Oblicza fundamentalizmu

Transkrypt

1 IV LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE IM. MIKOŁAJA KOPERNIKA W RZESZOWIE Oblicza fundamentalizmu Zagrożenia współczesnego fundamentalizmu religijnego Izabela Krubnik Klasa I i

2 Dla religii ludzie zrobią wszystko: będą się kłócić, pisać, walczyć, umierać, zabijać tylko nie będą zgodnie z nią żyć. Charles Caleb Colton Fundamentalizm krąży po świecie jak widmo. Media wciąż ukazują nam zamaskowanych mężczyzn, fanatycznie wyrażających swoje poglądy, budujących państwo dla Boga. Skutki fundamentalizmu religijnego widzi każdy z nas. Przyglądając się sytuacji na świecie, tracimy pewność, że jesteśmy bezpieczni. Styczeń 2015 Dżihadyści zabili kolejnego japońskiego zakładnika ścinając mu głowę. To druga zbrodnia w ciągu tygodnia, która została nagrana. Na filmie widać mężczyznę, który mówi z angielskim akcentem, że dla Japonii koszmar dopiero się zaczyna. W takiej sytuacji, gdy z każdej strony dociera do nas wiadomość o atakach fundamentalistów islamskich na ludność innej religii, trudno jest nie łączyć fundamentalizmu z terroryzmem. Czytając kolejne artykuły zaczynam się zastanawiać, czy tak powinien zachowywać się człowiek, który mówi o wypełnianiu woli Bożej, o tym, jaką rolę spełnia religia w jego życiu. Aby zrozumieć sytuację, trzeba zacząć od początku. Fundamentalizm obecnie staje się nurtem o charakterze globalnym. Polega on na przeciwstawianiu się zmianom i modyfikacjom doktryn religijnych. Według fundamentalistów nie należy dokonywać zmian w interpretacji tekstów. T. Meyer powiedział, że fundamentalizm to antymodernistyczna religijność, stanowiąca radykalny sprzeciw wobec modernizacji 1. Podejście to jest zasadne, gdyż każda norma, prawda religijna inaczej jest interpretowana wraz z rozwojem ludzkości oraz zmianą mentalności. Fundamentaliści nie akceptują tego faktu. Nie są zdolni do dialogu, poszukują prawd absolutnych i wymagają od każdego człowieka takiego samego, często wprost liberalnego, podejścia. Uważają, że całe życie, polityczne jak i społeczne, powinno być podporządkowane religii. Bardzo trudno jest podać jedno określenie fundamentalizmu, szczególnie dlatego, że spotykamy się z tą formacją w praktycznie każdej religii islamie, hinduizmie, buddyzmie, chrześcijaństwie. Pojęcie to po raz pierwszy zostało użyte w 1920 roku. Geneza tych ruchów w przypadku religii judaistycznej to początki państwa Izrael. Historia protestanckiego supermacjonizmu w USA sięga już przeszło 100 lat, ruch egipskich 1 T. Meyer, Fundamentalismus in der modernen Welt, Suhrkamp

