Świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej w Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem Niemiec

Transkrypt

1

2 Świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej w Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem Niemiec I N F O R M A T O R

3 Spis treści Zakładanie działalności w krajach UE... 6 Usługi transgraniczne... 8 Delegowanie pracowników...9 Świadczenie usług na terenie Niemiec Swoboda świadczenia usług Przepisy z zakresu systemu zabezpieczenia społecznego dotyczące osób prowadzących działalność gospodarczą Załączniki do ustawy o rzemiośle (HWO) Alicja Przepiórska doradca Eures DWUP Wałbrzych ul Ogrodowa 5B tel. 074/ Alicja.Przepiorska@dwup.pl Małgorzata Kociuba doradca Eures DWUP Filia Jelenia Góra ul. Wojska Polskiego 18 tel. 075/ malgorzata.kociuba@dwup.pl Magdalena Wieczorek doradca Eures DWUP Filia Wrocław ul. Armii Krajowej 54 tel. 071/ magdalena.wieczorek@dwup.pl Dagmara Wilczyńska wojewódzki asystent Eures DWUP Filia Legnica Plac Wolności 4 tel. 076 / dagmara.wilczynska@dwup.pl Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy w Wałbrzychu PL Wałbrzych, ul. Ogrodowa 5b, tel , fax Broszura ma na celu przybliżenie podstawowych zasad świadczenia usług i prowadzenia działalności gospodarczej w Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem Niemiec, jak również odpowiedzieć na najczęściej stawiane pytania. W świetle prawa UE istotne jest rozróżnienie pomiędzy swobodą zakładania przedsiębiorstw a swobodą świadczenia usług. W ramach swobody zakładania przedsiębiorstw osoba fizyczna lub prawna prowadząca działalność gospodarczą musi ulokować się na stałe (poprzez założenie własnego przedsiębiorstwa, oddziału, agencji, stałego przedstawicielstwa albo na zasadzie samozatrudnienia) w danym państwie. Natomiast osoba fizyczna lub prawna świadcząca usługi działa na terenie jednego państwa, a siedzibę (stałą) ma na terenie innego państwa (Polski). Czyli, swoboda świadczenia usług i swoboda zakładania działalności gospodarczej obejmują te same czynności (podejmowanie i wykonywanie pracy na własny rachunek), jednak swoboda świadczenia usług musi mieć znamiona tymczasowości i być związana z przekraczaniem granic. Swoboda świadczenia usług oraz swoboda zakładania przedsiębiorstw należą, obok swobodnego przepływu towarów i usług, pracowników, kapitału i płatności do fundamentalnych wolności w UE. Swoboda obejmuje prawo do podjęcia i wykonywania działalności na zasadach samozatrudnienia, jak również do zakładania i prowadzenia przedsiębiorstw. Założenie przedsiębiorstwa w obu wymienionych formach odbywa się zgodnie z prawem państwa, na którego terenie usługodawca zamierza prowadzić działalność. 1 maja 2004 r. wejście Polski do UE zagwarantowało Polakom możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w każdym z 24 krajów Unii oraz w nienależących do UE: Norwegii, Islandii i Lichtensteinie, co wynika z członkostwa tych państw w Europejskim Obszarze Gospodarczym. Każdy przedsiębiorca, który chce świadczyć usługi w którymś z krajów Unii Europejskiej powinien w pierwszej kolejności podjąć decyzję, w jaki sposób chce świadczyć te usługi. W tym celu musi odpowiedzieć sobie na pytanie: - czy jego zamiarem jest świadczenie usług w sposób ciągły i stały? w tym przypadku warto założyć działalność gospodarczą na terenie wybranego kraju UE (na zasadzie samozatrudnienia, czyli przedsiębiorstwa 1-osobowego lub w formie spółki) - czy zamierza działać tylko przez określony czas na terenie innego państwa? wówczas można świadczyć usługi transgraniczne na zasadzie samozatrudnienia lub delegować innych swoich pracowników (siedziba firmy jest w Polsce) Nie jest to prosta decyzja. Należy wziąć pod uwagę szereg czynników: posiadane przez nas kwalifikacje, znajomość języków obcych, systemy podatkowe, znajomość prawa gospodarczego itd. Rozważając działalność za granicą lepiej najpierw założyć i prowadzić działalność gospodarczą w kraju, a sporadyczne zlecenia z zagranicy wykonywać na zasadzie usługi świadczonej transgranicznie. Dopiero po nabraniu odpowiedniego doświadczenia ostatecznie zastanowić się nad podjęciem stałej działalności w danym kraju biorąc pod uwagę również inne kryteria. Świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej... 3

