O potrzebie standaryzacji i opracowania polskiego kodeksu wyceny złóż kopalin

Transkrypt

1 JERZY KICKI*, PIOTR SAŁUGA** * Dr inż., AGH, IGSMiE PAN, Prezes Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Wyceny Złóż Kopalin. ** Dr inż., IGSMiE PAN, Członek Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Wyceny Złóż Kopalin. O potrzebie standaryzacji i opracowania polskiego kodeksu wyceny złóż kopalin S ł o w a k l u c z o w e wycena złóż, kodeks wyceny, zasady wyceny, taksator złóż kopalin S t r e s z c z e n i e Z uwagi na specyfikę zagadnienia, wycena złóż jest odrębnym kierunkiem działalności rzeczoznawczej. Wymaga ona głębokiej wiedzy i doświadczenia z zakresu wielu dyscyplin głównie górnictwa i geologii oraz ekonomii. Górnictwo polskie nie posiada obecnie kompleksowego standardu wyceny złóż, który określałby zasady procesu wyceny, kwalifikacje i wymagania stawiane taksatorom złóż kopalin. Potrzebę opracowania takiego standardu dostrzegają członkowie powołanego w 2006 roku Polskiego Stowarzyszenia Wyceny Złóż Kopalin. Niniejszy referat stanowi wyraz poglądów członków i zarządu Stowarzyszenia na temat potrzeby wprowadzenia polskiego Kodeksu Wyceny Złóż Kopalin. Wstęp Od kilkunastu co najmniej lat jesteśmy świadkami narastającej globalizacji wszelkiej działalności gospodarczej. Procesy globalizacyjne wzmagają różne tendencje zmian w funkcjonowaniu i strukturze gospodarki światowej, ale i poszczególnych krajów. Jak pisze A. Zorska (1998), w procesie globalizowania działalności istotne znaczenie ma czas, a właściwie dążenie do skrócenia jego upływu od chwili rozpoznania sytuacji konkurencyjnej, sformułowania misji oraz celów do uzyskania efektów strategicznych posunięć. Procesy globalizacyjne dotyczą również działalności geologiczno-górniczej, czego ilustracją jest narastająca fala fuzji i przejęć (Sierpińska, Kustra 2006). W ostatnich dekadach na rynku surowców mineralnych miały też miejsce przypadki spektakularnych skandali, związanych z niekompetentną bądź tendencyjną wyceną złóż. Były one możliwe ze względu na brak jednolitych reguł określających zarówno zasady procesu wyceny jak i kompetencję i odpowiedzialność taksatora złóż. Skutkiem tych afer były gwałtowne spadki notowań giełdowych oraz bankructw przedsiębiorstw górniczych (np. upadek firmy Bre-X). Wszystkie te procesy wymusiły i spowodowały intensyfikację działań w celu opracowania standardów kompetentnej wyceny złóż w trosce o to, by wycena złóż dokonywana była przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach, by wyceny były wiarygodne, dokładne i zrozumiałe, a wszystkie istotne informacje na temat wycenianych aktywów były w całej pełni ujawniane. W lutym 1995 w Australii powstał pierwszy taki standard mający charakter kodeksu pod tytułem: Kodeks oceny technicznej oraz wyceny aktywów geologiczno-górniczych branż surowców mineralnych, gazu ziemnego i ropy naftowej dla celów sporządzania raportów przez niezależnych ekspertów (Code for the Technical Assessment and Valuation of Mineral and Petroleum Assets and Securities for Independent Expert Reports) tzw. kodeks VALMIN (AusIMM 1995). 1

