BIURO INŻYNIERSKIE - ANTOSIK WARSZAWA ul. Ciszewska 3 m 4 tel./fax , biuroantosik@tlen.pl

Transkrypt

1 BIURO INŻYNIERSKIE - ANTOSIK WARSZAWA ul. Ciszewska 3 m 4 tel./fax , biuroantosik@tlen.pl ZAMAWIAJĄCY MINISTERSTWO KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO Warszawa Krakowskie Przedmieście 15/17 EKSPERTYZA TECHNICZNA ŚCIAN PIWNICZNYCH I OKŁADZINY KAMIENNEJ COKOŁÓW WARSZAWA KRAKOWSKIE PRZEDMIEŚCIE 15/17 Opracował zespół pod kierunkiem dr inż. Milada Suwalska Antosik rzecz bud poz rej. 49/99 zam. Warszawa ul. Ciszewska ¾ Skład zespołu dr inż. Jan Antosik rzecz bud poz rej. 134/97 zam. Warszawa ul. Ciszewska ¾ dr inż. Jacek Sobczak upr bud nr St 180/86 zam. Warszawa ul. Andyjska 18 mgr inż. Ludomir Antosik zam. Warszawa ul. Krępowieckiego 7a/123 Warszawa listopad 2009 rok Część opisowa

2 I. Informacje ogólne W ekspertyzie zawarto ocenę stanu technicznego ścian piwnicznych budynku - pałacu oraz okładziny kamiennej, z której wykonano cokół tegoż pałacu. Opisano w niej również te elementy, jako będące jej przedmiotem i wybrano najbardziej efektywne metody przywrócenia wartości użytkowych tym elementom i ich trwałego zabezpieczenia. Podstawą opracowania ekspertyzy były: 1. Inwentaryzacja części podziemnej pałacu dostarczona przez MKiDN. 2. Oględziny okładzin pałacu, i jego części podziemnych. 3. Wyniki wierceń geotechnicznych w podłożu, w bezpośrednim sąsiedztwie murów zewnętrznych. 4. Odkrywka murów piwnicznych, pozwalająca ocenić stan ich powierzchni na styku z podłożem. 5. Pomiary wilgotności murów po jego zewnętrznej i wewnętrznej stronie, w poziomie piwnic i w głębi murów. 6. Sprawdzenie rodzaju lepiszcza piaskowca, z którego wykonano cokół. 7. Nawierty w kamieniu cokołu, dla oszacowania jego grubości i zalewki spajającej płyty ze ścianami. 8. Inwentaryzacja płyt kamiennych cokołu. Ekspertyza powstała w wyniku zalecenia Stołecznego Zabytków, które to zalecenie załączono do projektu. Konserwatora II. Wybrane informacje o budynku Budynek o siedemnastowiecznym rodowodzie, w ciągu swojego istnienia był wielokrotnie przebudowywany. Wzniesiony początkowo jako dwór, po kolejnej przebudowie zyskał rangę pałacu. W czasie ostatniej wojny nie ominęły go duże zniszczenia, oszacowane na 60%. Po odbudowie w latach pięćdziesiątych, przywrócono mu osiemnastowieczne fasady. Nowe ściany wzniesiono stawiając je na starych fundamentach i ścianach piwnicznych. Odbudowa niestety nie objęła znacznej części piwnic, usytuowanych w części centralnej pałacu i jego północnym skrzydle. Do dnia dzisiejszego piwnice wypełnione gruzem pozostają niedostępne. Na podstawie innych obiektów usytuowanych przy tej samej trasie, należy sądzić, że piwnice wypełnione są gruzem prawie do pułapu stropu, z wolną przestrzenią kilunasto lub kilkudziesięciocentymetrową. Budynek posadowiony jest na głębokości ~4m poniżej terenu, na fundamentach ławowych, wykonanych z cegieł ceramicznych pełnych na zaprawie wapiennej. Przylegający do ścian zewnętrznych korytarz z jednej strony i pomieszczenia z drugiej strony są na poziomach od 2,3 do 2,5 m poniżej otaczającego terenu. Ściany piwniczne również wykonano z cegieł ceramicznych pełnych, na zaprawie wapiennej. Nad piwnicami sklepienia z cegieł o kształtach łukowych pełnych, odcinkowych, krzyżowe oraz powstałe w wyniku konieczności ich wzmocnienia jako odcinkowe na belkach stalowych i stropy w postaci płyt. Grube, ponad metrowe mury piwniczne przejmują siły rozporowe wywołane