4 ZAKŁADANIE DZIAŁALNOŚCI W KRAJACH UE Na terenie każdego kraju UE można założyć przedsiębiorstwo z siedzibą w tym kraju. Można oczywiście również zatrudniać pracowników. Należy pamiętać jednak o ograniczeniach swobody przepływu pracowników, co oznacza że pracowników z Polski można bez ograniczeń zatrudnić w krajach, które zniosły okresy przejściowe, a w pozostałych krajach tylko jako tzw. personel kluczowy (kadra zarządzająca firmą). Zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej regulują przepisy krajowe każdego z 25 państw, na którego terenie prowadzona jest działalność. Przedsiębiorcy z innych krajów UE nie mogą być traktowani gorzej (zasada traktowania narodowego) wszystkich niezależnie od narodowości obowiązują te same przepisy prawne. Niezbędna jest dobra znajomość języka danego kraju, która jest tak samo ważna jak znajomość przepisów prawa krajowego. Bez znajomości języka obcego dużo trudniej jest dopełnić wymaganych formalności. Zalety zakładania działalności gospodarczej w krajach UE: - działanie w warunkach stabilnych kursów walutowych - łatwiejszy dostęp do dużego zamożnego rynku potencjalnych konsumentów - wzrost reputacji i wiarygodności firmy - mniejsze ryzyko inwestycyjne - czytelne i stałe przepisy finansowe - dobra infrastruktura usługowa (telekomunikacja, system bankowy, ubezpieczenia, drogi itd.) - bliskość kontrahentów oraz kooperantów ze starej unii Wady zakładania działalności gospodarczej w UE: - duże koszty obsługi prawnej - bariera językowa - często wyższe stopy podatkowe i składki na ubezpieczenia społeczne - ograniczenia wynikające z miejscowego prawa pracy i umów zbiorowych w poszczególnych branżach - ogromna konkurencja firm o uznanej już reputacji działających na miejscowym rynku Gdy obywatel polski zakłada własną firmę w innym kraju UE w branży, która wymaga posiadania odpowiednich kwalifikacji (zawody regulowane), musi wówczas potwierdzić posiadane kwalifikacje. Zasada ta nie dotyczy polskich firm wysyłających swoich pracowników za granicę w celu wykonania konkretnej usługi. Zawód regulowany to taki, którego wykonywanie jest uzależnione od spełnienia wymagań kwalifikacyjnych i warunków określonych w odrębnych ustawach, rozporządzeniach lub przepisach administracyjnych danego kraju. Decyzja o tym, które zawody są regulowane, należy do każdego państwa UE. Jeżeli dany zawód jest regulowany, państwo wskazuje właściwe władze, które podejmują decyzje w sprawie uznania posiadanych (uzyskanych w Polsce) kwalifikacji do wykonywania tego zawodu. Władze kraju przyjmującego mogą wymagać od polskiego obywatela wykazania się odpowiednią wiedzą i umiejętnościami z danej branży. W Polsce organem upoważnionym i notyfikowanym Komisji Europejskiej do wystawiania zaświadczenia wskazującego na charakter i okres wykonywania działalności gospodarczej lub zawodowej (w charakterze pracownika najemnego) jest Ministerstwo Gospodarki i Pracy Departament Rozwoju Przedsiębiorczości, Plac Trzech Krzyży 3/5, Warszawa, Tel.: 022/ , 022/ , faks: 022/ W celu uzyskania zaświadczenia należy dostarczyć: - podanie o wystawienie Zaświadczenia potwierdzającego charakter i okres prowadzenia działalności zawodowej/gospodarczej - kserokopię strony z dowodu osobistego ze zdjęciem, datą i miejscem urodzenia, miejscem zamieszkania; - kserokopie dokumentów potwierdzających świadczenie pracy lub prowadzenie działalności gospodarczej w danym zawodzie lub branży (świadectwa pracy, wpisy do ewidencji działalności gospodarczej, nr PKD, REGON, decyzję o wykreśleniu z działalności gospodarcze) - kserokopie zawodowych uprawnień specjalnych, np. uprawnień budowlanych - aktualny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego oraz umowa spółki (dotyczy osób fizycznych będących wspólnikami lub udziałowcami w spółce) Kwalifikacje uzyskane w Polsce powinny być uznane w innym kraju UE, chyba, że zostaną wskazane zasadnicze różnice. W przypadku występowania takich różnic (np. w programie studiów) organ właściwy może wymagać złożenia testu umiejętności lub odbycia stażu adaptacyjnego. Prawa krajowe regulują dokładnie również kwestie związane z zatrudnieniem. Oznacza to, że zatrudniani pracownicy powinni posiadać kwalifikacje zawodowe i wykształcenie wymagane w danym kraju na konkretnym stanowisku. W krajach, w których obowiązują okresy przejściowe prawo do zatrudniania personelu z Polski jest ograniczone tylko do zatrudniania personelu kluczowego: - personel kierowniczy (członkowie dyrekcji, nadzoru, kontroli, osoby podejmujące decyzje kadrowe) - osoby z wysokimi, specjalistycznymi i rzadko spotykanymi kwalifikacjami Istotnym elementem definicji personelu kluczowego jest wymóg zatrudnienia takiej osoby przez firmę macierzystą przynajmniej przez rok przed oddelegowaniem jej do pracy w innym państwie. Z zatrudnieniem