Wymagania edukacyjne biologia klasa II gimnazjum

Transkrypt

1 Wymagania edukacyjne biologia klasa II gimnazjum nauczyciel: Aneta Michalczyk rok szkolny:2013/2014 podręcznik BliŜej Biologii wyd. WSiP Kontrola i ocena osiągnięć uczniów na lekcjach biologii Lp. Rodzaj ocenianej pracy Liczba ocen 1 Sprawdziany Po zakończeniu działu programowego 2 Kartkówki obejmujące materiał z ostatniej lub 3 W miarę potrzeb ostatnich lekcji 3 Odpowiedź ustna Przynajmniej 1 w semestrze 4 Praca domowa Przynajmniej 1 w semestrze 5 Zeszyt ćwiczeń 1 w semestrze (sprawdzany pod kątem systematyczności i poprawności rzeczowej) 6 Aktywność na zajęciach oceniana plusem i minusem 5 = 5* plus, 1 = 5* minus 7 Prace dodatkowe (pomoce, plakaty, gazetki, prowadzone doświadczenia, obserwacje) W miarę potrzeb UCZEŃ MA OBOWIĄZEK: Aktywnie uczestniczyć w zajęciach lekcyjnych Posiadać podręcznik, zeszyt ćwiczeń, zeszyt przedmiotowy oraz przybory: linijkę, ołówek, kolorowe pisaki Punktualnie przychodzić na zajęcia Napisać prace klasowe w terminie ustalonym przez nauczyciela i podanym na tydzień przed wyznaczoną datą (uczeń nieobecny na pracy klasowej ustala termin z nauczycielem i uzupełnia zaległy sprawdzian w ciągu 2 tygodni, nie napisanie sprawdzianu skutkuje otrzymaniem oceny niedostatecznej) Odrabiać zadane prace domowe. UCZEŃ MA PRAWO: Znać swoje oceny Znać termin pisania prac klasowych oraz ich zakres

2 Być jeden raz nieprzygotowanym w semestrze (zgłaszając ten fakt przed lekcją) wyjątek: zapowiedziane kartkówki lub sprawdziany Poprawić jedną ocenę z pracy klasowej w semestrze w terminie uzgodnionym z nauczycielem Korzystać z konsultacji (po uprzednim ustaleniu terminu z nauczycielem). Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który wykazuje się wiedzą i umiejętnościami wykraczającymi ponad program nauczania, aktywnie uczestniczy w kole biologicznym, otrzymuje cząstkowe oceny celujące oraz bierze udział i osiąga sukcesy w konkursach przedmiotowych. Plan wynikowy biologia klasa II gimnazjum Dział III. RÓśNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW cd. III. 4. KRÓLESTWO ROŚLIN Temat lekcji Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe wymienia główne cechy roślin określa podstawowe czynności Ŝyciowe roślin podaje przykłady roślin zarodnikowych i nasiennych wyróŝnia plechowce i organowce podaje przykłady glonów róŝnych środowisk określa znaczenie glonów 1.Charakterystyka roślin. Glony. wyjaśnia biologiczne znaczenie fotosyntezy i oddychania opisuje transport substancji w roślinie wyjaśnia kryterium podziału roślin na zarodnikowe i nasienne wyróŝnia cechy plechowców i organowców wymienia charakterystyczne cechy budowy zielenic, brunatnic i krasnorostów wykazuje, Ŝe glony Ŝyjące na róŝnych głębokościach mają róŝne barwniki porównuje cechy morfologiczne glonów i roślin lądowych