3 sklepieniami bez oznak złej pracy. Wykończenie najniższych przyziemnych partii muru to jest lica zewnętrznego pałacu stanowi piaskowiec, zespolony ze ścianą zalewką wapienno cementową. Pochodzi on z kamieniołomów Gór Świętokrzyskich. Jest drobnoziarnistym, barwy szarobiałej, o skąpym spoiwie krzemionkowym, o twardości wg skali Mohsa ~5. Z dużą pewnością można powiedzieć, że jest to piaskowiec z kamieniołomów, kunowskim lub szydłowieckim. Obydwa kamieniołomy zasilały Warszawę w kamień zarówno w XIX jak i XX wieku. Pełni on funkcję typowo okładzinową, zabezpieczając mur przed wodami rozbryzgowymi, zalegającym śniegiem topionym przez sól i higroskopijnym pochłanianiem wilgoci. Grubość płyt z piaskowca od 3 do 5 cm. Miejscowo stwierdzono nawet płyty 10 centymetrowe. Fakturę nazywaną piaskowaną uzyskał w wyniku obróbki ściernej, przez szlifowanie szlifierkami, przy zastosowaniu materiałów szlifierskich pochodzenia naturalnego. Płyty okładzinowe z piaskowca sięgają wszędzie poniżej powierzchni opaski, z tym, że głębokość ta jest różna. Piaskowiec został pokryty w ostatnim okresie warstwą farby prawdopodobnie dyspersyjnej, mającej na celu ochronę jego reliefu. Ze wszystkich stron do ścian pałacu na poziomie cokołu przystaje będąca jednocześnie chodnikiem opaska z płyt kamiennych granitowych, kostki betonowej, piaskowca drogowego, dywaniku asfaltowego, a w bezpośrednim sąsiedztwie ściany (2 do 4 rzędów) regularnej małowymiarowej kostki granitowej, na podsypce piaskowej. W ścianach zewnętrznych nie stwierdzono istnienia przepon izolacyjnych, ani poziomych, ani pionowych. Wykonana w ostatniej dekadzie ubiegłego wieku termoiniekcja nie dała też zadowalających wyników. W piwnicy biegną ciągi transmisyjne centralnego ogrzewania, zasilanego zdalaczynnie, które w okresie grzewczym mają ogromny wpływ na wilgotność. III. Przeprowadzone badania Ograniczono się tylko do badań polowych, a więc przeprowadzonych na miejscu, które polegały na: 1. Wykonaniu wierceń w bezpośrednim sąsiedztwie ścian zewnętrznych budynku, dla oszacowania stopnia zawilgocenia gruntu, poziomu stabilnego wody gruntowej i wybrania na tej podstawie rodzaju izolacji tych ścian. 2. Odsłonięciu fragmentów ścian zewnętrznych, piwnicznych, pałacu, celem oceny powierzchni i przystosowania do położenia na nich wtórnych przepon izolacyjnych. 3. Pomiarów wilgotności na powierzchni ścian po stronie wewnętrznej, zewnętrznej oraz w ich głębi (~45cm). 4. Badaniu lepiszcza spajającego ziarna piaskowca, metodą chemiczną, przez działanie na nie kwasem solnym. 5. Pomiarów piaskowca to jest grubości wykładzin, ich wysokości ponad terenem z nawierzchnią sztuczną i głębokości zalegania pod tą nawierzchnią. 6. Próbie szlifowania powierzchni piaskowca tarczami ściernymi o różnym uziarnieniu.