2 Pierwotną intencją pomysłodawców tego kodeksu było przygotowanie dokumentu, który regulowałby wycenę aktywów geologiczno-górniczych spółek wydobywczych (i poszukiwawczo-rozpoznawczych) w celu zabezpieczenia ich praw i interesów właścicielskich w ramach australijskiego prawa o spółkach akcyjnych, a także ochrony praw inwestorów przy operacjach papierami wartościowymi kompanii geologiczno-górniczych na australijskim rynku finansowym. Przygotowany dokument okazał się bardziej uniwersalnym niż się spodziewano w formie jednego dokumentu zebrano podstawowe, zbieżne z najlepszymi stosowanymi praktykami przepisy, pomocne taksatorom złóż kopalin w profesjonalnej wycenie złóż. Stosowanie się do zasad kodeksu VALMIN jest obowiązkowe dla taksatorów członków Instytutu Górnictwa i Metalurgii Australii i Oceanii (Australasian Institute of Mining and Metallurgy, AusIMM). Wymóg stosowania się do zaleceń Kodeksu jest popierany także przez cały szereg jednostek, organizacji i instytucji, takich jak Giełda Australijska (Australian Stock Exchange), Australijska Komisja Papierów Wartościowych i Przedsięwzięć Inwestycyjnych (Australian Securities & Investment Commission), Australijski Instytut Dyplomowanych Księgowych, Australijski Instytut Rad Nadzorczych i in. Kodeks ten jest obecnie najbardziej znanym standardem wyceny złóż. Znajduje on uznanie wśród rzeszy specjalistów z różnych krajów zajmujących się problematyką wyceny złóż. Reguły w nim zawarte stały się podstawą dla opracowywania podobnych standardów w innych krajach. W 2003 roku, przy aprobacie i poparciu środowiska geologiczno-górniczego, wprowadzony został w Kanadzie kodeks pt. Standardy i Wytyczne Wyceny Własności Geologiczno-Górniczych (Standards and Guidelines for Valuation of Mineral Properties), opracowany przez Specjalny Komitet Instytutu CIM (CIMVal 2003). Analogiczne kodeksy opracowane zostały również w Republice Południowej Afryki (projekt SAMVAL) oraz Stanach Zjednoczonych (projekt USMinval), jednak z różnych powodów nie weszły one w życie. Aktualnie specjaliści z zakresu wyceny złóż z wielu krajów pracują również nad wprowadzeniem międzynarodowego kodeksu wyceny. Działalność w tym celu prowadzi Grupa Robocza Przemysłów Wydobywczych (Extractive Industries Task Force) Międzynarodowego Komitetu Standardów Wyceny International Valuation Standards Committee (IVSC). Co obejmują kodeksy wyceny złóż? W krajach o rozwiniętym przemyśle wydobywczym reguły wyceny złóż ujęte są w system efektywnej regulacji prawnej. Obejmuje ona standaryzację działalności taksacyjnej i certyfikację taksatorów złóż. Przepisy stawiają wysokie wymagania w zakresie etyki i jakości usług. Nad ich przestrzeganiem i kontrolą czuwają niezależne samorządne organizacje taksatorów złóż. Wykluczenie taksatora z szeregów danej organizacji praktycznie pozbawia go możliwości prowadzenia wycen. Opracowane standardy definiują szereg istotnych pojęć (jak np. przedmiot wyceny, rodzaj szacowanej wartości), dzięki czemu zasady kodeksów mają być jednoznaczne, przejrzyste i zrozumiałe. Obejmują wymóg przedstawienia wszystkich istotnych informacji o przedmiocie wyceny. Należy podkreślić, że kodeksy starają się ograniczyć do zasad naprawdę niezbędnych w procesie wyceny. Dlatego dzielą one zasady według których ma być ona realizowana na dwie grupy: 2

3 1) zasady obowiązkowe, 2) zasady zalecane (wytyczne). Stosowanie się do zasad obowiązkowych jest bezwzględnie wymagane, natomiast do zasad zalecanych nie zawsze jednak standardy stawiają wymóg przedstawienia powodów odstąpienia od stosowania się do nich. Zasady obowiązkowe określają warunki wykonania niezależnej wyceny, określają kwalifikacje, jakie powinien posiadać taksator i wspomagający go eksperci, ogólne instrukcje co do metodyki wyceny, zasady procesu wyceny, standaryzują etap zlecania wyceny i proces wyceny, przedstawiają wymogi w zakresie zawartości dokumentu końcowego tzw. Raportu z Wyceny oraz określają formę przedstawiania wyników. Zagadnienia te rozbudowywane są w części obejmującej wytyczne kodeksy podpowiadają tutaj m. in. jakie