3 fundamentalistów islamskich narodził się w latach 30. ubiegłego wieku 2. Tym, co łączy fanatyków religijnych jest przekonanie o swoich racjach, bronionych poprzez słowa i czyny nie zawsze zgodne z zasadami moralnymi oraz wartościami ludzi światłych. Fundamentaliści są wierzącymi wojownikami w imię Boga 3. W takim razie, jeżeli fundamentaliści religijni uważają się za ludzi głęboko wierzących, postępujących według zasad swoich świętych ksiąg, np. Koranu czy Biblii, dlaczego posuwają się do tak dramatycznych aktów, jak zabijanie innych ludzi? Bardzo ciekawe jest stwierdzenie, że główną przyczyną takich zachowań jest antyzachodnia postawa. Jeżeli fundamentalista podchodzi do tego w taki sposób, że tylko jego zdanie jest prawdziwe i najważniejsze, to każdego, kto sądzi inaczej, uważa za wroga. Szczególnie odnosi się to do ludzi z Zachodu. Uważam jednak, że wina leży po obu stronach. Niezaprzeczalnie na Zachodzie widoczny jest ciągły spadek wartości, który można nazwać globalnym kryzysem. Idealnym rozwiązaniem byłby consensus. Problem jednak leży w mentalności ludzi. Doskonałym przykładem dla zobrazowania tego zjawiska jest sytuacja z ostatnich tygodni. We francuskim tygodniku Charlie Hebdo, znanym z wykonywania karykatur szydzących z różnych religii, w 2005 r. znalazły się karykatury Mahometa oraz wydanie zatytułowane "Sharia Hebdo". Wymieniono również Mahometa jako redaktora naczelnego gazety. Głównym tematem szydzeń były burki i hidżaby tradycyjne nakrycia noszone przez muzułmańskie kobiety. Warto zauważyć, że już w 2007r. do sądu wniosły oskarżenia przeciwko tygodnikowi o rasizm, dwa największe działające we Francji organizacje muzułmańskie r. Al-Kaida w Jemenie przyznała się do zorganizowania zamachu na dziennikarzy redakcji Charlie Hebdo. Bracia Saif i Cherif Kouachi sprawcy zamachu zabili 12 osób - sami zginęli dwa dni później w szturmie policyjnym. Świadkowie zamachu przytaczają słowa terrorystów Pomścimy proroka!. Sytuacja jest zaskakująca, z jednej strony magazyn, który jest świadomy tego, że budzi kontrowersje i naraża się na niebezpieczeństwo, a z drugiej strony muzułmanie, którzy poczuli się dotknięci i zaczęli bronić swojej wiary. Jakby nie spojrzeć na tą sprawę, nie można jasno stwierdzić po której stronie leży wina. Nastąpiło starcie dwóch zupełnie różnych światów i światopoglądów. Francja to kraj bardzo zróżnicowany, pełen odmienności kulturalnych, etnicznych, narodowościowych. Mieszkańcy tego kraju cenią sobie prawa człowieka, wolność słowa. Bardzo duże znaczenie 2 R. Borkowski, Terroryzm ponowoczesny Studium z antropologii polityki, wyd. Adam Marszałek, Toruń 2011, s B. Tibi, Fundamentalizm, wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy 1997, s. 35 3

4 ma dla nich rozdział Kościoła i państwa. Muzułmanie nie pasują do świata Francuzów. Mimo starań państwa, nie chcą utożsamiać się z narodem francuskim. Nie akceptują zasad panujących w państwie m.in. ze względu na swoją historię. Muzułmanie przyjechali do Francji w momencie, gdy potrzebowano rąk do pracy, szczególnie z kolonii w Afryce Północnej. Muzułmanie stanowią 7,5% społeczeństwa Francji 4 co potęguje poczucie ich odrębności narodowej. Niezrozumiała jest jednak dla mnie forma obrony swojej wiary. Czy aby na pewno trzeba sięgać po broń? Ewidentnie mamy tu do czynienia z fundamentalizmem islamskim, który polega na powrocie do korzeni, czyli Koranu i sunny. Jeżeli więc obraża się najważniejszą wartość dla muzułmanów, czyli religię i Boga, nie wydaje się dziwne, że stają w Jego obronie. Zaskakujący jest sposób. Uciekają się do aktów terrorystycznych w imię Mahometa absurd. Fundamentalizm w aspekcie psychologiczno religijnym jest bardzo zawiły. Jego przedstawiciele, choć twierdzą, że są wojownikami Boga i kierują się Jego słowem, tak naprawdę zmieniają zasady w taki sposób, by były dla nich wygodne. Kierują się rygorystycznym systemem wartości i przekonań. Bezgraniczna wiara we własne idee łączy się z reguły z dyskryminacją ludzi o innych poglądach. Fundamentalizm, szczególnie islamski ma znamiona doktrynerstwa im bardziej wzniosłe słowa, naładowane emocjonalnie, pełne sugestii - tym lepiej. Jeżeli ktoś nie zgadza się z ich światopoglądem, uważany jest za wroga, z którym należy walczyć. Islam szczególnie groźny jest dla państw Europy Zachodniej, ze względu na zupełnie inną mentalność ludzi i zasady panujące w poszczególnych krajach. Islam bowiem jako religia, prawo i państwo jest tworem bożym, którego nie można bezkonfliktowo łączyć z wytworami myśli ludzkiej, jakimi są demokracje i socjalizmy. W 1993 roku ukazał się artykuł Samuela Huntingtona o zderzeniu cywilizacji, w którym formułuje wniosek (co prawda nie bezpośrednio), że konflikt między światem islamu a światem Zachodu zajmuje najwyższą pozycję w rankingu konfliktów. Patrząc z perspektywy współczesnych wydarzeń nie pomylił się. Zatrważające są wiadomości o kolejnych czynach dżihadystów m.in. niszczeniu dziedzictwa kulturalnego świata, o zabójstwach, porwaniach ludzi itp. Uważam, że fundamentaliści reprezentują ideologię polityczną, nie islam jako religię. Ich celem jest bowiem oparte na szari acie panowanie Boga hakimijjat Allah 5. Jest to boski 4 Muzułmanie we Francji, 5 B. Tibi, Fundamentalizm, wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy 1997, s. 92 4