4 Wyniki badań przedstawiają się następująco: 1. W otworze wykonanym w bezpośrednim sąsiedztwie ściany o głębokości ~6 m, woda gruntowa ustabilizowała się na poziomie 5,58 m, a więc poniżej posadowienia fundamentów. Próby wykonania otworów w innych punktach nie powiodły się z powodu zalegania w podłożu warstwy o co najmniej 1,5 metrowej miąższości z gruzu budowlanego. Otrzymane rezultaty pozwalają na określenie rodzaju potrzebnej wtórnej izolacji pionowej jako przeciwwilgociowej. Aktualną opinię o warunkach gruntowo wodnych występujących w podłożu załączono. 2. W odsłoniętej na głębokość ponad 1 m ścianie pałacu stwierdzono, że do głębokości 0,70 m poniżej poziomu ścianę osłonięto piaskowcem. W innych miejscach, w których ograniczono się do wyjęcia kostki i odsłonięcia ściany, płyty okładzinowe sięgają głębiej o kilka centymetrów niż poziom opaski. Przyleganie piaskowca do ściany dobre, bowiem rozszerzalności liniowe zaprawy spajającej kamień ze ścianą i kamienia są identyczne. Nasycenie kamienia wodą na głębokości ~30cm, i 3 cm pod powierzchnią jest prawie całkowite. Urobek powstały w wyniku odwiertu to miałka, masa, całkowicie wypełnioną wodą. Piaskowiec stosując powszechne kryteria na tych głębokościach jest bardzo mokry. Powód to stałe przyleganie masy wilgotnego gruntu do ściany. Styczność ścian z gruntem o naturalnej wilgotności jest wystarczającym powodem rozpoczęcia i trwania procesu kapilarnego podciągania wody przez wyższe partie muru. Podobne zawilgocenie piaskowca namierzono wewnątrz dziedzińca, po jego północnej stronie. Sytuacja, w jakiej znajduje się pałac jest wynikiem podwyższenia otaczającego terenu, szczególnie od strony Placu Piłsudskiego. Ulica biegnąca przy zachodnim ogrodzeniu jest o przeszło metr wyżej położona, niż opaska przy ścianie pałacu. Poziom opaski podniesiono o co najmniej 0,7 m w stosunku do poziomu poprzedniego, stąd zagłębienie płyt okładzinowych poniżej poziomu opaski. 3. Dokonano pomiarów w ilości pozwalającej na przeprowadzenie statystycznej analizy. Użyto do tego celu przyrządu elektronicznego LB796, wskazującego wyniki na podstawie metody pojemnościowej, na głębokości do 5 cm. Założono, że wyniki mają rozkład normalny. Oszacowano przedział ufności na poziomie 1 α = 0,95 i wyznaczono błąd pomiaru. Obliczono średnią n wyników x sr jako średnią arytmetyczną x i i dalej odchylenie standardowe S, wykorzystując następujące wzory: x sr = 1 x n i S= 1 n 1 x sr x i 2 Liczba pomiarów jest mała, wielkość mierzona ma rozkład normalny o nieznanej wariancji, więc przedział ufności średniej przyjęto w postaci

5 S x sr t n 1 X x S sr t n 1 gdzie t α odczytano z tablic wartości krytycznych statystycznego rozkładu t- Studenta dla n-1= 5 stopni swobody, tak aby P( t > t α ) =0,05 t α = 2,57 Wilgotność ściany granicznej z ulicą Ossolińskich, mierzono na wysokościach od 0,2 m do 1,2 m, na ścianie zewnętrznej w piwnicy, przykładając do niej przyrząd LB796, po usunięciu zanieczyszczeń, które mogłyby blokować pomiary. Nr pomiaru w piwnicy Wilgotność w % 1 8,4 2 8,8 3 8,4 4 8,5 5 8,7 6 9,4 52,2 x sr = 8,7 s 2 = 0,72 X = <8.27, 9.13> błąd pomiaru przy założonym poziomie istotności wynosi ,27 = 0,86 Drugich pomiarów tej samej ściany dokonano w bliskiej odległości (10m) rejonu poprzednich i otrzymano Nr pomiaru w piwnicy Wilgotność w % 1 9,0 2 9,2 3 9,5 4 10,2 5 8,9 6 9,2 56,6 x sr = 9,3 s 2 = 1,12 X = <8.8, 9.8> Błąd pomiaru przy założonym poziomie istotności wynosi 1. W ścianie wewnętrznej identyczne pomiary dały rezultaty od 3% do 3,8%, co