podejścia do wyceny oraz metody powinny być stosowane w zależności od stopnia zaawansowania przedsięwzięcia; uszczegółowieniu podlegają takie zagadnienia jak wykorzystywanie w procesie wyceny poszczególnych kategorii rozpoznania zasobów, treść Raportu z Wyceny, itp. Specyfika wyceny złóż Określanie wartości złóż jest odrębnym kierunkiem działalności rzeczoznawczej. Wyceny złóż przeprowadzane są dla różnych celów. Wartość złoża szacowana jest najczęściej w przypadku przeprowadzania transakcji kupna-sprzedaży lub zawarcia spółki, jako jeden z elementów ustalania wstępnej ceny emitowanych akcji, wsparcia debiutu giełdowego, wsparcia sprawozdań finansowych, wsparcia porozumień własnościowych, określenia warunków sprzedaży, dla potrzeb sporów sądowych, odszkodowań wywłaszczeniowych, podatku dochodowego, dochodzenia roszczeń od firm ubezpieczeniowych, wyceny i potwierdzania wartości przedsiębiorstw, ustalenia wysokości opłaty za użytkowanie górnicze i koncesję, określenia renty górniczej, zabezpieczenia kredytu itd. Prawidłowa wycena złóż kopalin jest przedsięwzięciem skomplikowanym, wieloetapowym. Trudność wyceny wynika ze specyfiki przedsięwzięć geologicznogórniczych. Górnicze projekty inwestycyjne charakteryzują się gamą wyjątkowych cech, wyróżniających je na tle innych inwestycji. Działalność geologiczno-górnicza koncentruje się wokół specyficznego przedmiotu pracy, jakim jest złoże kopaliny. Złoże jest w górnictwie podstawowym przedmiotem gospodarowania i zasadniczym źródłem dochodu. Do głównych cech specyficznych złoża można zaliczyć: 1) unikalność, 2) wyjątkowe położenie, 3) nieodnawialność (sczerpywalny charakter jego zasobów), 4) niepowtarzalność budowy i warunków geologiczno-górniczych. Z wyżej wymienionymi specyficznymi cechami wiążą się kolejne: 1) wyjątkowo długi okres przedprodukcyjny (inwestycyjny), 2) długi zazwyczaj okres eksploatacji, 3) duża kapitałochłonność, 4) nieelastyczność procesu produkcyjnego, 5) zróżnicowane warunki, w jakich jest częstokroć prowadzona produkcja, 6) nieprzewidywalność cen surowców mineralnych (związana z ich wyraźnie cyklicznym charakterem). 3

4 Jeśli zagospodarowanie złoża ma miejsce niezwłocznie po jego odkryciu i udokumentowaniu (nie zawsze tak jest), to produkcja i osiągnięcie pierwszych przepływów pieniężnych następuje po 3-5 latach. Pociąga to za sobą daleko idące skutki w kontekście ryzyka a następnie wartości i efektywności ekonomicznej inwestycji górniczych. Jak pokazują prace Fishera (1907, 1930), czas uzyskiwania przyszłych przychodów ma kluczowe znaczenie dla wartości inwestycji ryzykownych w przypadku projektów długoterminowych przepływy pieniężne z końcowych lat produkcji mają znikomą wartość (jakąż mamy gwarancję, że rzeczywiście uzyskamy te przychody po tylu latach!). Długi czas inwestycji jest istotnym czynnikiem ryzyka: istnieje duża niepewność odnośnie do przyszłych warunków funkcjonowania kopalni oraz warunków ekonomicznych na rynku. Należy się liczyć z możliwością niekorzystnych zmian w przyszłości w zakresie cen i kosztów. Inwestorzy górniczy muszą uwzględniać fakt, że decyzje podjęte w początkowym okresie inwestycji eksploatacji są często nieodwracalne i że silnie ograniczona jest elastyczność decyzyjna. Wszystkie te cechy specyficzne projektów górniczych są źródłem dużej niepewności, a w konsekwencji i ryzyka. Dodatkową trudność powoduje fakt, że ocenę wartości złoża przeprowadza się na różnych etapach działalności geologiczno-górniczej. W zależności od stopnia zaawansowania przedsięwzięcia stosuje się różne podejścia i metody. Wycena złóż jest zatem przedsięwzięciem