3 2.Mchy. Paprotniki 3.Rośliny nasienne określa środowisko występowania mchów i paprotników wymienia charakterystyczne cechy mchów i paprotników podaje przykłady mchów i paprotników określa znaczenie mchów i paprotników wymienia organy roślin nasiennych określa podstawowe funkcje tych organów podaje przykłady form Ŝyciowych roślin nasiennych wymienia tkanki budujące organy roślinne róŝnicuje rośliny na nagonasienne i okrytonasienne rozpoznaje okazy tych roślin uzasadnia przynaleŝność mchów i paprotników do roślin zarodnikowych opisuje budowę mchu i paproci charakteryzuje skrzypy i widłaki przedstawia rolę paprotników kopalnych w powstawaniu węgla wyjaśnia konieczność ochrony paprotników wykazuje związek między występowaniem roślin na lądzie a powstaniem tkanek dostrzega związek między budową anatomiczną i funkcją tkanek planuje obserwację dotyczącą budowy i rozwoju rośliny nasiennej (hodowla wodna fasoli) 4. Korzeń przedstawia wyniki samodzielnej obserwacji rozróŝnia podstawowe systemy korzeniowe u naturalnych okazów roślin wymienia główne funkcje korzenia rozpoznaje i opisuje strefy wykazuje przystosowania korzenia do utrzymania rośliny w podłoŝu oraz wchłaniania i transportu wody wykazuje róŝnice między systemem palowym i wiązkowym ilustruje przykładami róŝnorodność form i funkcji korzeni

4 korzenia wnioskuje, Ŝe korzeń wydłuŝa się w strefie wzrostu 5. Łodyga wymienia podstawowe funkcje łodygi rozpoznaje roślinę o łodydze zielnej i zdrewniałej rozpoznaje roślinę o łodydze nadziemnej i podziemnej wskazuje (na schematycznym rysunku, okazie naturalnym rośliny okrytonasiennej)i opisuje pęd rośliny nasiennej 6. Liść przedstawia budowę zewnętrzną liścia z uwzględnieniem podstawowych przystosowań do fotosyntezy określa podstawowe funkcje liścia rozróŝnia niektóre gatunki polskich drzew uzasadnia, Ŝe igły roślin nagonasiennych są liśćmi wykazuje związek między budową a funkcją pełnioną przez poszczególne strefy korzenia ilustruje przykładami róŝnorodność form i funkcji łodyg uzasadnia, Ŝe po obcięciu wierzchołka pędu roślina przestaje rosnąć na długość określa lokalizację tkanek (twórczej, okrywającej, miękiszowej, wzmacniającej, przewodzącej) w łodydze wyjaśnia, co to jest transpiracja wykazując przystosowania liścia do przeprowadzania tego procesu wykazuje związek między budową a funkcjami tkanek budujących liść rozpoznaje liście pojedyncze i złoŝone podaje przykłady modyfikacji liści związanych z funkcją ilustruje przykładami róŝnorodność kształtów liści dostrzega współdziałanie liści korzeni i łodyg w funkcjonowaniu rośliny

5 7. Kwiat przedstawia budowę kwiatu określa funkcje poszczególnych elementów kwiatu uzasadnia, Ŝe słupek i pręciki są organami rozmnaŝania płciowego wyjaśnia na czym polegają procesy zapylenia i zapłodnienia rozróŝnia rośliny wiatropylne i owadopylne wymienia główne etapy rozwoju rośliny wyjaśnia jak jest zbudowany i jak funkcjonuje aparat szparkowy podaje przykłady zróŝnicowania budowy kwiatów dostrzega zalety wytworzenia kwiatostanów podaje przykłady róŝnych typów kwiatostanów u roślin wykazuje rolę łagiewki pyłkowej samodzielnie przeprowadza obserwację makroskopową planuje doświadczenie badające wpływ warunków środowiska na kiełkowanie roślin 8. Nasienie i owoc. przedstawia budowę nasienia wymienia warunki niezbędne do kiełkowania rozpoznaje u roślin podstawowe typy owoców (suche, mięsiste) podaje przykłady roślin rozsiewanych przez wiatr i zwierzęta uzasadnia, Ŝe nasienie jest organem przetrwalnym rośliny określa, z których części słupka powstają elementy owocu wykazuje róŝnorodność materiałów zapasowych w nasionach roślin podaje przystosowania owoców do rozsiewania przez wiatr i zwierzęta 9. Porównanie roślin nagonasiennych i okrytonasiennych. wyróŝnia rośliny nagonasienne i okrytonasienne podaje przykłady obu grup roślin wykazuje róŝnice między kwiatami i liśćmi roślin nagonasiennych i okrytonasiennych