6 nie jest zaskoczeniem, bowiem kontakt z gruntem ma tylko spód ściany, a wilgotność gruntu pod budynkiem jest najniższa. Sprawdzono również urobek z wiercenia w murze na głębokości ~0,45 cm. Jest on zwarty i klei się. Mokry miał ceglany wskazuje na całkowite wypełnienie porów wodą. Mur w środkowej części przekroju ma wilgotność większą niż 12%, a więc jest mokry. Taką wilgotność osiąga mur stojący w wodzie podczas powodzi.. Przy określaniu zawilgocenia zastosowano powszechnie stosowane kryteria. % zawilgocenia w przedziale 2,5 Stan przegrody Ściana sucha <2,5, 5> Mało zawilgocona <5, 8> Zawilgocona <8, 12> Silnie zawilgocona 12 Mokra Przy zastosowanej skali zawilgocenie ściany do 5% uważa się za normalne i nie wymaga podejmowania żadnych działań. 4. Zastosowany do okładzin cokołu piaskowiec należy do drobnoziarnistych, o ziarnach wielkości od 0,1 do 0,5 mm. Okruchy piaskowca spajane są lepiszczem, którym mogą być substancje mineralne wytrącone chemicznie. Działając na próbkę z piaskowca rozcieńczonym kwasem chlorowodorowym, nie stwierdzono zachodzenia żadnej reakcji. Można więc z lepiszczy wykluczyć węglan wapnia, którego brak jest również przeszkodą- działanie pozytywne- w tworzeniu się na powierzchni piaskowca patyny. Rodzaj lepiszcza ma znaczenie przy doborze materiału konserwującego. Na zwięzłych powierzchniach z piaskowca o lepiszczu innym niż z wapienia nie tworzy się patyna, a ciemnieje ona na skutek pokrywania się kurzem, sadzą, innymi cząstkami smolistymi i stałymi. Niewielki efekt i to tylko czasowy, dało pokrycie piaskowca farba dyspersyjną.. 5. Wyniki pomiarów geometrycznych okładziny z piaskowca naniesiono na rzucie poziomym pałacu i pionowym cokołu. Pokazują one wszystkie zgrubienia, pilastry, pionowy podział przenoszony z okładziny tynkowej, wysokości cokołu i opaskę przylegającą do ścian, o szerokości pasa ~1,5 m. Rysunki są częścią projektu. 6. Przeprowadzona w małej skali próba zdjęcia z reliefu warstwy z dyspersyjnej farby i zabrudzonej powierzchni, za pomocą elektronarzędzia-szlifierki o różnym uziarnieniu tarcz szlifierskich od nr 40 do 120 powiodła się. Usunięto bez wielkiego wysiłku nie tylko warstwę brudną z farbą grubości do 1 mm, ale i warstewkę złuszczonego kamienia, utworzonego na skutek położenia na nim

7 nieprzepuszczalnej powłoki z farby, uszczelnionej dodatkowo kurzem, cząstkami stałymi i smolistymi. Ta warstewka o dużym oporze dyfuzyjnym, uniemożliwiała wilgoci wydostanie się na zewnątrz, powodując odspajanie się do niej przylegającej, niszcząc relief płyt z piaskowca. IV. Ocena murów piwnicznych i okładziny cokołu 1. Ściany piwniczne Budynek wzniesiono pod koniec XVII wieku. Poziom, ponad który go wyniesiono, był znacznie niższy niż ma to miejsce dzisiaj. Fundamenty jego jak należy przypuszczać posadowiono jednak wyżej niż sięgał poziom wody gruntowej. Cały czas znajdowały się jednak w środowisku wilgotnym. Wobec znacznie niższego poziomu terenu, niż ukształtowanego dzisiaj, styk bezpośredni z wilgotnym środowiskiem miał mniejszą powierzchnię niż dzisiaj. Ale środowisko to nie było tak agresywne. Stało się nim dopiero w ostatnim pięćdziesięcioleciu. Destrukcyjnie na