wysoce specjalistycznym. Wymaga posiadania głębokiej wiedzy i doświadczenia obejmujacych szereg dziedzin głównie geologię, górnictwo i ekonomię, dlatego powinna być wykonywana przez osoby odpowiednio przygotowane, wykształcone i doświadczone. Uwarunkowania polskie Potrzeba wyceny złóż pojawiała się stopniowo, po rozpoczęciu przemian ustrojowych w Polsce w 1989 r. Zapotrzebowanie to wynika m. in. z dwojakiego rodzaju przesłanek: 1) powstanie obrotu sprywatyzowanymi aktywami geologiczno-górniczymi, 2) wymogami administracyjnymi związanymi z regulacją wysokości opłat eksploatacyjnych i przepisami koncesyjnymi. Wskutek zapisów w Prawie Geologicznym i Górniczym aktualnie obowiązuje wykładnia prawna, że złoża kopalin nie stanowiące części składowych nieruchomości gruntowej są własnością Skarbu Państwa. Skarb Państwa jest więc zatem właścicielem złóż, które mogą być eksploatowane wyłącznie sposobem podziemnym. W tym przypadku nie jest dopuszczalne prawnie przeniesienie własności złoża na osobę trzecią. W granicach określonych przez ustawy Skarb Państwa może, z wyłączeniem innych osób, korzystać ze złóż kopalin oraz rozporządzać prawem do nich przez ustanowienie użytkowania górniczego. Uprawnienia Skarbu Państwa wykonują organy właściwe do udzielania koncesji. Obowiązująca wykładnia prawna przyznaje własność do złóż, które mogą być eksploatowane sposobem odkrywkowym, właścicielowi nieruchomości gruntowej, w obrębie której się znajdują (Uberman Ryszard, Uberman Robert 2004). Gospodarowanie tymi złożami może polegać na przeniesieniu praw własności lub innego prawa do gruntu i przeznaczeniu terenu pod eksploatację złóż znajdujących się w granicach nieruchomości. Podjęcie wydobycia uwarunkowane jest uzyskaniem przez przedsiębiorcę koncesji. Ww. interpretacja prawna powoduje określone skutki w zakresie kompetencji w zakresie wyceny złóż: 4

5 1) złoże eksploatowane sposobem odkrywkowym jest częścią nieruchomości gruntowej, a zatem jego wycena leży w gestii rzeczoznawcy majątkowego; 2) nie istnieją zasady, które określałyby kto może wyceniać złoże eksploatowane sposobem podziemnym. W związku z powyższym istnieje problem posiadania odpowiednich kwalifikacji. Większość rzeczoznawców majątkowych nie ma stosownego wykształcenia ani doświadczenia pozwalających na rozwiązywanie skomplikowanych zagadnień związanych z rzetelną wycenę złóż. Tym samym wyceny pewnych złóż dokonywane są często przez osoby niekompetentne a uzyskiwane wyniki są częstokroć błędne. I choć odpowiednie przepisy obecnie postulują zwracanie się rzeczoznawcy w kwestiach, w których nie ma kompetencji do specjalisty, to niemniej jednak nie jest określone, jakiego rodzaju ma to być fachowiec i jakie musi on posiadać kwalifikacje. Nie istnieją żadne jasne, jednoznaczne zasady, które regulowałyby te kwestie. Wyceny złóż podziemnych wykonywane są najczęściej przez różne instytucje, ale wyceny te nie mają jednolitego charakteru i nie podlegają jednolitym kryteriom. Autorzy artykułu stoją na stanowisku, iż wprowadzenie zbioru zasad w postaci kodeksu, który regulowałby proces wyceny złóż w Polsce jest pilną koniecznością. Przesłankami takiego stanowiska są: 1) wzrost ilości transakcji kupna-sprzedaży złóż na krajowym rynku, 2) potrzeby sektora finansowego, 3) konieczność rzetelnej informacji o wartości złóż dla potrzeb Skarbu Państwa, 4) brak jednolitych kryteriów regulujących proces wyceny złóż w Polsce, w tym brak zasad, określających minimum niezbędnych kwalifikacji, 5) brak reguł określających podejście i metodykę wyceny w zależności od stanu zaawansowania przedsięwzięcia