pozostałych pracowników sprawa jest bardziej skomplikowana. W krajach, gdzie nadal jest taki wymóg, potrzebują oni pozwolenia na pracę. Urząd wydający takie pozwolenia nie ma jednak obowiązku udzielenia takiego pozwolenia. Zasada samozatrudnienia głosi, że można pracować na własny rachunek, ale bez prawa do poszukiwania pracy (jako pracownik najemny) na miejscowym rynku. W wielu krajach UE obawiających się tzw. konstrukcji pozornych, czyli otwierania przez Polaków niewielkich firm tylko po to, by uzyskać zezwolenie na pobyt (a na jego podstawie poszukiwać pracy), można się spodziewać dodatkowych uwarunkowań. Sprowadzają się one na ogół do wymogu udowodnienia, że prowadzona działalność istotnie 4 Świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej... Świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej... 5

5 podlega zasadzie samozatrudnienia (co nie zawsze bywa łatwe). Dodatkowo - np. w Anglii - polski przedsiębiorca, chcący otworzyć firmę produkcyjną bądź usługową, musi udowodnić, że rynek potrzebuje wyrobów bądź usług, które zamierza oferować, a np. w Austrii - uzasadnić celowość powoływania biura informacyjnego. Przy wyborze kraju, w którym chcemy założyć własną firmę należy wziąć pod uwagę wiele przesłanek i poddać gruntownej analizie koszty oraz opłacalność. Nie należy zapominać o rozpatrzeniu: - warunków rejestracji firmy - warunków opodatkowania (stawki, zwolnienia i ulgi, terminy rozliczeń, kary i sankcje) - sytuacji na lokalnym rynku pracy (szczególnie, gdy chcemy zatrudniać pracowników, a okresy przejściowe nie pozwalają na zatrudnianie Polaków i innych obywateli nowej unii) - koszty operacyjne (obsługi prawnej i księgowej, wynajmu lub zakupu nieruchomości, składki branżowe itd.) - zalety i wady lokalizacji - zachęty i ulgi inwestycyjne - przepisy prawa gospodarczego i wymogi krajowe - analiza rynku (konkurencja, rynki zbytu) - rentowność - poziom zbiurokratyzowania USŁUGI TRANSGRANICZNE Transgraniczne świadczenie usług jest specyficznym zagadnieniem prawa UE. Podstawą transgranicznego świadczenia usług powinien być bardzo dobrze skonstruowany kontrakt (np. umowa o dzieło) zawarty z usługobiorcą zagranicznym (inna firmą lub osoba prywatną). W umowie tej strony określają m.in. zakres, warunki, termin i miejsce wykonania usługi. Swoboda świadczenia usług opiera się na tymczasowości. Oznacza to, że usługodawca świadczy usługę w innym kraju UE przez określony czas, czyli działalność ta nie ma charakteru ciągłego ani stałego. Usługodawca ma zarejestrowane w Polsce przedsiębiorstwo gdzie prowadzi część swojej działalności i tymczasowo świadczy usługi w innym państwie. Przedsiębiorca już prowadzący w Polsce działalność gospodarczą, może w innym państwie UE otworzyć przedsiębiorstwo podległe, (czyli tzw. spółkę córkę), oddział lub przedstawicielstwo. Przedsiębiorstwo podległe (spółka córka) jest kontrolowane przez spółkę matkę, czyli przez przedsiębiorstwo w kraju. Może działać pod inną nazw. Do założenia takiej spółki nie są potrzebne żadne szczególne zezwolenia. Oddział to jednostka wyodrębniona przestrzennie i organizacyjnie z zakładu głównego. Prowadzi działalność samodzielnie, posiada oddzielną rachunkowość, jej majątek jest wydzielony z majątku przedsiębiorstwa macierzystego. Nazwa oddziału może być taka sama jak przedsiębiorstwa macierzystego w Polsce (należy jedynie dodać w nazwie słowo oddział ). Przedstawicielstwo nie ma samodzielności w działaniu; jest uzależnione od macierzystego przedsiębiorstwa i nie może prowadzić odrębnej działalności. Przedstawicielstwa otwiera się w celu promocji, badania rynku, prowadzenia salonu z ekspozycją towarów, nadzorowania realizacji kontraktu, itp. Usługodawcy przysługują prawa, które nie mogą być ograniczane przez państwa członkowskie. Na podstawie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości zostało ustalone, że: Nie można żądać od usługodawcy założenia siedziby na terenie państwa, gdzie ma być świadczona usługa Zabroniony jest wymóg, aby personel kluczowy posiadał stałe miejsce zamieszkania na terenie państwa, gdzie świadczona jest usługa Nie można zmusić polskiego usługodawcy, żeby płacił składki ubezpieczeniowe za swoich pracowników w kraju świadczenia usług, jeśli ma już opłacone składki w Polsce Niedozwolone jest żądanie uzyskania zezwolenia na świadczenie niektórych usług bez wzięcia pod uwagę rękojmi należytego wykonania usługi już zagwarantowanej w kraju macierzystym, gdzie usługodawca ma siedzibę Zabroniony jest wymóg posiadania odpowiedniej formy prawnej przez