konstrukcję pałacu działała tylko sama wilgoć, w przeciwieństwie do dzisiejszego, agresywnego środowiska, w którym gromadzą się bezwodniki kwasów siarkowego, dwutlenek siarki i węglowego, dwutlenek węgla. Ściany piwniczne nie posiadały i nie posiadają izolacji ani pionowej, ani poziomej. Ściany w poziomie piwnic były więc zawsze zawilgocone i są nimi i dzisiaj, co udokumentowano. Negatywny wpływ na utrzymywanie się wilgoci ma brak skutecznej wentylacji. Obniżona jednak wytrzymałość ściany nie ma wielkiego wpływu na stabilność konstrukcji budynku. Mimo to biorąc pod uwagę wiek pałacu, stopień zawilgocenia ścian i stosując do oceny czterostopniowa skalę, wprowadzoną przez Instytut Gospodarki Komunalnej, bazującą na stopniach zniszczenia, określanych procentowo: stan zadowalający stopień zniszczenia <20%, stan nie zadowalający stopień zniszczenia 21 35%, stan zły stopień zniszczenia 36 50%, stan awaryjny(bardzo zły) stopień zniszczenia >50%, stan ścian podziemi oceniono jako zły. 2. Cokół kamienny Położona na powierzchni płyt cokołu warstwa farby dyspersyjnej, odgrywa taka samą rolę negatywną, jak patyna w stadium, kiedy staje się szczelną, nieprzepuszczającą wilgoci. Jej opór dyfuzyjny został zwiększony osadzoną na niej warstewką kurzu i części smolistych, które pozatykały pory. Wilgoć została zatrzymana pod tą warstewką i na skutek ciągłych zmian temperatury spowodowała degradację kamienia, na szczęście tylko w cienkiej warstwie zewnętrznej. Powstałe przy zmianach temperatury siły ścinające, powodują łuszczenie i odspajanie się tej złuszczonej warstewki od monolitu kamienia. Uwidoczniło się to w wielu miejscach, w których nastąpiły jednocześnie niewielkie wykwity z soli. Okładziny kamienne pozbawione zostały

8 możliwości oddychania, przez zastopowanie ruchu wilgoci. Stan cokołu kamiennego jest mało zadowalający. Przy nadawaniu tej oceny porównano jej stan z okładzinami kamiennymi sąsiadujących budynków V. Proponowane naprawy 1. Obniżenie wilgotności Rozkład wilgoci w ścianach przebiega różnie. Kapilarne pociąganie wody uzależnione jest od przekrojów kapilar w materiale jakim jest cegła. Biorąc pod uwagę przeciętne wielkości ich przekrojów, podciąganie kapilarne w murach z cegieł ceramicznych nie powinno być większe jak 1,5 m. Cyfra ta podawana jest nie tylko w najnowszej publikacji F. Frossela [2], ale i przez Żenczykowskiego, w jego klasycznym dziele [3] (maksymalnie dochodzi przy sprzyjających podciąganiu warunków do 2,5 m). Opierając się na tym rozumowaniu i zakładając, że ściany piwniczne otrzymają skutecznie działającą zewnętrzną wtórną izolację pionową, wilgoć nie powinna sięgnąć parteru. Styk muru z wilgotnym gruntem będzie bowiem poniżej głębokości 3 m. Dla założenia izolacji pionowej na jednolitym podłożu usunięcia będzie wymagała część piaskowca kryjąca się poniżej opaski zewnętrznej. Przy takim działaniu, nie obniży się jednak znacznie wilgotność w ścianach w poziomie piwnic. Wymagane jest zatem założenie izolacji wtórnych i poziomych i pionowych oraz ich zespolenie. Izolacje wtórne, przy stwierdzonym braku ciśnienia hydrostatycznego, wystarczy, że będą tylko przeciwwilgociowymi. Niewielki wybór pozostawia rodzaj izolacji poziomej. Wykluczając metody inwazyjne jak wymiana muru dla założenia poziomej przepony, podcinanie muru i wypełnienie szczelin zaprawą wodoszczelną, wbijania