geologiczno-górniczego oraz analizę ryzyka, 6) rozproszenie środowiska polskich specjalistów zajmujących się wyceną złóż, 7) brak certyfikacji uprawnień polskich fachowców z zakresu wyceny złóż. Zarówno górnictwo polskie jak i rynek finansowy potrzebują fachowców zajmujących się wyceną złóż kopalin. Jak dotąd specjaliści z zakresu wyceny oraz oceny ekonomicznej złóż, rozproszeni po różnych firmach i instytucjach, nie posiadali niezależnej, samorządnej organizacji, która umożliwiałaby im zrzeszanie się oraz zajmowałaby się szkoleniem i czuwaniem nad poziomem wiedzy merytorycznej swych członków. W odpowiedzi na to zapotrzebowanie w 2006 roku (rejestracja 2007) powstało Polskie Stowarzyszenie Wyceny Złóż Kopalin. Jako jeden z zasadniczych celów Stowarzyszenie postawiło sobie przygotowanie dokumentu, który wykorzystując najlepsze praktyki i doświadczenia, regulowałby proces wyceny złóż w Polsce, przypisując prawo do wykonywania wycen wysoko wykwalifikowanym, kompetentnym ekspertom taksatorom złóż kopalin (TZK). W 2007 roku powołana została Specjalna Komisja Stowarzyszenia ds. Opracowania polskiego Kodeksu Wyceny Złóż Kopalin o roboczej nazwie POLVAL. Projekt POLVAL powstaje w oparciu o doświadczenia zagraniczne. Tekst uwzględnia specyfikę polską między innymi do projektu polskiego kodeksu włączono rozdział zawierający zasady etyczne. Przestrzeganie zasad kodeksu przez TZK ma podlegać rygorystycznej kontroli ze strony Polskiego Stowarzyszenia Wyceny Złóż Kopalin. 5

6 Co obejmuje opracowywany polski kodeks wyceny złóż? Autorzy projektu polskiego kodeksu wyceny złóż stoją na stanowisku, iż tekst kodeksu w zasadniczych punktach powinien być zgodny ze standardami kodeksów zagranicznych. Widzimy też potrzebę włączenia się specjalistów polskich do prac nad międzynarodowym kodeksem wyceny. Opisany już wstępnie (Saługa 2007b) projekt kodeksu POLVAL obejmuje 5 rozdziałów: (A) Cel opracowania kodeksu i jego źródła, (D) Podstawowe definicje, (S) Standardy zasady obowiązkowe, (W) Wytyczne zalecane zasady wyceny, (Z) Zasady etyki Taksatora Złóż Kopalin (TZK). Rozdział pierwszy stanowi wprowadzenie do kodeksu. Obejmuje wstęp, przegląd zagranicznych kodeksów wyceny złóż, odnosi się do własności złóż w Polsce, przedstawia zarys przebiegu prac, prowadzących do powstania kodeksu. Jednym z najtrudniejszych zadań jest dostosowanie terminologii polskiej do nazewnictwa międzynarodowego. W związku z powyższym istotną częścią kodeksu jest rozdział Podstawowe definicje. Projekt POLVAL, mówiąc o przedmiocie wyceny, wprowadza dotychczas nieznaną kategorię: aktywów geologiczno-górniczych (AGG), przez którą rozumie złoża kopalin, złoża antropogeniczne, lub ich części, prawa związane z ich posiadaniem lub użytkowaniem, koncesje, uprawienia, pozwolenia, tytuły własności, majątek trwały (w tym wyrobiska górnicze, obiekty budowlane oraz technologicznie związane z nimi obiekty i urządzenia przeróbcze), ruchomy (maszyny i urządzenia, surowce i materiały) i intelektualny (w tym informacja geologiczna), związany z nimi, oraz papiery wartościowe, rezerwy na koszty likwidacji Zakładu Górniczego. Projekt POLVAL traktuje złoże jako najważniejszy element kompleksu majątkowego, traktując samo nagromadzenie kopaliny jako najważniejsze z wszystkich aktywów dostępnych inwestorowi geologiczno-górniczemu, niezbędnych do uruchomienia, prowadzenia i likwidacji produkcji. Podstawowe Definicje obejmują inne ważniejsze pojęcia związane z wyceną złóż: pojęcie wartości, wyceny, taksatora złóż kopalin, eksperta, podejść i metody wyceny, procesu wyceny, stowarzyszenia zawodowego, definicje kopaliny, złoża