Średniowiecze - synteza epoki

Transkrypt

1 Liceum Ogólnokształcące im. Jana Pawła II w Złotoryi 21 października 2011

2 Czas trwania epoki Ważne daty Czas trwania epoki Początek epoki Koniec epoki Epoki literackie nie oddzielają się ostro od siebie, ale nakładają. Schyłek średniowiecza zachodził równocześnie z początkiem renesansu (np. w XVI w. nadal były popularne utwory średniowieczne, drukowano je w dużych nakładach). Wszystkie ramy czasowe mają więc charakter umowny. Z początkiem i końcem średniowiecza wiąże się kilka ważnych dat.

3 Początek epoki Ważne daty Czas trwania epoki Początek epoki Koniec epoki Czas trwania: IV/V-XV wiek n.e. Początek: 303 r n.e. - wstąpienie na tron cesarza Konstantyna Wielkiego 313 r. n.e. - edykt mediolański, przyznający wolność wyznawania religii chrześcijańskiej 476 r n.e. - zdobycie Rzymu przez plemiona germańskie pod wodzą Odoakra i upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego, data najczęściej podawana jako początek średniowiecza

4 Koniec epoki Ważne daty Czas trwania epoki Początek epoki Koniec epoki Koniec: 1450 r. - wynalezienie druku przez Johanesa Gutenberga z Moguncji 1453 r. - zdobycie przez Turków Konstantynopola i upadek Cesarstwa Wschodniorzymskiego 1492 r. - odkrycie przez Krzysztofa Kolumba Ameryki, początek wielkich odkryć geograficznych i kolonizacji innych kontynentów przez Europejczyków We Włoszech schyłek średniowiecza rozpoczął się już w XIV wieku.

5 Nazwa "średniowiecze"pochodzi od łacińskich słów media aetas, medium aevum (stąd mediewistyka nauka o średniowieczu), oznaczającym wieki, czasy pośrednie między starożytnością a renesansem. Określenie to pojawiło się w wiekach XVI-XVII w dziełach historyków. W XVIII w. zaczęto określać nim również epokę literacką. Początkowo nazwa ta była nacechowana negatywnie. Twórcy odrodzenia traktowali wieki średnie jako czasy barbarzyństwa i upadku kultury. Dopiero od XVIII w. nazwa straciła negatywny wydźwięk.

6 Filozofia epoki - augustynizm Twórca był św. Augustyn ( ), syn św. Moniki. Pochodził z Afryki Północnej. Ukończył studia w Kartaginie. Przez pewien czas był zwolennikiem manicheizmu, następnie sceptycyzmu i neoplatonizmu. Prowadził też własną szkołę retoryki. W 387 r. przyjął chrzest, następnie święcenia kapłańskie, a w 396 r. został biskupem Hippony. Najważniejsze dzieło Augustyna to Wyznania (napisane ok. 400 r n.e.).

7 Filozofia epoki - augustynizm Podstawowe założenia: Człowiek umieszczony jest w hierarchii bytów, jednak jego sytuacja nie jest tragiczna, ponieważ zajmuje on właściwe sobie miejsce. Człowiek musi realizować swoje powołanie walcząc z pokusami. przykładał dużą wagę do zagadnień etycznych. Najwyżej cenioną cnotą była roztropność. Społeczeństwo zbudowane jest z hierarchicznie ułożonych stanów. Człowiek, kierujący się cnotą, powinien przestrzegać prawa i spełniać obowiązki właściwe dla warstwy, do której należy. Naruszanie hierarchii społecznej jest ciężkim grzechem.

8 Filozofia epoki - tomizm Twórcą był św. Tomasz z Akwinu ( ), urodzony we Włoszech, członek zakonu dominikanów. Od 1252 r. wykładał w Paryżu. Najważniejszymi jego dziełami były: Summa filozoficzna i Summa teologiczna. Wprowadził rozróżnienie na wiarę, którą zajmuje się teologia, i wiedzę, której dotyczy filozofia. Uważał, że niektóre prawdy wiary przekraczają rozum, nie są jednak z nim sprzeczne. Istnienia Boga można więc dowieść rozumowo. Św. Tomasz podawał 5 dowodów na istnienie Boga. Był racjonalistą i uważał, że wiedza pochodzi z doświadczenia. Zajmował się również ekonomią. Twierdził, że własność prywatna i nierównomierny podział dóbr są zgodne z naturą. Uznawał konieczność wymiany handlowej. Opracował pojęcie sprawiedliwej ceny.

9 Filozofia epoki - tomizm Podstawowe założenia: W hierarchii bytów człowiek znajduje się między zwierzętami a aniołami. Człowiek jest istotą, która zastanawia się nad swoim losem. Zdolność do refleksji i umiejscowienie między bytami wyższymi i niższymi powoduje, że człowiek ma poczucie rozdarcia między cielesnością (typową dla zwierząt) a duchowością (charakterystyczną dla aniołów). Człowiek jest też rozdarty między dobrem a złem. Dzieje świata to historia walki dobra ze złem.

