PRAWO S DOWE. Apelacja karna

Transkrypt

1

2 PRAWO S DOWE Apelacja karna

3 Polecamy nasze publikacje z zakresu prawa karnego: A. W¹sek (red.) KODEKS KARNY. CZÊŒÆ SZCZEGÓLNA t. I II, wyd. 2 Du e Komentarze Becka P. Hofmañski, E. Sadzik, K. Zgryzek KODEKS POSTÊPOWANIA KARNEGO t. I II, wyd. 2 z Suplementem Du e Komentarze Becka Marek Bojarski, Wojciech Radecki POZAKODEKSOWE PRAWO KARNE Tomy I III Komentarze Karne Becka KODEKS KARNY I KODEKS POSTÊPOWANIA KARNEGO wyd. 4 Edycja Prokuratorska KODEKS KARNY, KODEKS POSTÊPOWANIA KARNEGO, KODEKS KARNY WYKONAWCZY wyd. 13 Teksty Ustaw Becka Lech Gardocki PRAWO KARNE wyd. 10 Podrêczniki Prawnicze Andrzej Marek PRAWO WYKROCZEÑ wyd. 4 Podrêczniki Prawnicze

4 Apelacja karna wyd. 2 Kazimierz ojewski

5 Redakcja: Dagna Kordyasz Projekt ok³adki: Jaros³aw Madejski Wydawnictwo C.H. Beck 2005 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Gen. Zaj¹czka 9, Warszawa Sk³ad i ³amanie: Wydawnictwo C.H. Beck Druk i oprawa: Drukarnia WN ALFA-WERO Sp. z o.o. ISBN

6 Spis treœci Przedmowa... IX Spis Uwagi treœci do wydania drugiego... XI Wykaz skrótów... XIII Literatura... XV Czêœæ I. Apelacja karna Rozdzia³ I. Model postêpowania apelacyjnego w KPK... 3 Rozdzia³ II. Dopuszczalnoœæ apelacji Warunki dopuszczalnoœci (uwagi wstêpne) Wniesienie w terminie zawitym 7 dni od daty og³oszenia wyroku wniosku o sporz¹dzenie na piœmie i dorêczenie uzasadnienia wyroku (art KPK) Wniesienie na piœmie apelacji w terminie zawitym 14 dni od daty dorêczenia wyroku z uzasadnieniem (art KPK) Na marginesie uchwa³y S¹du Najwy szego Gravamen (art KPK) wykazanie w treœci apelacji, e zawarte w zaskar onym wyroku rozstrzygniêcia naruszaj¹ prawa lub szkodz¹ interesom odwo³uj¹cego siê Dopuszczalnoœæ apelacji od uzasadnienia wyroku OdpowiedŸ na apelacjê Rozdzia³ III. Granice apelacji Pojêcie granic apelacji Procesowe funkcje granic apelacji Kryteria zakreœlania granic apelacji Rozdzia³ IV. Szczególna sytuacja oskar onego i jego obroñcy w postêpowaniu odwo³awczym Zakaz pogarszania sytuacji procesowej oskar onego (bezpoœredni zakaz reformationis in peius art KPK) Z³amanie kierunku apelacji na korzyœæ oskar onego (art KPK) Rozszerzenie podmiotowych granic zaskar enia na korzyœæ wspó³oskar onych (art. 435 KPK)... 40

