Opis wybranych instrumentów wsparcia wytwarzania ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii w Polsce, wraz z oceną jakościową

Transkrypt

1 Opis wybranych instrumentów wsparcia wytwarzania ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii w Polsce, wraz z oceną jakościową Zadanie 9, Pakiet roboczy 4 Raport przygotowany w ramach projektu IEE " Wsparcie polityki zwiększenia produkcji ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii w krajach członkowskich UE ()" Wersja Autor Ryszard Wnuk Katarzyna Jóźwiak KAPE S.A. (Krajowa Agencja Posznowania Energii S.A) Supported by

2 Projekt " Wsparcie polityki zwiększenia produkcji ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii w krajach członkowskich UE ()" jest wspierany przez Komisję Europejską w ramach programu IEE (numer kontraktu IEE/07/692/SI ). Odpowiedzialność za treść leży po stronie autorów. Opracowanie nie reprezentuje opinii Komisji Europejskiej. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A.,

3 Spis treści 1 Opis instrumentów wsparcia OŹE Wstęp Odnawialne źródła energii w Polsce Instrument 1: Systemy wsparcia dla czystych technologii Dotacje na inwestycje - wprowadzenie Instytucjonalne systemy wsparcia dla OŹE Dotacje i pożyczki na rozwój wytwarzania energii elektrycznej w odnawialnych źródłach energii Instrumenty towarzyszące EkoFundusz Instrument 2: Ustawa o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych Podstawy prawne Dotacje z Funduszu Termomodernizacyjnego Instrument 3: Fundusz Spójności 32 2 Ocena jakościowa wybranych instrumentów wsparcia Instrument 1: Systemy wsparcia dla czystych technologii Instrument 2: Ustawa o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizayjnych Instrument 3: Fundusz Spójności 34 3 Analiza interakcji pomiędzy różnymi instrumentami wsparcia OŹE w Polsce Podstawy prawne dla OŹE Sektor eneregtyki słonecznej Energia geotermalna Biomasa Instrumenty wsparcia wytwarzania energii elektrycznej w odnawialnych źródłach energii 43 4 Analiza interakcji w polskim prawie w sektorze budowlanym 47 5 Annex 1 - The scheme of cohesion funds management and operation Introduction Management of the Cohesion and Structural Funds Operational Programme Infrastructure and Environment Priority Axis 9: Environment-friendly energy infrastructure and energy effectiveness Priority Axis 10: Energy security, including diversification of energy sources Competence of institutions involved in the management of the Operational Programme Infrastructure and Environment Managing Authority, hereinafter referred to as MA 51 3

4 Opis wybranych instrumentów wsparcia produkcji ciepła I chłodu w Polsce 5.8 Intermediate bodies (IB) Certifying Authorities (CA) Audit Authority Beneficiaries (project authors) of the projects co-financed from the Cohesion Fund and the European Regional Development Fund Monitoring Information and promotion Communication objectives 61 4

5 Projekt RES- H Policy Projekt ma na celu wsparcie rządów wybranych państw we wdrożeniu dyrektywy 2009/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, w odniesieniu do ciepła i chłodu wytworzonego w odnawialnych źródłach energii (RES-H/C). W ramach projektu obliczane są krajowe cele produkcji ciepła i chłodu w źródłach odnawialnych na lata 2020/2030. W ramach projektu rozwijane są krajowe strategie promocji RES-H/C. Oceniane są pod względem jakościowym i ilościowym wybrane mechanizmy wsparcia produkcji ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii. Działania doprowadzić mają do wzmocnienia podstaw politycznych i rekomendacji oraz wypracowania spójnego systemu wsparcia dla zwiększenia udziału RES-H/C w produkcji ciepła i chłodu w wybranych Państwach Członkowskich (Austria, Grecja, Litwa, Holandia, Polska, Wielka Brytania), reprezentujących odmienne warunki rozwoju odnośnie produkcji ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii. Na podstawie analiz krajowych strategii rozwoju produkcji ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii podjęta zostanie próba opracowania ogólnych, ujednoliconych kryteriów polityki UE odnośnie RES-H/C. Analizowane będą koszty i korzyści płynących z różnych strategii wsparcia RES-H/C. Raport Raport zawiera opis wybranych instrumentów wsparcia wytwarzania ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii w Polsce, wraz z podstawami prawnymi. Przedstawione zostały wyniki oceny jakościowej wybranych systemów wsparcia. Dodatkowo ważnym elementem tej oceny jest analiza interakcji wybranych instrumentów z istniejącymi krajowymi ramami polityki związanej z produkcją energii elektrycznej w OŹE, efektywnością energetyczną oraz ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych. Analizowane są powiązania pomiędzy wybranymi instrumentami, a prawodawstwem np. w sektorze budowlanym. Podobne raporty zostały również przygotowane w odniesieniu do innych krajów/regionów realizujących Projekt RES-H/C. Szczegółowa ocena skuteczności oraz efektywności ekonomicznej (ocena ilościowa) wybranych instrumentów wsparcia będzie przedmiotem analizy w innym raporcie. 5

6 1 Opis instrumentów wsparcia OŹE 1.1 Wstęp W ostatnich latach w Polsce zostały przyjęte następujące instrumenty mające na celu wsparcie rozwoju odnawialnych źródeł energii (OŹE): dotacje do kosztów inwestycyjnych; przepisy regulujące dostęp do sieci energetycznych; obowiązek zakupu energii ze źródeł odnawialnych przez sektor dystrybucji energii; obrót na podstawie świadectw pochodzenia energii elektrycznej (zielone certyfikaty); zwolnienie z podatku akcyzowego produkcji energii elektrycznej w OŹE; dopłaty dla upraw energetycznych. Należy jednak podkreślić, iż w Polsce brak jest jednolitych instrumentów wspierających rozwój OŹE. Jak również brak jest ukierunkowanego wsparcia wytwarzania ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii. Wsparcie finansowe na rozwój OźE, przyznawane jest w oparciu o: Fundusze polskie, tj.: fundusze ochrony środowiska; Fundusze UE, tj.: zintegrowane programy operacyjne i programy regionalne. Dotacje oraz preferencyjne kredyty na inwestycje w OŹE, przyznawane są przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, fundusze regionalne, gminne oraz powiatowe. Fundusze te przeznaczone są w szczególności na wspieranie działań promujących wykorzystanie odnawialnych źródeł energii na rynku lokalnym oraz na wsparcie wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii. Inwestycje w całym sektorze OŹE mogą być wspierane poprzez różne fundusze ekologiczne. Swoją działalność zakończył EkoFundusz, który w latach oferował wsparcie finansowe dla projektów dotyczących ochrony środowiska. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pozostaje największym źródłem dofinansowania na inwestycje w OŹE. Ponadto istnieje 16 Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW) oraz mniejsze fundusze działające na poziomie lokalnym. Fundusze te współpracują z Bankiem Ochrony Środowiska (BOŚ) oraz innymi bankami specjalizującymi się we wspieraniu inwestycji na rzecz ochrony środowiska. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zajmuje się wspieraniem dużych projektów: minimum 10 mln zł (2,5 mln EUR). Poza wymienionymi wyżej funduszami na ochronę środowiska, w Polsce dostępne są również inne instrumenty wsparcia produkcji ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii. Bank Ochrony Środowiska oferuje kredyty preferencyjne, EkoFundusz proponował bezzwrotne dotacje (od 1992 do 2010 roku). Ustawa o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych, ustanawia specjalny fundusz świadczący dotacje dla inwestycji zmniejszających zużycie energii w budynkach, sieciach 6