6 Znaczenie roślin nasiennych. dostrzega róŝnice między nasionami tych roślin przedstawia rolę roślin w Ŝyciu człowieka uzasadnia istotną rolę roślin w przyrodzie dostrzega skutki nadmiernej eksploatacji zasobów roślinnych rozpoznaje pospolite gatunki roślin nagonasiennych (po igłach i szyszkach) oraz okrytonasiennych (po liściach) Dział IV. ZWIĄZKI CHEMICZNE W śyciu ORGANIZMÓW 11. Pierwiastki Ŝycia. Woda i jej znaczenie. 12. Związki chemiczne umoŝliwiające Ŝycie na Ziemi wymienia podstawowe pierwiastki Ŝycia określa biologiczną rolę wody w Ŝyciu organizmów przeprowadza doświadczenie dokumentuje przebieg doświadczenia wymienia podstawowe grupy związków chemicznych występujących w organizmach wymienia pierwiastki wchodzące w skład związków chemicznych występujących w organizmach określa rolę białek, tłuszczy, węglowodanów i kwasów nukleinowych w organizmach określa biologiczną rolę pierwiastków Ŝycia formułuje wnioski na podstawie doświadczenia planuje doświadczenie określa podstawowe jednostki składowe białek, tłuszczy, węglowodanów i kwasów nukleinowych uzasadnia kluczową rolę enzymów w organizmach

7 13. Składniki pokarmów, ich rola i źródła 14. Witaminy i składniki mineralne wymienia podstawowe składniki pokarmów: białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy, sole mineralne wyjaśnia 3 główne funkcje składników odŝywczych określa, Ŝe białka pełnią rolę budulcową, węglowodany i tłuszcze rolę energetyczną wymienia pokarmy bogate w białka, węglowodany, tłuszcze wnioskuje o obecności skrobi w ziemniaku na podstawie wyników przeprowadzonego doświadczenia podaje przykłady pokarmów bogatych w błonnik określa, Ŝe witaminy pełnią role regulującą, a sole mineralne rolę budulcową i regulującą wymienia pokarmy bogate w witaminy A, C, B 6, B 12, D, kwas foliowy, magnez, Ŝelazo, wapń przedstawia skutki niedoboru witamin A, C, B 6, B 12, D, kwasu foliowego i soli mineralnych (Ŝelazo, wapń, magnez) uzasadnia konieczność systematycznego spoŝywania analizuje pokarmy pod względem zawartości poszczególnych składników pokarmowych ocenia zdrowotne znaczenie błonnika uzasadnia, Ŝe białka zwierzęce są pełnowartościowe uzasadnia potrzebę ograniczania spoŝywania pokarmów bogatych w tłuszcze zwierzęce planuje doświadczenie sprawdzające obecność skrobi w ziemniaku analizuje pokarmy pod względem zawartości poszczególnych witamin i soli mineralnych jest przekonany, Ŝe najskuteczniejsze działanie mają witaminy i sole mineralne zawarte w pokarmach, a nie w tabletkach

8 warzyw i owoców przedstawia znaczenie wody jako waŝnego uzupełnienia pokarmów Dział V. BUDOWA I FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU CZŁOWIEKA 16. Organizm człowieka jako opisuje hierarchiczną budowę zintegrowana organizmów całość wymienia i lokalizuje tkanki w organizmie człowieka wymienia narządy wchodzące w skład poszczególnych układów opisuje budowę i funkcje 17. Budowa i funkcje układu pokarmowego poszczególnych układów rozróŝnia i wskazuje na schematycznym rysunku, modelu narządy układu pokarmowego określa rolę układu pokarmowego przedstawia rolę jamy ustnej, Ŝołądka, dwunastnicy, jelita cienkiego i jelita grubego opisuje rolę zębów przedstawia przyczyny powstawania próchnicy zębów określa zaleŝność pomiędzy budową a funkcją poszczególnych układów narządów w organizmie człowieka uzasadnia konieczność współdziałania narządów i układów w prawidłowym funkcjonowaniu organizmów wyjaśnia, na czym polega trawienie pokarmów lokalizuje narządy układu pokarmowego na modelu lub schemacie przedstawia związek budowy poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego z funkcją jaką pełnią 18. Trawienie pokarmów wyjaśnia, na czym polega trawienie przedstawia miejsce i produkty trawienia białek, węglowodanów i określa warunki, w jakich przebiega trawienie wyjaśnia rolę ślinianek, trzustki i wątroby w procesie trawienia