kopaliny, zasobów geologicznych, bilansowych, przemysłowych, operatywnych i eksploatacyjnych, i in. Najważniejszym rozdziałem kodeksu są Standardy, obejmujące zasady, których przestrzeganie przez taksatora w trakcie wyceny jest dla niego obowiązkowe. Należy podkreślić, że Standardy w swym zakresie ograniczają się do wyceny aktywów geologiczno-górniczych (AGG). Ich przepisy mają również zastosowanie przy wycenie wartości przedsiębiorstw (i innych podmiotów) posiadających AGG jako część swojego majątku ale tylko w części obejmującej wycenę tych aktywów. Jako zasadniczy typ wartości aktywów geologiczno-górniczych projekt kodeksu POLVAL określa godziwą wartość rynkową (fair market value), uznając za podstawę wyceny wartość dochodową (ang. fundamental value) złoża (Wanielista 1992). Standardy nakładają na TZK konieczność bezwzględnego przestrzegania określonych w Podstawowych Definicjach następujących zasad: istotnego znaczenia, przejrzystości, niezależności, 6

7 profesjonalizmu, trafności. Kodeks obejmuje wymóg przedstawienia wszystkich istotnych informacji o obiekcie wyceny. Pod pojęciem istotnych danych i informacji rozumie się informacje, których zamieszczenie lub opuszczenie mogłoby spowodować wyciągnięcie przez osobę postronną zasadniczo odmiennego wniosku co do wartości wycenianych AGG. Przez przejrzyste POLVAL rozumie łatwe do odgadnięcia, odczytania, zrozumienia; wyraźne, jednoznaczne taki charakter ma mieć zarówno sama wycena jak i Raport z Wyceny, natomiast trafny w odniesieniu do Wyceny AGG oznacza, że wynik Wyceny przeprowadzonej przez inną osobę o odpowiednich kwalifikacjach i doświadczeniu, posiadającą dostęp do tych samych informacji byłby w przybliżeniu taki sam. POLVAL określa wymogi kwalifikacyjne i odpowiedzialność TZK i warunki wykonania niezależnej, rzetelnej wyceny, zawiera ogólne instrukcje co do warunków zlecania wyceny, procesu wyceny i metodyki, zawartości Raportu z Wyceny oraz form przedstawiania wyników. Opisując proces wyceny, POLVAL jednoznacznie nie określa oraz nie rekomenduje podejścia metodycznego i metod wyceny, zostawiając ten problem w gestii TZK. Projekt przedstawia to w następujący sposób: Wycenę przedmiotowych AGG powinno się wykonać przy użyciu więcej niż jednego podejścia. Jeżeli TZK jest przekonany, że można lub należy zastosować tylko jedno podejście, musi on to stanowisko uzasadnić oraz wyjaśnić powody, dla których inne podejścia nie zostały użyte. Wybór podejścia powinien odpowiadać celowi wyceny i w miarę możliwości zostać uzgodniony ze zleceniodawcą. W każdym przypadku należy przedstawić analizę ryzyka. Jako podstawę dla kwalifikacji bazy zasobowej przedsiębiorstw górniczych i geologicznoposzukiwawczych POLVAL uznaje polską klasyfikację zasobów, dopasowując ją jednakowoż do międzynarodowych standardów. Dlatego podkreśla szczególne znaczenie zasobów operatywnych i/lub eksploatacyjnych, odpowiadających w terminologii zagranicznej kategorii reserves, oraz zasobów geologicznych, odpowiadających kategorii resources. W tym miejscu chcemy zwrócić uwagę na potrzebę opracowania na wzór australijskiego kodeksu JORC polskiego standardu wykazywania i klasyfikacji zasobów wykorzystującego zasady zapisane w Międzynarodowej Klasyfikacji Zasobów UNFCR, który byłby aktualizowany wraz z postępem prac w zakresie standaryzacji i raportowania zasobów i obejmował kategorię zasobów operatywnych i/lub eksploatacyjnych funkcjonujących w projektowaniu górniczym (Kicki, Nieć 2006). W końcowej części Standardów Kodeks zamieszcza przepisy obowiązkowe odnośnie do zawartości Raportu z Wyceny. W Raporcie muszą