7 ciepłowniczych i źródłach ciepła oraz inwestycji związanych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii. Wsparcie z funduszy europejskich na lata na rozwój odnawialnych źródeł energii oferowane jest w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko oraz poprzez regionalne programy operacyjne, jak również w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Instrumenty wsparcia produkcji ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii zawarte są w przepisach ustawy Prawo energetyczne oraz w innych istotnych ustawach i rozporządzeniach. Zobowiązują one przedsiębiorstwa energetyczne do zakupu energii elektrycznej, ciepła pochodzących z OZE oraz energii elektrycznej z kogeneracji. Obowiązek zakupu ciepła z kogeneracji nie jest brany pod uwagę ze względu na małą skalę oraz brak danych opisujących jego efektywność. Do analizy instrumentów wsparcia produkcji ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii w Polsce, niektóre działania zostały wybrane i przedstawione w kolejnych rozdziałach. Nie wszystkie instrumenty wsparcia wymienione powyżej zostaną zbadane na tym samym poziomie szczegółowości. Dlatego poniższe zestawienie należy traktować jako punkt wyjścia do bardziej szczegółowej analizy: Wsparcie finansowe z funduszy na ochronę środowiska System funduszy na ochronę środowiska składa się z czterech poziomów. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) stanowi poziom krajowy. 16 Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej stanowi poziom regionalny. Zarówno krajowy jak i regionalne fundusze są podmiotami prawnymi i podejmują decyzje co do wyboru inwestycji, która ma być finansowana. Powiatowe i gminne fundusze ochrony środowiska wspierają fundusze krajowe i regionalne. Fundusze na ochronę środowiska czerpią środki z opłat za korzystanie środowiska, kar za przekroczenie limitów oraz kar związanych z systemem zielonych certyfikatów. Zgodnie z postanowieniami ustawy Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku, fundusze te mają za zadanie wspierać wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Środki finansowe z opłat i kar gromadzone są na specjalnym koncie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, z przeznaczeniem na dopłaty do kredytów preferencyjnych lub granty projektów OŹE. W 2007 roku na ten cel przeznaczono około 90 mln zł. W 2009 roku NFOŚiGW ogłosił program wsparcia OZE na rok , planowany budżet to 750 mln zł. Istotną rolę w systemach wsparcia w ochronie środowiska odegrał EkoFundusz, który swoja działalność zakończy w 2010 roku. Jednakże są starania aby kontynuować taki system wsparcia. Środki Ekofunduszu pochodzą z ekokonwersji polskiego długu. Podstawowym zadaniem Ekofunduszu, powołanego przez Ministra Finansów w 1992 roku, jest finansowe wspieranie 7

8 szczególnie ważnych przedsięwzięć dla ochrony środowiska w Polsce, stanowiących priorytety w Polityce Ekologicznej Państwa, ale równocześnie mających znaczenie ponadkrajowe. Istniejące obecnie dotacje na małe inwestycje w OZE pochodzące z funduszy krajowych oraz europejskich, przyznawane na przez władze regionalne, są najważniejszym systemem promowania rozwoju produkcji ciepła i chłodu w OŹE. Ze względu na doświadczenie z tego typu instrumentami na różnych szczeblach instytucjonalnych, uzasadnione jest położenie nacisku na tego typu wsparcie. Wsparcie odnawialnych źródeł energii w wytwarzaniu ciepła i chłodu w ramach funduszy strukturalnych UE Instrument ten uważany jest jako bardzo istotny mechanizm, który mógłby pomóc w osiągnięciu wyznaczone celu udziału OŹE w Polsce. W Polsce Fundusze Unijne dostępne są na lata , a od 2009 roku dostępne są dotacje przyznawane są w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Minimalny koszt inwestycji wynosi 20 mln PLN (pięć milionów euro), z wyjątkiem biomasy i biogazu i małych elektrowni wodnych, gdzie minimalny koszt inwestycji wynosi 10 mln PLN/ 2,5 mln euro. Dotacje wahają się od 30 procent do 70 procent kosztów kwalifikowanych, w zależności od regionu i wielkości inwestycji. Maksymalne wsparcie finansowe dla projektu wynosi 40 mln zł (10 mln EUR). Możliwe jest również wsparcie finansowe w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich; poziom wsparcia wynosi do PLN. Dla upraw energetycznych dostępne były dotacje w wysokości PLN176/ha (EUR 43.6/ha), jednak zostały wycofane w 2009 roku. Fundusz Termomodernizacyjny Fundusz wpiera wdrażanie odnawialnych źródeł energii w budynkach. W ciągu dziesięciu lat swojej działalności Fundusz ten wspierał finansowo inwestycje odnoszące się do produkcji ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii. Ministerstwo Gospodarki rozważa powstanie instrumentów wspierających rozwój kolektorów słonecznych oraz pomp ciepła. W tym celu Ministerstwo Gospodarki zleciło badania w tych sektorach i aktualne wyniki poddawane są analizie. 8

9 1.2 Odnawialne źródła energii w Polsce W Polsce możliwe są następujące sposoby wykorzystania energii odnawialnej: bezpośrednie formy energii słonecznej, w tym: o rozwiązania zdecentralizowane, polegające na wykorzystaniu słonecznej energii cieplnej w systemach niskotemperaturowych, tj.: aktywne słoneczne instalacje grzewcze z płaskimi kolektorami słonecznymi; tak zwane "słoneczne ogrzewanie" pomieszczeń i wody; pasywne słoneczne metody grzewcze - architektura słoneczna. rozwiązania zdecentralizowane, polegające na wykorzystaniu energii słonecznej i jej konwersji fotoelektrycznej w systemach fotowoltaicznych. pośrednie formy energii słonecznej - wtórne efekty promieniowania słonecznego: o o o o o hydroenergia, energia wiatrowa, energia biomasy (do tej kategorii można zaliczyć ciepło uzyskane ze spalania odpadów, o ile uzyskane są ze źródeł biologicznych), ciepło z otoczenia (wykorzystywane przez pompy ciepła). inne źródła energii odnawialnej: o energia geotermalna. W ciągu ostatniej dekady w Polsce obserwowany jest wzrost świadomości roli odnawialnych źródeł energii w realizacji zrównoważonej polityki energetycznej. Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej została uchwalona przez Sejm w 2001 roku. Celem strategicznym, określanym w dokumencie jest zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo energetycznym kraju do 7,5%w 2010 roku i do 14% w 2020 roku w strukturze zużycia nośników pierwotnych. Cele udziału OŹE w Polsce na mocy Dyrektywy 2009/28/WE: 20% udział energii ze źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii w 2020 roku; 10% udział biopaliw w ogólnym zużyciu benzyny i oleju napędowego w transporcie do 2020 roku. Zgodnie z Dyrektywą 2001/77/WE, dla Polski wyznaczony jest indykatywny cel 7,5% udziału OZE w całkowitym zużyciu energii elektrycznej do roku

