Materiały pomocnicze WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

Transkrypt

1 Materiały pomocnicze WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE poziom podstawowy Czas pracy 120 minut Instrukcja dla zdającego 1. Proszę sprawdzić, czy arkusz zawiera 13 stron. Ewentualny brak należy zgłosić przewodniczącemu zespołu nadzorującego. 2. Proszę uważnie czytać wszystkie polecenia. 3. Odpowiedzi trzeba zapisywać czytelnie w miejscu na to przeznaczonym przy każdym zadaniu. 4. Należy pisać tylko długopisem (piórem) w kolorze niebieskim lub czarnym. Nie można używać ołówka. 5. Nie wolno używać korektora. 6. Błędne zapisy należy wyraźnie przekreślić. Nie wolno poprawiać na zapisanej już treści. Wszelkie notatki należy sporządzać tylko w brudnopisie, który nie będzie oceniany. 7. Obok każdego zadania podana jest maksymalna liczba punktów, które można uzyskać za jego poprawne rozwiązanie. Życzymy powodzenia!!!! Ogólna punktacja/ wpisuje egzaminator (nauczyciel sprawdzający pracę): Nr zadania Suma Maksymalna liczba punktów Uzyskana liczba punktów

2 W zadaniach od 1 do 6 podkreśl jedną prawidłowa odpowiedź. Zadanie 1 (1 pkt) Trwały, sztywny podział na my oni to: a) polaryzacja. b) konsensus. c) zinstytucjonalizowanie. d) socjalizacja. Zadanie 2 (1 pkt) Ujmowanie rzeczywistości społecznej w sposób schematyczny i uproszczony to: a) nacjonalizm. b) partycypacja. c) szowinizm. d) stereotyp. Zadanie 3 (1 pkt) Jednostkami zasadniczego podziału terytorialnego w Polsce są: a) gminy. b) gminy i powiaty. c) województwa. d) gminy, powiaty, województwa. Zadanie 4 (1 pkt) W skład Rady Ministrów wchodzą: a) Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów, ministrowie, przewodniczący określonych w ustawach komitetów. b) Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów, ministrowie, wiceministrowie. c) Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów, przewodniczący określonych w ustawach komitetów. d) Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów, ministrowie. Zadanie 5 (1 pkt) Ustawy przyjmowane są większością: a) kwalifikowaną. b) bezwzględną. c) zwykłą. d) normalną. Zadanie 6 (1 pkt) Sejm i Senat obraduje na: a) posiedzeniach. b) sesjach. c) zebraniach. d) naradach. Zadanie 7 (5 pkt) Uzupełnij tabelę, wpisując nazwę teorii pochodzenia państwa i jej twórcę do odpowiedniego opisu. 2

3 Opis teorii pochodzenia państwa Nazwa teorii Twórca teorii A) Państwo powstało w wyniku wojen i podboju słabszych plemion przez silniejsze. Dlatego w państwach mamy podział na rządzonych i rządzących. B) Państwo jest wieczne i jego pochodzenie wiąże się z naturą człowieka, który jako istota społeczna nie może żyć poza państwem. C) Państwo to efekt powstania społeczeństwa klasowego i ukształtowania się własności prywatnej. Dlatego państwo jest narzędziem w rękach klasy posiadającej środki produkcji. D) Państwo powstało w wyniku umowy wolnych jednostek a jego celem jest ochrona podstawowych uprawnień tj: prawo do życia, wolność i własność. E) Państwo powstało z woli Boga. Zadanie 8 (5 pkt) Zbadaj prawdziwość poszczególnych zdań wstawiając w miejsce kropek Prawda (P) Fałsz (F) 1) Według prawa konstytucyjnego Sejm RP może wyrazić wotum nieufności Radzie Ministrów bądź poszczególnym ministrom... 2) Przedstawicielem administracji samorządowej na terenie województwa jest wojewoda.... 3) Bierne prawo wyborcze do Senatu przysługuje obywatelom Rzeczpospolitej Polskiej, którzy mają prawo wybierania i ukończyli 21 lat.... 4) Można łączyć mandat posła z funkcja Prezydenta RP.... 5) Inicjatywa ustawodawcza przysługuje m.in. posłom, Senatowi, Prezydentowi RP, Radzie Ministrów.... Zadanie 9 Część A (7 pkt) Odszukaj w tekście Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997r. wymienione w tabeli zasady państwa demokratycznego, a następnie wpisz odpowiedni artykuł oraz ustęp w miejsce kropek. (7 pkt) Rozdział I RZECZPOSPOLITA Art Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. 2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio. Art. 5. Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. [ ] Art. 7. Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Art Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. 3