w poziome szczeliny udarowo (ponad 1100 uderzeń na minutę) nisko falistych grubych blach, pozostają tylko metody iniekcyjne, które rozwinęły się w ostatnim okresie. Przeszkodą jest grubość ściany, która w poziomie piwnic przekracza metr. Przy takiej grubości najlepsze rezultaty daje iniekcja dwustronna. W takim przypadku skuteczną może okazać się iniekcja ogólnie zwana mineralną (Schomburg, Penetron, krystaliczna) lub ciśnieniowa, która spowoduje wtłoczenie iniektora w kapilary pod ciśnieniem. Iniektor będzie rozchodził się kapilarami i po stężeniu stworzy przeponę poziomą. Wobec konieczności wywołania ciśnienia ~1,5 MPa w murze ponad trzystuletnim, ze względów ograniczonej jego wytrzymałości, wykluczono jednak iniekcję ciśnieniową, preferując iniekcję mineralną, która nie wymaga osuszenia muru. Iniektor wciągany jest też przez kapilary mokre, byle nie chronione hydrofobowo. Przy grubości muru przekraczającej metr, wykonanie licznych otworów (co ~10-12 cm) nie spowoduje dodatkowego, znaczącego osłabienia ściany. Konstrukcja budynku pozostanie stabilna. Założenie izolacji wtórnych na odcinkach, gdzie piwnice nie są dostępne, jest ryzykowne. Ściana znajdzie się cały czas w środowisku wilgotnym, która to wilgoć nie będzie miała możliwości żadnego ruchu, pomiędzy przegrodami o dużym oporze dyfuzyjnym. Na tych odcinkach należy założyć przeponę z folii

9 kubełkowych, która będzie chronić mur przed wilgocią i umożliwi osuszanie muru[8]. Folię kubełkową (a do tego jest głównie przeznaczona)należy również zastosować jako ochronę izolacji pionowych wtórnych. Odsłonięty wykop wypełnić gruntem przepuszczalnym, który pozwoli na szybkie przenikanie wody opadowej w głąb terenu, nie wytwarzając najmniejszego ciśnienia hydrostatycznego. Przy projektowaniu izolacji pionowych, należy kierować się zasadą, ze ściany nie wolno zamknąć powłokami o dużym oporze dyfuzyjnym. Musi być zapewniony przepływ wilgoci oddychanie. Biorąc za podstawę negatywne wyniki termoiniekcji wykonanej w ścianach w ubiegłym dziesięcioleciu, której efekty uzależnione są od stopnia wysuszenia ściany, nie zalecono jej powtórzenia. Osuszenie ściany przy tej grubości muru jest bardzo trudne do zrealizowania. Najskuteczniejszą jest metoda mikrofal. Wymaga ona w pierwszej kolejności usunięcia tynku od strony piwnic i założenia wszystkich izolacji. W dalszej kolejności należy postawić przy powierzchni ściany anteny tubowe, połączone z generatorem wytwarzającym mikrofale i podgrzać ścianę. Mikrofale mają tą zaletę, że ich zasięg wynosi ~2,5 m w murze. Woda zmagazynowana w ścianie zgromadzi się na jej powierzchni, z której odparowuje. Konieczne jest założenie wentylacji mechanicznej, wspomagającej proces odparowywania wody. Preferowana metoda zapewnia dużą szybkość osuszania. (około miesiąca). Mikrofale wymagają wyłączenia z użytkowania pomieszczeń przystających do ściany osuszanej, są bowiem szkodliwe dla organizmów żywych. Bezpieczną dla organizmów żywych są metody osuszania kondensacyjnego lub absorpcyjnego, wykorzystujące zjawisko obniżenia wilgoci powietrza otaczającego. Wymagają one wprowadzenia do piwnic osuszaczy kondensacyjnych lub absorpcyjnych zasilanych energią elektryczną. 