7 VI Spis treœci 4. Nakaz zmiany lub uchylenia wyroku s¹du pierwszej instancji na korzyœæ oskar onego z powodu ra ¹cej niesprawiedliwoœci tego wyroku (art. 440 KPK) Ograniczenia w zakresie cofniêcia apelacji wniesionej na korzyœæ oskar onego (art i2KPK) Rygory przy poprawianiu b³êdnej kwalifikacji prawnej czynu (art. 455 KPK) Zakaz pogarszania sytuacji procesowej oskar onego (poœredni zakaz reformationis in peius art. 443 KPK) Zakaz skazania oskar onego uniewinnionego przez s¹d pierwszej instancji (art KPK) Warunek dopuszczalnoœci orzeczenia surowszej kary pozbawienia wolnoœci (art KPK) Zakaz zaostrzenia kary pozbawienia wolnoœci ponad okreœlone progi (art KPK) Dopuszczalnoœæ uniewinnienia oskar onego lub umorzenia postêpowania przez s¹d pierwszej instancji w sytuacji okreœlonej w art , zd. II KPK Rozdzia³ V. Sposób wykonywania kontroli odwo³awczej przez s¹d drugiej instancji Rozprawa i posiedzenie Postêpowanie dowodowe Rodzaje orzeczeñ apelacyjnych Rozdzia³ VI. Przyczyny odwo³awcze zarzuty apelacyjne Procesowa istota zarzutu apelacyjnego Zarzuty wzglêdne i bezwzglêdne Zarzuty oparte na nowych faktach i dowodach Metodyka podnoszenia zarzutów odwo³awczych Rodzaj uchybienia s¹du pierwszej instancji a zarzut odwo³awczy Zarzuty mieszane po³¹czone Konstrukcja (redakcja) zarzutu Rozdzia³ VII. Materialna treœæ zarzutu odwo³awczego Obraza przepisów prawa materialnego Obraza przepisów postêpowania Problematyka art. 439 KPK B³¹d w ustaleniach faktycznych przyjêtych za podstawê wyroku Ra ¹ca niewspó³miernoœæ kary Rozdzia³ VIII. Prawomocnoœæ wyroku Pojêcie prawomocnoœci Data uprawomocnienia siê wyroku

8 Spis treœci VII Czêœæ II. Pisma procesowe 1. Apelacja w oparciu o zarzuty obrazy prawa materialnego Apelacja w oparciu o zarzut obrazy przepisów postêpowania mog¹cej mieæ wp³yw na treœæ wyroku Apelacja w oparciu o zarzut b³êdu w ustaleniu faktycznych przyjêtych za podstawê wyroku Apelacja w oparciu o zarzut ra ¹cej niewspó³miernoœci kary Indeks rzeczowy

9

10 Przedmowa Przedmowa Problematyka postêpowania odwo³awczego, w tym sporz¹dzania i popierania apelacji, nale y do najbardziej skomplikowanych dzia³ów procedury karnej. Zagadnienie sprowadza siê nie tylko do znajomoœci przepisów zgrupowanych w Dziale IX Kodeksu postêpowania karnego, ale tak e stawia przed autorem apelacji postulat wykazania szczególnej wnikliwoœci zarówno przy wydobywaniu uchybieñ, jakich dopuœci³ siê s¹d pierwszej instancji, jak i ustawienia tych uchybieñ w okreœlonej kategorii zarzutów i wniosków apelacyjnych. Prawid³owo sporz¹dzona apelacja (jak równie za alenie) przez którykolwiek z uprawnionych podmiotów jest najlepszym i w zasadzie niezawodnym sprawdzianem poziomu zawodowego autora tego œrodka odwo³awczego. Postêpowanie odwo³awcze zajmuje szczególn¹ pozycjê w hierarchii instytucji karnoprocesowych z uwagi na rangê nadan¹ mu w zapisie konstytucyjnym (art. 176 ust. 1 Konstytucji stanowi¹cy, e postêpowanie s¹dowe jest co najmniej dwuinstancyjne ). Wy³ania siê tu szczególna cecha tego postêpowania, wyra aj¹ca siê w prawie stron do kontroli wyroku s¹du pierwszej instancji przez s¹d odwo³awczy wceluosi¹gniêcia w wyroku tego s¹du hipotetycznej chocia by pewnoœci, e sprawa zosta³a os¹dzona prawid³owo i w oparciu o niebudz¹ce w¹tpliwoœci ustalenia (res iudicata pro veritate habetur). Nale y podkreœliæ, e w proces osi¹gania tej pewnoœci musz¹ byæ zaanga owane wszystkie powo³ane przez ustawê podmioty, to jest s¹d przy czynnym udziale stron procesowych. Dla wszystkich tych podmiotów postêpowanie odwo³awcze jest z ca³¹ pewnoœci¹ zespo³em czynnoœci wymagaj¹cych szczególnego wysi³ku intelektualnego onasileniu nieporównywalnym do innych czynnoœci procesowych.