10 Dowody św. Tomasza na istnienie Boga Dowód pierwszy pierwszy dowód (ex motu) z istnienia ruchu wnosi, że istnieje pierwsza przyczyna ruchu; wyjaśnienie: Jest rzeczą pewną stwierdzamy to za pomocą zmysłów że w świecie istnieje ruch, wszystko zaś, co się porusza, jest przez coś poruszane. Jednakże w szeregu "poruszycieli ńie można postępować w nieskończoność. Gdyby nie było motoru pierwszego, nie byłoby drugiego i następnych, a więc ruch w ogóle by nie występował. Istnieje zatem pierwszy motor, który wprowadził do świata ruch. Motorem owym, pierwszym nieruchomym "poruszycielem", jest właśnie Bóg.

11 Dowody św. Tomasza na istnienie Boga Dowód drugi dowód drugi (ex ratione eausae efficientis) z niesamoistności świata wnosi, że istnieje istota samoistna będąca przyczyną świata;

12 Dowody św. Tomasza na istnienie Boga Dowód trzeci dowód trzeci (ex possibili et necessario) z przypadkowości rzeczy wnosi, że istnieje poza nimi istota konieczna; wyjaśnienie: To, co istnieje, nie może samo przez się powstać. Musi tedy istnieć jakiś byt konieczny, którego egzystencja wynika z samej jego istoty. Ten byt konieczny Bóg, jest źródłem bytów przypadkowych.

13 Dowody św. Tomasza na istnienie Boga Dowód czwarty dowód czwarty (ex gradibus perfectionis) z faktu, że istnieją istoty różnej doskonałości, wnosi, że istnieje istota najdoskonalsza Bóg.

14 Dowody św. Tomasza na istnienie Boga Dowód piąty dowód piąty (ex gubernatione rerum) z powszechnej celowości przyrody wnosi, że istnieje istota najwyższa, rządząca przyrodą a działająca celowo. Bóg jest samoistny; jako samoistny, nie ma przyczyny; nie istnieje nic, co mogłoby być przyczyną Jego zmiany, jest więc niezmienny; jest wieczny, bez początku i końca, bo powstanie i koniec byłyby zmianą; jest bytem prostym, niezłożonym. Stanowisko Kościoła Dowody Tomasza, aczkolwiek akceptowane przez Kościół, niejednokrotnie poddawane były krytyce przez pisarzy chrześcijańskich.

15 Filozofia epoki - franciszkanizm Twórcą był św. Franciszek z Asyżu ( ). Jego prawdziwe nazwisko brzmiało Giovanni di Bernardone. Pochodził z bogatej rodziny kupieckiej. Wiódł życie wędrownego kaznodziei. Założył zakon żebraczy nazwany braci mniejszych nazwany później franciszkanami. Najważniejsze dzieło nurtu franciszkańskiego to Kwiatki św. Franciszka - anonimowy zbiór legend o św. Franciszku i jego towarzyszach.

16 Filozofia epoki - franciszkanizm Podstawowe założenia: Podstawą wiary jest miłość do świata i stworzenia. Dosłowne rozumienie ewangelicznych nakazów miłosierdzia, ubóstwa i braterstwa. Wiara prosta i radosna.

17 Anonimowość Nazwisko twórcy było nieistotne. Sławę pisarską traktowano jako grzech pychy. Bardziej liczyła się wartość dzieła, jego użyteczność dla kształtowania postawy moralnej i religijnej. Dlatego większość utworów średniowiecznych jest nieznanego autorstwa (np. Pieśń o Rolandzie). Nie istniało też pojęcie praw autorskich. Kopista przepisujący księgi mógł łączyć różne utwory i dopisywać własne fragmenty. W ten sposób powstawały kolejne wersje tego samego tematu, a nawet zupełnie nowe dzieła. Dydaktyzm i moralizm - pareneza Celem literatury było przedstawianie wzorców osobowych godnych naśladowania, np. rycerza, świętego, władcy.

18 Dwujęzyczność Literaturę tworzono zarówno w języku łacińskim, jak również w kształtujących się językach narodowych (np. francuskim, polskim). Łacina była uznawana za język najszlachetniejszy, odpowiedni dla ważnych tematów, np. rozważań teologicznych. Utwory pisane po łacinie mogły być czytane w całej Europie bez konieczności dokonywania tłumaczeń. Rękopiśmienność Utwory rozpowszechniano (do poł. XV w.) tylko w formie ksiąg przepisywanych ręcznie. Z tego powodu książki były rzadkie i drogie. Kopista (osoba przepisująca książki, najczęściej mnich) często robił błędy lub dodawał własne komentarze. Dlatego średniowieczne utwory miały różne wersje