10 Orientacyjny cel ustalony w Dyrektywie 2003/30/WE, określa 5,75% udziału biopaliw w ogólnym zużyciu benzyny i oleju napędowego w transporcie do 2010 roku W projekcie Polityki Energetycznej Polski do 2030 roku określone zostały następujące cele: 15% udział OZE w końcowym zużyciu energii do 2020 roku oraz 20% udział do roku Planowane jest również osiągnięcie 10% udziału biopaliw w transporcie oraz zwiększenie udziału biopaliw II generacji. Zgodnie z wytycznymi Polityki wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych wpływa pozytywnie na środowisko naturalne oraz umożliwia rozwój regionów mniej rozwiniętych. Podstawowe działania w tym zakresie obejmują promocję wytwarzania energii elektrycznej, ciepła i chłodu z OŹE oraz produkcję biopaliw. 10

11 1.3 Instrument 1: Systemy wsparcia dla czystych technologii Dotacje na inwestycje - wprowadzenie Systemy wsparcia finansowego dla czystych technologii opierają się na funduszach ochrony środowiska, tj. Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz funduszy z poszczególnych województw. Środki na realizację inwestycji i przedsięwzięć pochodzą z kar oraz opłat zastępczych, których część przeznaczona jest na niskooprocentowane pożyczki lub dotacje. System ten powstał na początku lat dziewięćdziesiątych w celu realizacji Polityki Ekologicznej Polski, na podstawie zobowiązań międzynarodowych dotyczących ochrony środowiska. Rozwój odnawialnych źródeł energii nie został początkowo zdefiniowany jako oddzielne zadanie systemu. Rozwój projektów związanych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii w Polsce napotyka na problemy finansowe. Są to problemy związane z wysokimi nakładami inwestycyjnymi na technologie wykorzystujące odnawialne źródła energii przy stosunkowo niskich nakładach eksploatacyjnych. Taki układ kosztów przy obecnym poziome cen paliw kopalnych jest przyczyną długich okresów zwrotów poniesionych nakładów. Dodatkowym problemem jest to, że produkcją urządzeń wykorzystania OZE zajmują się zazwyczaj niewielkie przedsiębiorstwa, z niskim poziomem kapitalizacji, które przy obecnym systemie kredytowania nie są w stanie przetrwać przy zbyt długo zamrożonych środkach finansowych. Innym problemem jest brak niezbędnej wiedzy i doświadczenia w formułowaniu projektów oraz uruchamiania właściwych źródeł ich finansowania. Nie pomaga też fakt, że banki mają często negatywny stosunek do finansowania budowy systemów wykorzystujących OZE ze względu na ich stosunkowo małą skalę. Banki i instytucje finansowe (fundusze) zazwyczaj niechętnie finansują projekty małe, gdzie małe zyski związane są z wysokimi kosztami administracyjnymi, a preferują kredytowanie klasycznych inwestycji wielkoprzemysłowych, za którymi stoją gwarancje rządowe. 11

12 Rysunek 1: Systemy wsparcia dla EE i OŹE Komisja Europejska Ministerstwo Środowiska Ministerstwo Finansów INNE ORGANY Bank Ochrony Środowiska Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Eko-Fundusz 16 Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej SAMORZĄDY Powiatowe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Instytucjonalne systemy wsparcia dla OŹE Systemy wsparcia dla czystych technologii charakteryzują się strukturą jak niżej. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) został utworzony w 1989 roku, stając się od razu największą w Polsce instytucją finansującą przedsięwzięcia z dziedziny ochrony środowiska. Fundusz posiada osobowość prawną, a jest nadzorowany przez Ministra Środowiska. Zakres jego działania obejmuje finansowe wspieranie przedsięwzięć proekologicznych o zasięgu ogólnokrajowym oraz ponadregionalnym. 12

13 Podstawowymi formami finansowania zadań proekologicznych przez NFOŚiGW są preferencyjne pożyczki i dotacje, a uzupełniają je inne formy finansowania, np. dopłaty do bankowych kredytów preferencyjnych, uruchamianie ze swych środków linii kredytowych w bankach czy zaangażowanie kapitałowe w spółkach prawa handlowego. Środki, którymi dysponuje NFOŚiGW pochodzą głównie z: opłat za składowanie odpadów i kar związanych z niezgodnym z przepisami prawa ich składowaniem (11,2% tych wpływów w całym kraju), opłat i kar za zrzut zasolonych wód kopalnianych i emisję tlenków azotu do powietrza (100% tych wpływów), pozostałych opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian oraz za szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych, a także z wpływów z kar za naruszanie warunków korzystania ze środowiska (19,6% tych wpływów). Przychodami NFOŚiGW są także wpływy z opłat i kar pieniężnych ustalanych na podstawie przepisów ustawy - Prawo geologiczne i górnicze, a od 1 stycznia 2002 roku przychodami funduszu są także wpływy z opłat produktowych pobieranych na podstawie przepisów o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej. Każdego roku opracowywane są zasady dotyczące sposobów i form finansowania zadań w ochronie środowiska. Na każdy kolejny rok przygotowywane są i zatwierdzane przez Radę Nadzorczą: kryteria wyboru przedsięwzięć finansowanych ze środków NFOŚiGW, lista priorytetowych programów NFOŚiGW, zasady udzielania i umarzania pożyczek oraz udzielania dotacji. Do roku 1993 wojewódzkie fundusze, nie posiadając osobowości prawnej, udzielały wyłącznie dotacji na dofinansowywanie przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska na obszarze własnych województw. W 1993 roku fundusze te otrzymały osobowość prawną, co umożliwiło im udzielanie, obok dotacji, także pożyczek preferencyjnych. Powiatowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (pfośigw) utworzone zostały na początku roku 1999 wraz z utworzeniem nowego powiatowego szczebla administracji państwowej. Obecnie zakres wydatkowania środków z pfośigw jest znacznie szerszy niż na początku istnienia tych funduszy. Praktycznie ze środków powiatowego funduszu mogą być finansowane wszystkie przedsięwzięcia ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w tym edukacja ekologiczna i opracowywanie programów ochrony środowiska. 13