9 19. Potrzeby pokarmowe ludzi 20. Właściwe odŝywianie się. tłuszczów określa miejsce wchłaniania produktów trawienia i wskazuje je na schematycznym rysunku, modelu stwierdza doświadczalnie trawienie skrobi w jamie ustnej wyjaśnia, dlaczego ludzie mają róŝne potrzeby pokarmowe uzasadnia, Ŝe potrzeby pokarmowe ludzi zaleŝą od wieku, stanu zdrowia, trybu Ŝycia, aktywności fizycznej określa zawartość poszczególnych składników pokarmowych w wybranych produktach spoŝywczych na podstawie analizy treści etykiet określa zawartość dodatków do Ŝywności w wybranych produktach spoŝywczych na podstawie analizy treści etykiet uzasadnia potrzebę czytania informacji na etykietach produktów spoŝywczych wyjaśnia pojęcie diety wymienia zasady prawidłowego odŝywiania się oblicza indeks swojej masy ciała uzasadnia rolę enzymów trawiennych w procesie rozkładu pokarmu uzasadnia związek budowy poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego z funkcją jaką pełnią wymienia wady i zalety dodatków do Ŝywności wykazuje wpływ na nasze zdrowie sposobu przechowywania i przygotowania Ŝywności ocenia reklamy Ŝywności oblicza wartość kaloryczną posiłku wyjaśnia wady i zalety diety wegetariańskiej analizuje swój sposób odŝywiania w

10 22. Krew i jej funkcje 23. Budowa i funkcje układu krwionośnego właściwie interpretuje BMI uzasadnia dlaczego naleŝy stosować dietę zróŝnicowaną pod względem składników pokarmowych analizuje konsekwencje niewłaściwego odŝywiania się przedstawia przyczyny i skutki otyłości i niedowagi doskonali umiejętność argumentowania swojego stanowiska podczas dyskusji wymienia główne składniki krwi określa rolę składników krwi prowadzi obserwacje mikroskopową preparatu trwałego krwi uzasadnia wartość krwiodawstwa wymienia narządy układu krwionośnego określa główne funkcje układu krwionośnego przeprowadza obserwacje mikroskopową tętnicy i Ŝyły odniesieniu do zasad prawidłowego odŝywiania wyróŝnia grupy krwi wykonuje rysunek schematyczny dokumentujący wyniki obserwacji mikroskopowej ilustruje za pomocą schematu przepływ krwi w małym i duŝym obiegu wykazuje związek pomiędzy budową róŝnych naczyń krwionośnych a ich funkcją porównuje naczynia krwionośne 24. Serce opisuje budowę serca wyjaśnia, jak pracuje serce określa rolę zastawek w sercu wyjaśnia związek miedzy pracą serca

11 25. Higiena układu krwionośnego 26. Transport tlenu i substancji odŝywczych do komórek? 27. Układ odpornościowy wymienia czynniki wpływające na pracę serca wykonuje pomiar tętna i ciśnienia krwi wymienia badania wykonywane w diagnostyce chorób serca wymienia przyczyny chorób serca i układu krąŝenia określa wpływ róŝnych czynników na pracę serca i układu krwionośnego podaje przyczyny nadciśnienia wyjaśnia rolę prostych badań diagnostycznych w profilaktyce chorób układu krąŝenia określa układ limfatyczny jako część układu krąŝenia wymienia elementy układu limfatycznego określa główne funkcje układu limfatycznego określa funkcje płynu tkankowego i limfy definiuje pojęcie odporności wymienia drogi wnikania drobnoustrojów chorobotwórczych a tętnem i ciśnieniem; wykazuje związek pomiędzy pracą serca a wysiłkiem fizycznym podaje główne objawy wybranych chorób serca i układu krąŝenia; wyjaśnienie związku miedzy trybem Ŝycia a właściwym funkcjonowaniem układu krąŝenia uzasadnia znaczenie badań profilaktycznych serca i krwi w diagnostyce chorób wyjaśnia związek między układem krwionośnym i układem limfatycznym; wskazuje na powiązania pomiędzy krwią, limfą i płynem tkankowym wyjaśnia na czym polega zgodność tkankowa rozróŝnia rodzaje odporności

