PATOLOGIA OGÓLNA DLA ODDZIAŁU STOMATOLOGII. Wprowadzenie

Transkrypt

1 PATOLOGIA OGÓLNA DLA ODDZIAŁU STOMATOLOGII Wprowadzenie

2 Choroba! Przez wieki była pojęciem abstrakcyjnym! Związana jest z istnieniem nieprzyjaznego dla człowieka środowiska! Na przestrzeni czasu wykrywanie przyczyn chorób było spekulacją! Niekiedy pojęcie choroby było personifikowane -rak (cancer), wilk (lupus)

3 Choroba - definicja Życie w zmienionych warunkach, którym nie mogą sprostać mechanizmy przystosowawcze, stanowiące sumę rezerw biologicznych naszego ustroju

4 Jednostka chorobowa! Etiologia! Patogeneza! Zmiany strukturalne i/lub! Zmiany czynnościowe! Symptomatologia! Rokowanie! Leczenie

5 Etiologia! nauka o przyczynach chorób! obejmuje badanie przyczyn powstawania chorób

6 Przyczyny chorób! Liczne i różnorodne! Niektóre choroby posiadają więcej niż jedną przyczynę! Jeśli czynnik lub czynniki chorobotwórcze są nieznane, adekwatne zapobieganie nie jest możliwe! Dzielimy na:! wrodzone! nabyte

7 Wrodzone przyczyny chorób! Uwarunkowane genetycznie! Brak czynnika VIII powodujący hemofilę, związany z chromosomem X! Ślepota na kolory, związana z chromosomem X! Mucowiscidoza nieprawidłowy przezbłonowy transport jonów powstawanie gęstego, zatykajacego przewody śluzu! Nie uwarunkowane genetycznie! Wewnątrzmaciczne zakażenie płodu wirusem różyczki ślepota i głuchota

8 Choroby genetycznie uwarunkowane! Są one wyrazem zmian w strukturze DNA lub błędów w transkrypcji! Większość to nieprawidłowe pojedyncze geny które mogą być dziedziczone od jednego lub obu rodziców! Mogą też powstać samorzutnie na drodze mutacji

9 Choroby nabyte! Wiele czynników! Często istnieje złożony związek przyczynowy w każdym procesie chorobowym

10 Czynniki chorób nabytych! Infekcyjny! Fizyczny! Chemiczny! Niedobory pokarmowe! Zaburzenia odporności! Czynniki mechaniczne! Zaburzenia przemiany materii! Zaburzenia krążenia! Wiek! Nowotworzenie! Psychosomatyczne! Jatrogenne (leki)! Samoistne

11 Choroby idiopatyczne! Przyczyna choroby pozostaje nieznana! Używa się wielu określeń:! Idiopathic! Cryptogenic! Essential! Spontaneus

12 Patogeneza (pathogenesis, etiopatogeneza)! bada mechanizmy powstawania i rozwoju procesów chorobowych w organizmie

13 Czynnik(i) predysponujący! sa to stany patologiczne lub fizjologiczne które wzmagają lub uspasabiają do zapadania na dana chorobę

14 Historia naturalna choroby! przebieg danej choroby w zbiorowości ludzkiej uwarunkowany przez czynnniki osobnicze, społeczne i środowiskowe! Jest ("normalnym ) zwykłym przebiegiem choroby niezmodyfikowanej lub niezmienionej przez leczenie, od początku do końca

15 Objawy (symptomy)! kazda oznaka choroby, którą można stwierdzić obiektywnie, a zwłaszcza każde zjawisko, które można wywołać celowo dla celów diagnostycznych! Są objawami / zmianami obiektywnymi lub! Tylko subiektywnymi skargami pacjenta

16 Patologia! Nauka badająca zmiany zachodzące w ustroju pod wpływem czynnika chorobotwórczego! Jest także nauką o przyczynach, mechanizmach i skutkach choroby! Jest dyscypliną bardzo rozległą bo chorować mogą ludzie, zwierzęta, rośliny a nawet drobnoustroje

17 Patologia! Tworzy podwaliny dla rozważań klinicznych! Dobra znajomość, zrozumienie patologii i zachodzących procesów stanowi podstawę dla solidnej i dokładnej diagnostyki klinicznej! Jest zawsze blisko spokrewniona ze wszystkimi aspektami praktyki klinicznej

18 Patologia Mogła powstać po stworzeniu podwalin w zakresie:! budowy anatomicznej poszczególnych narządów! struktur tkanek, komórek, struktur subkomórkowych! funkcji poszczególnych narządów, tkanek i komórek

19 Strukturalne zmiany patologiczne! Zmiany patologiczne struktur (komórek, tkanek, narządów) nie są nigdy ani stałe ani statyczne! Jest to ciągła interakcja pomiędzy czynnikiem lub czynnikami sprawczymi a odpowiedzią ze strony organizmu człowieka