14 Gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (gfośigw) zostały utworzone w 1993 roku. Nie są one prawnie wydzielone ze struktury organizacyjnej gminy, a zatem podobnie jak pfośigw nie mają osobowości prawnej i nie mają możliwości udzielania pożyczek Dotacje i pożyczki na rozwój wytwarzania energii elektrycznej i ciepła w odnawialnych źródłach energii Na okres istnieje wiele możliwości finansowania projektów energetycznych z zakresu OZE. Na inwestycje w energię odnawialną przeznaczone zostały środki w wysokości ponad 2 mld euro. Końcową datą do zatwierdzenia wniosków jest 31 grudnia 2015 r. Wsparcie na poziomie krajowym dostępne jest w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) w działaniu 9.4 Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych, gdzie dofinansowane mogą być inwestycje w zakresie budowy jednostek wytwarzania energii elektrycznej wykorzystujących energię wiatru, wody w małych elektrowniach wodnych do 10 MW, biogazu i biomasy lub ciepła przy użyciu energii geotermalnej lub słonecznej. W działaniu tym przedsiębiorstwa starać się mogą także o wsparcie inwestycji w zakresie wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych w kogeneracji oraz w układach niespełniających kryterium wysoko sprawnej kogeneracji. Wyklucza się natomiast możliwość dofinansowania technologii współspalania paliw kopalnych i biomasy lub biogazu, a także budowy lub przebudowy obiektów energetycznych spalających odpady komunalne. Charakter udzielenia wsparcia reguluje Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 3 lutego 2009 r. w sprawie udzielania pomocy publicznej na inwestycje w zakresie budowy lub rozbudowy jednostek wytwarzających energię elektryczną lub ciepło z odnawialnych źródeł energii (DzU z 2009 r. nr 21, poz. 112), gdzie określono szczegółowe przeznaczenie, warunki i tryb udzielania pomocy publicznej. Zgodnie z mapą pomocy regionalnej intensywność wsparcia zależy od lokalizacji inwestycji i wielkości przedsiębiorstwa (od 30 do 70% wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem). Jednocześnie maksymalna kwota wsparcia nie może przekroczyć 40 mln zł. Określono ponadto minimalne wartości dla projektów, które mogą otrzymać dofinansowanie w ramach działania. I tak dla inwestycji w zakresie wytwarzania energii elektrycznej z biomasy lub biogazu oraz w ramach budowy lub rozbudowy małych elektrowni wodnych min. wartość to 10 mln zł, a dla pozostałych typów projektów 20 mln zł. Równie istotnym działem wspierającym OZE jest budowa oraz modernizacja sieci umożliwiających przyłączenie jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Jest to możliwe w ramach działanie 9.6 Sieci ułatwiające odbiór energii ze źródeł odnawialnych. Tutaj dofinansowaniu podlegają tylko projekty o wartości przekraczającej 20 mln zł, w pełni dedykowane przyłączeniu nowych jednostek wytwórczych energii z OZE. 14

15 W NFOŚiGW można starać się nie tylko o pożyczkę na realizację inwestycji w ramach IV Priorytetu. Podmioty podejmujące inwestycje z zakresu OZE mogą też liczyć na finansowe wsparcie w ramach Programu dla przedsięwzięć w zakresie odnawialnych źródeł energii i obiektów wysoko sprawnej kogeneracji (technologie ograniczające zużycie paliwa przy produkcji energii). Preferencyjna pożyczka może wynieść nawet 50 mln zł. Przedsiębiorcy mogą starać się o jej umorzenie do 50%, w zależności od rentowności (im jest ona niższa, tym większa szansa na umorzenie) przedsięwzięcia i osiągnięcia efektu ekologicznego. Jeden wnioskodawca, działając w imieniu własnym lub za pośrednictwem spółek zależnych, w których ma udziały przekraczające 50%, może złożyć do danego konkursu tylko jeden wniosek o dofinansowanie. Minimalny koszt przedsięwzięcia wynosi 10 mln zł. Program jest realizowany od początku 2009 r. i potrwa do końca 2012 r. Projekty o wartości niższej niż 20 mln zł oraz w przypadku wytwarzania energii elektrycznej z biomasy lub biogazu, a także w zakresie budowy lub rozbudowy małych elektrowni wodnych dla przedsięwzięć o kwocie mniejszej niż 10 mln zł mogą otrzymać wsparcie na nową inwestycję w zakresie OZE z 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO). Są one wdrażane na poziomie poszczególnych województw. Wszystkie regiony stosują konkursową procedurę wyłaniania dofinansowywanych operacji dla przedsiębiorstw. Wniosek aplikacyjny można złożyć jedynie w terminie wskazanym w ogłoszeniu o naborze wniosków, który ukazuje się na stronie internetowej instytucji wdrażającej. O wyborze konkretnego RPO decyduje lokalizacja inwestycji. Ponadto czasem konieczna jest siedziba wnioskodawcy na terenie danego województwa. Przykładowo, jeśli firma będzie chciała wybudować elektrownie wodną w Lesku (woj. podkarpackie) o wartości 6 mln zł, to wówczas należy skorzystać z RPO woj. podkarpackiego jako źródła finansowania inwestycji ze środków publicznych. Jeżeli koszt tego projektu przekroczyłby wartość 12 mln zł, to wtedy jedyną możliwością finansowania ze środków unijnych byłby POIiŚ, działanie 9.4. Każdy RPO wyznacza własne, szczegółowe zasady udzielania wsparcia (tab.2). Nie wszystkie województwa wyszczególniły specjalne działania na dofinansowanie inwestycji z zakresu OZE dla przedsiębiorstw. W niektórych istnieje możliwość wsparcia takich projektów z działań dotyczących ochrony środowiska. Pozostałe nakazują natomiast startować firmom do konkursów wraz z innymi rodzajami inwestycji, w tym z przedsięwzięciami o charakterze innowacyjnym (konkursy te cieszą się ogromnym zainteresowaniem). Kryteria wyboru projektów w tych działaniach promują firmy wprowadzające na rynek innowacyjny produkt, co automatycznie zmniejsza szanse otrzymania dofinansowania na inwestycje z zakresu OZE. Niektóre regiony wprowadziły również ograniczenia kwotowe wielkości wsparcia. 15