4 2.Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej. Art. 9. Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego. Art Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. 2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały. Art Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa. 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne. Art. 12. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji. Art. 13. Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.[ ] Art Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej. 2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa. Art Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. 2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. ZASADY: Artykuł, ustęp 1) suwerenność narodu... 2) przedstawicielstwa... 3) praworządności (legalizmu)... 4) prymatu konstytucji... 5) trójpodziału władz... 6) pluralizmu politycznego... 7) decentralizacji władzy państwowej... 4

5 Część B Przeczytaj fragment Konstytucji RP i wykonaj zamieszczone poniżej polecenia. Rozdział IV SEJM I SENAT POSŁOWIE I SENATOROWIE Art Posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą ich instrukcje wyborców. 2. Przed rozpoczęciem sprawowania mandatu posłowie składają przed Sejmem następujące ślubowanie: "Uroczyście ślubuję rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu, strzec suwerenności i interesów Państwa, czynić wszystko dla pomyślności Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej." Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania "Tak mi dopomóż Bóg". 3. Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu. Art Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu. 2. Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej. 3. Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim przypadku ulega również zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym. 4. Poseł może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. W takim przypadku nie stosuje się przepisów ust. 2 i Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. 6. Szczegółowe zasady pociągania posłów do odpowiedzialności karnej oraz tryb postępowania określa ustawa.[...] Art W zakresie określonym ustawą poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku. 2. Za naruszenie zakazów, o których mowa w ust. 1, poseł, uchwałą Sejmu podjętą na wniosek Marszałka Sejmu, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu. Art Do senatorów stosuje się odpowiednio przepisy art ) Podaj nazwę koncepcji mandatu, która występuje w Konstytucji RP i wyjaśnij na czym ona polega. (3 pkt)

6 2) Wymień rodzaje immunitetu, jakie występują w cytowanym fragmencie konstytucji, a następnie wyjaśnij, co oznaczają. Do charakterystyki każdego immunitetu podaj odpowiedni artykuły oraz ustęp z tekstu Konstytucji. (5 pkt) 3) Podaj po jednym argumencie za i przeciw instytucji szerokiego immunitetu parlamentarnego. (2 pkt) Argument za utrzymaniem szerokiego immunitetu parlamentarnego w polskim prawie konstytucyjnym. Argument przeciw utrzymaniu szerokiego immunitetu parlamentarnego w polskim prawie konstytucyjnym. Część C 1. Wymień po dwie kompetencje Prezydenta RP w zakresie: A) WŁADZY USTAWODAWCZEJ (2 pkt) 1)... 2)... B) WŁADZY WYKONAWCZEJ (2 pkt) 1)... 2)... C) WŁADZY SĄDOWNICZEJ (2 pkt) 1)... 2)... Zadanie 10 (1 pkt) Do podanych przykładów dobierz odpowiednią nazwę wpisując w miejsce kropek cyfrę. Prawo jest jednym z systemów normatywnych, a jednostka może zajmować następujące postawy wobec prawa: 1) legalistyczną. 2) konformistyczną. 3) oportunistyczną. Przykłady postaw: A) Jan Kowalski przestrzega norm prawnych o tyle, o ile przestrzegają je inni ludzie. B) Adam Nowak przestrzega norm prawnych o tyle, o ile są one dla niego korzystne. C) Marek Kowalski przestrzega norm prawnych niezależnie od czasu i miejsca. A)... B)... C)... 6

7 Zadanie 11 Część A W wykropkowane miejsca wpisz nazwy państw, które podpisały traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich: Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz Europejskiej Wspólnoty ds. Wykorzystania Energii Atomowej. (3 pkt) 1)...; 2)...; 3)...; 4)...; 5)...; 6)...; Część B Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie państwo (państwa) wymienione poniżej obok roku rozszerzenia Wspólnot Europejskich, czy Unii Europejskiej. Możesz wpisać jedną z cyfr arabskich. (7 pkt) Rok Państwo/ Państwa Państwa: 7) Austria, 8) Cypr, 9) Czechy, 10) Dania, 11) Estonia, 12) Finlandia, 13) Grecja, 14) Hiszpania, 15) Irlandia, 16) Litwa, 17) Łotwa, 18) Malta, 19) Polska, 20) Portugalia, 21) Szwecja, 22) Słowacja, 23) Słowenia, 24) W. Brytania, 25) Węgry, 26) Bułgaria, 27) Rumunia. Część C Zaznacz na zmieszczonej poniżej mapie państwa z części A i B zadania. Oznaczenia dokonaj cyframi arabskimi. (7 pkt) 7

