dr Michał Urbańczyk Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii WPiAUAM Poznań

Transkrypt

1 Doktryny polityczno-prawneprawne Temat nr 3 Wybrane aspekty średniowiecznego dyskursu o istocie państwa i prawa rfy5fga9ezw/t0pvexfqtwi/aaaaaaaaa7e/r XZaUyUVHGs/s1600/5.jpg dr Michał Urbańczyk mur@amu.edu.pl Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii WPiAUAM Poznań Paweł z Tarsu cesarstwo powstrzymuje nadejście Antychrysta, władza świecka jest bożym sługą, państwo ma do spełnienia zadania wyznaczone przez Boga, chrześcijańska doktryna moralnego przeobrażenia świata, Współczucie dla biednych i pochwała ubóstwa, 1

2 Ojcowie Kościoła Grek Ireneusz Przeciw poganom, Państwo pochodzi od Boga, Państwo jest dla pogan, wyklucza to współpracę z nim, Klemens i Orygenes Krytyka kultu pogańskich cesarzy, Rozróżnienie między imperium diabelskim a pogańskim cesarstwem, Cesarstwo jest pogańskie ale chrześcijańskie są jego cele, 2

3 Tertulian Krytyczny wobec kultury pogańskiej, ale namawiał do modlitwy za Rzym, Rzym to nowy Babilon, ale jednocześnie podziw dla rzymskiego aparatu władzy, Dualizm prawa ludzkiego i bożego, Św. Augustyn Katastrofizm i głęboki pesymizm, Wszelka władza pochodzi od Boga, Bóg stworzył państwo z powodu grzechu, Państwo boże i państwo szatana, Państwo ziemskie, Cogite intrare 3

4 Cezaropapizm Bizancjum, Absolutna władza cesarzy, Ideologia łącząca różnorodne części cesarstwa, Boże namiestnictwo cesarza (tron, insygnia, adoracja), Cesarz głową kościoła, Teoria samowładztwa połączona z teorią cesarskich obowiązków, Ideologia władzy w państwach barbarzyńskich Władza pochodzi od Boga, Magiczna moc zwycięstwa, Instytucje powołujące króla mają charakter sakralny, Problem prawa do oporu, 4

5 Idea cesarska i postępy doktryny kacerskiej Karol Wielki Obrońca i patron religii, Nowe imperium, Akt darowizny Konstantyna, Uniwersalizm papieski I. Grzegorz VII Dictatus papae, Desakralizacja władzy świeckiej, Państwo to twór z istoty zły, twór grzeszny i niedoskonały, Państwo musi realizować postulaty sprawiedliwości bożej 5

6 Uniwersalizm papieski II. Papież Władca uniwersalny, Sędzia króli, Panuje nad wszystkimi, III. Idea krzyżowa Legenda o Konstantynie Wlk. i wizja zwycięskiego krzyża, Uniwersalizm papieski IV. Papalizm Teoria jedności świata, który jest zbudowany na podobieństwo ludzkie (papież głowa), Teoria kościoła duszy i władzy świeckiej ciała, Teoria wyższych zadań papiestwa i niższych zadań państwa, Teoria wikariatu, Teoria dwóch mieczy, 6

7 Uniwersalizm papieski Teoria papieża reprezentanta ludu rzymskiego, Teoria darowizny Konstantynopola, V. Hieriokratyzm Papież może wykonywać władzę bezpośrednio z pominięciem cesarza, który jest tylko administratorem, Papież Bonifacy VIII (1302), Uniwersalizm cesarski 1. Ideologiczna oprawa niemieckiej ekspansji, 2. Chrześcijański charakter imperium, Cesarz namiestnik Boga w całym świecie, Władca to Bóg ojciec, papież to syn boży, Jeden jest Bóg, jedno cesarstwo, jeden cesarz, 7

8 Uniwersalizm cesarski 3. Argumenty historyczne: Cesarstwo odziedziczone po Rzymianach, Misja cywilizacyjna, Wzorzec uniwersalnego mocarstwa, Przeniesienie cesarstwa od Franków i od Bizancjum, Uniwersalizm cesarski IV. Argumenty pochodzące z prawa rzymskiego. V. Cesarstwo jest identyczne w prawem, wszyscy są podlegli cesarzowi 8

