogromną różnicą między gospodarką opartą na zasobach a dzisiejszą ekonomią jest znacząca rola rządów, prawa i granic państw - nic z tych rzeczy nie musiałoby istnieć. W RBE nie byłoby konieczności formułowania rządu lub jakiejkolwiek klasy rządzącej. Ustalanie prawa i innych ograniczeń wolności osobistej byłyby w dużej mierze zbędne. Nie było by potrzebne ustalanie granic państw, które nie zapewniają absolutnie nic poza sztuczną separacją 33. Zatem, jak niby miałoby to działać?! Łączenie kropek Najłatwiej zrozumieć RBE jeśli się po prostu tego spróbuje i zacznie wyjaśniać każdy aspekt od podszewki. Pod koniec tej części, powinniście zrozumieć jak ten system może działać. Rozwiążemy także zagadkę społeczeństwa funkcjonującego bez przepisów prawa, rządów i pieniędzy. Powinienem podkreślić, że ten konspekt nie jest oficjalny. Jest to po prostu moja własna interpretacja idei RBE, starającą się wypełnić jak najwięcej luk. Większość ogólnych pomysłów pochodzi bezpośrednio od Jacque a Fresco. Połączyłem jego poglądy z własnymi, w celu stworzenia wizji tego systemu. Do czasu, gdy zostanie on w jakiś sposób wdrożony, większość (o ile nie wszystkie) szczegółów, o których tutaj wspominam zostanie prawdopodobnie zastąpionych lepszymi przez ekspertów konkretnych dziedzin. Próbuję tylko dać szczegółowe przykłady tego jak gospodarka oparta na zasobach (RBE) może wyglądać, żeby pokazać, że model ten jest technicznie realny. Innymi słowy, należy rozważyć ten model jako prototypowy. Gdy tylko zostanie on wdrożo- 33 Jacque Fresco. The Best That Money Can't Buy: Beyond Politics, Poverty, & War. Venus, Fla.: Global Cyber-Visions (2002) 17

18 ny, jest wysoce prawdopodobne, że okaże się znacznie bardziej złożony niż ten tutaj zarysowany. Energia Nie ważne jak dobrze zaprojektowane zostało społeczeństwo, nie może one funkcjonować bez jakiegoś sposobu wytwarzania energii. Obecnie naszym głównym sposobem pozyskiwania energii jest wykopywanie martwych roślin i zwierząt z ziemi, a następnie palenie ich. Chociaż jest to metoda dość prymitywna, niemniej jednak generuje zaskakująco dużo energii niszcząc przy tym środowisko a także będąc zagrożeniem dla zdrowia ludzkiego 34. Pomimo tych wad, nasz globalny system gospodarczy w tak dużej mierze opiera się na paliwach kopalnych, że jesteśmy zmuszeni odłożyć na bok alternatywne sposoby pozyskiwania energii, żeby utrzymać poziom zatrudnienia i wzrost gospodarczy. Skoro w RBE nie musielibyśmy martwić się o zatrudnienie i wzrost gospodarczy, nie byłoby zatem powodu, aby trzymać się tych naruszających równowagę ekologiczną oraz szkodliwych z punktu widzenia biologii źródeł energii. Zamiast tego, zwrócilibyśmy się ku niezliczonej liczbie zrównoważonych źródeł energii odnawialnej, które mają znikomy lub żadnego negatywnego wpływu na środowisko. Istnieje ogromna liczba takich źródeł energii, które mogą być potencjalnie stosowane, ale ja chciałbym zwrócić uwagę na tylko kilka z nich. Zaawansowane technologie sprawiają, że energia wiatrowa i słoneczna jest coraz bardziej wydajna. Wyniki badań sugerują, że energia wiatrowa będzie szybko konkurować z paliwami kopalnymi, mimo istnienia systemu monetarnego Logicznie rzecz biorąc myślę, że warto korzystać z takich źródeł, skoro żyjemy na planecie będącej gigantyczną krążącą kulą pełną reakcji atomowych stale wysyłającą darmową energią we wszystkich kierunkach. Na szczęście dla nas żyjemy na takiej planecie, gdzie możemy wykorzystywać energię słoneczną używając