zostać wykazane i omówione wszystkie aktualne bilanse zasobów wchodzących w skład przedmiotowych AGG, w tym w szczególności zasobów geologicznych i operatywnych. Raport musi m. in. przedstawiać wyniki i daty wszystkich dotychczas wykonanych wycen, wymieniać wszystkie źródła niepewności i rodzaje ryzyka, opis dotyczący wizyty w terenie. Ważnymi elementami Raportu są oświadczenia TZK i wszystkich zatrudnionych przez niego ekspertów: 1) o niezależności, 2) o posiadaniu wymaganych przez Kodeks kwalifikacji, 3) o spełnieniu w całości wymogów Standardów, 4) o zakresie stosowania się do Wytycznych. Standardy podają wreszcie obowiązkową zawartość Raportu. 7

8 Wytyczne obejmują przepisy zapewniające wykonanie skutecznej i rzetelnej wyceny AGG podkreślając, że stosowanie się ich przepisów nie jest obowiązkowe, ale zalecane przez Kodeks. Dostrzegając złożoność procesu wyceny, zasadność i adekwatność poszczególnych metod wyceny w zależności od stanu zaawansowania przedsięwzięć geologiczno-górniczych (Saługa 2007a) POLVAL dzieli aktywa geologiczno-górnicze na pięć typów: 1) AGG w obszarze prac geologicznych poszukiwawczych (typ I), 2) AGG obejmujące złoża w fazie rozpoznawania i dokumentowania (typ II), 3) AGG obejmujące złoża w fazie zagospodarowywania (typ III), 4) AGG Zakładu Górniczego w ruchu (typ IV), 5) AGG Zakładu Górniczego w likwidacji (typ V); rekomenduje dla nich odpowiednie podejścia i metody wyceny. Wytyczne podają ponadto zakres zagadnień, które TZK powinien wziąć pod uwagę przy opracowywaniu Raportu z Wyceny. Rozdział (E) obejmuje zasady etyki, do przestrzegania których kodeks zobowiązuje TZK i kandydatów na TZK członków Polskiego Stowarzyszenia Wyceny Złóż Kopalin pod rygorem sankcji. Zasady zwracają szczególną uwagę na problemy niezależności i kwalifikacji TZK, kładąc istotny nacisk na kwestie moralne, kultury osobistej i współżycia społecznego. Podsumowanie Prawidłowa wycena złóż jest przedsięwzięciem wysoce specjalistycznym, wieloetapowym. Ocenę wartości złoża przeprowadza się na różnych etapach działalności geologicznogórniczej. Wymaga to posiadania głębokiej wiedzy i doświadczenia w szeregu dziedzin głównie geologii, górnictwa i ekonomii. W krajach o rozwiniętym przemyśle wydobywczym reguły wyceny złóż formułowane są w postaci wymaganych zasad i zaleceń. W Polsce brak jest uregulowań w zakresie prowadzenia wyceny złóż kopalin i złóż antropogenicznych w tym konieczności posiadania odpowiednich kwalifikacji. Wycena złóż dokonywana jest często przez osoby niekompetentne, a uzyskiwane wyniki często budzą zastrzeżenia środowiska geologów i górników. Problem kompetencji i rzetelności w zakresie wyceny złóż w Polsce nie został do tej pory ostatecznie uregulowany. Z uwagi na brak precyzyjnego zapisu w prawie polskim określającego maksymalną głębokość, do której sięga własność związana z nieruchomością gruntową, wykładnia prawna jest następująca: złoża kopalin eksploatowane sposobem odkrywkowym stanowią część składową nieruchomości gruntowej, w obrębie której się znajdują. Skutkiem takiej interpretacji wycena tych złóż jest w kompetencji rzeczoznawców majątkowych, którzy z uwagi na złożoność zagadnienia oraz konieczność posiadania specjalistycznej wiedzy i doświadczenia z szeregu dziedzin nie mają po temu odpowiednich kwalifikacji. Zdaniem autorów istnieje potrzeba wyjścia naprzeciw wzrastającemu zapotrzebowaniu ze strony rynku finansowego, sektora geologiczno-górniczego i Skarbu Państwa zapewnienia rzetelności wykonywanych wycen złóż. W związku z powyższym autorzy uznają za konieczne zebranie w formie jednego dokumentu podstawowych, zbieżnych z najlepszymi stosowanymi praktykami, najważniejszych zasad pomocnych Taksatorom Złóż Kopalin w profesjonalnej wycenie złóż. 8