11 X Przedmowa W niniejszym opracowaniu postawiono sobie za cel sporz¹dzenie tego trudnego pisma procesowego na podstawie obowi¹zuj¹cych przepisów procedury karnej. Nie jest w tym ujêciu zamiarem autora omawianie problematyki teoretycznej postêpowania odwo³awczego, aczkolwiek w toku rozwa añ wypadnie niejednokrotnie nawi¹zaæ do teorii procesu z uwagi na to, e nagi praktycyzm, niepodbudowany teori¹, sp³yca efekty pracy prawnika. Opracowanie nie bêdzie równie wyk³adem na temat postêpowania odwo³awczego, jest bowiem z za³o enia adresowane do profesjonalistów dysponuj¹cych wiedz¹ i doœwiadczeniem w tej dziedzinie. Zadaniem podstawowym pracy jest przegl¹d i uporz¹dkowanie zagadnieñ zwi¹zanych ze sporz¹dzeniem apelacji ze szczególnym uwzglêdnieniem tez zawartych w orzecznictwie SN i najbardziej charakterystycznych pogl¹dów doktryny. Jest rzecz¹ oczywist¹, e z uwagi na ramy opracowania nie wyczerpie ono ca³oœci problematyki przy zastosowaniu metody w³aœciwej np. w odniesieniu do komentarzy. Autor zak³ada, e spe³ni ono mo liwie najlepiej swe zadanie, je eli stanie siê dla osób zainteresowanych poradnikiem u³atwiaj¹cym w miarê swobodne poruszanie siê w tej trudnej, ale nader wa nej dziedzinie prawa. Warszawa, sierpieñ 2003 r. dr Kazimierz ojewski

12 Uwagi do wydania drugiego Uwagi Celem do II drugiego wydania wydania by³o w zamiarze autora uzupe³nienie pierwotnego tekstu w tych jego partiach, które wymaga³y bardziej precyzyjnego ujêcia. Dotyczy to zw³aszcza problematyki rozdzia³u VIII, omawiaj¹cego zagadnienie prawomocnoœci wyroku. Uaktualnione zosta³o w znacznej mierze orzecznictwo S¹du Najwy szego, co wynika³o z up³ywu czasu od daty ukazania siê wydania pierwszego. Warszawa, paÿdziernik 2004 r. dr Kazimierz ojewski

13

14 Wykaz skrótów Wykaz 1. ród³a skrótów prawa KC... ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK... ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KPK... ustawa z r. Kodeks postêpowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) 2. Czasopisma i zbiory orzeczeñ Biul. Prok. Gen... Biuletyn Prokuratury Generalnej Dz.U.... Dziennik Ustaw NP... Nowe Prawo OSA... Orzecznictwo S¹du Apelacyjnego OSN... Orzecznictwo S¹du Najwy szego OSNKW... Orzecznictwo S¹du Najwy szego. Izba Karna i Izba Wojskowa OSPiKA... Orzecznictwo S¹dów Polskich i Komisji Arbitra- owych Pal.... Palestra PiP... Pañstwo i Prawo Prok. i Pr.... Prokuratura i Prawo 3. Inne art.... artyku³ iin.... iinni i nast.... inastêpne lit.... litera m.in.... miêdzy innymi Nr... numer orzecz.... orzeczenie pkt... punkt por.... porównaj post.... postanowienie r.... rok s.... strona

15 XIV Wykaz skrótów SA... S¹dApelacyjny SN... S¹dNajwy szy SN(7)... S¹dNajwy szy w sk³adzie 7 sêdziów tj.... tojest uchw.... uchwa³a ust.... ustêp wyr.... wyrok z.... zeszyt zd.... zdanie zezm.... zezmianami