usługodawcę. Zgodnie z orzeczeniem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, usługodawca płaci składki na ubezpieczenia społeczne (ZUS) tam, gdzie prowadzi istotną działalność. Przedsiębiorca delegujący swoich pracowników do innego kraju UE, musi w normalnych warunkach prowadzić działalność w państwie macierzystym i wykonywać tam znaczną część swoich prac. Natomiast firma, która jest zarejestrow na w jednym państwie UE, a prowadzi całą swoją działalność na terenie innego państwa UE, jest zobowiązana opłacać składki tam gdzie jest faktycznie wykonywana praca. Wyjątki od tej zasady dotyczą pracowników delegowanych i samozatrudnionych, którzy na okres do 12 miesięcy podejmują tymczasową działalność w jednym z krajów UE. W tym celu należy w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych złożyć wniosek o wydanie formularza E-101. Zgodnie z polskim prawodawstwem, składka ZUS jest dodatkowo pomniejszona o koszty utrzymania pracownika za granicą. DELEGOWANIE PRACOWNIKÓW Przedsiębiorca, który w ramach prowadzonej w Polsce działalności gospodarczej zatrudnia pracowników na podstawie umowy o pracę, może delegować swoich pracowników do wykonania określonej usługi w innym państwie. Przedsiębiorstwo może delegować pracowników: - na własny rachunek i pod swoim kierownictwem w ramach umowy zawartej między tym przedsiębiorstwem, a zleceniodawcą (usługobiorcą) z innego kraju. - do zakładu lub przedsiębiorstwa należącego do grupy przedsiębiorców na terytorium innego państwa członkowskiego. - a także w przypadku, gdy przedsiębiorstwo pracy tymczasowej lub agencja wynajmująca personel wynajmuje pracownika przedsiębiorstwu na terenie innego państwa We wszystkich tych przypadkach musi istnieć stosunek pracy pomiędzy przedsiębiorstwem delegującym a pracownikiem delegowanym. Oznacza to, że pracownik jest cały czas zatrudniony w przedsiębiorstwie w Polsce na umowę o prace. Pracownicy będąc w oddelegowaniu i wykonując usługę za granicą, opłacani są przez swojego polskiego pracodawcę 6 Świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej... Świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej... 7

6 i podlegają wyłącznie jego kierownictwu. Niedopuszczalna jest podległość służbowa między polskim pracownikiem a zagranicznym pracodawcą. Polski usługodawca musi wraz ze swoimi delegowanymi pracownikami wysłać kierownika. Usługobiorca wypłaca kwotę uzgodnioną w kontrakcie polskiej firmie, i ta dopiero w Polsce wypłaca oddelegowanym pracownikom wynagrodzenie. W każdym państwie UE istnieje wyznaczona instytucja (tzw. instytucja łącznikowa), która udziela informacji o obowiązujących warunkach zatrudnienia, układach zbiorowych i ewentualnych wyłączeniach. Podstawą korzystania ze swobody świadczenia usług poprzez delegowanie pracowników jest zawarcie kontraktu, w szczególności umowy o dzieło, z przedsiębiorcą z docelowego państwa członkowskiego. Polski przedsiębiorca musi sporządzić imienną listę pracowników w celu zgłoszenia ich pobytu na okres wskazany w umowie. Niestety, odmiennie niż w przypadku swobody zakładania przedsiębiorstw, swoboda świadczenia usług jest ograniczona w okresach przejściowych. Okresy te, obecnie trzyletnie, ( ) obowiązują Polaków na podstawie Traktatu Akcesyjnego, wyłącznie na terenie Niemiec i Austrii, tylko w odniesieniu do pracowników delegowanych i tylko w odniesieniu do niektórych sektorów usługowych, głównie tych związanych z budownictwem. Jeżeli polska firma budowlana lub inna wykonująca usługi zawarte w załączniku XII do Traktatu akcesyjnego (budownictwo wraz z branżami pokrewnymi, sprzątanie przemysłowe i dekoratorstwo wnętrz) chce realizować kontrakt w Niemczech potrzebne jest najpierw uzyskanie z polskiego Ministerstwa Gospodarki i Pracy (Departament Administrowania Obrotem, Plac Trzech Krzyży 3/5) części kontyngentu. Następnie trzeba uzyskać rejestrację kontraktu w niemieckim Urzędzie Pracy w Duisburgu, co jest warunkiem otrzymania pozwoleń na pracę dla swoich pracowników delegowanych do Niemiec do realizacji umowy. Usługi budowlane wraz z działalnością pokrewną są pojęciem bardzo ogólnym, dlatego też w przypadku wątpliwości czy dana usługa podlega ograniczeniom wynikającym z okresów przejściowych, polski przedsiębiorca może zwrócić się do Urzędu Pracy w Duisburgu z prośbą o wyjaśnienie. Urząd ten wydaje także zaświadczenia, że usługa nie wymaga zezwolenia na pracę (tzw. Negativbescheid ). Kontakt: Arbeitsagentur Duisburg, Duissernplatz 15, ŚWIADCZENIE USŁUG NA TERENIE NIEMIEC Obywatel polski ma prawo do podjęcia