9 Polski Kodeks Wyceny Złóż Kopalin POLVAL jest inicjatywą nowopowstałego Polskiego Stowarzyszenia Wyceny Złóż Kopalin. Powstaje on dzięki zaangażowaniu wielu specjalistów i ekspertów z dziedziny wyceny złóż. Opracowując tekst kodeksu jego autorzy korzystali z najlepszych praktyk i doświadczeń zagranicznych standardów wyceny złóż głównie: australijskiego kodeksu VALMIN i kanadyjskiego CIMVal, które zostały wdrożone i skutecznie funkcjonują. Projekt polskiego kodeksu wyceny złóż kopalin stanowi twórczą syntezę obu ww. kodeksów z uwzględnieniem warunków polskich, dlatego ma szanse pełnić w przyszłości rolę obowiązującego standardu w zakresie wyceny aktywów geologicznogórniczych. LITERATURA AusIMM (Australasian Institute of Mining and Metallurgy), 1995 Code and Guidelines for Technical Assessment and/or Valuation of Mineral and Petroleum Assets and Mineral and Petroleum Securities for Independent Expert Reports (VALMIN Code), 2005 edition. CIMVal (Special Committee of the Canadian Institute of Mining, Metallurgy and Petroleum on Valuation of Mineral Properties, 2003 Standards and Guidelines for Valuation of Mineral Properties. Final version. CIMVal Workshop. Montreal. Fisher I., 1907 The Rate of Interest. New York: Macmillan. Fisher I., 1930 The Theory of Interest. New York: Macmillan. Kicki J., Nieć M., 2006 Na drodze do ujednolicenia klasyfikacji zasobów złóż w skali międzynarodowej. Gospodarka Surowcami Mineralnymi. Z. specjalny nr 2. Wydawnictwo IGSMiE PAN. Kustra A., Sierpińska M., 2006 Fuzje i przejęcia w branży górniczej jako sposób wzrostu wartości przedsiębiorstw tendencje światowe. Materiały XV Szkoły Eksploatacji Podziemnej. Wydawnictwo IGSMiE PAN, Kraków. Saługa P., 2007a Wycena złoża kluczowy element efektywnego podejmowania decyzji inwestycyjnych w górnictwie. Mat. Polskiego Kongresu Górniczego 2007 sesja 11: Ekonomika i Zarządzanie, Gospodarka Surowcami Mineralnymi, t. 23 zeszyt specjalny 2, Wydawnictwo IGSMiE PAN, Kraków Saługa P., 2007b Propozycja Polskiego Kodeksu Wyceny Złóż Kopalin (POLVAL). Materiały XVII konferencji z cyklu Aktualia i perspektywy gospodarki Surowcami Mineralnymi, Wydawnictwo IGSMiE PAN, Kraków Uberman R., Uberman R., 2004 Podstawy prawne dla wyceny wartości złóż kopalin eksploatowanych metodą odkrywkową. Gospodarka Surowcami Mineralnymi. Z. specjalny nr 1. Wyd. IGSMiE PAN. Wanielista K., 1992 Wartość i metoda wyceny zasobów złóż kopalin stałych. Studia i Rozprawy nr 23. Wydawnictwo Centrum PPGSMiE PAN, Kraków. Zorska A., 1998 Ku globalizacji? Przemiany w korporacjach transnarodowych i gospodarce światowej. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. About a Need of Polish Code for Mineral Asset Valuation Abstract Because of mineral investment specifics the valuation of mineral assets has become a separate field of valuation activities. It requires a sophisticated knowledge and vast experience in the field of mining, geology and 9

10 economics. Polish mining industry has not developed yet complete standards for mineral asset valuation which would characterize rules and requirements of valuation process. A need of developing such a standard in Poland perceive members of the Polish Association of Mineral Asset Valuators, which was established in This paper delivers a proposal of Polish valuation standard called POLVAL Mineral Asset Valuation Code. Keywords: mineral asset valuation, valuation codes, valuation rules, valuation requirements 10