5 porządek przewidziany dla wszystkich ludzi. Julian Kaczmarek 6 twierdzi, że fundamentalizm należy traktować jako ideologię polityczną, która po powiązaniu z religią nazywana jest fundamentalizmem danej religii. Radykalny odłam zawiera zazwyczaj w sobie idee totalitarne i do realizacji swoich celów wykorzystuje różne formy walki, także terroryzm 7. Ostatecznym celem rewolucji islamskiej staje się stworzenie imperium kalifatu, którego zasięg ulegałby rozszerzeniu. Strefę działania politycznego cechuje posługiwanie się przemocą, demagogią i kłamstwem. Najbardziej dramatycznym przykładem ataków fundamentalistów były: ataki terrorystyczne Al-Kaidy na wieże World Trade Center i Pentagon z r., zamordowanie prezydenta Egiptu Anwara Sadata przez obrońców islamu w 1981r., morderstwo indyjskiej premier Indiry Gandhi przez wojowniczych Sikhów w 1984r. oraz przemoc wspólnotowa wojowniczych buddystów na Sri Lance 8. Idea świętej wojny pojawiła się nie tylko w formie islamskiego dżihadu czy chrześcijańskich krucjat, ale znacznie wcześniej w religii judaistycznej. Był to sposób na rozwiązywanie konfliktów z racji kary Bożej, która czekała na każdego grzesznika. Ideałem jest państwo teokratyczne, w którym obowiązywałyby religijne zasady życia. Fundamentaliści judaistyczni sięgają także po niekonwencjonalne środki obrony swojego państwa i narodu, odwołując się do talmudycznej zasady din rodef. Pozwala ona na uchylenie zasady nie zabijaj, gdy dotyczy to człowieka, który zagraża narodowi żydowskiemu. I. Amir zamordował w Tel Awiwie premiera swojego państwa I. Rabina w obawie, że w imię pokoju odda w ręce nie-żydów część ziem obiecanych Żydom przez Boga. Dla mieszkańców Ziemi obiecanej największą wartością jest teren wokół Jerozolimy. Dlatego po II wojnie światowej fala działań terrorystycznych została skierowana przeciwko Palestyńczykom w celu wywołania paniki i exodusu arabskiej ludności z Palestyny. W ostatnim czasie Izrael ustawowo wprowadził podział rasowy na Żydów i nie-żydów. W nowej konstytucji definiuje się jako państwo nacjonalistyczne, narzuca żydowskie prawa wyznaniowe jako odgórnie obowiązujące oraz znosi język arabski jako drugi język państwowy. Fundamentalizm występuje także w chrześcijaństwie. Można go rozpatrywać na dwa sposoby. W znaczeniu pozytywnym to uznanie prawd zawartych w Objawieniu Bożym 6 J. Kaczmarek, Terroryzm i konflikty zbrojne a fundamentalizm religijny, wyd. Atla 2, Wrocław 2001, s R. Borkowski, Terroryzm ponowoczesny Studium z antropologii polityki, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2011 s A. Heywood, Ideologie polityczne, wyd. PWN, Warszawa 2008, s