samodzielnej działalności gospodarczej i świadczenia usług na terenie Niemiec Niemcy są krajem, który deklaruje długi okres przejściowy (aż do 2011roku) dla napływu pracowników z Europy Środkowowschodniej. Dlatego też dobrą alternatywą dla poszukiwania pracy na terenie Niemiec jest założenie tam własnego przedsiębiorstwa. Istnieją następujące formy prowadzenia działalności gospodarczej, takie jak: - Spółki osobowe - Spółki kapitałowe (GmbH, AG) - Przedstawicielstwo przedsiębiorcy polskiego - Samodzielna działalność gospodarcza (Selbständige Erwerbstätigkeit) Zakładanie i prowadzenie spółek jest dość skomplikowane, a przede wszystkim wymaga dużych nakładów finansowych. Należy też cały czas dodatkowo pamiętać, że nie można w takiej firmie zatrudnić osoby z Polski, gdyż dla niej (jako pracownika) obowiązują ograniczenia okresu przejściowego (zasada 2+3+2). Bardziej realne, prostsze i wymagające dużo mniejszych nakładów finansowych, jest założenie samodzielnej działalności gospodarczej, czyli jednoosobowej firmy (samozatrudnienie na terenie Niemiec). Osoba prowadząca w Niemczech samodzielną działalność zarobkową (ein Selbständiger) stanowi jednoosobowe przedsiębiorstwo (Einzelunterehmen) podlegające regulacjom Kodeksu Cywilnego (Bürgerliche Gesetzbuch BGB). Przedsiębiorstwo jednoosobowe nie musi byś wpisane do rejestru handlowego, nie prowadzi pełnej księgowości (ksiąg handlowych), ani nie sporządza bilansu. Założenie samodzielnej działalności gospodarczej na terenie Niemiec wiąże się z wykonaniem następujących w kolejności czynności: - zameldowanie - wytypowanie lokalu na siedzibę firmy - zgłoszenie samodzielnej działalności gospodarczej (Gewerbeanmeldung) Wymagane dokumenty: - paszport, - umowa najmu pomieszczeń na biuro (na żądanie), - dowód otwarcia rachunku bankowego, - karta rzemieślnicza lub specjalne zezwolenia na wykonywanie zawodu (w zależności od profesji) Zgłoszenia dokonuje się na urzędowym formularzu (Gewerbe-Anmeldung) w urzędzie ds. gospodarczych (Gewerbeamt/Wirtschaftsamt), właściwym dla miejsca siedziby przedsiębiorstwa. Jeśli prowadzenie działalności wiąże się z koniecznością otrzymania koncesji/lub uznania kwalifikacji to formalności te należy załatwić przed zgłoszeniem działalności. Uzyskaną dokumentację dołącza się do zgłoszenia. Opłata za rejestrację własnej działalności gospodarczej w zależności od gminy wynosi Działalność gospodarczą na terenie Niemiec może zarejestrować nasz pełnomocnik (pełnomocnictwo w formie notarialnej). 4. wystąpienie o europejskie zezwolenie na pobyt (EG Aufenthaltserlabnis) - wniosek (Antrag auf Erteilung einer Aufenthaltserlaubnis) składa się w niemieckim urzędzie ds. cudzoziemców (Ausländeramt), właściwym dla miejsca zamieszkania, załączając kopie potwierdzonego zgłoszenia działalności gospodarczej, dwa zdjęcia oraz przedkładając dowód tożsamości. Pozwolenie udzielane jest w terminie około czterech tygodni. O zezwolenie nie staramy się, jeśli planujemy pobyt krótszy niż 3 miesiące. Po zgłoszeniu działalności gospodarczej Urząd ds. gospodarczych z reguły we własnym zakresie informuje o tym fakcie pozostałe instytucje: - Urząd skarbowy (Finanzamt) - Towarzystwo zawodowe (Berufsgenossenschaft) - Izbę przemysłowo-handlową (Industrie und Handelskammer-IHK), do której przynależność 8 Świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej... Świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej... 9

7 jest obowiązkowa - Krajowy (landowy) Urząd Statystyczny - Izbę rzemieślniczą, w przypadku wykonywania zawodów rzemieślniczych - Sąd rejestrowy - Urząd Pracy Z urzędu skarbowego otrzymuje się numer identyfikacji podatkowej. Wypełniając odpowiedni formularz podaje się wartość przewidywanego obrotu i planowany zysk. Od tych wartości Urząd w początkowym okresie naliczy podatek dochodowy i podatek przemysłowy. Firmy jednoosobowe są opodatkowane podatkiem od osób fizycznych. W przeciwieństwie do podobnej firmy prowadzonej w Polsce, w Niemczech nie ma obowiązku opłat ubezpieczeń socjalnych (niemiecki ZUS). Należy jednak pamiętać o zawarciu ubezpieczenia zdrowotnego. Trzeba też pamiętać, że w przypadku wielu zawodów wymagane jest obowiązkowe ubezpieczenie od nieszczęśliwych wypadków. W zależności od rodzaju działalności gospodarczej, jej wykonywanie może być uwarunkowane: - posiadaniem koncesji, np. w gastronomii, transporcie, handlu obwoźnym, ubezpieczeniach, ochronie, usługach dla osób niedołężnych, handlu bronią, produkcją lekarstw; - od uznania, w przypadku niektórych rodzajów rzemiosła, kwalifikacji rzemieślniczych