12 28. Zastosowanie wiedzy o odporności 30. Budowa i funkcje układu oddechowego 31. Wymiana gazowa w płucach i tkankach do organizmu wymienia róŝne reakcje organizmu na obecność drobnoustrojów chorobotwórczych wymienia sposoby nabywania odporności wymienia czynniki wywołujące reakcje odpornościowe organizmu wyjaśnia działania szczepionki i surowicy uzasadnia celowości stosowania szczepień wymienia przeszczepiane narządy przedstawia znaczenie oddychania dla organizmu człowieka wymienia części układu oddechowego wyjaśnia rolę mięśni w mechanizmie wentylacji płuc wyjaśnia na czym polega wymiana gazowa w pęcherzykach płucnych i w tkankach przedstawia róŝnice w składzie powietrza wdychanego i wyjaśnia przykładowe reakcje odpornościowe wyjaśnia istoty konfliktu serologicznego; wykazuje znaczenia przeszczepów w utrzymaniu Ŝycia wyjaśnia istotę procesu oddychania przedstawia funkcje narządów układu oddechowego dostrzega rolę nabłonka orzęsionego w oczyszczaniu wdychanego powietrza tłumaczy zmiany ciśnienia i objętości klatki piersiowej w czasie wdechu i wydechu wyjaśnia mechanizm wymiany gazowej w pęcherzykach płucnych i w tkankach podaje rolę hemoglobiny w transporcie tlenu

13 32. Choroby i higiena układu oddechowego. 33. Budowa i funkcje układu wydalniczego 34. Budowa i funkcje skóry wydychanego przeprowadza doświadczenia korzystając z instrukcji wskazuje na zmiany tempa oddychania w czasie wysiłku fizycznego wymienia czynniki mające negatywny wpływ na układ oddechowy podaje przykłady chorób układu oddechowego dostrzega niebezpieczeństwa związane z paleniem papierosów wymienia uboczne produkty metabolizmu komórkowego przedstawia narządy układu wydalniczego określa funkcje narządów układu wydalniczego wymienia składniki moczu zdrowego człowieka rozumie konieczność zachowania higieny układu wydalniczego podaje funkcje skóry wymienia elementy budowy skóry projektuje doświadczenia wykazujące wpływ wysiłku fizycznego na tempo oddychania dostrzega niezbędność próby kontrolnej przedstawia czynniki mające wpływ na tempo oddychania tłumaczy, dlaczego gruźlica jest chorobą społeczną podaje argumenty przeciw paleniu papierosów podaje produkty metabolizmu węglowodanów, tłuszczów i białek charakteryzuje równowagę wodną w organizmie człowieka uzasadnia potrzebę okresowych badań moczu w profilaktyce podaje przykłady nieprawidłowości w składzie moczu wykazuje wydalniczą funkcję skóry j podaje przykłady roli skóry jako

14 35. Skóra a termoregulacja. Choroby i higiena skóry 37. Budowa i funkcje układu nerwowego. przeprowadza doświadczenia korzystając z instrukcji podaje przykłady reakcji skóry na ciepło i zimno wymienia przykłady chorób skóry zna zasady korzystania z kąpieli słonecznych. dostrzega związek pomiędzy nadmiernym opalaniem a rakiem skóry wyjaśnia rolę układu nerwowego dokonuje podziału układu nerwowego na ośrodkowy i obwodowy wymienia elementy ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, wskazuje je na schematycznym rysunku, modelu wskazuje na schematycznym rysunku elementy neuronu (akson, dendryty, ciało komórki) wskazuje kierunek przepływu impulsu nerwowego wzdłuŝ neuronu narządu wydzielniczego, czuciowego, regulacyjnego i ochronnego określa funkcje wytworów naskórka planuje doświadczenie wykazujące rozmieszczenie receptorów dotyku w skórze człowieka interpretuje wyniki doświadczeń wyjaśnia zmiany w skórze zachodzące w wysokich i niskich temperaturach wymienia korzyści i zagroŝenia wynikające z opalania skóry podaje przykłady pasoŝytów skóry wyjaśnia rolę dendrytów i aksonu wykazuje, Ŝe budowa neuronu jest związana z jego funkcją wyjaśnia działanie synapsy