9 Doktryna monarchii narodowej Teoria suwerenności państwa, król namiestnik Chrystusa wśród ludu chrześcijańskiego, Monarcha symbolem jedności, Zasada cesarskości suwerennego państwa (regalia królewskie), Kult narodowych tradycji, Teoria regis exemptii, Suwerenny monarcha podlega tylko Bogu, Prawo rzymskie zasiedzenie władzy Teoria reprezentacji Powstawanie stanowych parlamentów, Zasada osobowości prawnej państwa, Jan z Salisbury, Posłowie reprezentują poszczególne części państwa, to, co dotyczy wszystkich musi być przez wszystkich aprobowane, 9

10 Awerroizm łaciński XIII wiek prerenesans, 1. XII wiek odkrycie Arystotelesa (Ibn Roszda Awerros) 2. Szereg tez sprzecznych z nauka Kościoła: Odrzucał dogmat o nieśmiertelności duszy ludzkiej, Ludzkie szczęście jest szczęściem doczesnym (cnotą jest zgodność z naturą Awerroizm łaciński Teoria podwójnej prawdy (w alegorycznym sensie): filozofii i religii, Z wiary nie można czynić nauki, 10

11 Św. Tomasz z Akwinu Złagodzenie tezy o nadrzędności władzy papiestwa nad władzą świecką, Realizm: 1. waga spraw doczesnych jest duża, 2. odrzucenie też św. Augustyna o złej naturze ludzkiej, 3. odrzucenie tezy o złej naturze ludzkiej, Św. Tomasz z Akwinu między prawami nauki a wiary nie powinno być sprzeczności: 1. nauki obojętne, 2. nauki wspierające wiarę Granicą rozwoju nauk było OBJAWIENIE 11

12 Św. Tomasz z Akwinu ustrój i państwo Boska jest tylko zasada władzy Konkretny ustrój tworzą ludzie Państwo ma swój udział w zbawieniu ludzkości, Ważny jest pokój (pax) i porządek (ordo), Św. Tomasz z Akwinu Nierówność jest koniecznym składnikiem każdej doskonałej całości, Zróżnicowanie majątkowe: - optimates, - Populus honorabilis, - Vilis populus, 12

13 Św. Tomasz z Akwinu Poglądy na temat własności, Dwie natury człowieka: ziemska i niebieska Postulat monarchii Zły monarcha narusza prawa boże lub naturalne, Zły monarcha narusza konstytucję państwa, Walka z heretykami i wolnomyślicielami, Św. Tomasz z Akwinu Hierarchia prawa Prawo wieczne (lex aeterna) Boskie prawo pozytywne Czyli Pismo Św. i nauczanie Kościoła Jego odbiciem w umyśle ludzkim jest Prawo natury (rozumny człowiek wie, co jest dobre, a co złe) Prawo ludzkie (lex humana) Prawo stanowione 13

14 William Ockham Krytyka papalizmu, Odmawiał teologii statusu nauki, W bogactwie kleru widział zamach na istotę chrześcijaństwa, Państwo i władza niezależna od papieża, Prawo boże ---Pismo św.; prawo naturalne i prawo ludzkie, nominalizm Dante Alighieri Pesymistyczna ocena świata, Konieczna jest restauracja uniwersalnego cesarstwa, Celem państwa jest zaspookojenie potrzeb ludzkich, Równorzędność celów i środków wiecznych i doczesnych, Religia to tylko pismo św. (podobnie jak oockham odrzucenie tradycji)., 14

15 Marsyliusz z Padwy Idea suwerenności ludu Państwo to największa zbiorowość (doskonała, dysponująca wszystkimi niezbędnymi środkami), Państwo ---rząd ---monolit ---lud Zasada suwerenności najlepiej sprawdza się w systemie demokratycznym Odrzucenie dualizmu prawa ludzkiego i wyższego prawa Boga lub natury, Kościół nie powinien mieć charakteru korporacji jest to wspólnota wiernych 15

16 Koniec 16