8 Zadanie 12 Uporządkuj chronologicznie wymienione w tabeli wydarzenia XX wieku, wpisując w miejsce kropek odpowiednią cyfrę od 1 do 6. (2 pkt) Wydarzenie Numer Polska wstępuje do NATO.... Polska składa wniosek o członkostwo w UE.... Operacja Pustynna Burza i wyzwolenie Kuwejtu.... Zjednoczenie RFN i NRD.... I Sekretarzem KC KPZR zostaje Michaił Gorbaczow..... Podpisanie Traktatu z Maastricht o powstaniu UE.... Zadanie 13 (2 pkt) Poniżej zamieszczone zostały przykłady norm prawnych, określ każdą z nich wpisując w miejsce kropek czy jest to norma nakazująca (N), dozwalająca (D), czy zakazująca (Z). Przykład 1 Art. 44 kodeksu pracy Pracownik może wnieść odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę do sądu pracy, o którym mowa w dziale dwunastym. norma... Przykład 2 Art kodeks pracy Pracownik, który nabył odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa. norma... Przykład 3 Art. 415 kodeksu cywilnego Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. norma... Przykład 4 Art kodeks karny Kto stosuje środek masowej zagłady zakazany przez prawo międzynarodowe, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 10, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności. norma... Przykład 5 Art. 4. kodeks postępowania karnego Organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego. norma... Przykład 6 Art kodeks postępowania karnego Pokrzywdzony może jako oskarżyciel prywatny wnosić i popierać oskarżenie o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego. norma... 8

9 Zadanie 14 (7 pkt) Wyjaśnij skróty zamieszczonych poniżej organizacji wpisując pełne nazwy w miejsce kropek: 1) UNESCO ) IMF ) EFTA ) OBWE ) WTO ) CEFTA ) OECD Zadanie 15 (3 pkt) Uzupełnij tabelę wpisując skróty wybranych organizacji terrorystycznych do odpowiedniego opisu. Nazwy organizacji: 1) ETA; 2) IRA; 3) HAMAS; 4) HEZBOLLACH; 5) RAF; 6) OWP. Nr Opis Jedna z najstarszych organizacji terrorystycznych walcząca o oderwanie Północnej Irlandii od W.Brytanii. Organizacja założona przez Jasera Arafata w 1964r. i składająca się z wielu ugrupowań. Działająca od 1970 roku w Niemczech organizacja terrorystyczna założona m.in. przez A.Baadera i U.Meinchof. Do jej najbardziej spektakularnych działań należało zabicie prezesa Deutsche Banku i opanowanie ambasady w Sztokholmie. Separatystyczna organizacja działająca w Hiszpanii, walcząca przy pomocy metod terrorystycznych (głównie terroru indywidualnego wymierzonego przeciwko funkcjonariuszom państwa hiszpańskiego) o niepodległość kraju Basków. Radykalna islamska organizacja, która stała się aktywna we wczesnych etapach Intifady, działała w Pasie Gazy ale też na Zachodnim Brzegu. Nazwa organizacji (skrót) Zadanie 16 Część A Zapoznaj się z zamieszczonymi poniżej materiałami i wykonaj polecenia. Młodzież 2010, Opinie i Diagnozy nr 19, CBOS, Warszawa

10 1) Jaki procent stanowili badani, którzy przyznawali się do konsumpcji piwa (4 pkt): a) w 1992 roku... b) w 2010 roku... c) Co może być przyczyną takiej zmiany? Podaj dwie przyczyny. 2) Jaki procent młodzieży deklarował konsumpcje wódki: (4 pkt) a) w 1992 roku... b) w 2010 roku... c) Co może być przyczyna takiej zmiany? Podaj dwie przyczyny. 10

11 3) Dlaczego młodzież sięga po alkohol? Wymień dwie przyczyny. (2 pkt) Część B Zapoznaj się z zamieszczonym materiałem - Młodzież a substancje psychoaktywne, Komunikat z badań, CBOS BS/11/2009, Warszawa a następnie odpowiedz na zamieszczone poniżej pytania.. 1) Jaki procent młodych ludzi zadeklarowało, że w ciągu ostatnich 30 dni w 2008 r. przynajmniej raz upoiło się? (1 pkt) 2) Jakiemu procentowi młodzieży upicie się zdarzyło się co najmniej trzy razy? (1 pkt) 3) Dlaczego młodzież upija się? Podaj dwa powody. (2 pkt) Zadanie 17 (16 pkt) Napisz list (maksymalnie jedna strona) do radnego, w którym zwrócisz uwagę na problemy młodzieży w Twoim środowisku. Na poparcie swoich argumentów wykorzystaj między innymi materiały zamieszczone w zadaniu 16, a także widzę pozaźródłową. Pamiętaj aby uwzględnić różne aspekty problemu tj.: społeczne, edukacyjne, kulturowe. Pamiętaj także, o właściwej formie wypowiedzi, jaką jest list. 11

12 12

13 Brudnopis 13