15 38. Czynności ośrodkowego układu nerwowego 39. Odruchy bezwarunkowe i warunkowe 40. Higiena układu nerwowego wskazuje części mózgowia (mózg, móŝdŝek i rdzeń przedłuŝony)na schematycznym rysunku, modelu podaje przykłady działania układu nerwowego współczulnego i przywspółczulnego podaje przykłady wyŝszych czynności nerwowych np. myślenie, pamięć, kojarzenie uzasadnia konieczność ochrony głowy przed urazami opisuje drogę impulsu w łuku odruchowym wskazując jego elementy na schematycznym rysunku wymienia rodzaje odruchów wskazuje kierunek przewodzenia impulsu nerwowego wzdłuŝ łuku odruchowego podaje przykłady odruchów warunkowych i bezwarunkowych przedstawia rolę odruchów warunkowych w procesie uczenia się wymienia czynniki wywołujące określa funkcje części mózgowia wyjaśnia pojęcia: kora mózgowa, ośrodek korowy porównuje działanie układu nerwowego współczulnego i przywspółczulnego wykazuje, Ŝe budowa mózgu (silne pofałdowanie) jest związana z jego funkcją wskazuje ośrodki korowe na modelu mózgu, rysunku schematycznym uzasadnia znaczenie obronne odruchów bezwarunkowych wskazuje róŝnice między odruchami bezwarunkowych i warunkowych uzasadnia wpływ prawidłowego wysypiania się na procesy uczenia się i zapamiętywania wyjaśnia pojęcia: stres

16 41. Budowa i funkcje układu dokrewnego. 42. Hormony i ich rola. stres podaje przykłady pozytywnego i negatywnego działania stresu przedstawia sposoby radzenia sobie ze stresem wyjaśnia, Ŝe uczenie się polega na powtarzaniu i zapamiętywaniu wiadomości i umiejętności wskazuje gruczoły dokrewne na schematycznym rysunku sylwetki człowieka uzasadnia współdziałanie układu dokrewnego i nerwowego na przykładzie reakcji na stres przedstawia rolę przysadki, tarczycy, trzustki, nadnerczy i gonad w regulacji procesów Ŝyciowych definiuje pojęcie hormon przedstawia antagonistyczne działanie insuliny i glukagonu wymienia przyczyny cukrzycy i sposoby zapobiegania jej skutkom przedstawia biologiczną rolę hormonu wzrostu, tyroksyny, insuliny, adrenaliny, testosteronu, estrogenów podaje przykłady czynników wywołujących reakcje stresową przedstawia podobieństwa i róŝnice w działaniu układu dokrewnego i nerwowego wykazuje róŝnice między gruczołami zewnątrzwydzielniczymi i wewnątrzwydzielniczymi (dokrewnymi) wyjaśnia nadrzędną rolę przysadki mózgowej w regulacji hormonalnej uzasadnia konieczność jodowania soli kuchennej wyjaśnia związek między działalnością hormonalną gruczołów płciowych a zdolnością rozmnaŝania przedstawia skutki nieprawidłowego działania hormonów