6 i kierowanie się nimi w życiu. W negatywnym natomiast to postawa, która odrzuca możliwość ewolucji w rozumieniu prawd, norm i instytucji publicznych. Choć termin ten powstał w XX wieku w środowisku północno-amerykańskim, nawiązywał do tendencji istniejących od samego początku chrześcijaństwa. Fundamentalizm chrześcijański, a właściwie jego najostrzejsza odmiana, czyli integryzm był nurtem tradycjonalistycznym, rygorystycznym w zachowaniu podstawowych prawd wiary i moralności. Integryści pretendowali do bycia integrer czyli nieskazitelnymi. Fundamentalizm protestancki dominuje w USA. Początkowo koncentrował się na obronie autorytetu Biblii zagrożonej przez rozwój nauk historycznych i przyrodniczych. Obecnie duże zainteresowanie przyciąga Ewangelia w telewizji i Internecie prowadzona przez tele-ewangelistów. Podsumowując fundamentaliści religijni wyznają tradycyjny, skoncentrowany na państwie pogląd na politykę, lecz przyjęli zupełnie odmienny styl działalności politycznej energiczny, wojowniczy, a czasem odwołujący się do przemocy 9. Nasuwa się teraz pytanie czy fundamentalizm jest pozytywnym czy negatywnym nurtem? Wydaje mi się, że nie można jednoznacznie stwierdzić, tak samo jak nie można podać jednej definicji fundamentalizmu, co moim zdaniem wynika z siebie. Fundamentaliści chcą, by nazywano ich wojownikami, gdyż walczą w imię Boga, a religia od zawsze wpływała emocjonalnie na ludzi. Wojny na tle religijnym od dawna były obecne w historii ludzkości. Fundamentalizm rozumiany jest również jako tożsamość ludu pozwala odróżnić go na tle innych narodowości. Pozwalał na wykształcenie poczucia odrębności, co powodowałodzielenie ludzi na naszych i wrogów. W tym momencie pojawia się problem terroryzmu, ze względu na myśl, że z wrogiem, który zagraża mojemu państwu, należy walczyć. Idąc tym tropem spotykamy się ze stwierdzeniem, że jeżeli my jesteśmy ludem wybranym przez Boga, to ludzie, którzy nie myślą tak jak my, są źli, sprzeciwiają się jedynej słusznej nauce. Powstaje konflikt, w którym zwycięża wierzący, albo niewierni. Powszechny obraz fundamentalistów przedstawiający ich jako terrorystów, samobójców i zamachowców jest często mylący. Lekceważy się fakt, że protest fundamentalistyczny ma w dużej mierze charakter pokojowy i legalny, jednak nie można zaprzeczyć powiązaniu fundamentalizmu z przemocą i terroryzmem. Mobilizuje on cały kraj do zaangażowania w życie polityczne oraz społeczne. 9 A. Heywood, Ideologie polityczne, wyd. PWN, Warszawa 2008, s

7 Bibliografia: 1. A. Heywood Ideologie polityczne Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa B. Tibi Fundamentalizm religijny, wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy Charlie Hebdo: Dlaczego magazyn znalazł się na celowniku terrorystów, swiat.newsweek.pl Encyklopedia, wyd. PWN, Warszawa Jesteśmy odpowiedzialni za błogosławioną bitwę o Paryż. Al-Kaida w Jemenie przyznaje się do zamachu, r. 6. Muzułmanie we Francji, r. 7. Pod. Red. J. Jarząbka i T. Szyszlaka Konflikty etniczne wyznaniowe a problemy bezpieczeństwa we współczesnym świecie, wyd. NOMOS, Kraków R. Borkowski Terroryzm ponowoczesny. Studium z antropologii polityki wyd. Adam Marszałek, Toruń Zamach na Charlie Hebdo, r. 10. Żydowski fundamentalizm w natarciu, r. 7