16 1.3.4 Instrumenty towarzyszące Dotacje na inwestycje w OŹE wymagają środków towarzyszących. Należy zauważyć, że są one ważne i niezbędne dla skutecznej realizacji polityki wsparcia. W szczególności w zakres tych środków wchodzą: Jednoczesne wspieranie efektywności, termomodernizacji oraz produkcji ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii; Szkolenia; Działania promocyjne. Działania te realizowane są także za pomocą środków z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej EkoFundusz Wstęp Podstawowym zadaniem Ekofunduszu, powołanego przez Ministra Finansów w 1992 roku, jest finansowe wspieranie szczególnie ważnych przedsięwzięć dla ochrony środowiska w Polsce, stanowiących priorytety w Polityce Ekologicznej Państwa, ale równocześnie mających znaczenie ponadkrajowe. W Statucie EkoFunduszu pięć sektorów ochrony środowiska uznanych zostało za dziedziny priorytetowe. Są nimi: ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja niskich źródeł ich emisji (ochrona powietrza); ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej (ochrona wód); ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (ochrona klimatu); ochrona różnorodności biologicznej; gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych. We wszystkich pięciu sektorach pomoc finansową EkoFunduszu uzyskać mogą tylko te projekty, które wykazują się wysoką efektywnością, tj. korzystnym stosunkiem efektów ekologicznych do kosztów. Poza tym zalecane jest, aby projekty spełniały przynajmniej jeden z następujących warunków: wprowadzanie na polski rynek nowych technologii z krajów-donatorów; uruchomienie krajowej produkcji urządzeń dla ochrony środowiska; szczególne znaczenie dla ochrony zdrowia. 16

17 Ekofundusz udziela wsparcia finansowego jedynie w formie bezzwrotnej dotacji. Z reguły wynosi ona 10-30% kosztów projektu. W wyjątkowych przypadkach, gdy inwestorem jest instytucja budżetowa lub organ samorządowy, dotacja ta może sięgać 50%, a w ochronie przyrody, gdy partnerem Ekofunduszu jest społeczna organizacja pozarządowa, dotacja może dochodzić nawet do 80%. Główne działania EkoFundusz jest niezależną fundacją działającą według prawa polskiego, a w szczególności ustawy o fundacjach oraz Statutu. EkoFundusz udziela wsparcia finansowego w formie bezzwrotnych dotacji a także preferencyjnych pożyczek. Dotacje uzyskać mogą jedynie projekty dotyczące inwestycji związanych bezpośrednio z ochroną środowiska (w ich fazie implementacyjnej), a w dziedzinie przyrody również projekty nie inwestycyjne. EkoFundusz nie dofinansowuje badań naukowych, akcji pomiarowych, a także studiów i opracowań oraz tworzenia wszelkiego rodzaju dokumentacji projektowej. Z reguły wysokość dotacji dla przedsięwzięć inwestycyjnych obliczana jest ze wskaźników NPV oraz IRR. Jeżeli wniosek o dofinansowanie składa jednostka gospodarcza, dotacja EkoFunduszu z reguły nie przekracza 20% kosztów projektu, a jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach może dochodzić do 30%. Gdy inwestorem są władze samorządowe, dotacja może pokryć do 30% kosztów (w wypadkach szczególnych do 50%), a dla jednostek budżetowych, podejmujących inwestycje proekologiczne wykraczające poza ich zadania statutowe, dofinansowanie EkoFunduszu może pokryć do 50% kosztów. 1.4 Instrument 2: Ustawa o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych Podstawy prawne Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (Dz. U. Nr 223, poz. 1459) określa formę pomocy Państwa w procesie zmniejszania zużycia energii cieplnej w budynkach. Podstawą uzyskania, czyli umorzenia 20% kredytu jest zrealizowanie zaleceń audytu energetycznego, którego metodologia jest określona w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 17 marca 2009 r. w sprawie szczegółowego zakresu i form audytu energetycznego oraz części audytu remontowego, wzorów kart audytu, a także algorytmu oceny opłacalności przedsięwzięcia termomodernizacyjnego. Intencją Ustawy jest, aby spłata kredytu dodatkowo nie obciążała inwestora, a spłaty rat kredytowych miały pokrycie w kwocie oszczędności powstałych w wyniku realizacji przedsięwzięcia termomodernizacyjnego. Warunkiem uzyskania kredytu jest 17

18 przedstawienie audytu energetycznego, czyli rodzaju specjalnej analizy, która wykazuje oszczędności kosztów energii i kosztów ogrzewania, wynikające z planowanego przedsięwzięcia termomodernizacyjnego Z tytułu realizacji przedsięwzięcia termomodernizacyjnego inwestorowi przysługuje premia na spłatę części kredytu zaciągniętego na przedsięwzięcie termomodernizacyjne, zwana dalej premią termomodernizacyjną, jeżeli z audytu energetycznego wynika, że w wyniku przedsięwzięcia termomodernizacyjnego nastąpi: 1) zmniejszenie rocznego zapotrzebowania na energię: a) w budynkach, w których modernizuje się wyłącznie system grzewczy co najmniej o 10 %, b) w budynkach, w których po 1984 r. przeprowadzono modernizację systemu grzewczego co najmniej o 15 %, c) w pozostałych budynkach co najmniej o 25 %, lub 2) zmniejszenie rocznych strat energii, o którym mowa w art. 2 pkt 2 lit. b co najmniej o 25 %, lub 3) zmniejszenie rocznych kosztów pozyskania ciepła co najmniej o 20 %, lub 4) zamiana źródła energii na źródło odnawialne lub zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji. Program jest dostępny dla wszystkich inwestorów, w tym właścicieli i administratorów budynków, lokalnych źródeł ciepła i lokalnych sieci ciepłowniczych Dotacje z Funduszu Termomodernizacyjnego Polski sektor mieszkaniowy charakteryzujący się 40% zużyciem energii pierwotnej (w oparciu o węgiel kamienny), powinien być bardziej ukierunkowany na działania w celu poprawy efektywności energetycznej oraz na odnawialne źródła energii. W Polsce znajduje się około 11,8 milionów mieszkań o łącznej powierzchni około 700 mln m 2. Pomimo, że środki na poprawę efektywności energetycznej koncentrowały się głównie na sektorze mieszkaniowym, zużycie energii w tym sektorze było 2-3 razy wyższe niż w krajach zachodnich o podobnych warunkach klimatycznych. Przed 1997 r., rząd polski udzielił finansowego wsparcia dla spółdzielni mieszkaniowych, dla budynków głównie z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Ustawa o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych (1998) określa zasady wspierania projektów termomodernizacyjnych, jak również ustalenia dotyczące Funduszu Termomodernizayjnego i jego zasad stosowania. Projekty kwalifikujące się do wsparcia finansowego obejmują poprawę końcowego wykorzystania energii w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych oraz użyteczności publicznej, 18

19 zmniejszenie strat energii w sieciach ciepłowniczych oraz zastąpienie konwencjonalnych źródeł energii przez odnawialne źródła. W ramach "Programu Termomodernizacynego", inwestorzy otrzymują premię w wysokości 20% pożyczki branej na realizację projektu. 19