17 44.Komórki zmysłowe. 45. Oko. Wady wzroku. 46. Ucho narząd słuchu i równowagi. wyjaśnia, dlaczego bez konsultacji z lekarzem nie naleŝy przyjmować środków lub leków hormonalnych np. tabletek antykoncepcyjnych, sterydów wyróŝnia rodzaje zmysłów lokalizuje receptory i narządy zmysłów przeprowadza doświadczenia badające wraŝliwość komórek zmysłowych wymienia struktury tworzące zmysł wzroku przedstawia drogę bodźca świetlnego określa przyczyny powstawania wad wzroku zna zasady higieny narządu wzroku dostrzega rolę ucha jako narządu słuchu i równowagi lokalizuje zmysł słuchu i równowagi przedstawia rolę zmysłów w odbiorze wraŝeń ze środowiska wyjaśnia na przykładach współdziałanie zmysłów samodzielnie planuje doświadczenia lokalizujące receptory zmysłu węchu i smaku interpretuje wyniki doświadczeń rozumie ograniczenie wraŝliwości zmysłów człowieka opisuje budowę gałki ocznej określa rolę elementów budowy oka wyjaśnia róŝnice między widzeniem z róŝnych odległości i w róŝnych warunkach świetlnych przedstawia sposoby korygowania wad wzroku przeprowadza doświadczenia wymienia elementy budowy ucha przedstawia przebieg fali dźwiękowej przeprowadza doświadczenia badające

18 47. Budowa układu ruchu. Funkcje szkieletu. 48. Kości i stawy wykazuje negatywny wpływ hałasu na zdrowie człowieka jest przekonany o konieczności higieny narządu słuchu wymienia główne elementy układu ruchu wskazuje główne części szkieletu na modelu określa funkcje szkieletu opisuje budowę kości przedstawia na schemacie budowę stawu wskazuje stawy na modelu określa czynniki wpływające na stan kości wraŝliwość narządu słuchu wyjaśnia działanie narządu równowagi świadomie unika sytuacji uszkadzających słuch wskazuje wybrane kości na modelu szkieletu rozpoznaje tkankę chrzęstną i kostną na preparacie mikroskopowym samodzielnie wykonuje rysunki tkanek z obserwacji mikroskopowej dostrzega związek budowy tkanek z pełnioną przez nie funkcją podaje przykłady narządów i struktur zbudowanych z tkanek kostnej i chrzęstnej dostrzega zaleŝność między budową kości i jej funkcją wymienia rodzaje stawów określając ich zakres ruchu przeprowadza doświadczenie wykazujące budowę chemiczną kości 49. Mięśnie wymienia tkanki mięśniowe wskazuje narządy zbudowane z tych tkanek wskazuje współdziałanie mięśni i porównuje budowę i sposób funkcjonowania tkanek mięśniowych samodzielnie przeprowadza obserwacje mikroskopowe

19 50. Aktywność fizyczna a zdrowie człowieka. 52. Budowa i funkcje męskiego i Ŝeńskiego układu rozrodczego. kości w ruchu określa rolę ścięgien i więzadeł określa rolę aktywności fizycznej dla prawidłowego funkcjonowania organizmu wie o szkodliwości środków dopingujących podaje sposoby zapobiegania wadom postawy wskazuje na schematycznym rysunku narządy rozrodcze Ŝeńskie wskazuje na schematycznym rysunku narządy rozrodcze męskie określa rolę narządów rozrodczych męskich i Ŝeńskich wymienia anatomiczne i fizjologiczne przemiany w ciele dziewczyny w okresie dojrzewania wymienia anatomiczne i fizjologiczne przemiany w ciele chłopca w okresie dojrzewania opisuje budowę plemnika i komórki jajowej wyjaśnia, na czym polega zapłodnienie wymienia czynniki niezbędne do skurczu mięśnia rozpoznaje wady postawy argumentuje szkodliwość środków dopingujących określa czynniki mające wpływ na prawidłowy rozwój muskulatury ciała wymienia róŝne formy aktywności fizycznej prawidłowo udziela pierwszej pomocy przy złamaniach i zwichnięciach wykazuje związek między zmianami w okresie dojrzewania u dziewcząt i chłopców a produkcją hormonów wykazuje róŝnice miedzy plemnikiem i komórką jajową przedstawia rolę gamet w procesie zapłodnienia uzasadnia znaczenie ogromnej liczby plemników w nasieniu