na poziomie niemieckiego świadectwa mistrzowskiego; - od uznania kwalifikacji zawodowych osób wykonujących niektóre wolne zawody, i/lub spełniania określonych warunków finansowych. Tylko przy nieustalonych prawem zawodach wolnych (takich jak artysta, pisarz, naukowiec, sportowiec) nie jest wymagane zezwolenie na wykonywanie zawodu. Lista koncesjonowanych rodzajów działalności, wraz określeniem właściwego urzędu jest dostępna w Wydziale Ekonomiczno-handlowym ambasady RP w Niemczech ( Wszyscy zainteresowani rozpoczęciem działalności zarobkowej Niemczech powinni udowodnić odpowiednio dobrą znajomość języka niemieckiego. Zgodnie z Dyrektywą 99/42/WE art. 4 obywatele państw członkowskich muszą wykazać się posiadaniem odpowiedniej wiedzy i umiejętności w celu podjęcia działalności gospodarczej w innym państwie członkowskim. Wykonywanie zawodu rzemieślnika jest w RFN określane jest przepisami ustawy o rzemiośle (Handwerksordung, w skrócie HwO). Rozróżnia się rzemiosło właściwe, wymienione w załączniku A ustawy (np. murarz, betoniarz, cieśla) ustawy oraz zawody pokrewne rzemiosłu właściwemu, zawarte w załączniku B (np. suszenie budynków, kładzenie podłóg). Osoba chcąca wykonywać zawód rzemieślniczy z załącznika A musi uzyskać wpis do rejestru miejscowej izby rzemieślniczej (Handwerksrolle) oraz kartę rzemieślniczą (Handwerkskarte). Aby uzyskać kartę rzemieślniczą należy spełniać przynajmniej jeden z poniższych warunków: - posiadać dyplom mistrzowski - mieć 6 udokumentowanych lat samodzielnej praktyki w tym zawodzie lub 6 lat pracy w tym zawodzie na stanowisku kierowniczym (w przypadku odbycia uznawanego przez państwo kształcenia zawodowego ww. okres może być skrócony do 3 lat) Dokumenty (przetłumaczone na język niemiecki) poświadczające kwalifikacje i praktykę składa się w izbie rzemieślniczej, gdzie są rozpatrywane, porównuje się np. czy posiadana praktyka i wykształcenie są równorzędne z wymogami obowiązującymi w Niemczech. Okres oczekiwania na decyzję wynosi 3-4 miesiące. Osoba wykonująca zawód pokrewny rzemiosłu właściwemu załącznik B uzyskuje wpis na listę zakładów z działalnością zbliżoną do rzemieślniczej. Poświadczanie/legalizacja uprawnień mistrzowskich i czeladniczych wydanych przez polskie izby rzemieślnicze odbywa się w trzech etapach najpierw oryginalny dokument lub duplikat potwierdza izba rzemieślnicza, następnie Związek Rzemiosła Polskiego, końcowym etapem legalizacji jest potwierdzenie dokonywane przez Wydział Legalizacji Dokumentów Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Natomiast uprawnienia wydane przez Państwowe Komisje Egzaminacyjne przy Kuratoriach Oświaty oraz poświadczanie/legalizacja świadectw szkolnych potwierdzane są przez Kuratorium Oświaty właściwe dla danego miasta następnie MSZ jak wyżej. Sprawy związane z legalizacją może załatwić nie tylko właściciel dokumentu, ale także osoba przez niego upoważniona, przy czym nie jest wymagana forma pisemna. SWOBODA ŚWIADCZENIA USŁUG Podstawą realizacji usługi musi być właściwie sformułowany kontrakt, z określonym początkiem i końcem zakresu wykonywanej usługi w ramach wyznaczonego terminu. Z samej swojej istoty, usługa winna mieć charakter przejściowy, okazjonalny. Bardzo istotne jest przestrzeganie warunków jakim musi odpowiadać prowadzona działalność gospodarcza, między innymi czy jest ona samodzielna. W przeciwnym wypadku praca wykonywana na rzecz zleceniodawcy zostanie uznana za działalność pozornie samodzielną. Udowodnienie takiego zarzutu przez organ kontrolujący powoduje uznanie, że w rzeczywistości nie jest świadczona usługa, lecz że zleceniobiorcę i zleceniodawcę łączy faktycznie stosunek pracy, w tym przypadku nielegalnej, gdyż bez posiadania pozwolenia na pracę wymaganego w czasie obowiązywania rozwiązań przejściowych wobec obywateli polskich w dostępie do niemieckiego rynku pracy. Najważniejszymi cechami samodzielnie prowadzonej działalności gospodarczej jest wykonywanie prac we własnym imieniu i na własny rachunek, bez zewnętrznego kierownictwa, dysponowanie własnym biurem, ewentualnie warsztatem w zależności od rodzaju zgłoszonej działalności oraz odpowiednim sprzętem i wyposażeniem (biurowym i/lub warsztatowym); ze sprzętu zleceniodawcy można korzystać tylko na podstawie umowy użyczenia (w tym czasie z tego sprzętu nie może korzystać zleceniodawca). Dla oceny, czy oficjalnie zgłoszona działalność gospodarcza nie jest w istocie tylko pozorną, zwłaszcza, gdy wykonuje się prace na miejscu u klienta-zleceniodawcy, bierze się pod uwagę jeszcze inne kryteria. Podejrzenie jest uzasadnione, jeśli: - prowadząc działalność w zasadzie wykonuje się stale zlecenia tylko jednego zleceniodawcy; - zleceniodawca regularnie zleca wykonanie tych samych czynności pracownikom na stałe u siebie zatrudnionym; - nie zauważa się w czynnościach osoby prowadzącej działalność oznak działania przedsiębiorcy, np. brak samodzielnego decydowania o warunkach zakupu i sprzedaży, wyko- 10 Świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej... Świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej... 11