20 WYKONAWCA (działania termomodernizacyjne) fakturowanie płatności BANK KOMERCYJNY (28) realizacja inwestycji nadzór dane dotyczące umowa kredyt Wniosek o kredyt Audyd energetyczny Spłata kredytu (75%) AUDYTOR ENEGETYCZNY audyt energetyczny doradztwo INWESTOR OBSZAR REALIZACJA INWESTYCJI OBSZAR DZIAŁANIA RZĄDU-ASPEKTY PRAWNE I FINANSOWE audyt energetyczny wniosek o przyznanie premii Weryfikacja audytu energetycznego Przyznanie premii Wypłata premii (25%) FUNDUSZ TERMOMODERNIZACJI BANK GOSPODARSTWA KRAJOWEGO Sprawozdanie zakres wielkość efektywność energetyczna Środki finansowe Regulamin Audyt energetyczny zatwierdzenie odzrucenie WERYFIKACJA INSTYTUCJI (4) Budżet Państwa 1. MINISTERSTWO FINANSÓW - środki finansowe - analiza 2. URZĄD MIESZKALNICTWA I ROZWOJU MIAST - monitoring - sprawozdania do rządu i parlamentu 3. MINISTERSTWO INFRASTRUKTURY regulacje prawne zmiany w przepisach Schemat ubiegania się o premię termo modernizacyjną 20

21 Schemat ubiegania się o premię termomodernizacyjną Etapy uzyskania kredytu termomodernizacyjnego przebiegają następująco: wybór audytora energetycznego preaudyt wykonanie audytu podpisanie umowy z bankiem kredytującym przyznanie premii termomodernizacyjnej realizacja inwestycji otrzymanie premii termomodernizacyjnej. O premię termomodernizacyjną mogą się ubiegać właściciele lub zarządcy, z wyjątkiem jednostek budżetowych i zakładów budżetowych: budynków mieszkalnych, budynków użyteczności publicznej wykorzystywanych przez jednostki samorządu terytorialnego, lokalnej sieci ciepłowniczej, lokalnego źródła ciepła, budynków zbiorowego zamieszkania, przez który rozumie się dom opieki społecznej, hotel robotniczy, internat i bursę szkolną, dom studencki, dom dziecka, dom emeryta i rencisty, dom dla bezdomnych oraz budynki o podobnym przeznaczeniu. realizujący przedsięwzięcie termomodernizacyjne na podstawie zweryfikowanego audytu energetycznego. Podstawowym celem tego Funduszu jest pomoc finansowa dla inwestorów realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjnej przy pomocy kredytów zaciąganych w bankach komercyjnych. Pomoc ta zwana "premią termomodernizacyjną" stanowi źródło spłaty 20% zaciągniętego kredytu na wskazane przedsięwzięcia. W ramach obsługi Funduszu Bank Gospodarstwa Krajowego podejmuje decyzje o przyznaniu premii termomodernizacyjnej oraz - po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia - przekazuje przyznaną premię do banku kredytującego na spłatę pozostałej części kredytu zaciągniętego przez inwestora. Kredyty na realizację przedsięwzięć termomodernizacyjnych z premią termomodernizacyjną są udzielane przez banki, które podpisały umowę o współpracy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego. Podstawowym warunkiem formalnym ubiegania się o premię jest przedstawienie audytu energetycznego. Audyt taki powinien być dołączony do wniosku o przyznanie premii składanego wraz z wnioskiem kredytowym w banku kredytującym. Kolejne warunki przyznania premii termomodernizacyjnej dotyczą kwestii związanych z udzieleniem i spłatą kredytu. 21

22 Po zawarciu warunkowej umowy kredytu bank udzielający kredytu przesyła do Banku Gospodarstwa Krajowego wniosek inwestora o przyznanie premii termomodernizacyjnej wraz z audytem energetycznym. Bank Gospodarstwa Krajowego w ciągu ok. 30 dni roboczych od daty otrzymania wniosku: dokonuje weryfikacji audytu energetycznego albo zleca wykonanie takiej weryfikacji innym podmiotom, sprawdza, czy zostały spełnione inne warunki do przyznania premii termomodernizacyjnej. W przypadku negatywnej weryfikacji audytu energetycznego Bank Gospodarstwa Krajowego zawiadamia inwestora i bank kredytujący. Zawiadomienie takie jest równoznaczne z odmową przyznania premii termomodernizacyjnej. W przypadku pozytywnej weryfikacji audytu energetycznego oraz stwierdzenia, że zostały spełnione warunki kredytowania określające prawo do przyznania premii, Bank Gospodarstwa Krajowego zawiadamia inwestora i bank kredytujący o przyznaniu premii termomodernizacyjnej i jej wysokości. Bank kredytujący, po otrzymaniu decyzji Banku Gospodarstwa Krajowego o przyznaniu premii termomodernizacyjnej, uruchamia kredyt zgodnie z warunkami określonymi w umowie kredytowej potrącając prowizję w wysokości 0,6% kwoty przyznanej premii, którą przekazuje na rachunek Banku Gospodarstwa Krajowego. Bank Gospodarstwa Krajowego przekazuje premię termomodernizacyjną w wysokości 20% wykorzystanego kredytu bankowi kredytującemu po otrzymaniu od niego zawiadomienia, że przedsięwzięcie termomodernizacyjne zostało zrealizowane: zgodnie z projektem budowlanym (sporządzonym zgodnie z audytem energetycznym co zostało potwierdzone oświadczeniem projektanta), co jest potwierdzone oświadczeniem inspektora nadzoru budowlanego, w terminie określonym w umowie kredytu. Aby premia termomodernizacyjna została przyznana planowane inwestycje muszą przynieść określone oszczędności w zależności od rodzaju modernizacji i obiektu. Oszczędności określa się w tzw. audycie energetycznym, czyli opracowaniu, określającym zakres i parametry techniczne oraz ekonomiczne przedsięwzięcia termomodernizacyjnego, ze wskazaniem rozwiązania optymalnego, w szczególności z punktu widzenia kosztów realizacji tego przedsięwzięcia oraz oszczędności energii. Audyt energetyczny w szczególności zawiera: dane identyfikacyjne budynku, lokalnego źródła ciepła, lokalnej sieci ciepłowniczej oraz ich właściciela, 22

23 ocenę stanu technicznego budynku, lokalnego źródła ciepła, lokalnej sieci ciepłowniczej, opis możliwych wariantów realizacji przedsięwzięcia termomodernizacyjnego, wskazanie optymalnego wariantu przedsięwzięcia termomodernizacyjnego. Obliczenia prowadzone są na podstawie bilansu cieplnego obiektu. Dla każdej inwestycji uwzględniana jest zmiana charakterystycznych parametrów - np. zmiana kotła podnosi sprawność wytwarzania ciepła, montaż zaworów termostatycznych zwiększa sprawność regulacji itd. Aby móc porównać wyniki, wszystkie obliczenia prowadzone są przy założeniu takich samych, standardowych warunków meteorologicznych i takich samych warunków panujących w pomieszczeniach (temperatury i zyski bytowe). Dzięki takim obliczeniom, dla każdego przedsięwzięcia określony jest nie tylko koszt, ale również zysk jaki ona przyniesie. Inwestycje zalecane w audycie, a zatem takie, na które może być przyznany kredyt i premia, powinny przynieść oszczędności kosztów ogrzewania i przygotowania c.w.u. w wysokości pozwalającej na spłatę rat kapitałowych z odsetkami, dzięki czemu zapewniona jest opłacalność ekonomiczną przedsięwzięcia. 23