2. Obniżenie zasolenia Uzyska się je przez pokrycie ścian piwnicznych, od strony wewnętrznej warstwą tynku renowacyjnego, charakteryzującego się dużą ilością porów (~40%). Umożliwi on ruch wilgoci ( oddychanie ) w ścianie z jednej strony. Z drugiej na ścianie izolacja pionowa wtórna o dużym oporze dyfuzyjnym, będzie skutecznie chronić przed wnikaniem wilgoci. Pozostanie jeszcze problem wentylacji. Wilgoć musi być wydalana na zewnątrz budynku. Należy usprawnić wentylację grawitacyjną i wprowadzić wspomagająca, mechaniczną. 3. Renowacja okładzin kamiennych cokołu Okładzina kamienna musi mieć swobodę oddychania. Aby jej to zapewnić, należy ją pokryć materiałem, który zmniejszy jej higroskopijność i nasiąkliwość od strony zewnętrznej, przy zachowaniu własności dyfuzyjnych, pozwalających na ruch pary wodnej i nie spowoduje zmiany barwy. Takich zestawów materiałowych jest kilka, jak np opisany w [4] polisiloksan, (SARSIL kamień z Sarzyny, lub podobny Schomburga) ulegający pod

10 wpływem wilgoci z powietrza kondensacji, tworzący silnie związaną z podłożem powłokę hydrofobową..wadą wszystkich jest ich mała żywotność wynosząca 5 7 lat. Po tym okresie jest wymagane powtórzenie zabiegu. Pod dolną warstwą płyt, w poziomie opaski winna być założona izolacja, chroniąca przed podciąganiem wody wg [5]. Dla jej założenia należy wyciąć w kamiennej okładzinie piłą diamentową bruzdę i wtłoczyć emulsję i sztywną, wcześniej przygotowaną, wyprofilowaną wkładkę np z blachy z cynku i wkleić w cienką bruzdę. Rozwiązanie to pokazano na poniższym rysunku. VI Inne uwagi 1. Niektóre rury spustowe, którymi jest odprowadzana woda opadowa nie są drożne. Są to dodatkowe źródła lokalnych zawilgoceń. Przy odkryciu ściany piwnicznej należy udrożnić rury spustowe, a o ile nie dadzą się udrożnić, to je wymienić. 2. Piwnice od strony ulicy Ossolińskich wykorzystywane są jako pomieszczenia archiwalne do przechowywania materiałów papierowych. Panujące w piwnicy warunki znacznie odbiegają od wymaganych. Optymalne parametry dla takich pomieszczeń to wilgotność 60% i temperatura 18 0 C. Przy włączonym centralnym ogrzewaniu zarejestrowano temperaturę 23 0 C. Dużą wilgotność ścian w tych pomieszczeniach opisano wyżej. Po wykonaniu niezbędnych zabiegów wg projektu, należy wybrać sposób osuszania i zainstalować wentylację mechaniczną. Na stałe postawić osuszacze kondensacyjne.

11 3. Stwierdzono, że belki stalowe sklepienia odcinkowego w piwnicy od ul. Ossolińskich dotknęła zaawansowana korozja łuszcząca. Wymagają one natychmiastowej ingerencji (wzmocnienia i skutecznego zabezpieczenia). VII Literatura wykorzystana do ekspertyzy [1] Praca zbiorowa Budownictwo Ogólne - tom 2. Fizyka budowli Warszawa Arkady 2005 rok [2] Frank Frossel Osuszanie murów i renowacja piwnic Warszawa POLcen 2007 rok [3] Wacław Żenczykowski Budownictwo Ogólne Problemy fizyki budowli Izolacje Tom 3/1 Warszawa Arkady 1982 rok [4] Ewa Osiecka Wybrane zagadnienia z technologii mineralnych kompozytów budowlanych Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 2000 rok [5] Ewa Osiecka Materiały budowlane Kamień Ceramika Szkło Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 2003 rok [6] Lech Czarnecki i inni Chemia w Budownictwie Warszawa Arkady 1995 rok [7] Praca zbiorowa Ochrona budynków przed korozją biologiczną Warszawa Arkady 2001 rok [8] ITB Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych. Część C Izolacje przeciwwilgociowe i wodochronne części podziemnych budynków Warszawa 2005 rok