paneli słonecznych. Możemy też czerpać energię bezpośrednio z wiatru, który jest napędzany przez ciepło słoneczne. Mimo tych wygód, czyż nie byłoby jeszcze lepiej mieć znaczące źródło energii cieplnej tuż pod naszymi stopami? Jak się okazuje, mamy to szczęście. Energia geotermalna w postaci ekstremalnego gorąca wypełnia większość naszej planety dostarczając praktycznie nieograniczonego źródła energii 37. Podczas gdy energia ta generuje niewielką ilość zanieczyszczeń, zaawansowane systemy geotermalne 34 Nicola Armaroli and Vincenzo Balzani. The Legacy of Fossil Fuels. Chem. Asian J. (2011) 6: Antonia V. Herzog, Timothy E. Lipman, Daniel M. Kammen. RENEWABLE ENERGY SOURCES. EOLSS (2001) Part 4C 36 Yuji Ohya and Takashi Karasudani. A Shrouded Wind Turbine Generating High Output Power with Wind-lens Technology. Energies (2010) 3: ; doi: /en Enrico Barbier. Geothermal energy technology and current status: an overview. Renewable and Sustainable Energy Reviews (2002) 6:

19 będą w stanie dodatkowo redukować tę ilość, zwiększając przy tym wydajność zatrzymując CO 2 we wnętrzu ziemi zamiast pompować go do atmosfery 38. Każde z tych źródeł jest wykorzystywane w pewnym stopniu dzisiaj, ale jest źródła energii, które nie jest wykorzystywane w tak dużej mierze, a jest niezwykle bogate i całkowicie czyste. Mówię o energii naszych oceanów, a dokładniej o energii pływów (prądów) i fal morskich. Polega to na wykorzystaniu energii fal powierzchniowych i konwertowanie ich energii kinetycznej w energię elektryczną. Proces ten może osiągać zdumiewająco wysoką - 99% skuteczność 39. Ponieważ fale powierzchniowe są napędzane przez wiatr, jest to również pośrednia metoda wykorzystania mocy słońca. Innym bogatym źródłem energii oceanicznej są prądy z których możemy wykorzystać energię kinetyczną przypływów i odpływów oceanu w celu wytworzenia energii elektrycznej 40. Ponieważ przypływy są tworzone przez siły grawitacyjne Księżyca, faktycznie będziemy wykorzystywać energię grawitacyjną księżyca. Nie znajdziesz bardziej czystego źródła energii niż grawitacja! Ponadto, w celu zapewnienia stałej dostawy energii z tych źródeł, będzie konieczne korzystanie z super-kondensatorów. Super-kondensator jest urządzeniem, które przechowuje dużą ilość ładunku elektrycznego, coś w rodzaju gigantycznej baterii 41. Będą one wykorzystywane w celu zapewnienia stałego dostępu do prądu pozyskiwanego ze źródeł o zmiennej energii wyjściowej. Przykładowo w wietrzny dzień turbiny wiatrowe mogą generować więcej energii niż jest to potrzebne. Nie pozwalając na jej marnowanie się byłaby przechowywana w pobliżu w super-kondensatorach by wykorzystać ją, gdy wiatr byłby słabszy generując jej mniej. Ta sama logika dotyczyłaby również paneli słonecznych, które wytwarzają energię w zależności od zmiany pogody i promieni słonecznych w ciągu dnia. Strategia korzystania z super-kondensatorów zagwarantuje, że przerwy w dostawie prądu będą przeszłością. Jak widać istnieje ogromna różnorodność zrównoważonych, przyjaznych środowisku źródeł energii, które mogłyby zapewnić moc, która jest niezbędne do działania społeczeństwa. W rzeczywistości energia słoneczna może teoretycznie dostarczyć 1000 razy więcej energii niż zużywamy jej obecnie na Ziemi 42. Chodzi o to, że nie ma absolutnie żadnego powodu dla którego nie moglibyśmy zasilić całego globalnego społeczeństwa za 38 Pruess, Karsten. Enhanced geothermal systems (EGS) using CO2 as working fluid - A novel approach for