8 rzystaniu kapitału i maszyn; - prace, które wykonuje się u zleceniodawcy są w zasadzie porównywalne z tymi, które przedsiębiorca wykonywał, gdy był (jeśli taki przypadek miał miejsce) jeszcze zatrudniony u tego zleceniodawcy na podstawie umowy o pracę; - pracuje się u zleceniodawcy według jego organizacji pracy i jego godzin pracy ; - otrzymuje się wynagrodzenie za nadgodziny; - ma się zakaz wykonywania usług u innych zleceniodawców. PRZEPISY Z ZAKRESU SYSTEMU ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO DOTYCZĄCE OSÓB PROWADZĄCYCH DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZĄ Każde państwo ma swoje prawo i często krajowe przepisy znacznie różnią się od tych stanowionych u sąsiada. Od ponad trzydziestu lat istnieją nadrzędne zasady, które powodują, iż takie same prawa i obowiązki ma mieszkaniec UE, który przebywa ciągle w tym samym państwie, jak ten, który decyduje się na zmianę kraju zamieszkania. Osoby pracujące na własny rachunek stają wobec rozmaitych kwestii i problemów związanych z zabezpieczeniem społecznym: - Kto płaci rachunek za leczenie w szpitalu w razie wypadku lub choroby podczas pobytu za granicą? - Co z uprawnieniami emerytalnymi pracownika, który przez kilka lat był zatrudniony w innym kraju? - Który kraj powinien wypłacać zasiłek dla bezrobotnych pracownikom transgranicznym? - Który kraj ma obowiązek wypłacać zasiłek rodzinny, jeśli dzieci mieszkają w innym kraju Wspólnoty? - W jakim języku należy składać wnioski o wypłatę świadczeń i jakich terminów należy przestrzegać? Dzięki zasadom koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego osoby pracujące na własny rachunek w różnych krajach UE podlegają takim samym zasadom wskazującym, które państwo będzie decydowało o ich obowiązkach i uprawnieniach z zakresu zabezpieczenia społecznego. Ale członkostwo w UE, to nie tylko prawa, lecz także obowiązki. Każdy musi podporządkować się zarówno przepisom wspólnotowym, jak i ustawodawstwu kraju, w którym prowadzi działalność. Przepisy te zawierają między innymi postanowienia dotyczące określania ustawodawstwa właściwego, czyli ustalania, w jakim kraju jesteś ubezpieczony. Przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego są to reguły, które powodują, że osoby pracujące na własny rachunekj w kilku krajach po kolei, czy równocześnie, unikają negatywnych następstw wynikających z podlegania różnym przepisom. Te reguły mają wartość nadrzędną nad przepisami krajowymi. Ale dotyczą tylko osób, które przemieszczają się pomiędzy krajami i w różnych państwach pracowały lub prowadziły działalność gospodarczą. Nie dotyczą tych, którzy całą karierę zawodową spędzili w jednym kraju. Świadczenia, których dotyczą zasady koordynacji to: - emerytury, - renty inwalidzkie, - renty rodzinne, - świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, - świadczenia rodzinne, - macierzyńskie, - chorobowe, - świadczenia dla osób bezrobotnych, - usługi medyczne. Adresy i telefony instytucji polskich oraz zagranicznych, pomocnych w realizacji zasad koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, znajdują się na stronach internetowych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej ( Tam zamieszczone są także pełne wersje broszur informacyjnych, dotyczących tej problematyki. ZAŁĄCZNIKI DO USTAWY O RZEMIOŚLE (HWO) Załącznik A - Rzemiosło objęte obowiązkiem posiadania dopuszczenia do jego wykonywania: 1. Murarz i betoniarz (Mauer und Betonbauer). 2. Zdun i wykonawca powietrznej instalacji grzewczej (Ofen- und Luftheizungsbauer) 3. Cieśla (Zimmerer). 4. Dekarz (Dachdecker). 5. Wykonawca dróg (StraBenbauer). 6. Wykonawca izolacji cieplnej, przed zimnem J pochłaniającej dźwięki (Warme-, Kalte- und Schallschutzisolierer. 7. Studniarz (Brunnenbauer). 8. Kamieniarz i rzeźbiarz,pracew kamieniu (Steinmetzen und Steinbildhauer). 9. Wykonawca sztukaterii (Stukkateure). 10. Malarz i lakiernik (Maler und Lackierer) 11. Wykonawca rusztowań (Gerustbauer). 12. Kominiarz (Schornsteinfeger). 