24 HARMONOGRAM DZIAŁAŃ INWESTORA 24

25 25

26 26

27 27

28 28

29 29

30 Liczba składanych wniosków Liczba składanych wniosków o przyznanie premii termomodernizacyjnej wzrosła w ciągu ostatnich kilku lat. Poniżej na wykresie znajduje się liczba wniosków składanych w latach II połowa

31 Suma przyznanych premii termomodernizacyjnych 80,0 72,9 The Thermo-modernisation Fund is working very effectively although the number of RES 70,0 relevant projects is minor. The offered premium is too low to sufficiently attract RES investments. In this aspect this scheme could be modified or generally the structure 60,0 of the scheme could be repeated (with of course necessary modifications) to be adopted for strictly RES-H support. 50,0 mln euro 40,0 34,0 32,4 30,0 20,0 17,2 10,0-0,3 1,1 II połowa , , ,

32 1.5 Instrument 3: Fundusz Spójności Polska otrzymała również wsparcie ze środków unijnych na lata Od 2009 roku przyznawane są dotacje w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, w ramach działania 9.4.: wytwarzanie energii z OŹE. Realizowane będą projekty, które wykazują wyraźny, pozytywny wpływ na środowisko poprzez umożliwienie wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Wspierane będą przedsięwzięcia takie jak: 1. budowa farmy wiatrowej 2. budowa elektrowni wodnej o mocy do 10 MW 3. budowa elektrowni na biomasę lub biogaz 4. budowa ciepłowni geotermalnej 5. instalacja kolektorów słonecznych. Środki budżetowe: Suma: 1, mln euro Wsparcie UE: mln euro Pomoc publiczna: mln euro Udział prywanty: 1, mln euro W Polsce istnieją również regionalne programy w ramach poszczególnych priorytetów. Struktura instrumentów wsparcia znajduje się w załączniku 1. 32

33 2 Ocena jakościowa wybranych instrumentów wsparcia W Polsce nie ma funduszy ukierunkowanych na rozwój OŹE (produkcja energii elektrycznej, ciepła), a także brak jest systemów wsparcia na rozwój produkcji ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii. 2.1 Instrument 1: Systemy wsparcia dla czystych technologii Instrument ten ma na celu pośrednie stymulowanie rynku oraz pomoc w rozwoju produkcji ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii poprzez pomoc finansową nowym inwestycjom. Decydenci oraz władze publiczne wspierają tego typu inwestycje, w celu realizacji wyznaczonych celów ochrony klimatu oraz na podstawie krajowych i europejskich celów, np. Dyrektywa 2001/77 (nowa Dyrektywa 2009/28) w zakresie udziału energii w ogólnej produkcji oraz w pewnym zakresie Dyrektywa ES 2006/32. Wsparcie finansowe dla czystych technologii środowiska, realizowane jest w taki sposób aby zapewnić stabilne warunki dla inwestycji w OZE przez wystarczająco długi okres czasu. Nie są zmieniane warunki dostępnych dopłat w krótkim okresie czasu (rok lub dwa), daje to więc możliwość bezpiecznego stabilnego źródła dofinansowywania. Pomaga to w dotarciu do odpowiednich grup docelowych i rozpowszechnianiu informacji i pośrednio zachęca potencjalnych inwestorów. Poziom bezpieczeństwa takich inwestycji jest wysoki, ponieważ zapewnia wiele opcji pomocy technicznej. Wsparcie finansowe mogą otrzymać duże i małe inwestycje. Celem tego typu instrumentów wsparcia jest rozwój i promocja wykorzystania odnawialnych źródeł w kraju. Brak jest ukierunkowanych systemów wsparcia dla pojedynczych sektorów, np. biogazu, energii geotermalnej, energii słonecznej. Realizowane jest to na zasadzie wolnej konkurencji. Niektóre tylko systemy ustalane są na poziomie krajowym, regionalnym, lub lokalnym. 2.2 Instrument 2: Ustawa o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizayjnych Instrument ten w sposób pośredni stymuluje rozwój rynku produkcji ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii w oparciu o termomodernizację starych budynków.. Głównym celem ustawy jest zwiększenie efektywności energetycznej poprzez zastosowanie środków, takich jak zastąpienie konwencjonalnego systemu ogrzewania przy zastosowaniu odnawialnych źródeł. Inwestor (właściciel budynku lub administracja) może się starać w oparciu o ustawę, o otrzymanie premii w wyskości 20% kredytu zaciągniętego na realizację inwestycji. Premia termomodernizacyjna wypłaca jest przez Bank Gospodarstwa Krajowego i wydawana jest po zakończeniuinwestycji. 33

34 Instrument ten wspiera głównie teoretycznie wykorzystanie OŹE w sektorze modernizowanych budynków. Według danych BGK dotyczących wniosków na premię termomodernizacyjną, od do roku zostało zarejestrowanych tylko pięć wniosków o przyznanie premii na produkcję ciepła i chłodu w OŹE. Pomimo, ze system wsparcia wyznaczony w ustawie jest skuteczny i funkcjonuje prawidłowo, to premie przyznawane w ramach funduszu są zbyt małe dla wdrażania odnawialnych źródeł energii w sektorze modernizowanych budynków. Poniżej znajduje się wykaz składanych wniosków o premię termomodernizacyjną. Tabela 2: Składane wnioski o przyznanie premii termomodernizacyjnej w okresie od do roku. Ilość zarejestrowanych wniosków Wnioski rozpatrzone pozytywnie Wnioski rozpatrzone negatywnie [%] [%] [%] Wnioski rozpatrzone negatywnieponownie rozpatrzone pozytywnie Ogólna ilość składanych wniosków Wnioski dotyczące produkcji ciepła i chłodu w OŹE ,03 5 0, Instrument 3: Fundusz Spójności Instrument ten ma za zadanie stymulować rozwój produkcji ciepła i chłodu na początkowym etapie inwestycji. Zainteresowane strony: dostawcy ciepła, decydenci oraz władze publiczne, wspierają tego typu instrumenty, gdyż pomagają w realizacji głównych celów dotyczących ochrony klimatu oraz celów określanych w krajowym i europejskim ustawodawstwie, Wsparcie finansowe dla czystych technologii środowiska dostępne jest od 2009 roku (do roku 2013), dotację przyznawane są w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Biorąc pod uwagę bardzo wczesny etap działania tego typu instrumentu, trudno jest przewidzieć rzeczywisty wpływ na rynek rozwoju produkcji ciepła i chłodu w OŹE. Poziom bezpieczeństwa takiej inwestycji jest trudny do 34

35 określenia. Dodatkowo nie ma ukierunkowania na wsparcie konkretnego sektora, czy technologii. Wsparcie finansowe na inwestycję może uzyskać: przedsiębiorstwo, sektor publiczny, organizacje pozarządowe oraz związki, kościoły oraz grupy wyznaniowe. 35