20 53. Cykl miesiączkowy kobiety, zapłodnienie 54. Rozwój zarodkowy i płodowy 55. Rozwój człowieka i potrzeby z nim związane opisuje etapy cyklu miesiączkowego kobiety wskazuje dni płodne w cyklu miesiączkowym na wykresie zmian temperatury podczas cyklu wyjaśnia, Ŝe konsekwencją stosunku płciowego moŝe być zapłodnienie (ciąŝa) określa miejsce zapłodnienia, wskazuje na schematycznym rysunku układu rozrodczego Ŝeńskiego wymienia objawy ciąŝy interpretuje zaleŝność między postępowaniem matki w czasie ciąŝy a prawidłowym rozwojem zarodka i płodu opisuje rozwój zarodkowy i płodowy określa rolę łoŝyska w odŝywianiu zarodka i płodu ocenia wpływ czynników zewnętrznych na rozwój zarodka i płodu dokonuje podziału Ŝycia człowieka na okresy wyjaśnia, jakie są potrzeby przedstawia zmiany hormonalne w czasie cyklu miesiączkowego wyjaśnia znaczenie wydzielania progesteronu dla utrzymania ciąŝy wyjaśnia znaczenie świadomego macierzyństwa wyjaśnia proces powstawania zarodka z zygoty wyjaśnia powstawanie bliźniąt przedstawia rolę błon i wód płodowych w rozwoju płodu uzasadnia znaczenie higienicznego trybu Ŝycia kobiety w ciąŝy i właściwego klimatu psychologicznego dla rozwoju płodu wykazuje konieczność przystosowania się dziecka do nowych warunków Ŝycia po porodzie

21 56. Choroby przenoszone drogą płciową. człowieka na róŝnych etapach rozwoju przedstawia cechy i przebieg fizycznego, psychicznego i społecznego dojrzewania człowieka wymienia choroby przenoszone drogą płciową: kiłę, rzeŝączkę, AIDS, zaraŝenie wirusem HPV przedstawia objawy wymienionych chorób przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową uzasadnia rolę wierności jednemu partnerowi w zapobieganiu zaraŝeniu wirusem HIV i innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową uzasadnia róŝnice w potrzebach i ograniczenia człowieka w róŝnych fazach rozwoju osobniczego ocenia indywidualne i społeczne skutki zakaŝenia wirusem HIV i HPV opisuje przebieg kiły, rzeŝączki, AIDS określa, jakie badanie moŝe wykryć kiłę, rzeŝączkę, obecność wirusa HIV i HPV Dział VI. ZDROWIE I CHOROBY 58. Choroby zakaźne - przyczyny rozumie pojęcie choroby i zdrowia podaje przykłady chorób zakaźnych i niezakaźnych wskazuje drogi zakaŝenia definiuje pojęcia zdrowia psychicznego, fizycznego i społecznego podaje przykłady chorób wywoływanych przez wirusy, bakterie, protisty i pasoŝyty

22 59. Choroby zakaźne profilaktyka 60. Choroby nowotworowe 61. UzaleŜnienia w Ŝyciu człowieka wymienia zasady profilaktyki chorób zakaźnych rozumie znaczenie szczepień wie Ŝe antybiotyki naleŝy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza uzasadnia konieczność okresowych badań kontrolnych wymienia czynniki sprzyjające rozwojowi nowotworów określa podstawowe zasady profilaktyki nowotworów podaje przykłady chorób nowotworowych wyjaśnia, co to jest uzaleŝnienie wymienia moŝliwe przyczyny uzaleŝnienia przedstawia negatywny wpływ na zdrowie człowieka alkoholu, narkotyków, naduŝywania leków ocenia, Ŝe leczenie uzaleŝnień zwierzęce określa ogólne tendencje w zachorowalności na niektóre choroby ocenia indywidualne i społeczne skutki zakaŝenia wymienia zabiegi niszczące mikroorganizmy chorobotwórcze wyjaśnia działanie szczepionki analizuje informacje dołączone do leków definiuje nowotwór wykazuje związek pomiędzy profilaktyką przeciwnowotworową a skutecznością leczenia nowotworów przedstawia etapy uzaleŝnienia przedstawia argumenty przeciw spoŝywaniu alkoholu, narkotyków ocenia społeczne koszty leczenia uzaleŝnień

23 jest trudne wie, gdzie naleŝy szukać pomocy lub rady