13. Wykonawca części/konstrukcji z metalu (Metallbauer). 14. Mechanik chirurgiczny (Chirurgiemechaniker), 15. Mechanik samochodowy, wykonanie/naprawa karoserii (Karosserieund Fahrzeugbauer). 16. Mechanik precyzyjny (Feinwerkmechaniker). 17. Mechanik rowerowy (Zweiradmechaniker). 18. Wykonawca klimatyzacji (Kalteaniagebauer). 19. Technik przekazu informacji (Informationstechniker). 20. Technik samochodowy (Kraftfahrzeutechniker). 21. Mechanik maszyn rolniczych (Landmaschinenmechaniker). 22. Rusznikarz (Buchsenmacher). 23. Blacharz (Klempner). 24. Wykonawca instalacji, w tym instalacji grzewczej (Instalateur und Heizungsbauer). 25. Technik elektryczny (Elektrotechniker). 26. Mechanik budowy maszyn z napędem elektrycznym (Elektromaschinenbauer) 27. Stolarz (Tischler). 12 Świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej... Świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej... 13

9 28. Wykonawca łodzi i statków (Boots- und Schiffbauer). 29. Powroźnik (Seiler). 30. Piekarz (Backer). 31. Cukiernik (Konditoren). 32. Rzeźnik (Fleischer). 33. Optyk oczny (Augenoptiker). 34. Akustyk aparatów słuchowych (Hórgerateakustiker). 35. Technik ortopeda (Orthopadietechniker). 36. Wykonawca butów ortopedycznych (Orthopadieschumacher). 37. Technik dentystyczny (Zahntechniker). 38. Fryzjer (Friseure). 39. Szklarz (Glaser). 40. Dmuchacz szkła i wykonawca aparatury ze szkła (Glasbiaser und Glassapparatebauer). 41. Wulkanizator i mechanik do opon (Vulkaniseure und Reifenmechaniker). Załącznik B - Zawody uznane za rzemieślniczo-podobne, a więc wykonywane bez świadectwa mistrzowskiego. 1. Układacz kafli, płytek i mozaiki (Fliesen-, Platten- und Mosaikleger). 2. Producent cegieł betonowych i terrakoty (Betonstein- und Terrazohersteller). 3. Układacz jastrychu (Estrichleger). 4. Wykonawca pojemników i aparatów. 5. Zegarmistrz (Uhrmacher). 6. Grawernik (Graveure). 7. Wykonawca pożytecznych i dekoracyjnych elementów z metalu (Metallbiidner). 8. Galwanizer (Galwaniseure). 9. Odlewnik metali i dzwonów (Metali- und GlockengieBer). 10. Mechanik cięcia metalu, kucia noży (Schneidwerkzeugmechaniker). 11. Złotnik, kowalstwo (Gold- und Siłberschmiede). 12. Układacz parkietu (Parkettieger). 13. Wykonawca rolet i żaluzji (Rolladen- und Jałousiebauer). 14. Modelarz (Modelbauer). 15. Tokarz, prace w drewnie (zabawki) i kości słoniowej (Drechsier, Elfenbeinschnitzer und Holzspielzeugmacher). 16. Rzeźbiarz, w drewnie (Holzbildhauer). 17. Bednarz (Bóttcher). 18. Wyplatacz koszyków (Korbmacher). 19. Krawiec damski i męski (Damen- und Herrenschneider). 20. Hafciarka (Sticker). 21. Modystka (Modisten). 22. Tkacz (Weber). 23. Wykonawca żagli (Segelmacher). 24. Kuśnierz (Kurschner). 25. Szewc (Schumacher). 26. Rymarz (Sattier und Feintaschner). 27. Dekorator wnętrz (Raumausstatter). 28. Młynarz (Muller). 29. Piwowar (Brauer und Malzer). 30. Kiper (Weinkuter). 31. Pracz, także czyszczenie tekstyliów (Rextilreiniger). 32. Wykonawca przedmiotów użytkowych i ozdobnych z wosku (Wachszieher). 33. Sprzątacz, także czyszczenie budynków i otoczenia budynków (Gebaudereiniger). 34. Ozdabiacz powierzchni szklanych (Glasveredler). 35. Optyk precyzyjny (Feinoptiker). 36. Malarz szkła i porcelany (Glas- und Porzellanmaler). 37. Szlifierz i grawer kamieni szlachetnych (Edelsteinschleifer und -graveure). 38. Fotograf (Fotografen). 39. Introligator (Buchbinder). 40. Drukarz książek: zecer i drukarz (Buchdrucker: Schriftsetzer; Drucker). 41. Drukarz druku sitowego (Siebdrucker). 42. Fleksograf(Flexografen). 43. Ceramik (Karamiker). 44. Wykonawca organów i fisharmonii (Orgel- und Harmoniumbauer). 45. Wykonawca pianin i klawesynów (Klavier- und Cembalobauer). 46. Wykonawca, także naprawianie, instrumentów muzycznych z posuwem ręcznym, jak akordeon, harmonijka ustna (Handzugintrumentenbauer). 47. Wykonawca skrzypiec (Geigenbauer). 48. Wykonawca smyczków do skrzypiec (Bogenbauer). 49. Wykonawca metalowych instrumentów dętych (Metallblasinstrumentenmacher). 50. Wykonawca drewnianych instrumentów dętych (Holzblasinstrumentenbauer). 51. Wykonawca instrumentów szarpanych (Zupinstrumentenbauer). 52. Złotnik (Yergolder). 53. Producent szyldów i reklam świetlnych (Schilder- und Lichtreklamehersteller). 14 Świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej... Świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej... 15

10 Notatki: 16 Świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej...

11 Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy w Wałbrzychu PL Wałbrzych, ul. Ogrodowa 5b, tel , fax