16 Literatura Literatura Bafia J. i in., Kodeks postêpowania karnego. Komentarz, Warszawa 1976 Nowicki M. A., Wokó³ Konwencji Europejskiej, Warszawa 1992, Biblioteka Palestry Ferenc A., Rewizja strony w procesie karnym, Warszawa 1978 Grzegorczyk T., Tylman J., Polskie postêpowanie karne, Warszawa 1999 Hofmañski P., Kodeks postêpowania karnego. Komentarz, Warszawa Kaftal A., Prawomocnoœæ wyroków s¹dowych w polskim prawie karnym procesowym, Warszawa 1966 Kaftal A., O granicach i kierunku œrodka odwo³awczego w œwietle nowego KPK, Pal. 1970, Nr 3 Kalinowski S., Postêpowanie karne Zarys czêœci szczególnej, Warszawa 1964 Kotarbiñski T., Kurs logiki dla prawników, Warszawa 1961 Nelkan J., Domniemania w procesie karnym, NP 1970, Nr 11 Pawela S., Wzglêdne przyczyny odwo³awcze, Warszawa 1970 Piekarski M., Opracowanie rewizji w postêpowaniu cywilnym, Pal Prusak F., Podstawy rewizji w procesie karnym, Bydgoszcz 1970, s. 15 Rajzman H., O w³aœciw¹ kwalifikacjê zarzutów rewizyjnych, PiP 1953, Nr 2 Œliwiñski S., Œrodek odwo³awczy skierowany wy³¹cznie przeciwko uzasadnieniu orzeczenia karnego, PiP 1955, Nr 9

17

18 Czêœæ I Apelacja karna

19

20 Rozdzia³ I. Model postêpowania apelacyjnego w KPK Czêœæ Model I. Rozdzia³ postêpowania I. Model postêpowania apelacyjnego apelacyjnego zawarty ww obowi¹zuj¹cym KPK Kodeksie postêpowania karnego z r. (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) nie zrywa z podstawowymi rozwi¹zaniami, do których prawnicy polscy s¹ przyzwyczajeni od kilku ju pokoleñ. Jego istotn¹ cech¹ jest ci¹g³oœæ legislacyjna, nawi¹zuj¹ca zarówno do Kodeksu postêpowania karnego z 1928 r., jak i do kodeksu z roku Ca³y szereg nowych, wspó³czesnych rozwi¹zañ jest odpowiedzi¹ na zmiany ustrojowe, jakie dokona³y siê w 1989 r. i wynikaj¹ce z nich zapotrzebowanie na uregulowania odpowiadaj¹ce zadaniom pañstwa demokratycznego, szczególnie uczulonego na funkcje gwarancyjne jurysdykcji w odniesieniu do praw i wolnoœci obywatelskich. I tak zachowane zosta³o rozwi¹zanie, zgodnie z którym apelacja jest jednym z dwóch (obok za alenia) zwyk³ych œrodków odwo³awczych od orzeczeñ (wyroków) s¹dów pierwszej instancji, charakteryzuj¹cym siê tym, e jest to œrodek bezwzglêdnie dewolutywny i bezwzglêdnie suspensywny (por. T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postêpowanie karne, Warszawa 1999, s. 688). Pierwsza cecha (dewolutywnoœæ) wyra a siê w przejœciu sprawy na forum drugiej instancji przez sam fakt wniesienia przez uprawniony podmiot we w³aœciwym terminie apelacji, nak³adaj¹c na s¹d odwo³awczy obowi¹zek jej rozpoznania, zaœ po stronie s¹du pierwszej instancji zakaz dokonywania jakichkolwiek poprawek w³asnego orzeczenia lub inaczej uwzglêdnienia apelacji od w³asnego orzeczenia. Druga cecha (suspensywnoœæ) sprowadza siê do wstrzymania wykonania wyroku pierwszej instancji do czasu rozpoznania sprawy przez instancjê odwo³awcz¹. Na tym m.in. polega ró nica miêdzy apelacj¹ a za aleniem, które (art. 462 KPK)