20 Patologia ~ Patomorfologia! Istnieje wiele gałęzi tej nauki! anatomia patologiczna zajmująca się badaniem pośmiertnym,! histopatologia / mikroskopowe badanie tkanki! wchodzi tez w skład innych dyscyplin np. hematologii (badanie elementów upostaciowanych krwi i chorób krwi)! patomorfologia chirurgiczna - badanie narządów, tkanek lub drobnych fragmentów pobranych przez klinicystę

21 Patomorfologia! Przedmiotem patomorfologii są zmiany chorobowe narządów, tkanek i komórek! W jej zakres wchodzi duża liczba pojęć oraz informacji! W zależności od sposobu ich rozpatrywania wyróżniamy patomorfologię:! Ogólną! Narządową (układową, szczegółową)! Poszczególnych jednostek chorobowych

22 Patomorfologia ogólna! Rozpatruje zjawiska morfologiczne w przebiegu choroby niezależnie od ich umiejscowienia! Zajmuje się klasyfikacją zmian patologicznych! Stara się dać podstawę morfologiczną poszczególnym zjawiskom patologicznym

23 Patomorfologia szczegółowa! Rozpatruje zmiany chorobowe okreslonego narządu! Rozpatruje zmiany chorobowe jednego układu anatomicznego

24 Patomorfologia jednostek chorobowych! Jest patomorfologią kliniczną! Zajmuje się zebraniem i powiązaniem ze sobą wszystkich morfologicznie uchwytnych zmian towarzyszących określonej jednostce klinicznej! Opisuje te zmiany! Wykazuje związki patogenetyczne! Uwidacznia współzależności obrazów w różnych narządach i układach anatomicznych w przebiegu określonej jednostki chorobowej (np. cukrzyca, marskość)

25 Zmiany patologiczne! Są zmianami powstałymi w przebiegu choroby! Mogą być one:! makroskopowe (widoczne gołym okiem) i/lub! mikroskopowe (wykrywalne w badaniu mikroskopowym)

26 Sekcje zwłok! Autopsy (gr.) oznacza naoczny świadek! Jest badaniem pośmiertnym! Opiera się na makroskopowej ocenie narządów! Może zostać uzupełniona innymi metodami badaniań

27 Sekcje zwłok! Określenie przyczyny zgonu! Wykrycie innych schorzeń! Stanowi formę audytu poprawności rozpoznań klinicznych! Nawet przy obecnym poziomie metod diagnostycznych rozbieżności dochodzą do 15%! Metoda korelcji kliniczno-patomorfologicznej! Istotna rola w edukacji przed- i podyplomowej! Przydatna w wykrywaniu nowych jednostek chorobowych i ich przyczyn

28 Badania histopatologiczne! Badanie zmian strukturalnych w narządzie lub tkance! Ma charakter:! potwierdzenia zmian widocznych lub podejrzanych makroskopowo! poszukiwawczy! Związana jest z obróbką materiału tkankowego, która pozwala na sporządzenie 4-5 um skrawków! Oglądanie skrawków w świetle przechodzącym w mikroskopie świetlnym

29 Badania cytologiczne! Komórki mogą być pobrane (zeskrobane, wypłukane, wydobyte nakłuciem) z róznych miejsc organizmu! Rozmaz sporządza się na szkiełku mikroskopowym i utrwala! Po wybarwieniu ogląda się pod dużym powiększeniem w mikroskopie świetlnym

30 Inne metody badań! Barwienia specjalne! W celu uzupełnienia podstawowego barwienia H&E! Dla wizualizacji szczególnych struktur lub substancji! Techniki immunohistochemiczne specyficzne uwidocznienie poszczególnych białek, glikolipidów, węglowodanów! Przeciwciała poliklonalne! Przeciwciała monoklonalne! Techniki biologii molekularnej! Hybrydyzacja in situ (poszukiwanie sekwencji)! Dot blot! Southern (DNA), Northern (mrna) i Western (polypeptydy) blot! Reakcja polimerazy łańuchowej (PCR)

31 Rozpoznanie patomorfologiczne! opinia, wydawana na podstawie wszystkich dostrzegalnych zmian w obrazie makromikroskopowym w przebiegu procesu chorobowego! W 95% przypadków możliwa do ustalenia w oparciu o rutynowe (podstawowe) metody badań

32 Prognoza (rokowanie)! jest oparte na przypuszczalnym rezultacie związanym z istniejącą chorobą! w znacznym stopniu zależy od zastosowanego leczenia

33 Umieralność chorobowa! liczba zgonów na daną chorobę w stosunku do:! ogólnej liczby ludności! na określonym terenie! stwierdzona w określonym czasie! Do umieralności chorobowej nie zalicza się zgonów z powodu wypadków, urazów i zatruć

34 Umieralność niemowląt! liczba zgonów niemowląt w pierwszym roku życia liczona na 1000 urodzeń żywych na danym terenie w określonym czasie

35 Choroba! Definicja! Częstotliwość! Etiologia! Patogeneza! Wiek! Płeć! Geografia! Patomorfologia! Zmiany makroskopowe! Zmiany mikroskopowe! Objawy kliniczne! Rozprzestrzenianie! Leczenie! Rokowanie

36