36 3 Analiza interakcji pomiędzy różnymi instrumentami wsparcia OŹE w Polsce W Polsce brak jest bezpośredniego wsparcia produkcji ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii. Głównym celem wszystkich instrumentów wsparcia jest spełnienie zobowiązań do 2020 roku, które dotyczy 15 % udziału OŹE w końcowym zużyciu energii brutto. 3.1 Podstawy prawne dla OŹE Sektor odnawialnych źródeł energii w Polsce znalazł się w obliczu wielu zmian w ostatnich latach, wynikających głównie z europejskich zobowiązań. Wśród najważniejszych dokumentów prawnych, mających największy wpływ na rozwój OŹE są: Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku, w której wyznaczone zostały cele dla OŹE zgonie z tabelą 3. Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej, Zatwierdzona przez Polski Parlament w 2001 roku, określa cel 7,5% udział OŹE w całkowitej produkcji energii pierwotnej w 2010 roku oraz 14% udział w 2020 roku. Ustawa Prawo energetyczne przyjęta w 1997 roku (ostatnia aktualizacja z 05/2009), zawiera wszystkie regulacje dotyczące sektora energetycznego, w tym obowiązek zakupu energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii. 36

37 Tabela 3: Zapotrzebowanie na energię finalną brutto z OZE w podziale na rodzaj energii [ktoe] Energia elektryczna 370,6 715,0 1516,1 2686,6 3256,3 3396, Biomasa stała 159,2 298,5 503,2 892,3 953,0 994,9 Biogaz 13,8 31,4 140,7 344,5 555,6 592,6 Wiatr 22,0 174,0 631,9 1178,4 1470,0 1530,0 Woda 175,6 211,0 240,3 271,4 276,7 276,7 Fotowoltaika 0,0 0,0 0,0 0,1 1,1 2,1 Ciepło 4312,7 4481,7 5046,3 6255,9 7048,7 7618,4 Biomasa stała 4249,8 4315,1 4595,7 5405,9 5870,8 6333,2 Biogaz 27,1 72,2 256,5 503,1 750,0 800,0 Geotermia 32,2 80,1 147,5 221,5 298,5 348,1 Słoneczna 3,6 14,2 46,7 125,4 129,4 137,1 Biopaliwa transportowe 96,9 549,0 884,1 1444,1 1632,6 1881,9 Bioetanol cukro-skrobiowy 61,1 150,7 247,6 425,2 443,0 490,1 Biodiesel z rzepaku 35,8 398,3 636,5 696,8 645,9 643,5 Bioetanol II generacji 0,0 0,0 0,0 210,0 240,0 250,0 Biodiesel II generacji 0,0 0,0 0,0 112,1 213,0 250,0 Biowodór 0,0 0,0 0,0 0,0 90,8 248,3 OGÓŁEM Energia finalna brutto z OZE Energia finalna brutto % udziału energii odnawialnej 7,7 9,4 11,6 15,0 15,8 16,0 3.2 Mechanizmy wsparcia wytwarzania ciepła w odnawialnych źródłach energii Sektor eneregtyki słonecznej Na sprzedaż kolektorów słonecznych wpływ mają, zmieniające się w Polsce z roku na rok, możliwości dofinansowania inwestycji ze środków publicznych. 37

38 Najatrakcyjniejszym źródłem dofinansowania zakupu instalacji słonecznych była w Polsce, jak dotąd Fundacja EkoFundusz, która w połowie 2008 roku przeprowadziła ostatni nabór wniosków i zgodnie z wieloletnim programem działania zakończy swoją działalność w 2010 r. Fundacja wspierała rozwój rynku kolektorów słonecznych głównie poprzez przyjazny inwestorom program tzw. szybkiej ścieżki, gdzie możliwe było otrzymanie dofinansowania (do 40% kosztów kwalifikowanych) na budowę instalacji słonecznych o wielkości powyżej 50 m 2.. W latach Fundacja sfinansowała budowę prawie 50 instalacji słonecznych, których wartość wynosiła 44 mln złotych, natomiast średnioroczna wartość dotacji w latach wyniosła 2,4 mln zł. Całkowita powierzchnia czynna kolektorów słonecznych zainstalowanych w tym okresie dzięki wsparciu Fundacji wynosi 18,5 tys. m 2. W przypadku Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) warto zwrócić uwagę na dotacje udzielane jednostkom samorządu terytorialnego i stowarzyszeniom. W ostatnim czasie NFOŚiGW udzielił cztery duże dotacje do zakupu instalacji słonecznych. Łączna kwota dotacji wyniosła ponad 25,5 mln zł, łączny koszt instalacji słonecznych o powierzchni m 2 wyniósł natomiast ponad 221 mln zł. Zakończenie inwestycji planowane jest na 2012 r. Otrzymanie dotacji na budowę instalacji wielkowymiarowych jest możliwe także z Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska (WFOŚiGW) w ramach ogłaszanych okresowo konkursów. Typowym przykładem może być WFOŚiGW w Gdańsku. Całkowita kwota dotacji w ostatnio ogłoszonym i rozstrzygniętym pod koniec 2008 r. konkursie Słoneczne Pomorze wynosiła ponad milion złotych. Maksymalna kwota dotacji dla jednego projektu wynosiła natomiast tys. zł (do 50% kosztów kwalifikowanych). Kwoty otrzymane ogółem (pożyczki i dotacje) we wszystkich WFOŚIGW w 2008 r. na działania związane z ochroną powietrza, w tym dotyczące budowy instalacji słonecznych stanowiły wartość równą 456 mln zł. W dalszym ciągu najtrudniej jest o wsparcie na zakup instalacji słonecznych dla właścicieli domów jednorodzinnych. Szczególnym i wyjątkowym zarazem programem dla tego typu beneficjentów jest tzw. Program Ograniczenia Niskiej Emisji (PONE). PONE realizowane jest obecnie w ponad 30 gminach Śląska i jest dodatkowo dofinansowane z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach (maksymalne finansowanie z WFOŚiGW wynosi 80%). Inwestycja (np. zakup i montaż instalacji słonecznej) finansowana jest w formie dotacji wypłacanej inwestorowi przez urząd gminy. Środki zewnętrzne na realizację zadania pozyskuje urząd gminy w postaci pożyczki udzielonej przez WFOŚiGW. Po okresie 5 lat od zakończenia realizacji zadania WFOŚiGW umorzyć może do 50% tej kwoty. Ze wsparcia finansowego WFOŚiGW w Katowicach skorzystało ponad 1150 indywidualnych projektów na terenie Śląska. Wsparcie budowy instalacji słonecznych możliwe jest też w ramach poszczególnych powiatowych i gminnych funduszy ochrony środowiska. Wydzielenie, w ramach budżetu gminy funduszu celowego, umożliwia ustawa Prawo 38