generating renewable energy with simultaneous sequestration of carbon. Geothermics (2006) 39 S. G. Siegela, T. Jeansa, T. E. McLaughlina. Deep ocean wave energy conversion using a cycloidal turbine. Applied Ocean Research (2011) 40 CHRIS GARRETT & PATRICK CUMMINS.The power potential of tidal currents in channels. Proc. R. Soc. A (2005) 461, doi: /rspa Jintao Zhang, Jianwen Jiang, Hongliang Li and X. S. Zhao. A high-performance asymmetric supercapacitor fabricated with graphene-based electrodes. Energy Environ. Sci., (2011) 4, DOI: /C1EE01354H 42 Snil. Energy from the Sun. Advanced Power & Energy Inc. (2006) Retrieved on

20 pomocą czystych, zrównoważonych źródeł energii, poza faktem, że nie są one zyskowne, jak obecnie używane paliwa kopalne. Użytkowanie i zarządzanie zasobami Wszystko idzie dobrze i wypompowujemy duże ilości energii, ale nie wyjdzie nam to na dobre chyba że jesteśmy w stanie zapewnić potrzeby naszego gatunku. Wszystko zaczyna się zasobów naszej planety. Jak mówi nazwa gospodarka oparta na zasobach wszystko opiera się o zarządzanie zasobami naszej planety w możliwie skuteczny i odpowiedzialny sposób. Ma to zapewnić, że zawsze znajdzie się wystarczająco dużo środków dla każdego człowieka, aby nie tylko przetrwać, ale i rozwijać się. Tak więc nie tylko musimy być odpowiedzialni za wykorzystanie zasobów, ale powinniśmy również upewnić się, że cały proces jest zautomatyzowany najbardziej jak to tylko możliwe. Zacznijmy od tego, które zasoby są najważniejszymi dla wszystkich: żywność i woda. Na dzień dzisiejszy podstawową metodą wytwarzania żywności jest uprawianie roślin w ziemi, które mamy nadzieję że wyrosną. Mimo rozwoju rolnictwa przez około lat nie mamy jak na razie żadnych znaczących postępów na drodze rozwoju żywności. Zamiast tego polegamy na tradycyjnych metodach, takich jak nawadnianie i modlimy się by nie nastąpiła susza. Czy nie byłoby dla nas bardziej sensowne by korzystać z zaawansowanych technologii rolniczych? Tu właśnie wkracza pojęcie pionowych farm (ang.: vertical farms). To budynek w którym używa się hydroponicznej i aeroponicznej uprawy roślin na skalę przemysłową w kontrolowanym środowisku. Ponieważ cała żywność jest uprawiana w zamknięciu więc nie musimy się już brudzić uprawiając jej w ziemi. Zamiast tego możemy uprawiać żywność wszędzie tam, gdzie można zbudować wieżę nie martwiąc się o porę roku i pogodę. Ponadto uprawianie żywności w środowisku kontrolowanym oznacza, że nie musimy już używać trujących pestycydów lub innych szkodliwych substancji chemicznych, a w zamian mieć czysto ekologicznie uprawy. Faktycznie hydroponika i aeroponika potrzebują 5-10% wody i składników odżywczych, które są zużywane przy tradycyjnej metodzie. Nagle okazuje się, że mamy zdolność do znacznego zwiększenia produkcji żywności i dostępna może być w zasadzie wszędzie. Budynki mieszkalne mogą mieć kilka pięter poświęconych hodowli zapewniając dostęp do świeżych, lokalnych produktów organicznych. Ta sama metoda może być stosowana w szkołach i szpitalach. Oczywiście w związku z uprawianiem żywności w budynku a nie na farmie nie byłoby potrzeby transportowania jej setek kilometrów do miasta i zużywania dużej ilości energii, gdyż jedzenie byłoby uprawiane tuż za rogiem jeśli nie kilka pięter nad łóżkiem. Najlepsze z tego wszystkiego, że w tym systemie odpady i woda mogą być ciągle poddawane recyclingowi, co znacznie zmniejszy ilość potrzebnych zasobów, aby utrzymać działanie pionowej uprawy i zapo- 20